Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	10000UZS
Размер	1.6MB
Покупки	2
Дата загрузки	24 Февраль 2025
Расширение	docx
Категория	Юриспруденция

O’zbekiston Respublikasi Prezidentining huquqiy holati

Kirish
Prezidentlik instituti tushunchasi va ahamiyati
Prezidentlik instituti — davlat boshqaruvining oliy shakllaridan biri bo‘lib,
davlatning ichki va tashqi siyosatida muhim rol o‘ynaydigan organ hisoblanadi.
Prezident davlat rahbari sifatida mamlakatning mustaqilligi, hududiy yaxlitligi va
xalqning manfaatlarini himoya qilish uchun mas’uldir. U davlat hokimiyatining barcha
tarmoqlari faoliyatini muvofiqlashtirish, ijtimoiy barqarorlikni ta’minlash hamda
demokratik tamoyillarni rivojlantirishda hal qiluvchi ro’l o‘ynaydi.
O‘zbekiston Respublikasida Prezidentlik instituti mamlakat mustaqillikka erishgandan
so‘ng shakllangan va davlat boshqaruvida muhim institut sifatida ahamiyat kasb etgan.
Prezident O‘zbekistonning davlat tuzumi va xalqaro maydondagi siyosiy yo‘nalishini
belgilashda bosh ishtirokchi hisoblanadi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining huquqiy maqomini belgilovchi asosiy
huquqiy hujjatlar
Prezidentning huquqiy maqomi O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida va bir qator
qonunlarda aniq belgilangan. Asosiy huquqiy hujjatlar quyidagilar:
 O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi: Prezidentning davlat rahbari
sifatidagi maqomi, vakolatlari va majburiyatlari 89-95-moddalarda batafsil bayon
etilgan.
 "O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti to‘g‘risida"gi Qonun: Prezidentning
huquqiy maqomi, vakolatlari va faoliyat tartibini belgilaydi.
 Oliy Majlis tomonidan qabul qilingan normativ hujjatlar: Prezidentlik
faoliyatining ayrim sohalarini tartibga soluvchi maxsus qonunlar.
 Xalqaro huquqiy normalar: Prezidentning xalqaro munosabatlardagi faoliyatini
belgilashda muhim ahamiyatga ega.
Bu huquqiy asoslar Prezidentning O‘zbekiston Respublikasidagi o‘rni va ahamiyatini
ta’kidlab, uning davlatni boshqarishda qonuniyligini ta’minlaydi. Prezidentimizning
vakolatlari mamlakat barqarorligi va taraqqiyoti uchun zarur shart-sharoitlarni
yaratishga qaratilgan.
Qonun chiqaruvchi hokimiyat sohasidagi vakolatlari

 Prezident faoliyatini tashkil etish: Prezidentning huquqiy, siyosiy va tashkiliy
masalalarni hal qilish jarayonini muvofiqlashtirish.
 Normativ-huquqiy hujjatlarni tayyorlash: Prezident farmonlari, qarorlari va
boshqa hujjatlarni tayyorlash hamda huquqiy ekspertizadan o‘tkazish.
 Davlat organlari bilan hamkorlik qilish: Hukumat, parlament va sud tizimi
bilan o‘zaro muvofiqlashtirilgan ishni ta'minlash.
 Xalqaro faoliyatni qo‘llab-quvvatlash: Prezidentning xalqaro tashriflari, xorijiy
davlatlar bilan hamkorlikda olib boriladigan siyosatni tashkillashtirish.
 Axborot va maslahatchi xizmatlar: Prezident ma'muriyati davlat boshqaruvi va
strategik masalalar bo‘yicha Prezidentga axborot va tavsiyalar beradi.
Prezident ma'muriyati Prezident faoliyatining samaradorligini oshirish va mamlakatning
ichki va tashqi siyosatini amalga oshirish uchun muhim mexanizm hisoblanadi.
2. Prezidentlik faoliyatini moliyalashtirish va qo‘llab-quvvatlash
Prezidentning faoliyati qonunchilikda belgilangan tartibda davlat byudjeti hisobidan
moliyalashtiriladi. Ushbu moliyalashtirish Prezident vakolatlarini to‘laqonli amalga
oshirishni ta’minlashga qaratilgan. Asosiy yo‘nalishlari:
 Prezidentlik institutining moddiy-texnik ta'minoti:
o Prezident qarorgohini saqlash, texnik vositalarni yangilash va xavfsizlikni
ta’minlash.
o Prezidentning xizmat ko‘rsatish infratuzilmasi va transport vositalarini
moliyalashtirish.
 Xodimlarni moliyalashtirish:
o Prezident ma'muriyati va boshqa yordamchi tuzilmalarda ishlovchi
xodimlarning ish haqi va boshqa to‘lovlari.
 Prezidentning xalqaro tashriflari va davlat darajasidagi tadbirlar:
o Tashqi siyosiy faoliyat doirasida xorijiy davlatlarga tashriflarni tashkil
etish.
o Yirik xalqaro forumlar va uchrashuvlarni moliyalashtirish.
 Maxsus fondlar va resurslar:

O’zbekiston Respublikasi Prezidentining huquqiy holati
Reja:
Asosiy qism
1. Prezidentning konstitutsiyaviy maqomi:
2. Prezidentning asosiy vakolatlari:
 Qonun chiqaruvchi hokimiyat sohasidagi vakolatlari:
 Ijro etuvchi hokimiyat sohasidagi vakolatlari :
 Sud hokimiyati bilan bog‘liq vakolatlari:
 Xavfsizlik va tashqi siyosat sohasidagi vakolatlari:
3. Prezidentning mas’uliyati va majburiyatlari:
4. Prezidentlik faoliyatini ta’minlash huquqiy mexanizmlari:
Xulosa

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati
1. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi
 O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. Toshkent: “O‘zbekiston”, 2021.
2. Qonunlar va normativ hujjatlar
2.1. “O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti to‘g‘risida”gi Qonun.
2.2. “Davlat boshqaruvi va ma’muriy islohotlar to‘g‘risida”gi Qonun.
2.3. “O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari to‘g‘risida”gi Qonun.
2.4. “O‘zbekiston Respublikasida davlat hokimiyati va boshqaruvi asoslari
to‘g‘risida”gi Qonun.
2.5. Prezident farmonlari, qarorlari va boshqa normativ hujjatlar.
3. Kitoblar va o‘quv qo‘llanmalari
3.1. Axmedov M. “Davlat boshqaruvi va huquqiy tizim” . Toshkent: TDYU
nashriyoti, 2020.
3.2. Jo‘raqulov Sh. “Konstitutsiyaviy huquq asoslari” . Toshkent: Fan va texnologiya,
2021.
3.3. Norqulov A. “Prezidentlik instituti va davlat boshqaruvi” . Toshkent: Adolat,
2022.
3.4. To‘raqulov T. “O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti vakolatlari: nazariya va
amaliyot” . Toshkent: Yuridik adabiyotlar, 2021.
3.5. Islomov O. “Davlat rahbarining huquqiy maqomi” . Toshkent: Iqtisodiyot, 2020.
4. Ilmiy maqolalar va tahliliy manbalar
4.1. “Prezidentlik institutining demokratik boshqaruvdagi roli” – TDYU ilmiy jurnali,
2022.
4.2. “O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining xalqaro maydondagi faoliyati” –
“Ijtimoiy va siyosiy fanlar jurnali”, 2021.
4.3. “Prezidentning qonun chiqaruvchi hokimiyat bilan o‘zaro munosabatlari” – “Huquq
va jamiyat”, 2020.
4.4. “Qurolli Kuchlar Oliy Bosh Qo‘mondoni sifatida Prezident vakolatlari” – “Harbiy
strategiya jurnali”, 2022.

5. Internet resurslari
5.1. Lex.uz – O‘zbekiston Respublikasi qonunchilik bazasi. Havola: www.lex.uz
5.2. Norma.uz – Qonun yangiliklari va tahlil. Havola: www.norma.uz
5.3. Adliya.uz – O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi sayti. Havola:
www.adliya.uz
5.4. UzReport.news – Prezidentning rasmiy chiqishlari va tashabbuslari haqida
ma’lumot. Havola: www.uzreport.news
5.5. Gov.uz – Davlat portali. Prezident farmonlari va qarorlari. Havola: www.gov.uz
6. Xalqaro huquq va Prezidentlik instituti haqida manbalar
6.1. “Davlat rahbarlarining xalqaro huquqdagi o‘rni” – BMT rasmiy sayti
( www.un.org ).
6.2. “Prezidentlik instituti rivojlanish tendensiyalari” – “Transparency International”
tahlillari ( www.transparency.org ).
6.3. “Demokratiya va Prezidentlik institutining ahamiyati” – “World Bank Governance”
hisobotlari ( www.worldbank.org ).

2. Xalqaro munosabatlarda davlatning vakili sifatida faoliyati
Prezident xalqaro munosabatlarda davlatni ifodalaydigan oliy vakil sifatida tashqi
siyosatning asosiy yo‘nalishlarini belgilaydi va amalga oshiradi. Ushbu vakolatning
asosiy jihatlari:
 Xalqaro shartnomalarni imzolash va tasdiqlash:
o Prezident O‘zbekiston nomidan xalqaro shartnomalar tuzadi, ularni
imzolaydi va qonunchilikda belgilangan tartibda tasdiqlaydi.
 Diplomatik aloqalarni o‘rnatish:
o Prezident xorijiy davlatlar bilan diplomatik aloqalarni o‘rnatadi, ularni
mustahkamlash va rivojlantirish uchun vakolatli organlar bilan hamkorlik
qiladi.
o Prezident O‘zbekistonning xalqaro tashkilotlardagi ishtirokini boshqaradi
va milliy manfaatlarni himoya qiladi.
 Xalqaro munosabatlarda davlatning rasmiy vakili:
o Prezident xalqaro maydonda davlatning obro‘sini oshirish, iqtisodiy
hamkorlikni kengaytirish va siyosiy aloqalarni rivojlantirishga qaratilgan
tashriflar amalga oshiradi.
o Tashqi siyosatni amalga oshirishda mamlakatning suvereniteti va milliy
manfaatlarini himoya qiladi.
Prezidentning xalqaro munosabatlardagi faoliyati O‘zbekistonning tashqi siyosiy
strategiyasini shakllantirish va amalga oshirishda hal qiluvchi ahamiyat kasb etadi.
Prezidentning xavfsizlik va tashqi siyosat sohasidagi vakolatlari davlat mustaqilligi va
hududiy yaxlitligini himoya qilish, shuningdek, xalqaro maydondagi obro‘-e’tiborini
oshirishga qaratilgan. Qurolli Kuchlarning Oliy Bosh Qo‘mondoni sifatidagi faoliyati
milliy xavfsizlikni ta’minlashni maqsad qilgan bo‘lsa, xalqaro munosabatlardagi
vakolatlari davlatning tashqi siyosatdagi manfaatlarini himoya qilish va rivojlantirishga
xizmat qiladi. Ushbu vakolatlar Prezidentning davlatning siyosiy rahbari sifatidagi
o‘rnini mustahkamlaydi.
Prezidentning mas’uliyati va majburiyatlari
1. Prezidentning Konstitutsiya va qonunlarga rioya qilish majburiyati

Prezidentning sud hokimiyati bilan bog‘liq vakolatlari adolatli sud tizimini
rivojlantirish, sudlarning mustaqilligini ta'minlash va inson huquqlarini himoya qilishda
muhim ahamiyatga ega. Sud tizimini mustahkamlash bo‘yicha faoliyat sud ishlari
samaradorligini oshirishga qaratilgan bo‘lsa, afv etish va jazoni yumshatish vakolatlari
insonparvarlik va adolat tamoyillarini amalga oshirishga xizmat qiladi. Bu vakolatlar
Prezidentni davlat boshqaruvidagi muvozanatni ta’minlovchi va fuqarolar manfaatlarini
himoya qiluvchi rahbar sifatida belgilaydi.
Xavfsizlik va tashqi siyosat sohasidagi vakolatlari
1. Qurolli Kuchlar Oliy Bosh Qo‘mondoni sifatida roli
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Qurolli Kuchlarning Oliy Bosh Qo‘mondoni
sifatida mamlakatning mudofaa va xavfsizlik siyosatini boshqaradi. Ushbu vakolatning
asosiy jihatlari:
 Qurolli Kuchlarni boshqarish:
o Prezident mamlakat Qurolli Kuchlarini boshqaradi, ularning jangovar
tayyorgarligini ta'minlaydi va harbiy tuzilmalarni samarali ishlashini
nazorat qiladi.
o Harbiy qism va tuzilmalarning tashkil etilishi, qurollanishi va rivojlanish
strategiyalarini belgilaydi.
 Mudofaa siyosatini ishlab chiqish:
o Prezident milliy xavfsizlikni ta'minlash bo‘yicha asosiy yo‘nalishlarni
belgilaydi va mudofaa tizimini rivojlantirishga qaratilgan qarorlarni qabul
qiladi.
o Favqulodda holatlarda yoki urush davrida favqulodda choralarni ko‘radi va
zarurat tug‘ilganda safarbarlik e’lon qiladi.
 Harbiy hamkorlikni rivojlantirish:
o Prezident xalqaro hamkorlik doirasida harbiy-texnik yordam, qo‘shma
mashqlar va boshqa harbiy hamkorlik dasturlarini amalga oshirishni
qo‘llab-quvvatlaydi.
Oliy Bosh Qo‘mondon sifatidagi faoliyati davlatning suvereniteti va hududiy
yaxlitligini himoya qilishga, shuningdek, milliy xavfsizlikni ta’minlashga qaratilgan.

o Prezidentning tashabbuslariga yordam ko‘rsatish uchun maxsus fondlar
tashkil etilishi mumkin.
Moliyalashtirish jarayoni davlatning moliya qonunchiligiga qat’iy rioya qilgan holda
amalga oshiriladi, bu esa shaffoflikni ta'minlashga yordam beradi.
Prezidentlik faoliyatini ta’minlash huquqiy mexanizmlari Prezidentning konstitutsiyaviy
vakolatlarini samarali va samarali bajarish uchun zarur infratuzilma va resurslarni
yaratadi. Prezident ma'muriyati Prezidentning davlat boshqaruvidagi faoliyatini
tashkillashtiruvchi asosiy tuzilma bo‘lsa, moliyalashtirish Prezidentlik institutining
barqaror va mustaqil ishlashini ta’minlaydi. Bu mexanizmlar davlatning boshqaruv
tizimidagi barqarorlikni mustahkamlash va xalq farovonligini oshirishga xizmat qiladi.
xulosa
Prezidentlik instituti va uning ahamiyati
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti davlat rahbari sifatida mamlakatning siyosiy,
iqtisodiy va ijtimoiy barqarorligini ta’minlaydigan oliy boshqaruv organidir.
Prezidentning huquqiy maqomi davlatning mustaqilligi, hududiy yaxlitligi va xalq
manfaatlarini himoya qilish uchun zarur bo‘lgan keng ko‘lamli vakolatlarni o‘z ichiga
oladi. Prezidentning Konstitutsiyaviy maqomi davlat hokimiyatining barcha tarmoqlari
o‘rtasidagi muvozanatni saqlash va demokratik boshqaruvni ta’minlashga xizmat qiladi.
Mamlakatning ichki va tashqi siyosatini belgilashda, davlat organlarining faoliyatini
muvofiqlashtirishda va xalqning manfaatlarini ifoda etishda Prezidentning roli hal
qiluvchi ahamiyatga ega. Ushbu institut davlat boshqaruvida markaziy o‘rinni egallab,
mamlakatning barqaror rivojlanishini ta’minlaydi.
Prezidentning asosiy vakolatlari
Prezident davlat hokimiyatining barcha tarmoqlari bilan samarali hamkorlik qilish
uchun keng vakolatlarga ega. Ushbu vakolatlar qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud
hokimiyatlari hamda xavfsizlik va tashqi siyosat sohalarida amalga oshiriladi:
1. Qonun chiqaruvchi hokimiyat sohasidagi vakolatlari :
o Prezident qonunchilik tashabbusi huquqiga ega va qabul qilingan
qonunlarni imzolaydi yoki ularga veto qo‘yadi.

o Prezident mamlakat sud tizimini modernizatsiya qilish, sud ishlari
samaradorligini oshirish va fuqarolarning sud tizimiga bo‘lgan ishonchini
mustahkamlashga qaratilgan qonunchilik tashabbuslarini amalga oshiradi.
o Sudyalarning mustaqilligini ta’minlash uchun huquqiy va moliyaviy
kafolatlarni joriy etadi.
 Yuqori sud organlari faoliyatini muvofiqlashtirish:
o Prezident sud tizimi faoliyatini muvofiqlashtirish va umumiy yo‘nalishlarni
belgilashda rahbarlik qiladi, qonunlarning sud amaliyotida to‘g‘ri
qo‘llanilishini nazorat qiladi.
Sud tizimini mustahkamlash bo‘yicha Prezidentning roli fuqarolar huquqlari va
erkinliklarini himoya qilishni ta'minlashda, adolatli sudlovni rivojlantirishda muhim
ahamiyatga ega.
2. Afv etish va sud hukmlarini yumshatish vakolati
Prezidentning afv etish va sud hukmlarini yumshatish bo‘yicha vakolati insonparvarlik
tamoyillariga asoslangan bo‘lib, Konstitutsiya va qonunlarda belgilangan. Ushbu
vakolatlar quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
 Afv etish: Prezident qonuniy asosda sudlangan shaxslarning jinoiy javobgarligini
kamaytirishi yoki ularni jazodan to‘liq ozod qilishi mumkin. Bu, asosan,
insonparvarlik va adolat tamoyillariga asoslanadi.
 Sud hukmlarini yumshatish: Prezident sud tomonidan tayinlangan jazoning
turini yengillash yoki jazo muddatini qisqartirish vakolatiga ega.
 Tartib va qoidalar:
o Afv etish yoki jazoni yumshatish jarayoni belgilangan tartib va qoidalarga
muvofiq amalga oshiriladi.
o Prezidentning ushbu qarorlari shaxsiy va ijtimoiy omillarni hisobga olgan
holda qabul qilinadi.
Afv etish va jazoni yumshatish vakolati inson huquqlarini himoya qilishda
Prezidentning insonparvarlik rolini namoyon etadi va davlatning fuqarolar oldidagi
mas’uliyatini ko‘rsatadi.

 Vakolat muddati: Prezidentning vakolat muddati 7 yilni tashkil etadi (2021 yilgi
Konstitutsiyaga o‘zgartirishlar asosida). Prezident o‘z faoliyatini belgilangan
muddat ichida qonunchilik asosida amalga oshiradi.
 Muddat cheklovlari: Prezidentlik lavozimiga ketma-ket ikki muddatdan ortiq
saylanish mumkin emas. Bu qoida davlat hokimiyatini uzluksiz demokratiya
tamoyillari asosida boshqarish uchun joriy qilingan.
 Vakolatlar tugashi: Prezidentning vakolat muddati tugagandan so‘ng, u
lavozimni qonuniy asosda saylangan yangi Prezidentga topshiradi.
Vakolat muddati va cheklovlar davlat boshqaruvida demokratik tamoyillarni saqlash,
hokimiyatning uzviy almashinishini ta’minlash va davlat barqarorligini
mustahkamlashga xizmat qiladi.
Prezidentning mas’uliyati va majburiyatlari davlat boshqaruvining qonuniyligi,
samaradorligi va xalq manfaatlariga mos bo‘lishini ta’minlashga qaratilgan.
Konstitutsiya va qonunlarga rioya qilish majburiyati Prezidentni huquqiy davlat
tamoyillariga rioya etishga undaydi, xalq oldidagi hisobdorlik davlat boshqaruvida
shaffoflikni oshiradi, vakolat muddati va cheklovlar esa demokratik boshqaruv tizimini
mustahkamlaydi. Ushbu majburiyatlarni bajarish Prezidentning davlat rahbari sifatidagi
mas’uliyatli faoliyatini ta’minlaydi.
 O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining davlat boshqaruvidagi markaziy roli.
 Prezidentlik institutining O‘zbekiston taraqqiyotiga qo‘shgan hissasi va
demokratik boshqaruvdagi o‘rni.
 Fuqarolarning Prezident oldidagi talab va ishonchining davlat rivoji uchun
ahamiyati.
Prezidentlik faoliyatini ta’minlash huquqiy mexanizmlari
1. Prezident ma'muriyati va uning vazifalari
Prezident ma'muriyati — bu Prezidentning konstitutsiyaviy vakolatlarini amalga
oshirishda yordam beruvchi tashkilotdir. Prezident ma'muriyati huquqiy, tashkiliy va
axborot ta'minotini amalga oshiradi. Ushbu tuzilmaning asosiy vazifalari quyidagilardan
iborat:

 Yangi ijro organlarini tashkil etish: Prezident zarurat tug‘ilganda yangi
vazirliklar, qo‘mitalar yoki agentliklar tashkil etishi mumkin.
 Ijro organlarining vakolatlarini qayta taqsimlash: Hukumat tuzilmasini
maqbullashtirish va ularning funksiyalarini o‘zaro muvofiqlashtirish orqali
boshqaruv samaradorligini oshiradi.
 Davlat xizmatchilarining faoliyatini tartibga solish: Davlat xizmatini
takomillashtirish, kadrlar siyosatini isloh qilish va davlat boshqaruvi tizimida
professional kadrlarni jalb qilish bo‘yicha chora-tadbirlarni amalga oshiradi.
 Rivojlanish dasturlarini amalga oshirish: Prezident davlatning iqtisodiy va
ijtimoiy rivojlanish dasturlarini amalga oshirishda ijro organlarining faoliyatini
boshqaradi.
Davlat boshqaruvi tizimini tashkil etish va isloh qilish bo‘yicha vakolatlar Prezidentga
davlat
Prezidentning ijro etuvchi hokimiyat sohasidagi vakolatlari davlat boshqaruvi
tizimining barqarorligi va samaradorligini ta’minlashga qaratilgan. Vazirlar
Mahkamasini shakllantirish va unga rahbarlik qilish orqali Prezident ijro hokimiyatining
strategik boshqaruvchisi sifatida faoliyat yuritadi. Davlat boshqaruvi tizimini tashkil
etish va isloh qilish bo‘yicha vakolatlari esa davlatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish va
fuqarolar manfaatlarini ta’minlash uchun qulay sharoitlar yaratishga xizmat qiladi.
Sud hokimiyati bilan bog‘liq vakolatlari
1. Sud tizimini mustahkamlashda Prezidentning roli
Prezident O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunchilikka muvofiq sud
tizimining mustahkamligi va mustaqilligini ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi. Uning
sud hokimiyati bilan bog‘liq vakolatlari quyidagilardan iborat:
 Sudyalarni tayinlash va lavozimidan ozod qilish:
o Prezident O‘zbekiston Respublikasi Sudyalar oliy kengashi tomonidan
tavsiya etilgan nomzodlarni tayinlaydi.
o Sud tizimidagi sudyalarni vakolat muddati tugaganda yoki boshqa qonuniy
asoslarda lavozimidan ozod qiladi.
 Sud tizimini isloh qilish:

o Oliy Majlis bilan hamkorlik qiladi va davlat dasturlarining qonuniy
asoslarini ishlab chiqishda qatnashadi.
2. Ijro etuvchi hokimiyat sohasidagi vakolatlari :
o Prezident Vazirlar Mahkamasini shakllantiradi va boshqaradi.
o Davlat boshqaruvi tizimini isloh qilish va uning samaradorligini oshirish
bo‘yicha choralar ko‘radi.
3. Sud hokimiyati bilan bog‘liq vakolatlari :
o Sud tizimini mustahkamlash, sudyalarni tayinlash va afv etish bo‘yicha
vakolatlarni amalga oshiradi.
o Adolatli sud tizimini rivojlantirish uchun tashabbuslar ko‘rsatadi.
4. Xavfsizlik va tashqi siyosat sohasidagi vakolatlari :
o Prezident Qurolli Kuchlarning Oliy Bosh Qo‘mondoni sifatida milliy
xavfsizlikni ta’minlaydi.
o Xalqaro munosabatlarda davlatning vakili sifatida tashqi siyosatni
boshqaradi va xalqaro shartnomalarni imzolaydi.
Prezidentning mas’uliyati va majburiyatlari
Prezident nafaqat keng vakolatlarga, balki katta mas’uliyatga ham ega:
 Konstitutsiya va qonunlarga rioya qilish: Prezident o‘z faoliyatini
Konstitutsiya va qonunchilik asosida amalga oshirishi shart.
 Xalq oldidagi hisobdorlik: Prezident davlatning ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy
rivojlanish dasturlari natijalari bo‘yicha hisobot beradi.
 Vakolat muddati va cheklovlar: Prezidentlik lavozimi ketma-ket ikki
muddatdan ortiq egallanmasligi davlat boshqaruvida demokratik tamoyillarga
rioya qilishning kafolatidir.
Prezidentlik faoliyatini ta’minlash huquqiy mexanizmlari
Prezidentlik instituti samarali faoliyat ko‘rsatishi uchun ma'lum huquqiy va tashkiliy
mexanizmlar ishlab chiqilgan:

Bu amaliyot qonunlarning zamonaviy ehtiyojlarga mosligini ta’minlashga
qaratilgan.
Prezidentning qonun chiqaruvchi hokimiyat bilan hamkorligi va qonunchilik
jarayonidagi vakolatlari davlat boshqaruvining muvozanatli va samarali faoliyat
yuritishini ta’minlaydi. Prezidentning qonunlarni imzolash, veto huquqidan foydalanish
va qonunlarni qayta ko‘rib chiqish tashabbusi davlatning demokratik boshqaruv tizimini
mustahkamlashga xizmat qiladi. Bu vakolatlar Prezidentni davlatning ichki va tashqi
siyosatidagi muhim qonuniy o‘zgarishlarni amalga oshirishda faol ishtirokchi sifatida
namoyon etadi.
Ijro etuvchi hokimiyat sohasidagi vakolatlari
1. Vazirlar Mahkamasini shakllantirish va rahbarlik qilish
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti ijro etuvchi hokimiyat tizimining oliy vakili
sifatida Vazirlar Mahkamasini shakllantiradi va unga rahbarlik qiladi. Ushbu vakolat
quyidagi jarayonlarni o‘z ichiga oladi:
 Bosh vazirni tayinlash: Prezident bosh vazir nomzodini Oliy Majlisga tasdiqlash
uchun taqdim etadi. Bosh vazir tasdiqlangandan so‘ng Prezident unga hukumatni
shakllantirish bo‘yicha topshiriq beradi.
 Vazirlar va boshqa yuqori lavozimli ijro etuvchilarni tayinlash: Prezident
hukumat tarkibiga kiruvchi vazirlar, qo‘mita raislari va boshqa ijro organlari
rahbarlarini tayinlaydi yoki lavozimidan ozod etadi.
 Hukumat faoliyatini muvofiqlashtirish: Prezident Vazirlar Mahkamasining
faoliyatini boshqaradi, uning asosiy yo‘nalishlarini belgilaydi va davlat
dasturlarining ijrosini ta’minlaydi.
 Ijro organlari hisobdorligini ta'minlash: Hukumat a’zolari o‘z faoliyatlari
uchun Prezident oldida mas’ul va hisobdordirlar.
Bu vakolat Prezidentning ijro hokimiyati sohasidagi rahbarlik rolini ta’minlaydi va
davlat boshqaruvining samaradorligini oshirishga xizmat qiladi.
2. Davlat boshqaruvi tizimini tashkil etish va isloh qilish
Prezident davlat boshqaruvi tizimini tashkil etish, takomillashtirish va isloh qilish
bo‘yicha keng vakolatlarga ega. Ushbu vakolatlar quyidagilarni o‘z ichiga oladi:

 Prezident ma'muriyati: Prezidentning kundalik faoliyatini tashkil etuvchi asosiy
organ bo‘lib, qonun hujjatlarini tayyorlash va davlat organlari bilan hamkorlikni
muvofiqlashtirishni ta'minlaydi.
 Moliyaviy ta’minot: Prezidentning faoliyati davlat byudjeti hisobidan
moliyalashtiriladi, bu uning davlat siyosatini amalga oshirishdagi iqtisodiy
mustaqilligini ta'minlaydi.
Prezidentlik institutining davlat boshqaruvidagi ahamiyati
Prezident O‘zbekiston Respublikasi davlat tuzumining mustahkamligi va uzviyligini
ta’minlovchi asosiy bo‘g‘indir. Prezidentning vakolatlari davlat hokimiyatining uch
tarmog‘i o‘rtasidagi muvozanatni saqlash, xalq manfaatlarini ifodalash va ularning
amalga oshirilishini ta’minlash uchun xizmat qiladi. Shuningdek, Prezident davlatning
xalqaro maydondagi obro‘sini mustahkamlashda va milliy manfaatlarni himoya qilishda
yetakchi o‘rinni egallaydi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti davlat rahbari sifatida davlat hokimiyatining
barcha tarmoqlarini muvofiqlashtiruvchi va xalq manfaatlarini ifoda etuvchi markaziy
shaxsdir. Uning vakolatlari mamlakatning ichki va tashqi siyosatini belgilashda,
huquqiy tizimni mustahkamlashda va xalq farovonligini ta’minlashda muhim rol
o‘ynaydi. Prezidentlik instituti mamlakatda barqarorlikni ta’minlash va demokratik
tamoyillarni rivojlantirishda asosiy vosita bo‘lib xizmat qiladi.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti davlat rahbari sifatida Konstitutsiya va qonunlarga
rioya qilishning eng oliy namunasi bo‘lishi shart. Ushbu majburiyat quyidagilarni o‘z
ichiga oladi:
 Konstitutsiyaga amal qilish: Prezident Konstitutsiyaning barcha moddalariga
qat’iy rioya qilishi va uning tamoyillarini hayotga tatbiq etishi lozim.
 Qonuniylikni ta’minlash: Prezidentning barcha qarorlari va farmonlari amaldagi
qonunchilik asosida qabul qilinadi va qonunchilikka zid kelmasligi kerak.
 Huquqiy davlatni mustahkamlash: Prezident davlat boshqaruvida qonun
ustuvorligini ta’minlash orqali huquqiy davlat tamoyillarini rivojlantiradi.
Bu majburiyat Prezidentning faoliyatida qonunchilikni hurmat qilish va uni xalq
manfaatlari yo‘lida qo‘llash zaruratini aks ettiradi.
2. Xalq oldidagi hisobdorlik va mas’uliyat
Prezidentning xalq oldidagi mas’uliyati O‘zbekiston Respublikasining demokratiya
tamoyillariga asoslanadi. Bu mas’uliyat quyidagi shakllarda namoyon bo‘ladi:
 Davlat manfaatlarini ta’minlash: Prezident o‘z faoliyatini xalq farovonligini
oshirish, milliy manfaatlarni himoya qilish va jamiyatning barqaror rivojlanishini
ta’minlashga qaratadi.
 Jamoatchilikka hisobot berish: Prezident xalq oldida o‘z faoliyati natijalari
haqida hisobot beradi. Masalan, yil yakunlari bo‘yicha parlamentga murojaat
qilish shaklida davlat boshqaruvida erishilgan yutuqlar va rejalashtirilgan
vazifalarni bayon etadi.
 Jamiyat ehtiyojlariga javob berish: Prezident xalq talablari va ehtiyojlariga
mos ravishda siyosat yuritishga mas’uldir. Bu xalqning davlat boshqaruvidagi
ishonchini oshirish uchun muhimdir.
Xalq oldidagi hisobdorlik Prezidentning faoliyatini shaffof va samarali bo‘lishini
ta’minlaydi.
3. Prezidentlik vakolatining muddati va cheklovlari
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida Prezidentlik vakolatining muddati va
cheklovlari aniq belgilangan:

1. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi bilan hamkorligi
Prezident O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga muvofiq qonun chiqaruvchi
hokimiyatni amalga oshiruvchi Oliy Majlis bilan samarali hamkorlikni amalga oshiradi.
Ushbu hamkorlik quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
 Qonunchilik tashabbuslari: Prezident qonun loyihalarini ishlab chiqish va Oliy
Majlisga kiritish tashabbusiga ega. Bu, asosan, davlatning ichki va tashqi
siyosatiga oid muhim hujjatlarni ishlab chiqishda namoyon bo‘ladi.
 Davlat dasturlarining muvofiqlashtirilishi: Prezident Oliy Majlis bilan
birgalikda davlatni rivojlantirishga qaratilgan strategik dasturlarni muhokama
qiladi va ularning amalga oshirilishini nazorat qiladi.
 Parlament bilan muloqot: Prezidentning Oliy Majlis palatalariga murojaati,
davlatning siyosiy va ijtimoiy yo‘nalishlariga doir taklif va ko‘rsatmalarni
bildirish imkoniyatini ta’minlaydi.
Bu hamkorlik davlat boshqaruvi va qonun chiqaruvchilik sohasida vakolatlarning
muvozanatini ta’minlaydi va davlatning demokratik boshqaruv tizimini
mustahkamlaydi.
2. Qonunlarni imzolash, veto huquqi va qonunlarni qayta ko‘rib chiqish
tashabbusi
Prezidentning qonun chiqaruvchi hokimiyat sohasidagi asosiy vakolatlaridan biri Oliy
Majlis tomonidan qabul qilingan qonunlarni imzolash va kuchga kiritish bilan bog‘liq.
Ushbu vakolat quyidagi shakllarda amalga oshiriladi:
 Qonunlarni imzolash: Oliy Majlis tomonidan qabul qilingan qonun Prezidentga
tasdiqlash uchun yuboriladi. Prezident qonunni imzolash orqali uni kuchga
kiritadi. Bu jarayon qonunchilik jarayonining yakuniy bosqichi hisoblanadi.
 Veto huquqi: Agar Prezident qabul qilingan qonunni maqsadga muvofiq emas
deb hisoblasa, u veto qo‘yishi mumkin. Veto qo‘yilgan qonun qayta ko‘rib
chiqish uchun Oliy Majlisga yuboriladi. Prezidentning veto huquqi qonun
chiqaruvchi va ijro etuvchi hokimiyat o‘rtasidagi muvozanatni ta’minlaydi.
 Qonunlarni qayta ko‘rib chiqish tashabbusi: Prezident zarurat tug‘ilgan
holatlarda qonunlarning qayta ko‘rib chiqilishi uchun takliflar kiritishi mumkin.

O’zbekiston Respublikasi Prezidentining huquqiy holati

Купить