Norman xalqlarining geografik sayyohatlari - Geografiya - Slaydlar

Dokument ma'lumotlari

Narxi	10000UZS
Hajmi	8.5MB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	30 Aprel 2024
Kengaytma	pptx
Bo'lim	Slaydlar
Fan	Geografiya

Sotuvchi

Alijon

Ro'yxatga olish sanasi 30 Aprel 2024

0 Sotish

Norman xalqlarining geografik sayyohatlari

Sotib olish

Norman xalqlarining
geografik sayyohatlari Tabiiy fanlar fakulteti
Geografiya va iqtisodiy bilim asoslari yo’nalishi
Ta’limda axborot texnologiyalari fanidanNIZOMIY NOMIDAGI T OSHKENT DAVLAT
PEDAGOGIKA UNIVERSITETI

REJA:
1. Norman xalqlarining
hayot kechirishi.
2. Norman xalqlarining
sayyohatlari.
3. Leyfning janubga
sayyohatlari.

Skandinaviya yarim orolining qirg’oqbo’yida azaldan
umumiy nom bilan noran (shimol odamlari) bo’lgan xalqlar
yashaganlar. Tog’li yarim orol, kamhosil yerlar, tog’
yonbag’ridagi qalin ignabargli o’rmonlar, o’rmonsiz va toshli
tog’ tizimidagi yassi qirralardan iborat, dehqonchilik uchun
tabiati noqulay bo’lgan sharoitlar, aholini asosan
qirg’oqbo’yidagi tor yerlarni o’zlashtirishga, dengiz ovi, va
qisman, chorvachilik bilan shug’ullanishga majbur qilgan.
Tog’larning tik yonbag’irlari ba’zi joylarda qirg’oqdan ancha
uzoqlashib tor, lekin tabiati go’zal bo’lgan ko’rfaz – fiordlar
hozil qiladi, bu joylar ob-havo ochiq kunlari mutloqo xavfsiz
bo’lib, dengiz tomonidan dushman hujum qilganida ham
yashirinishga qulay edi.
Qo’shnilar bilan tinchlik paytlarida ular dengiz ovi va
o’rmondan tushgan o’ljalarni, chorvachilik mahsuloltlari bilan
savdo qilib, ularni non va boshqa mollarga ayirboshlardilar.

Yoshligidan dengizga va undagi xafv-xatarlarga
ko’nikkan normandlar, vikinglar degan nomni olgan dengiz
qaroqchilari rahnomaligida qo’rqmasdan okeanga suzib
borishar va Angliya, Gollandiya, Fransiya dengizbo’yi aholisini
talon-taroj qilishar, o’z kemalarida fransuz daryolariga kirib
borib, qal’alarga va ma’jusiy bo’lganliklari sabab,
monastirlarga o’t qo’yib talashardi.
O’zlarining dengiz bosqinlari davrida bir qancha
muddatga Angliyani bosib oldilar va shimoliy Fransiyaning
qirg’oqbo’yini egalladilar, shu sababli bu yerlar “Normandey”
deb ataladi.

Sharqqa normanlar Boltiq dengizi va Shimoliy muz
okeani bo’ylab suzib borganlar. Misol uchun, dengiz
ovchilaridan biri bo’lgan Oter, yangi ov maskanlarini topish
maqsadida IX asrda Norvegiya sohillari bo’ylab shimolga
safarga chiqgan, keyin sharqga burilib, qirg’oq janub
tomonga og’ishini sezgan. Uning bosib o’tilgan joylar
haqidagi ko’rsatmasi va uning tavsifi, Oter birinchi bo’lib
Skandinaviya yarim oroli hamda Nordkap burnini aylanib
o’tib, Oq dengizning bo’g’ozigacha suzib borganligi va
Yevropaning shimoliy-g’arbiy qirg’oqlarini kashf qilganini
tasdiqlaydi.
Boltiq dengiziga suzgan normanlar, Sharqiy Yevropa va
daryolarigacha yetib borib, ilgari slavyanlar ochgan hamda
o’zlashtirilgan, qadimgi rus salnomalaridan ma’lum bo’lgan
joylarda bo’lganlar.

Dengiz o’ljalari va begona yerlarni bosib olish ilinjida
nomanlar, VIII asr boshlaridayoq Britaniyaning shimoliy
qirg’oqlarida joylashgan Orkney, Gebrid, Farer va Shetland
orollarini egallaganlar va 867-yili Islandiyaga yetib borganlar.
Farer orollarini bosib olganlardan biri, norman Naddodni,
Norvegiyadan qaytayotganda kuchli to’fon ochiq dengizga
surib, u “Qorli yer”deb atagan qor bilan qoplangan katta
yerga olib borgan. Tez orada bu orol ekani ma’lum bo’ldi. 870-
yili ushbu orolda bir guruh normanlar qishlab qoldilar va
hozirgi – Islandiya (Muz mamlakat) nomini berdilar. Shundan
keyin Islandiyaga normanlarning ommaviy ko’chishi
boshlanib, Reykyavik manzilgohi barpo qilindi. Birinchi bo’lib
orolni kashf qilgan Irland kohinlarning bir qismini majusiylar
qirib tashladilar, qolganlari esa endi himoyasiz bo’lib qolgan
qarorgohlarini tashlab ketdilar.

982-yili Erik (Malla) qilgan jinoyati uchun Islandiyadan
chiqarilib yuboriladi. Quvg’inga uchragan Erik, o’sha paytlarda
urf bo’lgan odatga binoan, yangi joylarni kashf qilish
maqsadida begona yurtlarga safarga chiqadi. U, kolonistlar
Gunbernni bo’ron dengizga surib ketgan paytda, tasodifan
ko’rgan ko’rgan katta g’arbiy yerni topish maqsadida yo’lga
otlanadi. U kam sonli odamlarni ko’rsatgan yo’nalishda suzib
ketdi va 985-yili muz bilan qoplangan yangi yerni kashf qildi,
uni g’arbiy tomon aylanib o’tib, janubiy qismida keyinchalik
Farvel degan nom berilgan (60º sh.k.si yaqinida) burunni
topdi. Bu yerning iqlimi nisbatan mo’tadil, maysalar o’sib
turganligi sabab shu yerning sohil bo’yida o’rnashib qoldi va
orolni Grelandiya, ya’ni “Yashil mamlakat” deb nomladi,
vaholanki butun orol uchun bunday nom noo’rin edi, chunki
uning 85 foiz muz qatlami bilan qoplangan.

Taxminan 987-yili Islandiyada bo’lgan norvegiyalik
Byarni, otasini ko’rish uchun borganda, uni Malla Erik bilan
Grelandiyaga yo’l olganini eshitadi va o’z navbatida kemasida
o’sha joyga yo’l oladi. Ushbu mamlakatning qayerda
joylashganligini yaxshi bilmagan Byarni, okeanda yo’lini
yo’qotib qo’yadi, oqim esa uni uzoq g’arbga, tepaliklarga boy
bo’lgan, qalin o’rmonlar bilan qoplangan yerlarga olib boradi.
Bu sayyohatchilar yo’l olgan fordlar va muzliklar mamlakati
emasligi ma’lum bo’ldi. Shu sababli Byarni bu yerda
kuzatishlar olib borish uchun uzoq vaqtga qolib ketmadi va
shimolga qarab yo’l olib, hamroh yordamida 10 kunda
Grelandiyaga yetib oldi. Bu yangilikni eshitgan Malla Erikning
o’g’li Leyf, Byarning aytishi bo’yicha Grelandiyadan janub
tomonda bo’lgan, ushbu tomoni topish maqsadida
ekspeditsiya hozirlashga qaror qildi.

1000 yili Leyf janubiy yo’nalishda suzib ketadi va bir
necha kundan keyin, taxminan Labrador va Kod burni (42º
sh.k. siga yaqin) oraliqdagi katta yerning sohiliga yetib
keladi. U bo’m-bo’sh, toshloq yerni uchratib, orolga
X ellulend (Toshloq mamlakat) deb nom beradi. Janub
tomonga suzishni davom etgan Leyf, o’rmonlar bilan
qoplangan yerga yetib boradi va bu joyni Merk land
(O’rmonli mamlakat) deb ataydi. Yanada janubroqda
suzgan sayyohatchilar, yovvoyi uzumga boy bo’lgan
daryoning quyilish joyiga yetib keldilar. Bu mamlakat
Vinland (Uzumlar mamlakati) nomini oldi

Leyvf shimoliy-sharqiy Amerikaning qaysi qirg’oqbo’yi yerlarida bo’lganligi
hozir aniq ayish qiyin. Ko’rinishicha, Helluland – yoki Labrador, yoki
Nyufaundlendning shimoliy qirg’oqlari bo’lgan ; Markland – yoki Nyufaundlendning
janubroqdagi qirg’og’i, yoki Keyp-Breton oroli. Vinland masalasiga kelganda,
aksariyat tarixchilarning fikricha, bu mamlakat hozirgi Nyu-York shahridan
janubroqda, taxminan qirqinchi kenglikda bo’lgan, va shu shimoliy Amerikaning
shimoliy-sharqidagi normanlar yetib brogan so’ngi nuqta bo’lgan.
Leyfning dengiz safaridan keyin normanlar, yana bir kecha ekspeditsiya
uyishtirganlar, va xatto qarorgohlar ham qurganlar. Oldiniga kolonistlar skrelinglar
deb atagan yerli aholi, ovchi hindu kabilari bilan narsa almashtirib savdo qilganlar,
biroq tez orada tinch munosabatlarning o’rnini dushmanlik kayfiyatidagi
munosabatlarni egallaydi. Tez-tez qonli to’qnashuvlar bo’lib turdi, natijada yerli aholi
kolonistlarni bu bu yerlardan ketishga majbur qildi, shundan so’ng bu yerlarga
umuman kelmay qo’ydilar.

Shunday qilib, normanlar tomonidan Shimoliy
Amerikaning kashf etilishi, bu yerlarni koloniyaga
aylantirilishiga olib kelmadi. Grelandiyaning o’zida ham
koloniyalar asta-sekin tushkunlikka uchray boshladi, va bu
jarayon Islandiya o’z mustaqilligini yo’qotgach, yanada
jadallashdi. Grelandiyaga borgan sari kamroq kemalar
qatnay boshladi ; nihoyat u bilan aloqalar butunlay uzildi ;
olsida bo’lgan orol madaniyat uchun uzilganday bo’ldi va
tez orada butunlay yoddan ko’tarildi. XV asrning ikkinchi
yarimiga kelib, Grelandiya va Amerika normanlar
tomonidan ochilgani unitildi. Grelandiyaga oid hujjatlar
Rim cherkovlarining arxivlarida qolib ketdi, Yevropada
yaxshi ma’lum bo’lmagan island salnomachilarini hisobga
olmaganda, faqat XI asrda yashagan Adam Bremenskiygina
uzoq shimol haqida birmuncha to’xtaldi. Islandiya va
Grelandiya haqida gapirib, u dunyoning oxiri va so’ngisi
bilan qo’shni deb takidlaydi.

O’rta asr kartalarida
Grelandiya Yevropaning bir
qismi sifatida ta’svirlangan.
“Shubhasiz, normanlar
Grelandiyadan janubroqda
topgan yerlarga, “Yangi dunyo”
qirg’oqlari emas, Yevropa
orollari sifatida qaralgan.

E´tiboringiz uchun rahmat!

Norman xalqlarining geografik sayyohatlari

Sotib olish