Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	9000UZS
Размер	234.0KB
Покупки	0
Дата загрузки	13 Октябрь 2023
Расширение	doc
Категория	Энергетика

Neft uyumini ishlash vaqtini xisoblash

Mavzu: Neft uyumini ishlash vaqtini xisoblash
Mustaqil ish
Reja:
Kirish
Neft uyumini ishlash vaqtini xisoblash
Chekka suvlar bilan yaxshi aloqada bo’lgan litologik o’zgaruvchan neft
uyumlari
Xisob qismi
Xulosa
Foydalaniladigan adabiyotlar va saytlar
1

1 – gaz; 2 – neft; 3 – suv
Qanotlarida gaz do’ppisi to’la yoki qisman chegaralovchi neft uyumlari bo’lgan
qatlamsimon neftgaz uyumlari.
Litologik yoki tektonik chegaralangan neftgaz uyumlari.
а

b
2.4 rasm Litologik (a) yoki tektonik (b) chegaralangan neft uyumlari
Mahsuldor qatlamlarning soniga qarab bir yoki ko’p qatlamli konlarga bo’linadi.
Boshlang’ich fazaviy holatga va asosiy uglevodorod birikmalarining tarkibiga
ko’ra yer bag’ridagi uyumlar bir fazali va ko’p fazaliga ajratiladi.
6

Xulosa
Neft va gaz uyumlarining tabiiy yotishi gaz va neft beraolishligiga katta ta’sir
ko’rsatadi, shuning uchun bu omilga alohida e’tibor qaratish lozim bo’ladi.
Qatlam energiyasiga bog’liq holda uyumlar quyidagilarga ajratiladi:
1. Qatlam suvlari energiyasi faol bo’lgan neft uyumlari. Bunday uyumlarda
qatlam suvlari energiyasini ishlatilishi hisobiga, erigan gaz ahamiyatini
bo`ysunuvchanligida neftning katta qismini olish mumkin.
2. Asosiy tabiiy energiya manbasi erigan gaz bo’lgan, qatlam suvlari energiyasi
cheklangan neft uyumlari.
Qatlam energiyasi faol bo’lgan neft uyumlarini uch guruhga bo’lish mumkin:
Chekka suvlar bilan o’ralgan qatlamsimon neft uyumlari (ko’p hollarda ularning
uzunligi enidan kattaroq ( I .1 a – rasm));
Butun maydon bo’ylab ostki suvlar bilan tutashgan massiv neft uyumlari.
Ishlashning so’nggi davrida birinchi guruhdagi uyumlar ikkinchi guruhga o’tadilar
(ko’p hollarda ikkinchi guruh uyumlari aylana shaklida bo’ladi). Chekka suvlar
bilan o’ralgan qatlamsimon neft uyumlarini ikkiga bo’lish mumkin:
mo’tadil antiklinal burmada joylashgan qatlamsimon neft uyumlari;
keng suvneft zonali platforma turdagi qatlamsimon uyumlar.
Qatlam energiyasi cheklangan neft uyumlariga shunday uyumlarni kiritish lozim-
ki, ularda kollektorlarning o’tkazuvchanligi pastligi yoki litologik
o’zgaruvchanligi, uyumlarni to’silishiga olib keluvchi buzilishlarning borligi
tufayli qatlam suvlari faolligi namoyon bo’lmaydi. Qatlam energiyasi cheklangan
uyumlar quyidagi turlarga ajratiladi:
o’tkazuvchanligi past kollektorli qatlamsimon neft uyumlari;
chekka suvlari bilan sust aloqada bo’lgan, litologik o’zgaruvchan (linzasimon) neft
uyumlari;
tektonik chegaralangan neft uyumlari ( I .2 – rasm).
Neftgaz uyumlari ichida ishlashga qo’llash mumkin bo’lgan asosiy ikki turini
ajratish mumkin:
15

2 .2–rasm. Tektonik to’silgan uyum.
2. Qatlam suvlari faol bo’lgan uyumlar, ulardan erigan gaz ahamiyatining
bo’ysunuvchanligida, asosan kontur tashqarisi hududi va gaz do’ppisining
taranglik energiyasini ishlatish hisobiga neft olinishi mumkin.
Neftgaz uyumlarining yotish xususiyatlariga ko’ra uch guruhga bo’lish mumkin:
Gumbaz neftgaz uyumlari, ularda gaz do’ppisi bilan neft uyumi to’la yoki qisman
yopilgan.
2.3 Gumbazsimon neftgaz uyumi:
5

Kirish
Farg’ona vodiysidagi neft konlarining ko’p qismi Ulug’ Vatan urushi va
undan keyingi yillarda sanoat miqyosida ishga tushirilgan (1940-1950 yillar). Bu
davrda neft uyumlarining geologik tuzilishi va ularning fizikaviy xususiyatlarni
tabiiyki, yetarli darajada tadqiqot qilinmagan bo’lib, suv haydash tizimlari o’zining
ishlatilishi jarayonida bir necha bor qayta o’zgartirilgan. Bular quyidagilardan
iborat: suv haydash chizigini neft olinayotgan maydonga yaqinlashtirish,
qo’shimcha haydovchi quduqlarni ishga tushirish, suv haydashni vaqtinchalik
to’xtatish, bir qator holatlarda qo’llanilayotgan tizimdan butunlay voz kechish.
O’zbekistonda neft uyumlariga suv haydashning quyidagi usullari
qo’llanilmoqda: suv-neft chegarasi yoniga, kombinatsiyalashgan (chegara
yoniga+chegara ichiga), chegara ichiga.
Chegara yoniga suv haydash birinchi bor Janubiy Olamushuk konining
V+VI gorizontlarida 1952 yilda qo’llanilgan bo’lib, Fargona vodiysining 90% neft
uyumlarida o’zlashtirishga urinib ko’rildi. Biroq ba’zi konlarda yaxshi natijaga
erishilmagach, bu usulni uyum ichiga suv haydash usullari bilan kombinatsiyada
qo’llanildi.
Asosiy sabablar esa quyidagilardan iborat:
1) Boshlang’ich suv-neft chegarasi atrofida kollektorlik
xususiyatlarining yomonlashganligi va tog’ jinslarining har xilligi;
2) Kollektorlarning har xilligi, tektonik va litologik buzilishlarning
mavjudligi tufayli neft uyumining alohida qismlari orasida gidrodinamik
aloqaning yomonligi;
3) Terrigen va karbonat kollektorlarida o’tkazuvchanlik xususiyatining
pastligi va ularning kesimida gilli qatlamchalarning ko’pligi.
2

uglevodorodlardan tozalash uchun gidrotozalash jarayoni qo llanadi. Gidrotozalashʻ
350—420° da va 1,7 — 40 MPa bosimda katalizator yordamida amalga oshiriladi.
Gidrotozalash, asosan, dizel yonilg isi va moy distillyatlarini oltingugurtdan
ʻ
tozalashda va ayrim distillyatlarni ikkilamchi jarayonga tayyorlashda ishlatiladi.
Yonilg i distillyatlaridagi kislorod va oltingugurtli birikmalarni yo qotishda ishqor
ʻ ʻ
bilan tozalash usuli ham qo llanadi. Bu jarayonda tozalanayotgan mahsulotga
ʻ
ishqor va suv qo shilib, hosil bo lgan birikmani mahsulotdan ajratib olinadi.
ʻ ʻ
Yonilg i va moy distillyatlarining sovuq paytda qotib qolmasligini ta minlash
ʻ ʼ
maqsadida ular parafinsizlantiriladi. Bunda tez quyuqlashadigan parafin
uglevodorod distillyatlardan ajratib olinadi.
Neftni to g ri haydalganda ajralib chiqqan benzin, kerosin va dizel yonilg isi
ʻ ʻ ʻ
fraksiyalarining jami ulushi neft hajmining 40—50 % idan oshmaydi. Yonilg ilarni
ʻ
ajratib olish ulushini oshirish va ularning sifat darajasini yanada ko tarish
ʻ
maqsadida neftni kimyoviy qayta ishlash, ya ni ikkilamchi jarayonlar qo llanadi.
ʼ ʻ
Ular orasida kreking jarayoni — uglevodorodlarni parchalash jarayoni keng
tarqalgan. Benzinlarning detonatsiyaga turg unligini oshirish maqsadida
ʻ
uglevodorodlarni alkillash va izomerlash jarayenlari ham qo llanishi mumkin.
ʻ
Neft mahsulotlarining sifatini yaxshilash uchun qo shimchalar qo shiladi.
ʻ ʻ
11

Bir fazali uyumlarga quyidagilar kiradi:
turli darajada gazga to’yingan neftli kollektor-qatlamlarda joylashgan neft
uyumlari;
gazli yoki uglevodorod kondensatlik gazli kollektor qatlamlarda joylashgan gaz
yoki gazkondensat uyumlari.
Ikki fazali uyumlarga erigan gazli neft va neftning yuqorisida erkin gazli kollektor
qatlamlar kiradi. Bunday uyumlarning erkin gazi tarkibida uglevodorod kondensati
bo’lishi mumkin.
Uyumning neftga to’yingan qismining hajmini butun uyum hajmiga nisbatan
(V
N =V
N /(V
N +V
G )) ikki fazali uyumlar quyidagilarga bo’linadi.
gaz yoki gazkondensat do’ppili neft uyumlari (V
N >0,75);
gazneft yoki gazkondensat uyumlari (0,50 < V
N < 0,75);
neftgaz yoki neftgaz kondensat uyumlari (0,25 < V
N < 0,50);
neft hoshiyali gaz yoki gaz kondensat uyumlari (V
N < 0,25);
Kon(uyum)lar tuzilishining murakkabligiga ko’ra quyidagilarga bo’linadi:
1) oddiy tuzilishli, bunday konlarda mahsuldor qatlamlarning qalinlik va
kollektorlik xususiyatlari maydon va kesim bo’yicha o’zgarmas bo’lib, tektonik
buzilmagan yoki kam buzilgan tuzilmalarda joylashadi;
2) murakkab tuzilishli, bunday konlar mahsuldor qatlamlarni maydon va kesim
bo’yicha qalinlik va kollektorlik xususiyatlarini o’zgaruvchanligi yoki yagona
uyumni alohida bloklarga bo’luvchi litologik aralashmalar yoki tektonik buzilishlar
borligi bilan xususiyatlanadi.
7

Yechish;
1 )Quduq tubidagi bosimni quduqa suv to’ldirilgan holati uchun aniqaymiz;
P
1 =
lar· g·H=1000·9,8·2720=26656000Pa=26,6MPa
2)Loyli aralashma to’ldirilgan holat uchun aniqlaymiz
P
1= l ar ·g·H=1250·9,8·2720=3332000 Pa=33,3 mPa
3)Bosimlar farqi
∆P=P
2 -P
1 =33,3-26,6=6,7MPa
4)Suyuqlik hajmi
V
s =S
q h -V
NQq =48,2-2,2 7=45,93m 3
5)Quduq hajmi
0,785= V=S·H S=φ· ??????
V
q h =0,785·D
i 2
·H=0,785·0,1503 2
·2720=48,2m 2
6)Neft qudugining hajmi
V
q h =0,785·(d 2
-d 2
i )·L=(0,06 2
-0,0503 2
)·2700=2,27m 3
7)Suyuqlik haydaladigan vaqt;
T= =7290,47 sek=2s.
13

qalinlikdagi qumli yotqiziqlardagi gazli uyumni ochsa, uyumning pastki qismida
suv-neft chegarasi yuzasining ustida yotgan qatlam sinalganda gaz osti uyumining
borligi har bir quduqda aniqlanadi. Har bir quduqda neftning olinishi ko’rilayotgan
uyumning hamma oralig’ida gaz osti uyumining borligidan darak beradi. Yirik va
ulkan gazkondensatli konlarda neftli xoshiyalar mavjud bo’lsa, ular katta masofaga
va neftning etarlicha zaxirasiga ega bo’ladi. Agar xoshiya litologik o’zgaruvchan
qatlamlarda joylashgan bo’lsa, u uzluksiz bo’lmay gorizont ko’tarilishining ayrim
maydonlarida uzilishi mumkin. Bunday hollarda quduq debiti katta oraliqda
o’zgarishi mumkin.
Qiyin qazib olinadigan zaxiralar odatda quyidagi uyumlarda mujassamlangan: o’ta
qovushqoq neft uyumida; o’tkazuvchanligi past hisoblangan kollektorlarda; kam
qalinlikka ega gaz osti uyumlarida; yirik gazkondensat uyumlarining neft
hoshiyalarida, agar neft uyumi o’tkazuvchanligi past hisoblangan kollektorlarda
mujassamlangan bo’lsa; ostki suvlar bilan to’shalgan, ehtimol gaz bilan bostirilgan
neftli qat kichik qalinlikga ega bo’lib, yirik neftgaz uyumlarining chekka
zonalarida mujassamlansa va boshqalar. Ma’lumki, har bir uyum yoki uning
bo’lagi uchun quduqlar mahsuldorligi va neft qazib olish koeffitsientini oshirish
maqsadida neft uyumiga ta’sir etadigan eng samarali metodlar ishlab chiqilishi
lozim. Kelajakda bunday uyumlar ham katta manfaatga ega bo’ladi. Ularni
samarali ishlatish bo’yicha yaratilgan ilmiy poydevorlar esa neft va gaz qazib olish
ishlari uchun zarur asos bo’lib xizmat qiladi. SHuning uchun bu kabi uyumlarni
razvedkasi neft xoshiyasining geologik tuzilmasi va uyumning gazli qismi
to’g’risida to’liq ma’lumot olishni ko’zda tutgan alohida metodik yondoshuvni
talab etadi, bu ma’lumotlar esa gaz shapkasi energiyasi, ostki suvlar va qatlamlarga
sun’iy ta’sir ko’rsatish metodlaridan foydalanishni hisobga olgan holda ilmiy
asoslangan ishlatish loyixalarini tuzishda geologik poydevor bo’lib xizmat qiladi.
Neft mahsulotlarining sifatini yaxshilash maqsadida olingan distillyatlar
tozalanadi. Distillyatlarni oltingugurt, azot, kislorod va to yinmagan ʻ
10

3) juda murakkab tuzilishli, bunday konlar yagona uyumlarni alohida bloklarga
bo’luvchi litologik aralashishlar va tektonik buzilishlar bo’lishi, shuning bilan
birga bu bloklar hududida mahsuldor qatlamlarning qalinlik va kollektorlik
xususiyatlarini o’zgaruvchanligi bilan xususiyatlanadi.
Murakkab va juda murakkab tuzilishli turkumga neft gaz osti hududida ostki suvlar
bilan tutashgan, kollektorlik xususiyatlari turli xil bo’lgan qatlamlarda ingichka
hoshiyalarda joylashgan gazneft va neftgaz uyumlari ham kiradi.
Neftning olinadigan zaxirasi va gazning balans zaxirasi miqdoriga ko’ra neft va
neftgaz konlari quyidagilarga bo’linadi:
ajoyib, 300 mln. t. neft yoki 500 mlrd. m 3
gaz bo’lgan;
ulkan, 30 dan 300 mln. t gacha neft yoki 30 dan 500 mlrd. m 3
gacha gaz bo’lgan;
o’rta , 10 dan 30 mln. t gacha neft yoki 10 dan 30 mlrd. m 3
gacha gaz bo’lgan;
mayda, 10 mln. t dan kam neft yoki 10 mlrd m 3
dan kam gaz bo’lgan.
Qadimda, birinchi neft olinishi bilan neft uyumi ishlashga kiritilgan davrda
razvedka quduqlarini uchburchak sistemasi bilan joylashtirish yaxshi
rivojlanganligini quyidagicha asoslash mumkin. Neft bergan birinchi quduq
atrofida joylashgan cheklangan maydonda ishlatish uchun burg’ilanadigan bir
nechta quduqlarni tez qazish imkoni bor. Odatda, neft uyumlari chegaralangandan
va loyixalashtirish uchun mahsuldor qatlamlarning geologik tuzilishi to’g’risida
etarli ma’lumot olingandan keyin ishlashga kiritiladi. Bu vaziyat, agar kondagi
zaxira etarli bo’lib, sanoat xom ashyo bazasi qazib chiqarish suratini ta’minlagan
bo’lsa maqbul yo’l hisoblanadi. Aks holda, ayniqsa kondagi zaxirani tez 94
o’zlashtirish va razvedka qudug’iga ekspluatatsiya vazifasi ham yuklansa razvedka
quduqlarini uch burchak sistemasida burg’ilash yaxshi samara beradi.
8

Foydalanilgan ad а biyotl а r ro’yx а ti
1 . А kr а m о v B.Sh., Umed о v Sh.X. «Neft q а zib о lish bo yich‟ а m а lum ‟ о tn о m а ”,
T о shkent, “Fan va texnologiya” -2010, 368 bet.
2. А kr а m о v B.Sh., Sidiqxo j
‟ а ev R.K. “Neft v а g а z ishi а s о sl а ri”, T о shkent, TDTU-
2003. 203 bet.
3. Akramov B.Sh., Haitov O.G. Neft va gaz mahsulotlarini yig„ish va tayyorlash.
Darslik. – T.: “Ilm-Ziyo”,2003.
4. Алъкушин А.И., “Эксплуатация нефтяных и газовых скажин”, Москва,
Недра – 1989, 360 стр.
5. Амиров А.Д., Овнатанов С.Т., Яшин А.С. “Капиталъный ремонт
нефтяных и газовых скважин”, Москва, Недра – 1975 г. 344 стр.
6. Анализ состояния разработки нефтегазоконденсатного месторождения
Крук и выдача рекомендаций по стабилизации добычи нефти: Отчет о НИР
/ ОАО “ЎЗЛИТИНЕФТГАЗ”; Ответсвенний исполнителъ Шахназаров Г.А. –
Тошкент, 2009.
7. Антонова Э.О., Крилов Г.В., Прохоров А.Д., Степанов О.А. “Основы
нефтегазового дела”, Учебник для вузов, Москва, ООО
“НедраБизнесцентр”-2003. 307 стр.
8. Басниев К.С., Кочина В.М., Максимов В.М. “Подземная гидромеханика”,
Москва, Недра – 1998 г.
16

Neft uyumi ochilgandan keyin razvedka quduqlari o’rtasidagi masofa shu rayonda
uchraydigan uyumning kattaligi, tuzilishi, turi va kengligiga, neftli gorizontning
qalinligiga, uning litologik o’zgaruvchanligiga va qatlamning og’ish burchagiga
qarab belgilanadi. 96 Agar razvedka qudug’i uyumning ichki chegara doirasida
bo’lsa, neftli gorizont qalinligi uyumning minimal kattaligi to’g’risida tasavvur
bera oladi. Agar quduq ichki va tashqi chegara orasida joylashgan bo’lsa, u suvneft
tutash holatini belgilaydi, va shu bilan birga neft uyumining taxminiy kengligini
aniqlashga imkon beradi, ularga asosan razvedka quduqlari o’rtasidagi masofa
aniqlanadi. Quduqlar orasidagi optimal masofa to’g’risidagi masala esa, uyumni
ochgan quduq orasidan o’tkazilgan birinchi ko’ndalang profilda olingan
ma’lumotlar asosida hal etiladi.
Texnologik sxema, neft va gaz zaxirasini hisoblashga asos bo’lgan razvedka
quduqlari ma’lumotlariga tayangan holda tuzilishi mumkin. Ishlatish loyixasi esa
oz vaqt o’tgandan keyin, qo’shimcha (espluatatsion) quduqlar burg’ilash va neftli
gorizont tuzilishi to’g’risidagi ko’proq qo’shimcha geologik ma’lumotlarni ham
inobatga olgan holda tuzilishi lozim. Keyingi ekspluatatsion quduqlar neft uyumi
doirasida joylashtirilganligi sababli, neftli gorizontlarni batafsil tekshirish vazifasi
ishning boshida ildam ekspluatatsion quduq (“operejayushaya ekspluatatsionnaya
skvajina”) zimmasiga yuklatilishi mumkin.
Bir qator tor neft xoshiyali gaz uyumlarini razvedka qilish tahlili shuni
ko’rsatadiki, mufassal sanoat ahamiyatidagi razvedkani o’tkazishda bunday neft
xoshiyalarini ko’pchilik quduqlar ochmaydi (texnik imkoni mavjud emas!) yoki
bunday sharoitda neft uyumini ishlatish uchun razvedka quduqlaridan foydalanish
mumkin bo’lmaydi.
Ko’p qatlamli konlarda neftli xoshiya yoki neft uyumining borligi haqidagi
tasavvurni asosiy yirik uyumlarni uning chekka zonasigacha qamrab olgan
razvedka quduqlarining kesmasidan olish mumkin. Agar razvedka quduqlari katta
9

Neft uyumini ishlash vaqtini xisoblash
Neft va gaz uyumlarining tabiiy yotishi gaz va neft beraolishligiga katta
ta’sir ko’rsatadi, shuning uchun bu omilga alohida e’tibor qaratish lozim bo’ladi.
Qatlam energiyasiga bog’liq holda uyumlar quyidagilarga ajratiladi:
1. Qatlam suvlari energiyasi faol bo’lgan neft uyumlari. Bunday uyumlarda
qatlam suvlari energiyasini ishlatilishi hisobiga, erigan gaz ahamiyatini
bo`ysunuvchanligida neftning katta qismini olish mumkin.
2. Asosiy tabiiy energiya manbasi erigan gaz bo’lgan, qatlam suvlari
energiyasi cheklangan neft uyumlari.
Qatlam energiyasi faol bo’lgan neft uyumlarini uch guruhga bo’lish
mumkin:
Chekka suvlar bilan o’ralgan qatlamsimon neft uyumlari (ko’p hollarda
ularning uzunligi enidan kattaroq ( I .1 a – rasm));
Butun maydon bo’ylab ostki suvlar bilan tutashgan massiv neft uyumlari.
Ishlashning so’nggi davrida birinchi guruhdagi uyumlar ikkinchi guruhga o’tadilar
(ko’p hollarda ikkinchi guruh uyumlari aylana shaklida bo’ladi) ( I .1 b – rasm);
3

Chekka suvlar bilan yaxshi aloqada bo’lgan litologik o’zgaruvchan
neft uyumlari
Chekka suvlar bilan o’ralgan qatlamsimon neft uyumlarini ikkiga bo’lish mumkin:
mo’tadil antiklinal burmada joylashgan qatlamsimon neft uyumlari;
keng suvneft zonali platforma turdagi qatlamsimon uyumlar.
Qatlam energiyasi cheklangan neft uyumlariga shunday uyumlarni kiritish lozim-
ki, ularda kollektorlarning o’tkazuvchanligi pastligi yoki litologik
o’zgaruvchanligi, uyumlarni to’silishiga olib keluvchi buzilishlarning borligi
tufayli qatlam suvlari faolligi namoyon bo’lmaydi. Qatlam energiyasi cheklangan
uyumlar quyidagi turlarga ajratiladi:
o’tkazuvchanligi past kollektorli qatlamsimon neft uyumlari;
chekka suvlari bilan sust aloqada bo’lgan, litologik o’zgaruvchan (linzasimon) neft
uyumlari;
tektonik chegaralangan neft uyumlari ( I .2 – rasm).
Neftgaz uyumlari ichida ishlashga qo’llash mumkin bo’lgan asosiy ikki turini
ajratish mumkin:
1. Yopilgan uyumlar, ularda to’silishga olib keluvchi kollektorlarning litologik
o’zgaruvchanligi yoki uzilmalarning borligi, yoki boshqa sabablarga ko’ra qatlam
suvlarining faolligi namoyon bo’lmaydi va tabiiy energiyaning asosiy manbasi
neftda erigan gaz do’ppisi hisoblanadi.
4

Hisob qismi.
Quduqlarning suyuqlik almashtirish usuli bilan ishga tshuriladigan asosiy
ko’rsatkichlarini aniqlash.
H-quduq chuqurligi m.
L-neft qudug’i tshurilgan chuqurlik m.
P
Q -qatlam bosimi MPa.
D
i - ekspluatasion kallonaning ichki dimetri m.
1 ar –loyli aralashmaning zichligi m.
d-neft qudug’i diamuri m.
d
i -neft qudig’i ichki diamuri m.
Berilgan
H-2720m
L-2700
P
Q -28 M Pa=28·10 6
Pa
D
E -168mm=0,168m
Di-150,3mm=0,1503

1,ar -1250kg/m 3
d-60mm=0,06m
d
i- 50,3mm=503·10 -4
m=0,0503m
4AN-700(Nasosning agregati 700ATM=70MPa) P=700MPa
Q=6,3 1/sek 0,1503 2
=0,02259 (0,06 2
-0,0503 2
) = (0,0036-0,00253)

12

Neft uyumini ishlash vaqtini xisoblash

Купить