O’zbekiston Respublikasida tovar belgisidan foydalanmaslik oqibatlari va AQSH tajribasi - Экономика - Курсовые работы

Всего документов: 616
Число пользователей: 251

Информация о документе

Цена	9000UZS
Размер	42.9KB
Покупки	0
Дата загрузки	23 Сентябрь 2023
Расширение	docx
Раздел	Курсовые работы
Предмет	Экономика

O’zbekiston Respublikasida tovar belgisidan foydalanmaslik oqibatlari va AQSH tajribasi

OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR
VAZIRLIGI MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI MILLIY
UNIVERSITETI
IJTIMOIY FANLAR FAKULTETI
Fuqarolik huquq va ta’lim kafedrasi
Patentshunoslik bakalavr yo’nalishi
Fuqarolik huquqi fanidan
K U R S I S H I
Mavzu: O’zbekiston Respublikasida tovar belgisidan
foydalanmaslik oqibatlari va AQSH tajribasi
Bajardi:
1

Mundarija

Boblar va paragraflarni nomlanishi betlar
Kirish 3
I bob Tovar belgisidan foydalanishning ahamiyati va O’zbekiston
Respublikasi qonunchiligi 4-13
1.1. Tovar belgisi tushunchasi 4
1.2. O’zbekiston Respublikasida Tovar belgisidan
foydalanishning ahamiyati 5
1.3.
O’zbekiston Respublikasida Tovar belgisidan foydalanish
bo’yicha qonunchilik 7
II bob O’zbekiston Respubikasida tovar belgisidan foydalanmaslik
oqibatlari va AQSH tajribasi 13-23
2.1. O’zbekiston Respublikasida tovar belgisidan
foydalanishga oid amaliyot 13
2.2. O’zbekiston Respublikasida Tovar belgisidan
foydalanmaslik oqibatlari 18
2.3. AQSHda Tovar belgisidan foydalanish va foydalanmaslik
oqibatlari 20
Xulosa 23
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati: 25

Kirish
2

"Tovar belgisi" - bu mahsulotlarni tanlash uchun ishlatiladigan simvol yoki
belgidir. Bu belgilar, mahsulotning xususiyatlarini yoki o’zgarishlarini
ko’rsatadilar va sotuvchilar va xaridorlar o’rtasida ma’lumot almashishni
osonlashtiradi. Tovar belgilari, turli xil mahsulotlarda farqli bo’lishi mumkin va
ulardan bir necha mavjud bo’lishi mumkin. Misol uchun, qurilish materiallarida
"Qog’oz" belgisi, elektronik mahsulotlarida "ENERGY STAR" belgisi, oziq-ovqat
mahsulotlarida "Halal" yoki "Kosher" belgilari mavjud bo’lishi mumkin.
Tovar 1) ishlab chiqarish iqtisodiy faoliyatning moddiy buyum shaklidagi har
qanday mahsuloti; 2) sotuvchilar va xaridorlar o rtasida oldisotdi, bozorʻ
munosabatlari ob yekti. Tovar bozorda sotish, ayirboshlash uchun va shu orqali
ʼ
boshqalarning ehtiyojlarini qondirish uchun ishlab chiqariladigan mehnat
mahsulotidir. Tovar faqat moddiy shaklga ega bo lmay, u turli xizmatlar, ma naviy
ʻ ʼ
ne matlar va boshqa ko rinishlarda ham bo lishi mumkin. Tovar shaklini olgan
ʼ ʻ ʻ
mahsulot ikki yoqlama xususiyatga ega bo lishi, ya ni bir tomondan, u faqat sotish
ʻ ʼ
uchun ishlab chiqarilgan, ikkinchidan, kishilarning bironbir ehtiyojini qondira
olishi kerak. Iqtisodiyotda tovarning bu ikki yoqlama xususiyati — iste mol
ʼ
qiymati, uning mehnat mahsuli ekanligi qiymat tarzida o rganiladi.
ʻ
Tovarlarning iste mol qiymati ularning boshqa tovarlar bilan almashtirish imkonini
ʼ
beradi. Shuning uchun tovar ishlab chiqaruvchilarni tovarning almashuv qiymati
qiziqtiradi. Tovarlarni sotishdagi ularning narx ko rsatkichi almashuv qiymatini
ʻ
ko rsatadi. Tovarning almashuv qiymati — biror turdagi iste mol qiymatning
ʻ ʼ
boshqa turdagi iste mol qiymatga ayirbosh qilinadigan miqdoriy nisbatdir.
ʼ
Tovarlarning almashuv qiymatiga qarashlarda turlicha ta limotlar mavjud bo lib,
ʼ ʻ
ulardan biri "qiymatning mexnat nazariyasi" deb nom olgan. Bu nazariya
asoschilari A. Smit, D. Rikardo, U.Petti va boshqa fikricha, tovarlarning tabiiy
xususiyatlaridan birortasi — og irligi, shakli, hajmi kabilar almashuv qiymatiga
ʻ
asos bo la olmaydi, uning asosini tovarga sarflangan mexnat, almashishning zarur
ʻ
shartini esa ayirboshlanadigan tovarning har xil iste mol qiymatlari (xususiyatlari)
ʼ
tashkil etadi. Lekin har xil tovarlarning iste mol qiymati sifat jihatidan turlicha
ʼ
bo lishi mumkin. Bu qarash tarafdorlarining fikricha, tovarlarni miqdor va sifat
ʻ
3

jihatlardan solishtirish, ya ni barobarlashtirish asosi faqat unga sarflangan mehnatʼ
bo lishi mumkin. Tovarda mujassamlashgan ijtimoiy mehnat uning qiymatini
ʻ
tashkil qiladi.¹
I bob Tovar belgisidan foydalanishning ahamiyati va O’zbekiston
Respublikasi qonunchiligi
1.1 Tovar belgisi tushunchasi
Tovar belgisi - bu bir yuridik va jismoniy shaxslar tovarlari va xizmatlarining
boshqa yuridik va jismoniy shaxslarning shu turdagi tovarlaridan farqlash uchun
xizmat qiladigan belgilangan tartibda ro’yxatdan o’tkazilgan belgidir. Yuridik va
(yoki) jismoniy shaxslar birlashmasining ular tomonidan ishlab chiqariladigan va
(yoki) realizatsiya qilinadigan bir xil sifatga yoki boshqa umumiy tavsiflarga ega
bo’lgan tovarlarini belgilash uchun mo’ljallangan tovar belgisi jamoaviy belgi
hisoblanadi. 1
Tovar belgisi, mahsulotning qaysi davlat yoki shahardan kelganligini, ishlab
chiqarilgan sanasini, qanday qabul qilinishini va boshqa ma’lumotlarni
ko’rsatuvchi xususiyatli belgidir. Bu belgilarning mavjudligi sotuv jarayonida
xaridorga aniq ma’lumot beradi va uning tanlovini oshiradi. O’zbekiston
Respublikasi qonun hujjatlariga ko’ra, tovar belgilaridan foydalanish shart emas,
balki majburiydir. Bu belgilar ishlab chiqarilgan mahsulotlarga belgilangan
standartlarga muvofiqligini ko’rsatadi. Shuningdek, bu belgilar sotish va sotib
olish jarayonida xaridorga aniqligi va ishonchini ko’rsatadi. Tovar belgilarining
mavjudligi sotuv jarayonida muhim ahamiyatga ega. Bu belgilar sotuv jarayonida
xaridorga mahsulotning sifatini va ishlab chiqarilgan sanasini aniqlashga yordam
beradi. Shuningdek, bu belgilar xaridorga mahsulotni qaysi davlat yoki shahardan
kelganligini bilishga imkon beradi. Tovar belgilarining mavjudligi sotuv
jarayonida xaridorga ishonch va aniqlilikni ko’rsatadi. Xaridorga mahsulotni sotish
1
“ TOVAR BELGILARI, XIZMAT KO‘RSATISH BELGILARI VA TOVAR KELIB CHIQQAN JOY NOMLARI
TO‘G‘RISIDA”GI QONUN 3 MODDA
4

va sotib olish jarayonida tovar belgilaridan foydalanish zarurdir. Bu belgilar sotish
jarayonida xaridorga aniq ma’lumotlar beradi va uning tanlovini oshiradi. Bundan
tashqari, tovar belgilaridan foydalanish sotuv jarayonida xaridorga va ishlab
chiqaruvchiga foyda keltiradi. Ishlab chiqaruvchilar belgilangan standartlarga
muvofiqligini ko’rsatgan mahsulotlarni ishlab chiqarish orqali xaridorga ishonch
va sifatni ko’rsatadi. Shuningdek, tovar belgilaridan foydalanish sotuv jarayonida
xaridorga va ishlab chiqaruvchiga yordam beradi. Bu belgilar sotib olish
jarayonida xaridorga aniq ma’lumotlar beradi va uning tanlovini oshiradi. Ishlab
chiqaruvchilar esa belgilangan standartlarga muvofiqligini ko’rsatgan
mahsulotlarni ishlab chiqarish orqali xaridorga ishonch va sifatni ko’rsatadi.
Jamiyatimizda tovar belgilaridan foydalanishning zararlari yo’qdir, balki foydali
oqibati bor. Tovar belgilari sotuv jarayonida ishonch va aniqlilikni ko’rsatadi va
xaridorga foyda keltiradi. Shuningdek, ishlab chiqaruvchilar belgilangan
standartlarga muvofiqligini ko’rsatgan mahsulotlarni ishlab chiqarish orqali
xaridorga ishonch va sifatini ko’rsatadi.
1.2. O’zbekiston Respublikasida Tovar belgisidan foydalanishning
ahamiyati
O’zganing tovar belgisidan, xizmat ko’rsatish belgisidan, tovar kelib chiqqan
joy nomidan yoki firma nomidan qonunga xilof ravishda foydalanishda
qo’llaniladigan javobgarlik kuchaytirildi. Bu haqda O’zbekiston Respublikasining
Jinoyat, Jinoyat-protsessual kodekslariga hamda O’zbekiston Respublikasining
Ma’muriy javobgarlik to’g’risidagi kodeksiga kiritrilgan o’zgartish
va qo’shimchalarda keltirilgan . Ilgari Ma’muriy javobgarlik to’g’risidagi
kodeksining 177-moddasiga binoan o’zganing tovar belgisidan noqonuniy ravishda
foydalanish — fuqarolarga BHMning bir baravaridan 3 baravarigacha, mansabdor
shaxslarga esa — 3 baravaridan 5 baravarigacha miqdorda jarima solishga sabab
bo’lgan.
5

Kiritilgan o’zgartirishlarga binoan o’zganing tovar va xizmat ko’rsatish belgisidan,
tovar kelib chiqqan joy nomidan yoki adashtirib yuborish darajasida ular bilan
o’xshash bo’lgan belgilardan shu turdagi tovarlarga (xizmatlarga) nisbatan
qonunga xilof ravishda foydalanish yoxud o’zganing firma nomidan qonunga xilof
ravishda foydalanish — BHMning 5 baravaridan 10 baravarigacha, mansabdor
shaxslarga esa — 10 baravaridan 20 baravarigacha miqdorda jarima solishga sabab
bo’ladi. Xuddi shunday huquqbuzarliklar ma’muriy jazo chorasi qo’llanilganidan
keyin bir yil davomida takror sodir etilgan bo’lsa, BHMning 10 baravaridan 20
baravarigacha, mansabdor shaxslarga esa — 20 baravaridan 30 baravarigacha
miqdorda jarima solishga sabab bo’ladi. 2
O zbekiston Respublikasi intellektualʻ
mulk obyektlari, kompyuter dasturlarini himoya qilishga daxldor bo lgan bir qator
ʻ
Konvensiya va shartnomalar ishtirokchisi sanaladi. xususan, Parij Konvensiyasi,
Adabiy va badiiy asarlarni himoya qilish to g risidagi Bern Konvensiyasi Patent
ʻ ʻ
huquqi to g risidagi shartnoma, Tovar belgilari bo yicha qonunlar to g risidagi
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
shartnomalar, Belgilarni xalqaro qayd etish to g risidagi Madrid bitimiga
ʻ ʻ
bayonnoma, Patent kooperatsiyasi to g risidagi shartnoma, Patent protsedurasi
ʻ ʻ
(tamoyillari) maqsadlari uchun mikroorganizmlarni xalqaro tan olish haqida
Budapesht shartnomasi, Xalqaro patent tasnifi to g risidagi Strastburg bitimi,
ʻ ʻ
Sanoat namunalarini xalqaro tasnifini ta sis etish to g risidagi Lokorno Bitimi,
ʼ ʻ ʻ
Butunjahon intellektual mulk tashkilotini ta sis etish to g risidagi Stokgolm
ʼ ʻ ʻ
Konvensiyasi kabilar. O zbekiston Respublikasi kelgusida qo shilishi kutilayotgan
ʻ ʻ
va muhim ahamiyatga ega xalqaro hujjat bu TRIPS Bitimidir. Mazkur xalqaro
hujjat 1995-yil 1-yanvardan amalga kiritilgan bo lib, Butunjahon Savdo
ʻ
Tashkilotining ta sis hujjatlari tarkibiga kiritilgan va intellektual mulk obyektlari
ʼ
bilan savdo qilishi qoidalarini, mulkiy huquqlarni amal qilishini belgilab beradi.
2
https://lex.uz/docs/97664
6

1.3. O’zbekiston Respublikasida Tovar belgisidan foydalanish
bo’yicha qonunchilik
Tovar belgisi va xizmat ko’rsatish belgisini ro’yxatdan o’tkazish uchun talabnoma
tuzish, topshirish va ko’rib chiqish qoidalari ilovaga muvofiq. Ushbu buyruq
O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida davlat ro’yxatidan o’tkazilgandan
keyin o’n kun o’tgach kuchga kiradi. Tovar belgisi qo llaniladigan tovarlar vaʻ
х izmatlarning turi amaldagi vapotensial iste’molchilar tomonidan yo х ud tovar
belgisi qo llaniladigan -tovarlar va
ʻ х izmatlarning turi uni tarqatilishini
ta’minlashda ishtirok etayotgan sha х slar tomonidan yo х ud tovar belgisi
qo llaniladigan tovarlar va
ʻ х izmatlarniig turiga aloqador bo lgan ishbilarmonlar ʻ
doirasi tomonidan tanib olinishi. Bunda tovarning sifat darajasi haqida tushuncha
mamlakatdagi tovar belgisi bilan bogliq bo lishi kerak; avvaldan
ʻ х os bo lgan yoki ʻ
faol foydalanish natijasida vujudga kelgan yuqori farqlanish х ususiyati;
O zbekistonda, shu jumladan Internetning milliy segmenti domen nomlari tizimida
ʻ
tovar belgisidan keng foydalanish va uning reklama qilinishi; respublikada uzoq
muddat davomida va faol foydalanish natijasida vujudga kelgan tijorat qiymati.
Intellektual mulk obyektlarining huquqiy muhofazasi bilan bog liq bo lgan
ʻ ʻ
apellyatsiyalarni sudgacha ko rib chiqish uchun Adliya vazirligi huzurida sha
ʻ х san
vazir rais hisoblanadigan Apellyatsiya kengashi tashkil etiladi. Uning tarkibiga
intellektual mulk sohasidagi mustaqil olimlar va muta х assislar kiradi. Adliya
vazirligi va Intellektual mulk departamenti (IMD) х odimlari soni a’zolar umumiy
sonining 30%dan oshmaydi. Uning tomonidan qaror qabul qilishda yuqoridagi
mezonlar bilan bir qatorda - ushbu sohadagi х alqaro standartlar, shu jumladan
Butunjahon intellektual mulk tashkilotining hujjatlariga muvofiq qo shimcha
ʻ
mezonlar inobatga olinishi mumkin. 2019/2020 o quv yilida TDYuUda
ʻ
“Intellektual mulk huquqi” muta х assisligi bo yicha yangi magistratura yo nalishi
ʻ ʻ
ochiladi. Unga bazaviy oliy ma’lumotdan qat’i nazar qabul qilinadi. Adliya
vazirligi huzuridagi Yuristlar malakasini oshirish markaziga qo shimcha vazifa -
ʻ
intellektual mulk sohasidagi kadrlarning malakasini, shu jumladan pullik asosda
7

oshirish yuklandi. Qonunning 3-moddasiga muvofiq tovar belgisi — bu bir yuridik
va jismoniy shaxslar tovarlari va xizmatlarining boshqa yuridik va jismoniy
shaxslarning shu turdagi tovarlaridan farqlash uchun xizmat qiladigan belgilangan
tartibda ro’yxatdan o’tkazilgan belgidir. Yuridik va (yoki) jismoniy shaxslar
birlashmasining ular tomonidan ishlab chiqariladigan va (yoki) realizatsiya
qilinadigan bir xil sifatga yoki boshqa umumiy tavsiflarga ega bo’lgan tovarlarini
belgilash uchun mo’ljallangan tovar belgisi jamoaviy belgi hisoblanadi. 3.
Qonunning 3-moddasi beshinchi qismiga muvofiq tasvirlar, so’zlar, muayyan shakl
tarzidagi belgilar va boshqa belgilar yoki ularning istalgan bir rangdagi yoki turli
rangdagi jamlama ifodasi tovar belgilari sifatida ro’yxatdan o’tkazilishi mumkin.
So’zli belgilarga so’zlar, so’z ko’rinishiga ega bo’lgan harfiy birikmalar (xususan,
har qanday ketma-ketlikdagi unlilar va undosh tovushlarning bo’g’in hosil qiluvchi
birikmalari), so’z birikmalari, gaplar, shuningdek ularning birikmalari kiradi.
Tasviriy belgilarga jonli mavjudotlar, predmetlar, tabiiy va boshqa obyektlar
tasvirlari, va shuningdek chiziqlar, dog’lar, har qanday figuralarning tekislikdagi
kompozitsiyalari (hajmlilaridan tashqari) kiradi. Hajmli belgilarga fazoviy
joylashgan uch o’lchamli obyektlar, figuralar va chiziqlar va figuralarning
kombinatsiyalari kiradi. Jamlama belgilarga turli xarakterdagi ya’ni tasviriy, so’zli,
muayyan shakldagi hajmli va boshqa elementlar kombinatsiyasi kiradi. Boshqa
belgilarga tovushli, yorug’likdan iborat bo’lgan, golografik, hidli kabi belgilar
kiradi.
4. Quyidagilar tovar belgisi sifatida ro’yxatdan o’tkazilmaydi: a) davlat gerblari,
bayroqlari va davlat mukofotlarining tasviri tushirilgan belgilar; b) davlatlarning
rasmiy nomlari, xalqaro yoki hukumatlararo tashkilotlarning qisqartirilgan yoki
to’liq nomlari; v) rasmiy nazorat, kafolat tamg’alari va namuna yo’sinidagi
tamg’alar, muhrlar; g) davlat xizmatlarining O’zbekiston Respublikasida
qo’llaniladigan ajratish va farqlash belgilari tasvirlari. Yuqoridagi “a”—“g” kichik
bandlarda ko’rsatilgan belgilar, agar bunga tegishli davlat organining yoki belgi
egasining roziligi bo’lsa, tovar belgisiga muhofaza qilinmaydigan qismlar sifatida
8

kiritilishi mumkin. d) xususan farqlash xususiyatiga ega bo’lmagan belgilar,
xususan: o’ziga xos grafik tasvirga ega bo’lmagan alohida harflar, raqamlardan
iborat bo’lgan belgilar, so’z ko’rinishiga ega bo’lmagan harflar birikmalari;
chiziqlar, oddiy geometrik figuralar va ularning tarkibiga kirgan alohida
elementlaridan farqli, sifat jihatdan boshqa qabul qilish darajasini beradigan
kompozitsiyalar hosil qilmaydigan birikmalari; tovar belgisi sifatida ro’yxatdan
o’tkazishga topshirilgan talabnomadagi tovarlarni belgilash uchun ularning haqiqiy
yoki sxematik tasvirlari; shakli faqat funksional vazifasidan kelib chiqadigan uch
o’lchamli obyektlar; tovarlarning umume’tirof etilgan oddiy nomlari shu tovarlarni
belgilash uchun; korxona, tashkilot, muassasa va sohalarning umumqabul qilingan
qisqartirilgan nomlari va abbreviaturalari; e) muayyan turdagi tovarlarning belgisi
sifatida umumfoydalanishda bo’lgan belgilar. Bunday belgilar deb ma’lum bir
tovar yoki turli ishlab chiqaruvchilarning shunga o’xshash tovarlari uchun uzoq
vaqt ishlatilganligi tufayli tushuncha bo’lib qolgan belgilar tushuniladi; j)
umume’tirof etilgan ramzlar va atamalar hisoblangan belgilar. Umume’tirof etilgan
ramzlarga odatda, tovar belgisini ro’yxatdan o’tkazish so’ralayotgan tovarlar
ro’yxatidagi tovarlarga oid bo’lgan xo’jalik yoki faoliyat sohasini aks ettiruvchi
belgilar, shuningdek fan va texnikada qo’llaniladigan shartli belgilar kiradi. Umum
e’tirof etilgan atamalarga fan va texnikaning aniq bir sohasiga xos bo’lgan so’z
birliklari kiradi; z) tovarlarni, shu jumladan ularning turi, sifati, soni, xususiyati,
qanday maqsadga mo’ljallanganligi va qiymatini, shuningdek ularning ishlab
chiqariladigan yoki o’tkaziladigan joyi va vaqtini tavsiflash uchun
foydalaniladigan belgilar. Mazkur “z” kichik bandda ko’rsatilgan belgilarga
tovarlarning oddiy nomlari, tovarlar sifat toifasining belgisi, tovarlarning
xususiyatini ko’rsatuvchi (shu jumladan, maqtov xarakteriga ega bo’lgan) belgilar,
xomashyo materialini va tarkibini ko’rsatuvchi belgilar, tovarlarning og’irligi,
hajmi, narxini, ishlab chiqarilgan sanasini ko’rsatuvchi belgilar, umumiy nomlar,
ishlab chiqarishni yaratish tarixidan ma’lumotlar, korxonalarning nomlari, tovar
tayyorlovchilarning va vositachi firmalarning manzilgohlari, qisman yoki to’liq
jug’rofiy nomdan iborat bo’lib, tovar tayyorlovchining joylashgan joyi sifatida
9

qabul qilinishi mumkin bo’lgan belgilar. Yuqoridagi “d” — “z” kichik
bandlarda ko’rsatilgan belgilarni ro’yxatdan o’tkazishga, basharti bu belgilar
amalda ulardan aniq tovarlar uchun foydalanish natijasida farqlanish xususiyatiga
ega bo’lganligi isbotlangan taqdirdagina yo’l qo’yilishi mumkin. 3
Isbot sifatida
talabnoma topshirilgan sanagacha talabnomada ko’rsatilgan belgidan
foydalanilganligi natijasida farqlanish xususiyatiga ega ekanligini tasdiqlaydigan
quyidagi ma’lumotlar taqdim etiladi: talabnomada ko’rsatilgan belgi bilan
belgilangan tovarlarni ishlab chiqarish va sotish hajmi; talabnomada ko’rsatilgan
belgi bilan belgilangan tovarlarning sotilish hududlari; talabnomada ko’rsatilgan
tovar(xizmat)larni belgilash uchun berilgan belgidan foydalanish muddati;
talabnomada ko’rsatilgan belgi bilan belgilangan tovar(xizmat)larning reklamasi
uchun sarflanadigan xarajatlar hajmi; talabnomada ko’rsatilgan belgi va shu belgi
bilan belgilangan tovarlarning ishlab chiqaruvchilari haqida iste’molchilarning
xabardorlik darajasi to’g’risidagi ma’lumotlar, shu jumladan ijtimoiy so’rovlarning
natijalari; talabnomada ko’rsatilgan belgi bilan belgilangan tovarlar haqidagi
axborot ochiq matbuotda nashr qilinganligi to’g’risida ma’lumotlar; talabnomada
ko’rsatilgan belgi bilan belgilangan tovarlar O’zbekiston Respublikasi yoki chet
mamlakatlardagi ko’rgazmalarda namoyish qilinganligi to’g’risidagi ma’lumotlar
va boshqa ma’lumotlar. i) tovar yoki uning tayyorlovchisi xususidagi yolg’on yoki
iste’molchini chalg’itishi mumkin bo’lgan belgilar, ularga xususan,
iste’molchining ongida tovarning haqiqatga to’g’ri kelmagan ma’lum bir sifati,
uning tayyorlovchisi yoki kelib chiqqan joyi haqida tasavvur hosil qiladigan
belgilar kiradi. Belgining kamida bitta elementi yolg’on yoki iste’molchini
chalg’itishi mumkin bo’lsa, belgi yolg’on yoki iste’molchini chalg’itishi mumkin
deb e’tirof etiladi; k) tovar kelib chiqqan haqiqiy joyni rasman ko’rsatuvchi, lekin
tovar boshqa hududda chiqarilayotganligi haqida yanglish tasavvur beruvchi
belgilar; l) ma’danli suvlar, vino yoki kuchli spirtli ichimliklarning asliyatini aks
ettiruvchi jug’rofiy nomlar bo’lgan yoki shunday nomlarni ifodalovchi belgilar,
3
https://lex.uz/ru/docs/-3127445
10

mazkur joyda chiqarilmagan tovarlarni belgilash uchun ishlatilgan belgilar,
shuningdek basharti ular tarjima qilib yoki “ko’rinishdagi”, “turdagi”, “usuldagi”
va boshqa shunga o’xshash so’zlar bilan qo’shilgan holda qo’llanilsa;m) jamiyat
manfaatlariga, odamiylik va axloq qoidalariga zid bo’lgan belgilar, ularga xususan,
diniy nishon va ramzlar, axloqsiz mazmundagi so’z va tasvirlar, inson qadrini,
diniy hissiyotlarni haqorat qiladigan insonparvarlikka zid xarakterdagi shiorlar va
boshqalar; n) quyidagi belgilar bilan adashtirib yuborish darajasida bir xil yoki
ularga aynan o’xshash bo’lgan belgilar: ilgari O’zbekiston Respublikasida boshqa
shaxs nomiga ro’yxatdan o’tkazilgan yoki ro’yxatdan o’tkazish so’rab talabnoma
berilgan, shuningdek O’zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalariga
muvofiq ro’yxatdan o’tkazilmay ham muhofaza qilinadigan yoki shu turdagi
tovarlarga nisbatan ancha ilgariroq ustuvorlikka ega bo’lgan tovar belgilari bilan
adashtirib yuborish darajasida bir xil yoki ularga aynan o’xshash bo’lgan belgilar;
har qanday tovarlarga nisbatan boshqa shaxslarning belgilangan tartibda umum
e’tirof etilgan tovar belgilari bilan adashtirib yuborish darajasida bir xil yoki ularga
aynan o’xshash bo’lgan belgilar; Qonunga muvofiq muhofaza qilinadigan
geografik ko’rsatkichlar va tovar kelib chiqqan joy nomlari bo’lgan belgilar bilan
adashtirib yuborish darajasida bir xil yoki ularga aynan o’xshash bo’lgan belgilar,
bu belgilar har qanday tovarlarga nisbatan shunday ko’rsatkichdan yoki nomdan
foydalanish huquqiga ega bo’lgan shaxs nomiga ro’yxatdan o’tkazilayotgan tovar
belgisiga muhofaza qilinmaydigan qism sifatida kiritilgan hollar bundan mustasno;
11

II bob O’zbekiston Respubikasida tovar belgisidan foydalanmaslik
oqibatlari va AQSH tajribasi
2.1 O’zbekiston Respublikasida tovar belgisidan foydalanishga oid
amaliyot
Tovar belgisini ro’yxatdan o’tkazish bo’yicha ishlarni olib borish va
talabnomani ko’rib chiqish davomida o’z manfaatlarini himoya qilish uchun
talabnoma beruvchi qonunchilik hujjatlariga muvofiq rasmiylashtirilgan
ishonchnoma berib patent vakili tayinlashi mumkin. O’zbekiston Respublikasida
rasmiylashtiriladigan Vazirlik va Davlat muassasasi oldidagi vakillikka
ishonchnoma oddiy yozma shaklda tuziladi va notarial tasdiqlanishi shart emas.
Vakilning ishonchnomasi talabnomani topshirish vaqtida yoki ish yuritish
davomida taqdim etilishi mumkin. Ishonchnoma talabnoma materiallariga qo’shib
qo’yiladi. O’zbekiston Respublikasi hududidan tashqarida istiqomat qiluvchi
jismoniy shaxs yoki chet el yuridik shaxsining manfaatlarini himoya qilish uchun
patent vakiliga beriladigan ishonchnoma ushbu shaxsning o’zi tomonidan ham
talabnoma beruvchi tomonidan berilgan tegishli ishonchnomaga ega patent vakili
tomonidan ham berilishi mumkin. Agar ishonchnoma Vazirlikda ro’yxatdan
o’tkazilgan bir nechta patent vakilining nomiga berilgan bo’lsa, bu holda tovar
belgisini ro’yxatdan o’tkazish bo’yicha ishlar to’g’ri kelgan patent vakili
tomonidan olib boriladi. Ishonchnoma topshirilgunga qadar vakilning olib borgan
harakatlari haqiqiy emas deb hisoblanadi va ekspertiza tomonidan inobatga
olinmaydi. Vakilning unga taqdim etilgan vakolatlari doirasidagi har bir harakati
yoki Vazirlik va Davlat muassasasining unga nisbatan har bir harakati talabnoma
beruvchining harakati yoki talabnoma beruvchiga nisbatan harakat kabi oqibatlarga
olib keladi. Vakillik ishonchnomada ko’rsatilgan vakolatlar yoki ularning amal
qilish muddati tugaguncha amal qiladi. Ishonchnomada ko’rsatilgan vakolatlarni
muddatidan avval to’xtatish talabnoma beruvchi yoki uning huquqiy vorisi
tomonidan Vazirlikka tegishli ariza (ishonchnomani chaqirib olish) berish yo’li
bilan amalga oshirilishi mumkin. Yillar bilan hisoblanadigan muddat uning oxirgi
12

yilidagi tegishli oy va kunda tamom bo’ladi. Agar oylar bilan hisoblanadigan
muddatning tamom bo’lishi tegishli raqam bo’lmagan oyga to’g’ri kelsa, u holda
muddat shu oyning oxirgi kunida tugaydi Haftalar bilan o’lchanadigan muddat shu
muddatning oxirgi haftasidagi tegishli kunda tugaydi. Agar xat yoki patent boji
Vazirlik va Davlat muassasasiga kelib tushishi lozim bo’lgan muddatning oxirgi
kuni Vazirlik va Davlat muassasasining dam olish kuniga to’g’ri kelsa, ushbu
muddat keyingi ish kunigacha uzaytiriladi. Qonunning 13-moddasi ikkinchi
qismiga muvofiq talabnoma beruvchi o’z tashabbusiga ko’ra talabnoma
materiallarini talabnoma mohiyatini o’zgartirmagan holda tuzatishi, aniqlashtirishi
va qo’shimchalar kiritishi mumkin. 4
Talabnoma beruvchi talabnomaga quyidagi
o’zgartirishlarni kiritishi mumkin:
a) talabnoma beruvchining, patent vakilining nomini, nomlanishini o’zgartirishi;
b) talabnoma beruvchining, patent vakilining manzilgohini, yozishmalar olib
boriladigan manzilni o’zgartirishi;
v) talabnoma beruvchini o’zgartirishi;
g) kelishuvga o’zgartirish kiritishi;
d) xatolarni tuzatishi;
e) tovarlar ro’yxatini qisqartirishi.
Talabnoma materiallarini tuzatish, aniqlik va qo’shimchalar kiritish talabnoma
beruvchi tomonidan Qoidalarning 2 , 3-ilovalariga muvofiq ariza topshirish yo’li
bilan amalga oshiriladi. Ariza Vazirlikka kelib tushganligi va uni ko’rib chiqish
natijalari to’g’risida talabnoma beruvchiga xabar beriladi. Arizaga talabnoma
materiallariga o’zgartirishlar kiritishi uchun patent boji to’langanligi to’g’risidagi
hujjat ilova qilinadi. Patent boji to’langanligi to’g’risidagi hujjat ilova qilinmasa
yoki to’langan patent bojining miqdori belgilangan miqdordan kam bo’lsa,
qo’shimcha materiallar ko’rib chiqishga qabul qilinmaydi va bu haqda talabnoma
beruvchiga xabar beriladi. Vazirlik talabnoma hujjatlaridagi xatolarni tuzatish
haqidagi arizani qabul qiladi. Arizada talabnoma raqami va tuzatilishi lozim
bo’lgan xato ko’rsatilgan bo’lib talabnoma beruvchi yoki uning patent vakili
4
https://lex.uz/ru/docs/-24925
13

tomonidan imzolangan bo’lishi kerak. Ariza Qoidalarning 3-ilovasiga muvofiq
to’ldiriladi. Talabnoma beruvchi — yuridik shaxs nomi yoki talabnoma beruvchi
jismoniy shaxsning familiyasi, ismi, otasining ismi o’zgarganda, ushbu
o’zgartirishni tasdiqlaydigan hujjat taqdim etiladi. Talabnoma beruvchi
talabnomaga bo’lgan huquqini o’zga shaxsga o’tkazsa, Vazirlikka talabnoma
beruvchi o’zgarganligi to’g’risidagi qaydni kiritish haqida ariza topshiriladi. Ariza
Qoidalarning 4-ilovasiga muvofiq to’ldiriladi. Arizada huquq o’ziga shaxs ya’ni
huquqiy vorisga o’tkazilishining ko’rsatilishi, ushbu Qoidalarning 15 , 16-
bandlarida ko’zda tutilgan shaxs haqidagi ma’lumotlar bo’lishi kerak. Ariza
talabnoma beruvchi va uning huquqiy vorisi tomonidan ushbu Qoidalarning 29-
bandida ko’zda tutilgan tartibda imzolanadi. Agar ariza faqat talabnoma beruvchi
tomonidan imzolangan bo’lsa, arizaga talabnoma beruvchi va uning huquqiy vorisi
tomonidan imzolangan huquq o’tkazilganligini tasdiqlaydigan hujjat ilova qilinadi.
Ariza Qoidalarning 5-ilovasiga muvofiq to’ldiriladi. Belgilangan talablarga rioya
qilingan bo’lsa, talabnoma beruvchi va uning huquqiy vorisiga talabnoma
materiallariga talabnoma beruvchining o’zgartirilganligi to’g’risida qayd
kiritilganligi haqida xabar beriladi. Keyingi barcha yozishmalar yangi talabnoma
beruvchi bilan olib boriladi. Talabnoma beruvchi va uning huquqiy vorisiga
talabnoma materiallariga o’zgartirish kiritilganligi to’g’risidagi bildirishnoma
yuborilgan sana huquq o’tgan sana deb hisoblanadi. Belgilangan talablarga rioya
qilinmagan holda, talabnoma beruvchi va uning huquqiy vorisi taqdim etilgan
hujjatlarga aniqliklar va (yoki) tuzatishlar kiritish zarurligi yoki talabnoma
materiallariga talabnoma beruvchining o’zgartirish haqidagi qaydni kiritish
mumkin emasligi to’g’risida, tegishli sabablar ko’rsatilgan holda bildirishnoma
yuboriladi.Bir nechta tovar va (yoki) xizmatlar keltirilgan talabnomani talabnoma
beruvchining yozma iltimosnomasiga ko’ra ikkita yoki bir nechta talabnomaga
ajratish mumkin (bundan keyingi o’rinlarda ajratilgan talabnoma deb yuritiladi).
Bunda dastlabki talabnoma ko’rib chiqishga qabul qilingan va chaqirib olinmagan
bo’lishi kerak, ajratilgan talabnoma talabnoma beruvchi tomonidan birinchi
talabnoma bo’yicha qaror qabul qilingunga qadar topshirilishi lozim, ajratilgan
14

talabnomada ko’rsatilgan tovarlar va xizmatlar birinchi talabnomada qoldirilgan
tovarlar va xizmatlar bilan bir xil bo’lmasligi kerak. Iltimosnomaga mazkur
Qoidalarning 6—13-bandlariga muvofiq rasmiylashtirilgan hujjatlar va
talabnomani ajratish uchun belgilangan miqdorda boj to’langanligini
tasdiqlaydigan hujjat ilova qilinadi. Ko’rsatib o’tilgan shartlarga rioya qilingan
taqdirda talabnomani ajratish to’g’risidagi iltimosnoma qondiriladi va talabnoma
beruvchiga bu haqda xabar qilinadi. Talabnoma qondirilganda birinchi
talabnomada ko’rsatilgan tovarlar va xizmatlar ro’yxatiga ajratilgan talabnomaga
kiritilgan tovarlar va xizmatlar birinchi talabnomadan chiqarib tashlanganligi
haqida o’zgartishlar kiritiladi. Talabnoma beruvchi tomonidan taqdim etilgan
qo’shimcha materiallar mazkur Qoidalarning 119 , 120-bandlariga muvofiq ko’rib
chiqiladi. 5
2.2. O’zbekiston Respublikasida Tovar belgisidan foydalanmaslik
oqibatlari
Tovar belgisidan foydalanmaslik oqibatlari O’zbekiston Respublikasi yuridik
shaxslari va fuqarolar uchun amal qiladi. Tovar belgisi, mahsulotning qaysi
davlatda ishlab chiqarilganligini, qaysi tashkilot tomonidan ishlab chiqarilganligini
va qaysi sertifikatlar bilan tasdiqlanganligini ko’rsatadi. Agar siz tovar belgisidan
foydalanmasangiz, sizga quyidagi oqibatlar tug’ilishi mumkin:
1. Sizning tovarlaringizni eksport qilishga ruxsat berilmaydi.
2. Sizning tovarlaringizni import qilishga ruxsat berilmaydi.
3. Sizning tovarlaringizni savdo qilishga ruxsat berilmaydi.
4. Sizning tovarlaringizni xarid qilishga ruxsat berilmaydi. 6
Shuningdek,
sizning tashkilotingizga jazo qo’llash mumkin. Jazo miqdori, tashkilotingizning
xarakteriga va tovar belgisidan foydalanmaslik sababiga qarab o’zgarishi mumkin.
Tovar belgisidan foydalanmaslik oqibatlari bilan bog’liq savollaringiz bo’lsa, Siz
O’zbekiston Respublikasi Tovar belgilash va sinovdan o’tkazish markazi bilan
5
https://lex.uz/ru/docs/-3127445
6
https://lex.uz/ru/docs/-24925
15

bog’lanishingiz mumkin. Ular sizni qo’llab-quvvatlashadi va sizning
savollaringizga javob berishadi. Shuningdek, siz tijoratda ishtirok etishni xohlagan
holda, O’zbekiston Respublikasi qonunlariga muvofiq tovarlaringizni belgilash va
sinovdan o’tkazish markaziga murojaat qilishingiz tavsiya etiladi. Bu markaz sizga
tovarlaringizni belgilash va sertifikatlar olishda yordam beradi. Ular sizning
tashkilotingizning xarakteriga va mahsulotlaringizning xususiyatiga qarab sizga
zarur bo’lgan sertifikatlarni taqdim etishadi. Tovar belgisidan foydalanishning
oqibatlari haqida ko’proq ma’lumot olish uchun, Siz O’zbekiston Respublikasi
Tovar belgilash va sinovdan o’tkazish markazining rasmiy veb-saytiga kirishingiz
mumkin. Ushbu saytda siz tovar belgilash va sinovdan o’tkazish jarayonlari,
sertifikatlar, qo’llanmalar va boshqa ma’lumotlar haqida ko’proq bilib olishingiz
mumkin.
2.3 AQSHda Tovar belgisidan foydalanish va foydalanmaslik
oqibatlari
AQSHda Tovar Belgisidan foydalanishning bir necha oqibatlari mavjud :
1. Qulaylik: AQSHda Tovar Belgisi, savdo va sotuv jarayonlarini
qulaylashtiradi. Bu belgi orqali mahsulotlarni qulaylik bilan topish va xarid qilish
mumkin.
2. Ma’lumotlar: AQSHda Tovar Belgisi, mahsulot haqida to’liq ma’lumot
beradi. Bu ma’lumotlar orqali sotuvchilar va mijozlar mahsulot haqida to’liq
tushuntirishadi.
3. Xavfsizlik: AQSHda Tovar Belgisi, mahsulotlarning xavfsizligini
ta’minlaydi. Bu belgi orqali mijozlar sotib olishlari mumkin bo’lgan
mahsulotlarning sifatli va xavfsizligi ta’minlanadi.
4. Sifat: AQSHda Tovar Belgisi, mahsulotning sifatini tasdiqlaydi. Bu belgi
orqali sotuvchilar va mijozlar mahsulotning sifatini bilishadi.
16

5. Ruxsatnoma: AQSHda Tovar Belgisi, mahsulotni import qilish uchun
ruxsatnoma sifatida ishlatiladi. Bu ruxsatnoma orqali mahsulot import qilinishi
mumkin. 7
AQSHda Tovar Belgisidan foydalanmaslikning bir necha oqibatlari ham
mavjud:
1. Qimmatligi: AQSHda Tovar Belgisi olishi qimmat bo’lishi mumkin. Bu belgi
olish uchun to’lovlar katta bo’lishi mumkin.
2. Vaqt: AQSHda Tovar Belgisi olishi uchun vaqt sarflanishi mumkin. Bu belgi
olish uchun ariza yozilishi, to’lov amalga oshirilishi va boshqa jarayonlar talab
qilinadi.
3. Xohishnoma: AQSHda Tovar Belgisi olishi uchun sotuvchi yoki mijozning
xohishnomasi talab qilinadi. Bu xohishnomalar yana bir qadam bo’lib, vaqt va
qimmatlikni ko’paytiradi.
4. Mahsulot haqida ma’lumot yo’q: AQSHda Tovar Belgisi olmagan mahsulotlar
uchun sotuvchilar va mijozlar mahsulot haqida to’liq ma’lumot olishlari qiyin
bo’lishi mumkin.
5. Xavfsizlik: AQSHda Tovar Belgisi olmagan mahsulotlar uchun xavfsizlik
ta’minlanmaydi. Bu esa mijozlar uchun xavfli bo’lishiga sabab bo’lishi mumkin.
6. Qayta ishlash: AQSHda Tovar Belgisi olmagan mahsulotlar uchun sotuvchilar
va mijozlar o’zlarining xatolaridan ko’rinib chiqqan holda mahsulotni qayta
ishlashlari kerak bo’lishi mumkin.
7. Ruxsatnoma talab qilinishi: AQSHda Tovar Belgisi olmagan mahsulotlar uchun
import ruxsatnomasi talab qilinishi mumkin. Bu esa import jarayonini
qiyinlashtiradi.
8. Mahsulotning sifati: AQSHda Tovar Belgisi olmagan mahsulotlar uchun sifatni
tasdiqlash imkoniyati yo’q. Bu esa sotuvchilar va mijozlar uchun mahsulotning
sifatini bilishni qiyinlashtiradi.
7
European Intellectual Property Law. text, cases and materials. Annette Kur and Thomas Dreier. 2013.
18-b.
17

9. Qonuniy talablar: AQSHda Tovar Belgisi olmagan mahsulotlar uchun qonuniy
talablar bajarilishi kerak bo’lishi mumkin. Bu esa sotuvchilar va mijozlar uchun
qonuniy muammolarni yuzaga keltirishi mumkin.
10. Ko’p bosqichli jarayonlar: AQSHda Tovar Belgisi olishi ko’p bosqichli
jarayonlarni talab qiladi, bu esa sotuvchilar va mijozlar uchun jarayonlarni
uzaytirishi va qiyinlashtirishi mumkin.
11. Xaridorlarning qarorlarini o’zgartirish imkoniyati: AQSHda Tovar Belgisi
olmagan mahsulotlar uchun xaridorlar o’zlarining xatolaridan ko’rinib chiqqan
holda sotib olishlarini o’zgartirish imkoniyati mavjud. Bu esa sotuvchilar uchun
sotish jarayonini qiyinlashtirishi va mahsulotni qayta ishlashga olib kelishi
mumkin.
12. Sifatni ta’minlash: AQSHda Tovar Belgisi olmagan mahsulotlar uchun sifatni
ta’minlashning bir necha usullari mavjud, masalan, laboratoriyaviy sinovlardan
o’tkazish, tashqi mutaxassislar tomonidan tekshirish va boshqa. Bu esa sotuvchilar
va mijozlar uchun sifatni bilishni osonlashtiradi.
13. Qayta ishlovchi xarajatlar: AQSHda Tovar Belgisi olmagan mahsulotlar uchun
qayta ishlovchi xarajatlar olishi kerak bo’lishi mumkin, masalan, mahsulotni qayta
ishlash, laboratoriyaviy sinovlarni o’tkazish va boshqa. Bu esa sotuvchilar uchun
mahsulot narxini oshirishi mumkin.
14. Xavfsizlik: AQHda Tovar Belgisi olmagan mahsulotlar sotuvchilar va mijozlar
uchun xavfsizlik riskini oshiradi, masalan, mahsulotni qayta ishlash va sifatni
tasdiqlash jarayonlari. Bu esa sotuvchilar va mijozlar uchun xavfsizlikni
ta’minlashni talab qiladi.
AQShda tovar belgisini to’liq himoya qilish uchun uni USPTO (United States
Ptent and Trademark Organization) orqali yoki Madrid Protokoliga muvofiq ro’yxa
tdan o’tkazish lozim. Tovar belgisini ro’yxatdan o’tkazish
quyidagi afzalliklarni beradi:
tovar belgisi egasining ommaga
ma’lum bo’lishi;
boshqa mamlakatlarda ham ro’yxatdan o’tkazishga yordam beradi;
18

Federal sudlarda harqanday da’vo qo’zg’atish imkonini beradi;
tovar belgisiga egalik qilishni isbotlashda ko’p miqdordagi dalillarga
bo’lgan ehtiyojni yo’q qiladi;
qonuniy muhofaza belgisi (®) ni olish imkoniyati;
AQSh bojxona va chegara himoyasi (U.S. Customs and
Border Protection) tovar belgisi egasining huquqlarini buzishi mumkin
bo’lgan tovarlarni olib kirishin to’xtata oladi.
AQShda tovar belgisining amal qilish muddatiga cheklov yo’q. Tovar
belgisidan foydalanish davom etar ekan, tovar belgisiga egalik huquqi
saqlanib qoladi
. Agar tovar belgisi shtat yoki Federatsiya ro’yxatidan o’tkazilmagan bo’lsa,
uning himoya qilinishi faqat u ishlatiladigan ma’lum geografik hudud bilan
chegaralanib qolishi mumkin.
Tovar belgisini shtat ro’yxtidan o’tkazilganda tovarning himoyasi va u bilan
bog’liq huquqlar faqat shu shtatda amal qiladi. Qolaversa, barcha shtatlardan
ham tovar belgilarini ro yxatgaʻ olishning ma lumotlar ʼ bazasi mavjud emas, bu uch
inchi
shaxslarning ushbu tovar belgisi ro’yxatdan o’tkazilganidan xabardor bo lmasligini
ʻ
, oqibatda tovar belgisi egasining huquqlari buzilish ehtimoli ko’pligini anglatadi.
Tovar belgisini USPTO ro’yxatidan o’tkazish esa butun mamlakat bo’ylab
tovar belgisini muhofaza qilish imkoniyatini yaratadi.
“Butunjahon tovar belgisi”, “tovar belgisini butunjahon ro’yxatdan o’tkazish”
kabi tushunchalar bo’lmasa-da, Madrid Protokoliga ko’ra bir tovar belgisini bir
nechta mamlakatda ro’yxatdan o’tkazish mumkin. Ushbu xalqaro hujjat unga a’zo
bo’lgan 100 dan ortiq mamlakatda tovar belgisini yagona ariza bilan, agar tovar
belgisi ro yxatdan
ʻ o tish ʻ uchun qonuniy talablarga javob bersa, ro’yxatdan o’tkazis
h imkonini beradi. Madrid Protokoliga ko’ra “xalqaro ro’yxatga olish” tushunchasi
yuzaga kelgan bo’lsa-da, ro’yxatga olish butun dunyo bo’ylab amal
qiladigan huquqlarni yaratmaydi. Shartnoma turli mamlakatlarda tovar belgisini
ro’yxatdan o’tkazish uchun ariza berishni soddalashtiradi, ammo u tovar
19

belgisining har bir mamlakatda avtomatik ravishda ro’yxatdan o’tkazilishini
kafolatlamaydi.
Harbir davlatning ro’yxatdan o’tkazuvchi vakolatli idorasi arizani ko rib chiqadiʻ
va tovar belgi o sha
ʻ mamlakatda ro yxatdan ʻ o tish-o’tmasligini ʻ hal qiladi
AQShda ro’yxatdan o’tgan tovar belgisiga undan foydalanish va shu haqidagi
tegishli ma’lumotlar USPTOga taqdim etilishi qadar davom etaveradi.
Buning uchun belgilangan davriy oraliqlarda to’lovlar bilan texnik xizmat
ko’rsatish hujjatlarini taqdim etish talab etiladi.
AQShda o’zigaxos xususiyati bilan ajralib
turadigan (inherently distinctive) kuchli ta’sir qiluvchi (strong) tovar belgisiga ega
bo’lish muhim. Bu tovar yoki xizmatning tez va aniq tanilishini ta’minlaydi.
Tovarbelgisi qanchalik kuchli ta’sir qiluvchi bo’lsa, undan boshqalar tomonidan
noqonuniy
foydalanishning oldini olish shunchalik oson bo’ladi. Aniq bo’lmagan (weak)
tovar belgilarini himoya qilish qiyin bo’lishi va qimmatga tushishi mumkin, chunki
ular kuchli ta’sirga ega tovar belgilari kabi qonuniy himoyaga ega emas . Kuchli
ta’sirga ega tovar belgilariga o’ziga xos, kreativ, boshqa raqobatchilardan ajralib
turadigan noyob tovar belgilari kiradi. Ular “fanciful, arbitrary or suggestive
trademarks” deb nomlanadi. “Fanciful trademarks” bu
– o’ylab topilgan so’zlar bo’lib, faqat o’zlarining tovarlari yoki xizmatlariga nisbat
an ma’no kasb etadi. Neft bo’yicha tovar belgisi Exxon
®, salqin ichimliklar bo’yicha, tovar belgisi Pepsi
®shular jumlasidandir. “Arbitrary trademarks” bu - asosiy tovar yoki xizmatlar
bilan hech qanday aloqasi bo’lmagan, ammo mustaqil
ma’no anglatuvchi so’zlardir. Apple
tovar belgisi buning yorqin misolidir. “Apple” so’zi qishloq xo’jaligi mahsuloti
uchun tovar belgisi bo’la
olmaydi, ammo texnika mahsulotlari uchun bu noyob nom hisoblanadi.
“Suggestive trademarks” bu -
20

tovarlar yoki xizmatlarning xususiyatiga ishora qiladigan, ammo ularni to’g’ridan-
to’g’ri ko’rsatmaydigan so’zlardir.
Aniq bo’lmagan (weak) tovar belgilarini raqobatchilardan himoya qilish qiyin va
ular ko’pincha tovar belgisi sifatida federal ro’yxatga olinmaydi.
Bunday belgilarga tavsiflovchi (descriptive) va umumiy (generic) savdo belgilari
21

Xulosa
O’zbekiston Respublikasida Tovar belgisidan foydalanish qonuniy tartibga
asoslangan bo’lib, belgilangan tovar va xizmatlar uchun belgilash shart. Tovar
belgilash va sinovdan o’tkazish markazi belgilangan tovar va xizmatlarni sifatini
oshirish uchun tavsiya qilinadi. Tovar belgisidan foydalanmaslik oqibatlari esa,
belgilangan tovar va xizmatlarni belgilamagan holda sotish, sotishdan oldin
belgilashni amalga oshirmaslik, belgilash shartlariga rioya qilmagan holda
belgilashni amalga oshirish, belgilangan sertifikatni yoki qaydnomani falsifikatsiya
qilish, belgilangan tovar yoki xizmatni sertifikatsiz sotish kabi amallar hisoblanadi.
AQSHda Tovar belgisidan foydalanish ham qonuniy tartibga asoslangan bo’lib,
tovar va xizmatlar uchun belgilash shart. Belgilangan tovar va xizmatlarni
sertifikat olmagan holda sotish, sertifikatni falsifikatsiya qilish yoki sertifikatni
o’zgartirish kabi amallar qonuniy jazo bilan ta’minlanadi. Shu sababli, Tovar
belgisidan foydalanish uchun belgilangan tartib va shartlarga rioya qilish kerak va
belgilangan tovar va xizmatlarni sertifikatsiz sotishdan yoki falsifikatsiya qilishdan
saqlaning. Tovar belgisidan foydalanish, sotuvchi va sotib oluvchi o’rtasida
muvofiqlikni ta’minlash uchun ham juda muhimdir. Bu belgilar, sotuvchining sotib
oluvchiga belgilangan tovar yoki xizmatning sifatini ko’rsatishiga yordam beradi
va sotib oluvchi uchun ham ma’lumotlar beradi. Shuningdek, Tovar belgilash va
sinovdan o’tkazish markazi belgilangan tovar va xizmatlar uchun tavsiya qilganligi
sababli, bu markazning sinovlari natijasida olingan sertifikatlar, tovar va xizmatlar
haqida qanchalik ma’lumot beradi. Bu esa, sotuvchi va sotib oluvchi o’rtasida
ishonchli munosabatlarni ta’minlashga yordam beradi. Tovar belgisidan
foydalanishda amalga oshirilishi kerak bo’lgan bir necha shartlar ham mavjud.
Masalan, belgilangan tovar va xizmatlarni belgilamagan holda sotish yoki
sotishdan oldin belgilashni amalga oshirmaslik kabi amallar qonuniy jazo bilan
ta’minlanadi. Bu sababli, sotuvchilar tovar va xizmatlar uchun belgilash shartlariga
rioya qilishni unutmagan holda ishlay oladilar. Shu sababli, Tovar belgisidan
foydalanishning muhimligi va qonuniy tartibga rioya qilish kerakligi aytildi. Bu
belgilar sotuvchilar va sotib oluvchilar o’rtasida ishonchli munosabatlarni
22

ta’minlashga yordam beradi va tovar va xizmatlar haqida ma’lumot beradi.
Sotuvchilar belgilangan shartlarga rioya qilishni unutmagan holda ishlay oladilar
va bu belgilar sertifikatsiz sotish yoki falsifikatsiya qilishdan saqlanishga yordam
beradi. Tovar belgilashning boshqa bir foydasi ham sotuvchi va sotib oluvchilar
o’rtasida yuzaga keladigan muvofiqlik muammo va shikoyatlarni bartaraf qilishdir.
Agar sotuvchi belgilangan tovar yoki xizmatning sifatiga mos kelmaydigan tovar
yoki xizmatni sotib oluvchiga taqdim etgan bo’lsa, sotib oluvchi tovar belgisini
ko’rsatib, shikoyatini yozib qoldirishi mumkin. Bu belgi sotuvchining ishonchli
munosabatlarni o’z ichiga olganligi sababli, shikoyatlarni hal qilishda yordam
beradi. Bundan tashqari, Tovar belgilash tizimida belgilangan tovar va xizmatlar
o’zaro solishtiriladi va ularga taqdim etilgan sifatli belgilashlar asosida baholangan
holda, yangi belgilar chiqariladi. Bu esa, sotuvchi va sotib oluvchilar uchun tovar
va xizmatlar haqida yangiliklarga ega bo’lishga yordam beradi. Barcha qisqa,
Tovar belgilashning sotuvchi va sotib oluvchilar o’rtasida ishonchli
munosabatlarni ta’minlashda, qonuniy tartibga rioya qilishda, muvofiqlik muammo
va shikoyatlarni bartaraf qilishda, va tovar va xizmatlar haqida yangiliklarga ega
bo’lishda muhim ahamiyati bor. Bu belgilar sertifikatsiz sotish yoki falsifikatsiya
qilishdan saqlanishga yordam beradi va sotuvchilar tovar va xizmatlar uchun
belgilash shartlariga rioya qilishni unutmagan holda ishlay oladilar.
23

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati:
[2] European Intellectual Property Law. text, cases and materials. Annette Kur
and
Thomas Dreier. 2013. 18-b.
[3] https://wipolex.wipo.int/zh/text/288517
[4] O zbekiston
Respublikasida tijoratchi yuridik shaxslarning tugatilishi alohida ʻ
ahamiyatga
ega. O zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 5-apreldagi F– ʻ
5464–sonli
farmoyishi // Qonun hujjatlari ma lumotlari milliy bazasi, 06.04.2019- ʼ
y.,
08/19/5464/2891-son.
[5] O zbekiston
Respublikasining “Tovar belgilari, xizmat ko rsatish belgilari va ʻ ʻ
tovar
kelib chiqqan joy nomlari to g risida”gi qonuni // O zbekiston Respublikasi ʻ ʻ ʻ
Oliy
Majlisining Axborotnomasi, 2001-y., 9-10-son, 178-modda.
[6] O zbekiston
Respublikasi Prezidentining 2019-yil 8-fevraldagi “Intellektual ʻ
mulk
sohasida davlat boshqaruvini takomillashtirish chora-tadbirlari
to g risida”gi
PQ-4168-son qarori // Qonun hujjatlari ma lumotlari milliy bazasi, ʻ ʻ ʼ
08.02.2019-y.,
07/19/4168/2594-son.
[7] O zbekiston
Respublikasi Prezidentining 2019-yil 1-iyuldagi “O zbekiston ʻ ʻ
Respublikasi
adliya vazirligi huzuridagi intellektual mulk agentligi faoliyatini
tashkil
etish chora-tadbirlari to g risida”gi PQ–4380-son qarori // Qonun ʻ ʻ
hujjatlari
ma lumotlari milliy bazasi, 02.07.2019-y., 07/19/4380/3360-son. ʼ
[8] Nasriyev.
I. Shaxsiy nomulkiy huquqlar mazmuni, ularni amalga oshirish va
kengaytirish
istiqbollarining fuqarolik huquqiy masalalari: yurid. fan. dokt. Diss.
avtoreferati.
– Toshkent: 2006. 51-b.
[9] Oqyulov
O. Fuqarolik kodeksining IV bo limi: yutuqlar va muammolar // ʻ
Fuqarolik
kodeksini takomillashtirish muammolari: ilmiy-nazariy konferensiya
materiallari.
– Toshkent: TDYUI, 2007. 35-b.
[10] Imomov
N.F. Intellektual mulk huquqining yangi obyektlari. – Toshkent:
TDYUI,
2011. 37-38-b.
24

O’zbekiston Respublikasida tovar belgisidan foydalanmaslik oqibatlari va AQSH tajribasi

Купить