O‘zbekistonda "Elektron hukumat" tizimi faoliyatini yanada rivojlantirish yo‘nalishlari - Iqtisodiyot - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	45000UZS
Hajmi	368.8KB
Xaridlar	2
Yuklab olingan sana	31 Iyul 2024
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Iqtisodiyot

Sotuvchi

Arabov Amirbek

Ro'yxatga olish sanasi 31 Iyul 2024

7 Sotish

O‘zbekistonda "Elektron hukumat" tizimi faoliyatini yanada rivojlantirish yo‘nalishlari

Sotib olish

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA
INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
MIRZO ULUG BEK NOMIDAGI O ZBEKISTON MILLIYʻ ʻ
UNIVERSITETINING JIZZ А X FILI А LI
“SIRTQI” F А KULTETI
“IQTISODIYOT” YO N
ʻ А LISHI
2-BOSQICH 551-22-GURUH TALABASI
NOSIROV SIROJNING
“Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solish” F А NID А N
KURS ISHI
Mavzu: O‘zbekistonda "Elektron hukumat" tizimi faoliyatini yanada
rivojlantirish yo‘nalishlari.
Bajardi: Sharifov S.
Ilmiy rahbar: Nizamitdinov A
Jizzax-2024
1

MUNDARIJA
Kirish........................................................................................................................ 3
I BOB. ELEKTRON HUKUMAT
1.1 O‘zbekistonda elektron hukumat, uning asosiy vazifalari va faoliyat
yo‘nalishlari……………………………………………………..…………….......16
1.2 Elektron hukumatni joriy etishning jahon
tajribasi..............................................5
II BOB. ELEKTRON HUKUMAT TIZIMINI TAKOMILLASHTIRISH
2.1 Elektron hukumat infratuzilmasi………...........................................................21
2.2 Elektron hukumat» tizimini takomillashtirish, davlat xizmatlari ko‘rsatishning
samarasi, sifati………………………….................................................................26
Xulosa.....................................................................................................................41
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati......................................................................... 43
Kirish
2

Bugungi kunda axborot-kommunikatsiya texnologiyalari jadal sur atlar bilanʼ
rivojlanib, jamiyat hayotining turli jabhalariga joriy etilmoqda. Zamonaviy
jamiyatda davlat boshqaruvi ijtimoiy jarayonlar va sub ektlar o rtasidagi
ʻ ʻ
munosabatlar bilan uzviy bog liqdir. U odamlarning birgalikdagi faoliyatini
ʻ
birlashtirishga, muvofiqlashtirishga qaratilgan va tashkilotchilik xarakteriga ega.
Davlat va jamiyatning samarali hamkorligi uchun davlat boshqaruvi
sohasida innovatsiyalar zarur, eng zamonaviy axborot va boshqaruv
texnologiyalaridan foydalanish zarur. Jahon siyosatining nufuzli subyekti sifatida
qolishga intilayotgan har qanday davlat XXI asrda jamiyat shakllanishidagi eng
muhim tendentsiyalarni e tibordan chetda qoldira olmaydi. Axborot-
ʼ
kommunikatsiya texnologiyalaridan, birinchi navbatda, internetdan samarali
foydalanish shu nuqtai nazardan jamiyat taraqqiyotining eng muhim omili
hisoblanadi .
Davlat boshqaruvi sohasidagi ana shunday kompleks yangiliklardan biri
axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini, jumladan, “elektron hukumat” deb
ataladigan texnologiyalarni keng joriy etish va ulardan samarali foydalanishdir.
“Elektron hukumat”— davlat organlarining jismoniy va yuridik shaxslarga
axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini qo llash yo li bilan davlat xizmatlari
ʻ ʻ
ko rsatishga doir faoliyatini, shuningdek idoralararo elektron hamkorlik qilishni
ʻ
ta minlashga qaratilgan tashkiliy-huquqiy chora-tadbirlar va texnik vositalar
ʼ
tizimi” dir.1
Elektron hukumat – bu davlat boshqaruvi organlarida ichki va tashqi
aloqalarning butun jamini tegishli axborot-kommunikasiya texnologiyalari
bilan qo`llab-quvvatlash va ta'minlash tizimidir. U jumladan quyidagilarni
o`z ichiga oladi:
3

 kommunikasiya tarmoqlari orqali axborotni qayta ishlash, uzatish va
yoyishning elektron vositalari (shu jumladan Internet) asosida davlat
boshqaruvining axborot-kommunikasiya ta'minoti;
 davlat hokimiyati barcha tarmoqlari organlarining fuqarolarning barcha
toifalariga elektron vositalar orqali xizmat ko`rsatishi;
 davlat organlarining faoliyati to`g`risida fuqarolarga elektron vositalar orqali
xabar berish.
Kurs ishining maqsadi: Elektron hukumat – davlat boshqaruv
faoliyatini o‘rganish, ularning jahon davlatlarida tutgan o‘rnini aniqlash va
kelgusida rivojlanish istiqbollarini ko‘rib chiqish.
Kurs ishining vazifalari:
- Elektron hukumatning rivojlanishida moliyaviy – iqtisodiy tashkilotlarning
rolini aniqlash;
- Elektron hukumatning jahon davlatlari boshqaruvida tutgan o‘rnini
aniqlash;
- Elektron hukumatning Jahon taraqqiyotida tutgan o‘rnini aniqlash;
Kurs ishining obyekti: Jahon davlatlari va O‘zbekistonda elektron
hukumatning o‘rni. Elektron hukumat kurs ishining obekti bo‘lib hisoblanadi.
Kurs ishining predmeti: Jahon davlatlari tashkilotlar, ular tarkibiga
kiruvchi moliyaviy – iqtisodiy tashkilotlar va O‘zbekistonning hukumat
elektronlashtirish bosqichlari va unga bolgan etibor mazkur kurs ishining
predmetidir.
Kurs ishining tuzilish tarkibi: Mazkur kurs ishi kirish,ikkita bob va
uning tarkibiga kiruvchi to‘rtta bo‘lim, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar
ro‘yxatidan tarkib topgan.
4

I BOB. ELEKTRON HUKUMAT
O‘zbekistonda elektron hukumat, uning asosiy vazifalari va faoliyat
yo‘nalishlari
Elektron hukumat - davlat organlarining jismoniy va yuridik shaxslariga
axborot- kommunikatsiya texnologiyalarini qo‘llash yo‘li bilan davlat xizmatlari
ko‘rsatishga doir faoliyatini hamda idoralararo elektron hamkorlik qilishni
ta’minlashga qaratilgan tashkiliy- huquqiy chora-tadbirlar va texnik vositalar
tizimidir. Elektron hukumat barcha ichki va tashqi aloqalami, jarayonlami tegishli
axborot-kommunikatsiya texnologiyalari bilan ta‘minlanib turadigan hukumat
hisoblanib, Intemet tarmog‗i orqali axborotga ishlov berish, uni uzatish va
tarqatishni elektron vositalari asosida davlat boshqamvini tashkil qilishni, davlat
hokimiyati organlarini barcha bo‘g‗inlari tomonidan fuqarolarga elektron vositalar
bilan xizmatlar ko‘rsatish va fuqarolarga davlat organlarining faoliyati haqida
axborot berishdan iborat.
Elektron hukumatning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:
• davlat organlari faoliyatining samaradorligini, tezkorligini va shaffofligini
ta‘minlash, ulaming mas‘uliyatini va ijro intizomini kuchaytirish, aholi va
tadbirkorlik subyektlari bilan axborot almashishni ta‘minlashning qo‘shimcha
mexanizmlarini yaratish;
• ariza beruvchilar uchun mamlakatning butun hududida davlat organlari
bilan o‘zaro munosabatlarni elektron hukumat doirasida amalga oshirish bo‘yicha
imkoniyatlar yaratish;
5

• o‘z zimmasiga yuklatilgan vazifalar doirasida davlat organlarining
ma‘lumotlar bazalarini, Yagona interaktiv davlat xizmatlari portalini va elektron
davlat xizmatlarining yagona reestrini shakllantirish;
• aholi va tadbirkorlik subyektlari bilan o‘zaro munosabatlami amalga
oshirishda elektron hujjat aylanishi, davlat organlarining o‘zaro hamkorligi va
ulaming ma‘lumotlar bazalari o‘rtasida axborot almashinuvi mexanizmlarini
shakllantirish hisobiga davlat boshqaruvi tizimida ―Yagona darcha tamoyilini‖
joriy etish;
• tadbirkorlik subyektlarini elektron hujjat aylanishidan foydalanishga, shu
jumladan statistika hisobotini taqdim etish, bojxona rasmiylashtiruvi, litsenziyalar,
ruxsatnomalar, sertifikatlar berish jarayonlarida hamda davlat organlaridan axborot
olish jarayonlarida elektron hujjat aylanishidan foydalanishga o‘tkazish;
• tadbirkorlik subyektlarining elektron tijorat, Intemet jahon axborot
tarmog‘i orqali mahsulotni sotish va xaridlami amalga oshirish tizimlaridan
foydalanishini hamda kommunal xizmatlami hisobga olishni, nazorat qilishni va
ular uchun haq to‘lashning avtomatlashtirilgan tizimlarini joriy etishni
kengaytirish;
• naqd bo‘lmagan elektron to‘lovlar, davlat xaridlarini amalga oshirish,
masofadan foydalanish tizimlarini va bank-moliya sohasidagi faoliyatning boshqa
elektron shakllarini rivojlantirish. Mazkur vazifalarini bajarish maqsadida
respublikamizda Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali (my.gov.uz) yaratilgan.
Elektron hukumatni joriy etishning jahon tajribasi.
Elektron hukumat tizimini shakllantirish va rivojlantirish bo yicha
ʻ
jahontajribasini tahlil qilar ekanmiz, elektron hukumatni shakllantirish siyosiy
strategiyasining ikkita asosiy modelini ajratish mumkin: “g arbiy” va “sharqiy”.
ʻ
Osiyo mamlakatlarida “Elektron hukumat” tizimining shakllanishi va
rivojlanishining o ziga xos xususiyatlarini aks ettiruvchi sharqiy model yangi
ʻ
6

davlat boshqaruvi tamoyillariga asoslangan davlat boshqaruvi tizimini isloh qilish
va davlat organlari faoliyatining ochiqligi va oshkoraligini ta minlash bilanʼ
tavsiflanadi.
Ushbu model Koreya Respublikasi, Singapur va Yaponiyada katta
muvaffaqiyat bilan amalga oshirilmoqda. G arb modeli Amerika va Yevropa
ʻ
mamlakatlarida elektron hukumatni shakllantirish strategiyasini o z ichiga oladi.
ʻ
G arbiy, Markaziy va Sharqiy Yevropaning aksariyat mamlakatlarida ma muriy
ʻ ʻ
islohotlar va fuqarolarga xizmat ko rsatishda AKTni joriy etishga alohida e tibor
ʻ ʼ
beriladi, AQShda esa siyosiy tizimni takomillashtirishga katta ahamiyat beriladi.
Koreya Respublikasi. 2020-yilda BMT elektron hukumatining rivojlanishi
bo yicha dunyo davlatlari reytingida birinchi o rinni egallagan Koreya
ʻ ʻ
Respublikasining elektron hukumati butun dunyoda tan olingan.2 Koreyaning
nafaqat Osiyo davlatlari orasida, balki jahon miqyosida yetakchilik sabablaridan
biri AKTni rivojlantirish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish, xususan,
mamlakatning yaxlit portalida bitta dasturga yuklab olish mumkin bo lgan
ʻ
dasturlarni har tomonlama takomillashtirish imkoniyatlarini
yaratishganidir.3Koreyaning elektron hukumati rivojlanishi shartli ravishda to rt
ʻ
bosqichga ajratiladi.
Birinchi bosqich – hukumat 1.0 – elektron boshqaruvni joriy etish uchun
sharoit yaratishning eng dastlabki bosqichi bo lib, davlat boshqaruvida AKTni
ʻ
joriy
etishga, ish jarayonlarini raqamli texnologiyalarga o tkazishga va elektron
ʻ
hukumat
infratuzilmasini yaratishga qaratilgan. Keyingi 2001-yildan 2007-yilgacha amalga
oshirilgan fuqarolarga yo naltirilgan Hukumat 2.0 bosqichi, ular bilan onlayn va
ʻ
interaktiv ravishda muomala qilish. Elektron hukumatni amalga oshirish bo yicha
ʻ
loyihalar an anaviylik (konfutsiylik) va “oqilona byurokratiya” tamoyillari asosida
ʼ
7

amalga oshirildi.
Bir necha yil davomida davlat boshqaruvi va xizmat ko rsatishni tartibgaʻ
soluvchi normativ-huquqiy hujjatlarning 40 foizigachasi o zgargan. Elektron
ʻ
hukumat rivojlanishining uchinchi bosqichida Hukumat 3.0 fuqarolarga elektron
xizmatlarni uzluksiz taqdim etish maqsadida elektron hukumatning axborot
tizimlari birlashtirildi va davlat bilan o zaro aloqalar uchun zarur bo lgan
ʻ ʻ
ma lumotlarga ochiq kirish ta minlandi.
ʼ ʼ
2013-yilda “aqlli” hukumat – Elektron hukumat 4.0 strategiyasini amalga
oshirish bo yicha ishlar boshlandi, uning yordamida kirish kanallaridan qat iy
ʻ ʼ
nazar,
fuqarolar davlat xizmatlaridan oddiy va bepul foydalanish imkoniyatidan
foydalanishlari mumkin. Hozirda 409 dan ortiq loyihalar amalga oshirildi, ularning
yarmidan ko pi kichik va o rta korxonalar tomonidan bajarildi, ochiq dasturiy
ʻ ʻ
ta minot arxitekturasiga (eGovFrame) asoslangan yagona standartlashtirilgan
ʼ
elektron hukumat platformasining manba kodini 300 ming marta yangidan yuklab
olish amalga oshirildi. Yangi ishlab chiqilishi lozim va mavjud elektron hukumat
tizimlarini qo llab – quvvatlash uchun byudjetni sezilarli darajada qisqartirishga
ʻ
yordam bergan yagona eGovFrame platformasi Bolgariya, Meksika, Mo g uliston,
ʻ ʻ
Vetnamda yanada keng tarqaldi.
Singapur. 1999-yilda Singapur elektron hukumatining shakllanishiga muhim
ta’sir ko rsatgan asosiy omil, bu – mamlakat bo yicha konsalting, nazorat va
ʻ ʻ
monitoringni amalga oshirish hukumat jarayonlari, shuningdek, bu borada byudjet
xarajatlarini taqsimlash uchun keng vakolatlarga ega bo lgan Axborot va
ʻ
kommunikatsiyalarni rivojlantirish agentligini tashkil etilishidir. Agentlik,
shuningdek, Bosh vazir boshchiligidagi “Elektron hukumat” strategiyasini ishlab
chiqish qo mitasining “Elektron hukumat” tizimini rivojlantirishning strategik
ʻ
rejasida ko rsatilgan loyihalarning bajarilishini nazorat qiladi va tartibga soladi. Bir
ʻ
8

nechta tarmoq vazirliklari ishtirok etadigan loyihalar bo lgan “shaharlar” (TOWN)ʻ
ning yaratilishi boshqaruv sohasida tub prinsipial qarorga aylandi.
Keyingi yillarda Singapurda idoralar tomonidan soliq deklaratsiyalarini
to ldirish, ruxsatnomalar berish kabi o zlarining xizmatlarini ko rsatishni ishlab
ʻ ʻ ʻ
chiqishga alohida e tibor berildi va uch yil o tgach, 2006-yilda, turli xil davlat
ʼ ʻ
tashkilotlarining turli xil xizmatlarini birlashtirilgan yagona portalni yaratish
tugallandi. Hayotning barcha sohalarini birlashtirgan Singapurning rasmiy veb-
portalida (www.gov.sg) to rtta o zaro bog liq bo limlar mavjud: hukumat,
ʻ ʻ ʻ ʻ
fuqarolar, biznes va norezidentlar. Davlat har yili “Elektron hukumat” tizimini
takomillashtirish, xususan, rasmiy veb-portalni yanada rivojlantirish dasturlari
uchun 0,5 milliard dollar ajratadi. Shuningdek, Singapur loyihalarining shubhasiz
ustunligi shundaki, davlat va xususiy sheriklik asosida AKT loyihalarini amalga
oshirishni rag batlantirishdir.
ʻ
Buning yorqin misoli – Singapurdagi barcha uy xo jaliklarida yuqori
ʻ
tezlikdagi optic tolali liniyalarni Internetga ulash loyihasi bo lib, uni amalga
ʻ
oshirish uchun 4 milliard dollar kerak bo ldi. Shtat atigi 1 milliard dollar sarmoya
ʻ
kiritdi, qolgan qismini amalga oshirish uchun tenderda g olib bo lgan
ʻ ʻ
konsortsiumga qoldirdi.
Yaponiya. Elektron Yaponiya Strategiyasi va Yaponiyada “Elektron
hukumat”
tizimini shakllantirish va rivojlantirish dasturi 2001-yilda qabul qilingan “317
qadam” dasturiga asoslangan bo lib, uning asosiy maqsadi 2055-yilgacha AKT
ʻ
sohasida dunyo da o z yetakchiligini ta minlashdir. Zamonaviy axborot
ʻ ʼ
tarmoqlarini joriy etish, ta lim sohasida axborot texnologiyalaridan foydalanish,
ʻ
elektron tijoratni rivojlantirish, ijtimoiy xizmatlarni boshqarish va boshqarish
jarayonida axborot texnologiyalaridan foydalanish va axborot tarmoqlari
xavfsizligini ta minlash ushbu dasturni amalga oshirishda beshta ustuvor
ʼ
yo nalishdir. Ushbu islohotlar Yaponiyaning AKTni rivojlantirish va tarqatishda
ʻ
9

davlat siyosatini, shu jumladan, mamlakat elektron hukumatini rivojlantirishning
bunday yuqori darajasida shakllantirish va amalga oshirishning asosiy shartiga
aylandi.
Istiqbolli axborot texnologiyalarini rivojlantirish uchun “Elektron Yaponiya”
milliy dasturi (e-Japan), mamlakatda ma lumotlarni uzatishning yuqori tezlikdagiʼ
tarmoqlari infratuzilmasini yaratishga, Internetdan foydalanishga, elektron tijoratni
(e-commerce) rivojlantirishga qaratilgan va natijada mamlakat iqtisodiyotiga turtki
bo lib, AKT sohasida tizimdan foydalanish arzonlashtiradi.
ʻ
Bundan tashqari, 2001 yilda qabul qilingan “elektron Yaponiya strategiyasi”,
2003-yilda “elektron Yaponiya strategiyasi II”, 2006-yilda “AKTni isloh qilishning
yangi strategiyasi”, 2009-yilda “Yaponiya strategiyasi 2015” (e-Yaponiya
strategiyasi 2015) va “Yangi AKT strategiyasi” 2010-yilda eng rivojlangan
elektron hukumat tizimlaridan birini shakllantirish uchun asos bo ldi. Yaponiya
ʻ
hukumati tomonidan qabul qilingan loyihalardan so ng, 2014-yil dunyodagi eng
ʻ
ilg or AT- millat deklaratsiyasi Yaponiya xalqi uchun yetarlicha ochiq, oshkora va
ʻ
qulay tizimni shakllantirishning navbatdagi bosqichi bo ldi. Ushbu islohotlar
ʻ
jamiyatning ma’muriy sohadagi muammolari yechimiga aylangan innovatsion
loyihalarni birlashtirishga sharoit yaratdi.
Buyumlar Interneti(Internet of things), Big Data, asosiy rezidentlarni
ro yxatga olish kartalari (Basic resident register) – bu ularning bir nechtasi.
ʻ
“Nowcast” seysmik diagnostika va bashorat qilish bo yicha axborot tizimi BMT
ʻ
tomonidan 2016-yilda dunyo davlatlari elektron hukumatining rivojlanish
darajasini o rganishda yuqori baholandi.
ʻ
Buyuk Britaniya. Elektron hukumatni shakllantirishning g arbiy siyosiy
ʻ
strategiyasining vakili bo lgan Buyuk Britaniya elektron ishtirok etish indeksida,
ʻ
shuningdek, BMT tomonidan tayyorlangan EH rivojlanish darajasi bo yicha dunyo
ʻ
mamlakatlarining reytingida birinchi o rinlarni egalladi. (2016-yil holatiga ko ra).
ʻ ʻ
10

1999-yilda qabul qilingan va mamlakatdagi besh million davlat
xizmatchisini
qamrab olgan Buyuk Britaniya hukumatini modernizatsiya qilish strategik dasturi
Axborot davri elektron boshqaruv tizimini joriy etishning muhim elementiga
aylandi.
Ushbu Strategiya asosida UK Online hukumat portali (www.open.gov.uk)
yaratildi, bu to g ridan-to g ri kirish loyihasi” bo lib, u davlat idoralarigaʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
fuqarolarga barcha
hujjatlar shakllarini ularga qulay vaqtda elektron shaklda taqdim etish, elektron
davlat xizmatlarini olish uchun zarur bo lgan shakllarni to ldirish uchun elektron
ʻ ʻ
raqamli imzodan foydalanish imkonini beradi.
Fuqarolarning ma lumot olishdagi konstitutsiyaviy huquqlarini ta minlashga
ʼ ʼ
vakolatli elektron vakili (e-envoy) lavozimining paydo bo lishi mamlakatning
ʻ
Elektron hukumat” tizimini har tomonlama rivojlantirish, davlat boshqaruvining
ochiqligini ta minlash, korruptsiyani qisqartirish va moliyaviy boshqaruvni
ʼ
takomillashtirish yo lidagi yana bir qadam bo ldi. Bundan tashqari, hukumat
ʻ ʻ
tomonidan AKT tizimlarining xarajatlarini kamaytirish va samaradorligini
oshirishga qaratilgan 2011-yilda hukumat tomonidan tasdiqlangan AKT
strategiyasi AKT ustidan nazoratni markazlashtirish, ochiq manbali dasturiy
ta minot uchun teng imkoniyatlar yaratish, butun mamlakat bo ylab “dasturlar
ʼ ʻ
do koni” ni yaratish, vazirlar va hukumatning yuqori lavozimli mulozimlari
ʻ
tomonidan AKT loyihalari va dasturlarining rivojlanishi to g risida muntazam
ʻ ʻ
ravishda hisobot berishni rag batlantirish orqali mamlakatdagi bir qator AKT
ʻ
muammolarini hal qilishning bir usuli bo ldi.
ʻ
Amerika Qo shma Shtatlari. Davlat xizmatlarini ko rsatish, AKT orqali
ʻ ʻ
fuqarolarning ehtiyojlarini tezkor qondirish va hukumatning ortiqcha
funksiyalarini
11

yo q qilish tamoyillari asosida qurilgan Amerika Qo shma Shtatlarining elektronʻ ʻ
hukumati eng samarali tizimlardan biri hisoblanadi.
Rivojlanishning tizimli yondashuvi 90-yillarda federal hukumat
samaradorligini oshirishga qaratilgan “Elektron hukumat” strategiyasida belgilab
qo yilgan. Muvaffaqiyatning muhim omili davlat boshqaruvi organlari
ʻ
faoliyatining
samaradorligini baholashning umumiy tizimiga davlat boshqaruvini
axborotlashtirish va interaktiv davlat xizmatlari sifati bilan bog liq pozitsiyalar
ʻ
qo shilishi bo ldi, bu davlat byudjet va maxsus fondlar tomonidan moliyalashtirish
ʻ ʻ
hajmida aks etdi.
Rasmiy hukumat portali federal, shtat va mahalliy hukumat saytlarini
birlashtiradi, 27 million veb-sahifani o z ichiga oladi va mingdan ortiq elektron
ʻ
shakl va real xizmatlarni taqdim etadi. Xizmat ko rsatish bo limlari ko lamiga
ʻ ʻ ʻ
qarab litsenziyalarni olish, ijtimoiy ta minot masalalari, pasportlarni olish va
ʼ
boshqalar kabi
tasniflanadi. Bundan tashqari, ma muriy faoliyatni takomillashtirish bilan bir
ʻ
qatorda, AKT doirasida siyosiy tizim faoliyatini takomillashtirishga katta e tibor
ʼ
qaratilmoqda. Bunga hukumat axborot tizimlari, shu jumladan ma lumotlar
ʼ
standartlari, idoralararo axborot almashinuvi standartlari, metama lumotlar (va
ʼ
ma lumot olish) standartlari va xavfsizlik standartlari kabi yagona standartlarni
ʼ
yaratishni nazarda tutadigan AQSh hukumat tashkilotlarining Federal korporativ
axborot texnologiyalari arxitekturasi misoldir.
Turli toifadagi foydalanuvchilarning faol ishtiroki uchun o‘z axborot
resurslarining ochiqligiga e'tiborni kuchaytirish, Amerika elektron hukumat
modelining o‘ziga xos xususiyatidir.
Yevropa Ittifoqi mamlakatlarining makroiqtisodiy siyosatining asosiy
tamoyillariga asoslangan “Elektron Yevropa” dasturi Yevropa mamlakatlarining
12

axborot jamiyatini shakllantirish sohasidagi yondashuvidir. Yevropa
Ittifoqimamlakatlari elektron hukumati doirasidagi loyihalarni amalga oshirish
to g risidagi standart hisobotlar rasmiy veb-saytida (epractice.eu) e’lon qilinadi vaʻ ʻ
AT-infratuzilmasining asosiy elementlari, masalan, davlat xizmatlari portallari
tarmoq infratuzilmasi va ma lumotlar markazlari, integratsiya infratuzilmasi va
ʼ
elektron pochta xabarlarini yuborish, identifikatsiya qilish va avtorizatsiya qilish
infratuzilmasi va boshqalar ro yxatiga asoslanadi. Yevropa Komissiyasining
ʻ
Direktivalari ko rinishidagi elektron hukumatni rivojlantirish bo yicha kelishilgan
ʻ ʻ
minimal qonunchilik bazasi elektron hukumat rivojlantirish uchun zarur
poydevorni shakllantirish uchun sharoit yaratadi.Shunga ko ra, Yevropa
ʻ
Ittifoqining barcha mamlakatlarida elektron hukumatning texnik jihatlari, etikaviy
va siyosiy masalalarini qamrab olgan qonunlar qabul qilinan, masalan, raqamli
imzolar, elektron tijorat, ma lumotlarni himoya qilish, hukumat buyurtmalarini
ʼ
tarqatish, ma lumotlarga kirish va boshqalar.
ʼ
Elektron davlat xizmatlarini ko rsatish bo yicha milliy portallarga alohida
ʻ ʻ
e tibor qaratilmoqda. Shunday qilib, bir qator Yevropa mamlakatlarida qo shimcha
ʼ ʻ
elektron hukumat portallari maxsus masalalar bo yicha yoki ayrim toifadagi
ʻ
fuqarolar uchun ishlaydi. Masalan, Fransiyada - davlat xizmatchilari uchun portal,
Niderlandiyada - fuqarolarning davlat faoliyatidan qoniqish darajasini
o lchash orqali fuqarolarning jamoat hayotida va davlat hayotida ishtirokini
ʻ
rag batlantirishga qaratilgan Citizenlink portali. Bir qator mamlakatlarda elektron
ʻ
davlat xizmatlari va qo shimcha xizmatlarni taqdim etish uchun milliy portallarga
ʻ
kirish nafaqat Internet va kompyuter orqali amalga oshiriladi, balki, masalan,
Buyuk Britaniyada bo lgani kabi, raqamli television kanallar, uyali aloqa vositalari
ʻ
- telefonlar yordamida ham foydalanish mumkin. Shuningdek, davlatning jismoniy
va yuridik shaxslar bilan o zaro aloqalarida foydalaniladigan barcha elektron
ʻ
shakllarni boshqarish bo yicha ixtisoslashgan yechimlarni amalga oshirishni
ʻ
ta kidlash lozim, bu elektron o zaro aloqalarni o rnatish orqali Yevropa
ʼ ʻ ʻ
13

mamlakatlarida elektron hukumat rivojiga va elektron hujjat aylanishi uchun
imkoniyatlar yaratishga katta hissa qo shadi. Masalan, Gollandiyadagi elektronʻ
shakllar (eForms) yoki Germaniyadagi Onlayn shakllar markazi(Online Form
Center).
Jahon tajribasi ko rsatib turibdiki, elektron hukumat faoliyatining yuqori
ʻ
bosqichlari, elektron hukumatning o zaro munosabatlari va ma muriy
ʻ ʻ
islohotlarning
mohiyati, fuqarolarning davlat elektron xizmatlari iste molchilari sifatida
ʻ
ehtiyojlariga ko proq e tibor qaratishi, ochiqlik va shaffoflikni ta minlash davlat
ʻ ʼ ʼ
organlari faoliyati elektron hukumatni shakllantirish va rivojlantirishning strategik
vazifalari sifatida tan olingan.
Elektron hukumatni shakllantirish siyosiy strategiyasining sharqiy va g arbiy
ʻ
modellari o xshashligiga qaramay, har bir davlat o zining iqtisodiy, ijtimoiy va
ʻ ʻ
siyosiy manfaatlariga asoslanib, elektron hukumatni joriy etish mexanizmlarini
ishlab chiqadi va doimiy ravishda takomillashtirib boradi. Elektron hukumatni
amalga oshirish kontsepsiyalari onlayn xizmatlardan foydalanish va davlat
xizmatlarini ko rsatish uchun AKTdan keng foydalanishdan - fuqarolarning
ʻ
boshqaruv sohasiga oid qarorlarini qabul qilish va amalga oshirishdagi ishtirokini
takomillashtirishni ko zda tutuvchi siyosiy institutlarni, tamoyillar va meхanizmni
ʻ
o zgartirishga o tadi.
ʻ ʻ
O zbekistonda elektron hukumat tizimini takomillashtirish masalalari.
ʻ
Mamlakatimizda elektron hukumat tizimi O zbekiston O zbekiston
ʻ ʻ
Respublikasining “Axborotlashtirish to g risida” va “Elektron hukumat
ʻ ʻ
to g risida”gi qonunlari, O zbekiston Respublikasi Prezidentining 2013-yil 27-
ʻ ʻ ʻ
iyundagi “O zbekiston Respublikasining Milliy axborot-kommunikatsiya tizimini
ʻ
yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to g risida”gi qarori va boshqa qonunchilik
ʻ ʻ
hujjatlari asosida amalga oshirib kelinmoqda.11
Bu borada amalga oshirilgan yirik loyihalar:
14

− yagona interaktiv davlat xizmatlari portali (my.gov.uz).
− ochiq ma lumotlar portali (data.gov.uz).ʼ
− me yoriy-huquqiy hujjatlar loyihalarini muhokama qilish portal.
ʻ
− (regulation.gov.uz).
− “litsenziya” axborot tizimlari kompleksi (license.gov.uz).
− “Yagona darcha” markazlari faoliyatini avtomatlashtirish bo yicha axborot
ʻ
tizim (birdarcha.uz).
Axborot tizimlari komplekslari:“Kliring”, “Xarid”, “Byudjet”, “Bojxona”,
“Adliya”, “Sog liqni saqlash”, “Ta lim”, “Kommunal”, “Adliya-2”, “Nafaqa”,
ʻ ʻ
“Davlat boshqaruvi”.
Raqamli texnologiyalar vazirligi – elektron hukumat sohasidagi vakolatli
organ bo lib, elektron hukumat sohasida yagona davlat siyosatini amalga oshiradi.
ʻ
“Raqamli hukumat loyihalarini boshqarish markazi — Elektron hukumat” tizimi
loyihalarini amalga oshirishning me’yoriy-metodik ta minlanishini tashkil qilish,
ʼ
davlat organlarida foydalanilayotgan axborot tizimlari, axborot resurslari va
ma lumotlar bazalarini ishlab chiqish va integrasiyalashni ta minlaydi.Davlat
ʼ ʼ
organlari elektron hukumat sohasida yagona davlat siyosatini amalga oshirishda
ishtirok etadi. Turli xil onlayn xizmatlar orqali fuqarolar va tadbirkorlar davlat veb-
saytlariga kirishlari va ko plab shakllarni to ldirishlari, uchrashuvga yozilishlari,
ʻ ʻ
ish qidirishlari mumkin va hokazo. Ma lumotlarni qayta ishlovchi boshqa davlat
ʼ
xizmatlari litsenziyalar va ruxsatnomalarni olish imkoniyati, soliq
deklaratsiyalarini topshirish vaijtimoiy nafaqalar olish uchun ariza berish
imkoniyatini beradi
Elektron hukumatni tadbiq qilish darajasi har bir mamlakat taraqqiyoti
darajasining muhim ko rsatkichi hisoblanadi va vaqti-vaqti bilan maxsus reyting
ʻ
15

Elektron hukumat tayyorligi indeksi (E-government Readiness Index)ni
tuzadigan BMT ekspertlari tomonidan o lchanadi. Ushbu global tendentsiyaʻ
doirasida, bizning mamlakatimiz hukumati tomonidan bir qator hujjatlar qabul
qilingan. Jumladan: O zbеkiston rеspublikasi Prezidentining 2019-yil 21-maydagi
ʻ
“Elеktron hukumat” tizimi doirasida axborot — kommunikatsiya tеxnologiyalari
sohasidagi loyihalarni ishlab chiqish va amalga oshirish sifatini yaxshilash chora-
tadbirlari to g risida PQ-4328-son qarori;
ʻ ʻ
O zbеkiston rеspublikasi Vazirlar mahkamasining “Elеktron hukumat
ʻ
tizimini
yanada rivojlantirish, shuningdеk, davlat organlari va tashkilotlarining o z faoliyati
ʻ
bo yicha jamoatchilik oldida elеktron hisobot bеrishi tartibini joriy etish chora-
ʻ
tadbirlari to g risida” 2020-yil 16-iyuldagi 444-son qarori. “Raqamli O zbekiston –
ʻ ʻ ʻ
2030” strategiyasi doirasida 2022 -yil 27-avgust kuni Toshkent viloyati Zangiota
tumanida “Elektron hukumat” tizimi ma lumotlarini saqlash va qayta ishlash
ʼ
yagona markazi ishga tushdi. Markazda Xitoyning Huawei kompaniyasi bilan
hamkorlikda 20 peta bayt xotiraga ega tizim tashkil etilgan. 580 ta server, umumiy
elektr quvvati 5 megavattli dizel generatorlar tizimning uzluksiz ishlashini
ta minlaydi.Interaktivlik orqali foydalanuvchi moddiy, ma naviy, ijtimoiy,
ʼ ʻ
iqtisodiy, axboriy va ishlab chiqarishning turli manbalaridan ko riladigan manfaat
ʻ
mavjud bo lsa, unga interaktiv xizmat qilingan deb tushuniladi. Ya ni, kompyuter
ʻ ʻ
dasturlari orqali foydalanuvchiga interaktiv xizmat tashkil etilgan deb tushuniladi.
Hozirgi vaqtda, hukumatimiz tomonidan interaktiv xizmatlarni shakllantirish,
tashkil etish va ularni boshqarishga katta e tibor berilmoqda. Interaktiv xizmatlarni
ʼ
tashkil etishning eng tez va yaxshi yo li, bu, ularni internet tarmoqlari orqali
ʻ
amalga oshirish hisoblanadi.
O zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning 2020-yil, 29-
ʻ
dekabrda Oliy Majlisga yo llagan murojaatnomasida 2021-yilning oxiriga qadar
ʻ
16

elektron davlat xizmatlarini 60 taga ko paytirib, ularni 300 taga, masofaviyʻ
xizmatlar ulushini esa kamida 60 foizga yetkazish zarurligi ta kidlangandi.
ʼ
Shundan kelib chiqib hamda O zbekiston Respublikasi Prezidentining
ʻ
“Raqamli O zbekiston – 2030” strategiyasini tasdiqlash va uni samarali amalga
ʻ
oshirish chora-tadbirlari to g risidagi Farmonining 24 hamda 25-ilovasiga
ʻ ʻ
muvofiq, “2021-yilda davlat xizmatlarini ustuvor ravishda elektron shaklga
o tkazish bo yicha chora-tadbirlar dasturi” taqdim etildi.
ʻ ʻ
II BOB. ELEKTRON HUKUMAT TIZIMINI TAKOMILLASHTIRISH
Elektron hukumat infratuzilmasi
Elektron hukumat infratuzilmasi quyidagilardan iborat:
 markazlashgan ma lumotlar bazalari;
ʼ
 idoralararo elektron o zaro hamkorlik tizimi;
ʼ
17

 davlat organlari va ularning komplekslarining axborot tizimlari va axborot
resurslari;
 davlat organlarining rasmiy veb-saytlari va Yagona interaktiv davlat
xizmatlari portali;
 Ma lumotlarni qayta ishlash markazi va idoralararo ma lumotlarni uzatishʼ ʼ
tarmog i.
ʼ
 Elektron hukumat markazlashgan ma lumotlar bazalari
ʼ
Elektron hukumatning markazlashgan ma lumotlar bazalari - bu davlat
ʼ
xizmatlarini ko rsatish va idoralararo elektron o zaro aloqalar uchun davlat
ʼ ʼ
organlarining asosiy ma lumotlarini umumlashtiruvchi va saqlaydigan yagona
ʼ
markazlashtirilgan axborot manbalarini aks ettiruvchi davlat axborot resurslari
hisoblanadi.
Idoralararo elektron o zaro hamkorlik tizimi, davlat organlarining axborot
ʼ
tizimlari va axborot resurslari va ularning komplekslari
Idoralararo elektron o zaro hamkorlik tizimi davlat organlarining elektron
ʼ
davlat xizmatlarini ko rsatishda ularning funktsiyalari va vazifalarini amalga
ʼ
oshirish maqsadida o zaro ta sirini ta minlaydi.
ʼ ʼ ʼ
Аxborot tizimlari va axborot resurslarini yaratishda davlat organlari
idoralararo elektron o zaro hamkorligini ta minlash uchun ularni elektron
ʼ ʼ
hukumatning markazlashgan ma lumotlar bazalari bilan integratsiya qilish
ʼ
imkoniyatini ta minlashi kerak.Idoralararo elektron o zaro hamkorlik tizimi
ʼ ʼ
axborot to plash, saqlash, qayta ishlash, uzatish va almashish talablari asosida
ʼ
ishlaydi.
Davlat idoralarida ishlatiladigan hujjatlar asosan elektron hujjat aylanishi
to g risidagi qonun hujjatlariga muvofiq elektron hujjatlar shaklida yaratilishi,
ʼ ʼ
yuborilishi va saqlanishi kerak.
Idoralararo elektron o zaro hamkorlik tizimi orqali uzatiladigan hujjatlar va
ʼ
ma lumotlar ro yxati elektron davlat xizmatlari reglamentida belgilanadi.
ʼ ʼ
18

Idoralararo elektron o zaro hamkorlik tizimining ishlash tartibi O zbekistonʼ ʼ
Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.
Elektron hukumatdagi davlat organlarining axborot tizimlari va axborot
resurslari ushbu organlarning vakolatlari doirasida ma lumotlarni to plash, saqlash,
ʼ ʼ
qidirish, qayta ishlash va foydalanishni ta minlaydi.
ʼ
Elektron hukumat tizimidagi davlat organlarining axborot tizimlari va
axborot resurslarini yig ish, saqlash, qidirish, qayta ishlashni, shuningdek ushbu
ʼ
organlarning bir-biri bilan elektron o zaro hamkorligi jarayonlarini
ʼ
avtomatlashtirishni ta minlaydigan komplekslarga birlashtirish mumkin.
ʼ
Davlat organlarining rasmiy veb-saytlari va Yagona interaktiv davlat
xizmatlari portal. Elektron davlat xizmatlari murojaat etuvchilarga davlat
idoralarining rasmiy veb-saytlari va davlat organlari tomonidan ko rsatiladigan
ʼ
interaktiv davlat xizmatlaridan foydalanishning yagona nuqtasi bo lgan Yagona
ʼ
interaktiv davlat xizmatlari portali orqali taqdim etiladi. Elektron xizmatlar
ko rsatadigan davlat idoralari elektron davlat xizmatlarini ko rsatish tartibi
ʼ ʼ
to g risida ma lumotlarni o zlarining rasmiy veb-saytlarida joylashtiradilar.
ʼ ʼ ʼ ʼ
Elektron hukumat ma lumotlarni qayta ishlash markazi va idoralararo
ʼ
ma lumotlarni uzatish tarmog i.Elektron hukumat ma lumotlarini qayta ishlash
ʼ ʼ ʼ
markazi elektron hukumat xizmatlari, elektron hukumatning markazlashtirilgan
ma lumotlar bazalarini taqdim etuvchi davlat organlarining idoraviy va idoralararo
ʼ
axborot tizimlari va axborot resurslarini saqlash va integratsiyasini ta minlaydi.
ʼ
Elektron hukumat xizmatlarini ko rsatadigan davlat organlarining idoraviy va
ʼ
idoralararo axborot tizimlari va axborot resurslari, elektron hukumatning markaziy
ma lumotlar bazalari o rtasidagi o zaro bog liqlik elektron hukumat ma lumotlarini
ʼ ʼ ʼ ʼ ʼ
uzatishning idoralararo tarmog i orqali amalga oshiriladi.
ʼ
"Elektron hukumat" tizimini rivojlantirish dasturining asosiy loyihalari
milliy ma lumotlar bazalari va registrlarini shakllantirishdir: jismoniy va yuridik
ʼ
shaxslar to g risidagi ma lumotlar, transport to g risidagi ma lumotlar, kadastr
ʼ ʼ ʼ ʼ ʼ ʼ
19

ma lumotlari, ko chmas mulk, birlashtirilgan ma lumotnomalar va klassifikatorlarʼ ʼ ʼ
va boshqalar.
Elektron hukumat fao liyati uch yo‘nalishda belgilangan. Ya'ni “davlat — -
davlat”, “davlat — biznes” va “davlat — fuqaro” yo‘nalishlarini qamrab oladi. Bu
tizim idoralararo darajada davlat muassasalari o‘rtasida axborot almashish
samaradorligini hamda joy larda rejalashtirish va boshqaruvning sifatini
yuksaltirishga xizmat qiladi. Jamoatchilik fikrini muntazam monitoring etib borish
hamda unga ta'sir ko‘r satish imkonini beradi. Davlat va biznes munosabatlarida esa
ma'muriy tartib-taomillar av tomat lashti riladi. Natijada biznesni ro‘yxatga olish,
soliq hamda statistika hisobotlarini, bojxona deklaratsiyalarini topshirishda
tadbirkorlarning vaqti va mablag‘i tejaladi. Elektron hukumat xalq bilan muloqot
uchun qo‘ shimcha mexanizm larni yaratish, davlat organlari faoliyatining
samaradorligi, tezkorligi hamda shaffofligini ta'minlashga qaratilgan bo‘lib, ijro -
intizomini yanada mustahkamlaydi.
Aytish kerakki, davlat boshqaruvi tizimiga “yagona darcha” tamoyilini joriy
qilish ham ustuvor vazifalardan sanaladi. 2013 yili mamlakatimizda Yagona
interaktiv davlat xizmatlari portali ishga tushirildi. Joriy yilning mart oyiga kelib
esa ushbu portalda 308 ta elektron xizmat joriy etildi. Bunda xizmatlar axborot
(oflayn), yarimavtomat, avtomatlashtirilgan va interaktiv ko‘rinishlarda taqdim
qilinayapti. Portal Davlat soliq qo‘mitasi, Davlat bojxona qo‘mitasi, ID.UZ
identifikatsiya tizimi, O‘zbekiston Respublikasi Xalq banki axborot tizimlari
hamda resurslariga, normativ-huquqiy hujjatlar ta'sirini baholash tizimi portali
(https://regulation.gov.uz) ga hamda “Tadbirkorlik” tizimiga ulangan. Hozirgi
kunda “yagona darcha” axborot tizimi, yagona identifikatsiyalash axborot tizimiga
integratsiyalash bo‘yicha ishlar olib borilayapti.
Yagona interaktiv davlat xizmatlari portaliga kelib tushgan murojaatlar
to‘g‘risida to‘xtaladigan bo‘lsak, ular soni milliondan oshdi. Yana bir jihati,
keyingi paytda portalda interaktiv davlat xizmatlari soni ort gani ham murojaatlar
ko‘payishiga turtki bo‘ldi. Bugungi kunda 2400 dan ziyod davlat va xo‘jalik
20

boshqaruvi organlari, shu jumladan, idoralar huzuridagi tuzilmalar ham Yagona
interaktiv davlat xizmatlari portali orqali elektron xizmat taqdim qilib kelayapti.
Bugungi kunda elektron hukumat tizimi Janubiy Koreya, Buyuk Britaniya,
AQSh, Avstraliya, Yangi Zelandiya, Singapur, Norvegiya, Kanada, Niderlandiya,
Daniya hamda Germaniya singari mamlakatlarda samaradorligini ko‘rsatmoqda.
Ushbu mamlakatlarda juda ko‘plab davlat xizmatlaridan uydan chiqmagan holda,
onlayn rejimida foydalanish mumkin. Davlat organlariga so‘rovlarga javoblar, turli
to‘lovlar, rasmiy hujjatlarning namunasini olish, ularni to‘ldirish, elektron imzo
bilan yuborish, oliy o‘quv yurtlarida masofadan turib tahsil olish, ichki ishlar
idoralariga ariza bilan murojaat etish va boshqalar shular jumlasidandir. Masalan,
Janubiy Koreyada shaxslar rasmiy sayt orqali o‘zining murojaati ko‘rib chiqilishi
qaysi bosqichda ekanligini kuzatib borishi mumkin.
Har qanday mamlakatda milliy ma'lumotlar bazasi hamda elektron reyestrlar
elektron hukumat faoliyatining asosiy jihatlari hisoblanadi. Bu mexanizmlar
jismoniy va yuridik shaxslar, avtomobil transporti, ko‘chmas mulk, davlat
xizmatlari to‘g‘risidagi ma'lumotlarni tizimlashtirish imkonini beradi. Shuni
bildirib o‘tish kerakki, yurtimizda mazkur ma'lumotlarning markazlashgan holda
saqlanishini ta'minlash “O‘zinfokom” zimmasiga yuklatilgan.
Mamlakatimizda milliy axborot tizimlarini rivojlantirish doirasida oltita
ma'lumot bazasi hamda 12 ta axborot tizimlari majmui yaratilmoqda. Deylik,
“Soliq” axborot tizimlari majmui 10 ta dasturiy mahsulot va 31 avtomatlashtirilgan
tizimdan iborat. Uning ishga tushirilishi natijasida Davlat soliq qo‘mitasining 31
xizmatini elektronlashtirish mumkin bo‘ladi. Bundan tashqari, “Kliring”, “Xarid”,
“Byudjyet”, “Bojxona”, “Lisenziya” hamda “Adliya” singari axborot tizimlari
majmui ham mavjud bo‘lib, ular muayyan sohada ma'lumotlarni to‘plash va qayta
ishlash hamda xizmatlarning bir qismini elektronlashtirishga sharoit yaratmoqda.
Qolaversa, “Sog‘liqni saqlash”, “Ta'lim”, “Kommunal” tizimlarini hayotga tatbiq
etish arafasida turilibdi. Yaqin yillarda esa “Adliya-2”, “Nafaqa” va “Davlat -
boshqaruvi” tizimlarini ishlab chiqish rejalashtirilayapti. 2016 yilda tegishli
21

ma'lumotlar bazasini shakllantirish bo‘yicha ishlar yakuniga yetkazildi. “Kadastr
va ko‘chmas mulkni ro‘yxatga olish” hamda Milliy geoaxborot tizimlari borasida
hali nuqta qo‘yilmadi.
Bugun O‘zbekistonda xo‘jalik sub'yekt larining barcha turdagi soliq va
statistika hisobotlari elektron shaklda topshirilmoqda, tovarlarni deklaratsiyalash
hamda eksport-import shartnomalarini ro‘yxatga olish ham elektron shaklga
o‘tkazilgan.
Sohadagi yana bir muhim yangilik. 2015 yilda Ochiq ma'lumotlar portali
ishga tushirildi. Dastlabki bosqichda unda 8 ta tashkilotdan 80 turdagi ma'lumot
joylashtirilgan bo‘lsa, bugungi kunda mazkur portalda 120 ta tashkilotning 2216
xildagi axboroti o‘rin olgan. Bu axborotlar iqtisodiyot, sog‘liqni saqlash, ta'lim,
transport va bosh qa dolzarb sohalarga taalluqlidir.
Qolaversa, 2013 — 2020 yillarda O‘zbekiston Respublikasi Milliy axborot-
kommunikatsiya tizimini rivojlantirish kompleks dasturiga muvofiq, elektron
hukumatning samarali faoliyat yuritishi uchun yuqori tezlikdagi
telekommunikatsiya infratuzilmasini bosqichma-bosqich rivojlantirish ko‘zda
tutilgan. Xususan, 2020 yilga qadar internet kanallarining o‘tkazuvchanlik
qobiliyatini yanada kengaytirish, keng polosali tarmoqlarni, ayniqsa, olis
tumanlarda rivojlantirish bo‘yicha 17 ta yirik loyihaning amalga oshirilishi
rejalashtirilmoqda. Bundan tashqari, 2020 yilgacha fuqarolarning davlat organlari
bilan elektron muloqotini ta'minlash hamda rivojlantirish bo‘yicha 22 ta loyiha
ro‘yobga chiqariladi.
Biznes uchun qulay
Elektron hukumatni taraqqiy toptirishga qaratilayotgan e'tibor yurtimizda
ishbilarmonlik muhitining sifat jihatidan yangi bosqichga chiqishida o‘z ifodasini
topmoqda. Misol uchun, Jahon bankining “Doing business” reytingida so‘nggi
besh yilda O‘zbekistonning umumiy reytingi biznes yuritish bo‘yicha 150-o‘rindan
87-o‘ringa ko‘tarildi.
22

Yagona interaktiv davlat xizmatlari portalida, jumladan, belgilangan tartib-
taomillarni buzganlik uchun shikoyat bildirish, tadbirkorni murojaat qiluvchining
mobil telefon raqami orqali identifikatsiya qilish maqsadida ro‘yxatga olish,
muhandislik-kommunikatsiya texnologiyalariga ulanish uchun ariza berish,
tadbirkorlik sub'yektlariga o‘zimizda ishlab chiqarilgan avtomobil transporti
vositalarini xarid etish uchun ariza berish, ko‘chmas mulkka bo‘lgan huquqni
ro‘yxatga olish maqsadida arizani rasmiylashtirish singari xizmatlar joriy qilingan.
2014 yildan boshlab eksport va import kontraktlari Yagona interaktiv davlat
xizmatlari portalida bepul ro‘yxatdan o‘tkazilmoqda. Banklar, soliq hamda bojxona
organlari Tashqi savdo operatsiyalarining yagona elektron axborot tizimi orqali
xo‘jalik sub'yektlarining tashqi savdo faoliyati monitoringini olib borayapti. Davlat
bojxona qo‘mitasi saytida ( www.customs.uz ) elektron yuk bojxona
deklaratsiyalari qabul qilinmoqda. 2015 yilda davlat xaridlari bo‘yicha maxsus
axborot portali ishga tushirildi va elektron savdo shakli amaliyotga tatbiq etildi.
Masofaviy bank xizmatlari joriy qilinishi bilan 2016 yilda bir million 847 ming
569 nafar foydalanuvchi kredit olish uchun elektron ariza bilan murojaat etdi.
Reyting mas'uliyatga undaydi
BMT ekspertlarining fikricha, 2016 yilda O‘zbekistonda elektron
hukumatning rivojlanish indeksi 0,5434 yoki eng yuqori ko‘rsatkichga nisbatan 54
foizni tashkil qildi. Bu yurtimizning elektron hukumat ravnaqi yuqori bo‘lgan
davlatlar qatoriga kirishiga zamin yaratdi (50 foizdan yuqori).
BMTning iqtisodiy hamda ijtimoiy masalalar bo‘yicha departamenti 2016
yilda dunyoning turli davlatlarida elektron hukumatning rivojlanishi haqida
navbatdagi hisobotini e'lon qildi. BMT uslubiyotiga binoan Elektron hukumatning
rivojlanishi bo‘yicha indeksi asosida mamlakatlarning reytingi shakllantiriladi. Bu
indeks uchta omil, ya'ni axborot-kommunikatsiya texnologiyalari infratuzilmasi,
inson kapitali va elektron xizmatlar rivojidan iborat. Yana boshqa juda muhim
ko‘rsatkich — elektron ishtirok etish indeksidagi o‘sish ham katta ahamiyatga ega
23

hisoblanadi. Mazkur indeksga binoan, hukumatning fuqarolar, biznes sub'yektlari
hamda davlat organlari o‘rtasida muloqotni rivojlantirish maqsadida axborot-
kommunikatsiya texnologiyalaridan samarali foydalanishiga baho beriladi,
erishilgan natijalar o‘rganiladi.
Yana bir diqqatga sazovor jihati, O‘zbekiston elektron ishtirok etish
reytingida 24 pog‘ona — 2014 yilgi 71-o‘rindan 2016 yilda 47-o‘ringa ko‘tarildi.
Ushbu indeksning o‘sish sur'atlari bo‘yicha respublikamiz Markaziy Osiyo
mamlakatlari orasida birinchi o‘rinni, Hamdo‘stlik davlatlari o‘rtasida esa uchinchi
pog‘onani egalladi. BMT ekspertlari O‘zbekistonda uy-joy mulkdorlari shirkatlari
portali (e-kommunal.uz), ochiq ma'lumotlar portali (data.gov.uz) va normativ-
huquqiy hujjatlar loyihalarini muhokama qilish portali (regulation.gov.uz) ishga
tushirilganiga e'tibor qaratishgan. Ularning fikricha, bu sa'y-harakatlar davlat
organlari faoliyati ochiqligini ta'minlash hamda xalq bilan muloqot amaliy
mexanizmlarini joriy etish borasida ijobiy qadam hisoblanadi.
Elektron hukumat rivojlanishi bo‘yicha O‘zbekiston indeksining o‘sishida
elektron xizmatlar ko‘rsatish darajasi (56 foiz o‘sish bo‘lgan) muhim o‘rin tutdi.
Lekin bunda AKT infratuzilmasi rivojlanishi bo‘yicha o‘sish u darajada yuqori
bo‘lmadi (6 foiz). Ushbu indeks muqim va mobil telefon aloqasi abonentlari soni,
aralash hamda simsiz keng polosali aloqa tarmog‘i, shuningdek, internetdan
foydalanuvchi aholi soni asosida shakllantiriladi. 2016 yilda O‘zbekistonda
internetdan muntazam foydalanadigan aholi ulushi 46,4 foizni tashkil qildi, keng
polosali internetdan foydalanadiganlar soni esa, bor-yo‘g‘i, 1 million 900 ming
kishiga yaqinni tashkil etdi. Inson kapitalining rivojlangan darajasi bo‘yicha indeks
esa 3,5 foiz tushgan. Bunda yoshi katta kishilarning savodxonligi, aholining ta'lim
tizimi bilan qamrab olinganlik darajasiga alohida e'tibor qaratilgan.
Elektron hukumat» tizimini takomillashtirish, davlat xizmatlari
ko‘rsatishning samarasi, sifati
24

«Elektron hukumat» tizimini takomillashtirish, davlat xizmatlari
ko‘rsatishning samarasi, sifati va aholi hamda tadbirkorlik sub’ektlarining ulardan
foydalanish imkoniyatini oshirish. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining
20172021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha
Harakatlar strategiyasining maqsadi olib borilayotgan islohotlar samaradorligini
tubdan oshirish, davlat va jamiyatning har tomonlama va jadal rivojlanishini
ta’minlash uchun shart-sharoitlar yaratishdan, mamlakatni modernizatsiya qilish va
barcha sohalarni erkinlashtirishdan iborat ekani haqidagi fikrlari o‘ta muhim
ahamiyatga ega.
Harakatlar strategiyasi davlat hokimiyatini izchil demokratlashtirish va
davlat boshqaruvi tizimining yanada samarali ishlaydigan mexanizmlarini yaratish
borasida yangi vazifalarni ilgari surmoqda. Harakatlar strategiyasi doirasida
ma’qullangan.Davlat dasturida davlat boshqaruvini takomillashtirish, eng avvalo,
davlat xizmatini isloh qilish, iqtisodiyotda davlat boshqaruvini kamaytirish, davlat
va xususiy sektor o‘zaro foydali hamkorligining zamonaviy shakllarini, «Elektron
hukumat» tizimini rivojlantirish bo‘yicha chora-tadbirlarni amalga oshirish
rejalashtirilgan.
Davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari faoliyatini ratsional tashkil
etishda zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini keng joriy qilish
muhim ahamiyat kasb etadi.
Ma’lumki, fuqarolarning axborot sohasidagi huquq va erkinliklarini
ta’minlash masalasi insonning axborot olish, axborotni va o‘z shaxsiy fikrini
tarqatish huquqi va erkinligini o‘zida mujassam etgan bo‘lib, bu O‘zbekistonda
demokratik jamiyat asoslarini barpo etishning muhim sharti, ta’bir joiz bo‘lsa,
tamal toshi hisoblanadi»1.
Mamlakatimizda mustaqillik yillari mobaynida jamiyatni axborotlashtirish,
fuqarolarning axborot olish (undan foydalanish, tarqatish) erkinligini ta’minlash,
ommaviy axborot vositalarining rivojini ta’minlaydigan, demokratik talab va
25

mezonlarga to‘la mos keladigan mustahkam qonunchilik bazasi yaratildi. Bu
davrda davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari faoliyatiga oid axborotni
fuqarolarga etkazishga, ommaviy axborot vositalarini erkin va jadal
rivojlantirishga, axborot sohasining maqsadli va natijali faoliyat ko‘rsatishini
ta’minlashga qaratilgan o‘ndan ziyod qonunlar qabul qilindi.
Davlat boshqaruviga elektron hukumat tizimini yanada kengroq joriy etish
lozim. Bu tizim vositasida davlat mitsyosida idoralararo va boshsaruv jarayonida
ishtirok etuvchi sub’ektlar o‘rtasida elektron hujjat aylanishi, avtomatlashtirilgan
axborot-ma’lumot tizimi, Interaktiv davlat xizmatlari ko‘rsatish servisi hamda
axborot resurs bazalaridan samarali foydalanish amalga oshiriladi. Natijada davlat
boshsaruvi tizimida ma’muriy tartib-tamoyillar va davlat xizmatlarini ko‘rsatish
elektron shaklda amalga oshirilishi yo‘lga so‘yiladi. Elektron hukumat suyidagi
prinsiplar asosida faoliyat yuritadi: davlat organlari faoliyatining ochitsligi, davlat
xizmatlarining hammabopligi, axborotning muhofazalanganligi, ma’muriy
axborotning elektron tahlil etilishi, davlat organlarining o‘zaro kelishilgan tarzda
harakatlanishi, davlat organlari faoliyatining sifat jihatidan muttasil yaxshilanishi
va h.k.
Davlat organlari faoliyatidagi ochiqlikni ta’minlashning, shu bilan birgalikda
«axborotlashgan jamiyat» shakllantirish va rivojlantirishning samarali usullari
sifatida «Elektron hukumat» bilan bir qatorda «Elektron parlament» tizimini ham
joriy etish muhim.
Birinchi Prezidentimiz Islom Karimov 2013 yil 18 yanvardagi Vazirlar
Mahkamasining yig‘ilishida «Elektron hukumat» tizimi, shu jumladan, boshqaruv
jarayonlari, shuningdek, biznes sohasiga va fuqarolarga davlat xizmatlari
ko‘rsatish tizimini shakllantirish konsepsiyasi va kompleks dasturini ishlab
chiqishni jadallashtirishga, axborot tizimlarining idoralararo va idoraviy
komplekslarni integratsiya qiladigan milliy tizimini yaratishga alohida e’tibor
qaratish lozim» deb ta’kidlagan edilar.
26

Mamlakatimizda inson, jamiyat va davlat o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarni
yangi bosqichga ko‘tarish va ushbu munosabatlarni samarali tashkil etish,
boshqarish va tahlil etish maqsadida Parlament tomonidan 2015 yilning 9
dekabrida «Elektron hukumat to‘g‘risida»gi O‘zbekiston Respublikasining Qonuni
qabul qilindi. Ushbu Qonunning maqsadi «Elektron hukumat» sohasidagi
munosabatlarni tartibga solishdan iboratdir.
Qonunning 3 moddasiga asosan «Elektron hukumat» davlat organlarining
jismoniy va yuridik shaxslarga axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini qo‘llash
yo‘li bilan davlat xizmatlari ko‘rsatishga doir faoliyatini, shuningdek, idoralararo
elektron hamkorlik qilishni ta’minlashga qaratilgan tashkiliy-huquqiy chora-
tadbirlar va texnik vositalar tizimi hisoblanadi. Shu bilan birga, bu axborot-
kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalangan holda, davlat hokimiyati va
boshqaruvi organlari faoliyatida ochiqlik va oshkoralikni ta’minlash, fuqarolar
ehtiyojlarini hisobga olgan holda davlat xizmatlari ko‘rsatishga qaratilgan davlat
boshqaruvining tashkiliy shakli hamdir.
Mazkur qonun bilan birga davlat boshqaruvida zamonaviy axborot
tizimlarini joriy etish va «Elektron hukumat» tizimini shakllantirishga oid
masalalar milliy konunchiligimizda ZOdan ortiq normativ-huquqiy hujjatlarda o‘z
aksini topgan bo‘lib, «Elektron hujjat aylanishi to‘g‘risida», «Axborotlashtirish
to‘g‘risida», «Elekgron raqamli imzo to‘g‘risida», «Elektron tijorat to‘g‘risida»,
«Elektron to‘lovlar to‘trisida»gi qonunlar shular jumlasidandir.
E’tiborlisi shundaki, Harakatlar strategiyasi tarkibidagi davlat dasturida
«Elektron parlament» tizimini joriy qilish bo‘yicha kompleks chora-tadbirlar ishlab
chikish nazarda tutilgan. Shuningdek, davlat boshqaruvini axborotlashtirish bilan
bog‘liq masalalar O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «Kompyuterlashtirishni
yanada rivojlantirish va axborotkommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish
to‘g‘risida»gi Farmoni, «Axborotkommunikatsiya texnologiyalarini
rivojlantirishning qo‘shimcha chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi Qarori, Vazirlar
Mahkamasining «Davlat va xo‘jalik boshqaruvi, mahalliy davlat hokimiyati
27

organlarining axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalangan holda
yuridik va jismoniy shaxslar bilan o‘zaro hamkorligini yanada takomillashtirish
chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi, «Interaktiv davlat xizmatlari ko‘rsatishni hisobga
olgan holda Internet tarmog‘ida O‘zbekiston Respublikasining Hukumat portali
faoliyatini yanada takomillashtirish choratadbirlari to‘g‘risida»gi qarorlari orqali
ham bevosita tartibga solinadi.
«Elektron hukumat» tizimini tashkil etishdan ko‘zlangan asosiy maqsad
shaxs, jamiyat va davlat o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarni soddalashtirish va bir
vaqtning o‘zida rivojlantirishdir.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. Mirziyoev o‘zining O‘zbekiston
Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinganining 24 yilligiga bag‘ishlangan
tantanali marosimdagi ma’ruzasida «Xalq davlat idoralariga emas, davlat idoralari
xalqimizga xizmat qilishi kerak va bu haqiqatni, avvalo, barcha bo‘gindagi
rahbarlar yaxshi tushunib olishi zarur», deb ta’kidlagan edi.
«Elektron hukumat» tizimi Prezidentimizning yuqoridagi fikrlarini
amaliyotga samarali tatbiq etishda muhim o‘rin egallamokda. Xususan, u davlat
boshqaruv organlari tomonidan ko‘rsatilayotgan davlat xizmatlarini fuqarolik
jamiyati sub’ektlariga tez va samarali, asosiysi qulay etkazishga xizmat qiladi.
Elektron hukumatning yaratilishi: hukumatning qaror qabul qilishda ochiq-
oydinligi va hisobdorligini ta’minlaydi hamda shu orqali korrupsiya xavfini
pasaytiradi; axborot olish erkinligini oshiradi (qonunlar va boshqa me’yoriy-
huquqiy hujjatlar, statistik
va boshqa axborotlar);
 fuqarolik jamiyati institutlarining davlat hayotidagi keng ishtirokini
ta’minlaydi; kichik va o‘rta biznesning turli chiqimlari (vaqt, yo‘l va boshqa
xarajatlar)ni kamaytiradi;
28

 xalqning davlat boshqaruv organlariga murojaatlarini osonlashtiradi hamda
ushbu murojaatlarning ko‘rib chiqilishini avtomatik ravishda nazorat qilish
imkoniyatini yaratadi;
 murojaat jarayonida taqdim etiladigan hujjatlarning maksimal qisqarishi
orqali turli byurokratik to‘siqlarga barham beriladi;
 davlat xizmatlaridan foydalanishda eskirgan ko‘pbosqichlilik tizimidan emas
samarali va tezkorlikka asoslangan mexanizmdan foydalaniladi;
 elektron ko‘rinishda murojaat qiluvchi shaxsga o‘ziga qulay bo‘lgan joydan
murojaat qilishdek qulayliklar yaratadi.
Elektron hukumat — davlat organlarining jismoniy va yuridik shaxslarga
axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini qo‘llash yo‘li bilan davlat xizmatlari
ko‘rsatishga doir faoliyatini, shuningdek idoralararo elektron hamkorlik qilishni
ta’minlashga qaratilgan tashkiliy-huquqiy chora-tadbirlar va texnik vositalar tizimi.
Me’yoriy-huquqiy asos — Mamlakatimizda elektron hukumat tizimi
O‘zbekiston O‘zbekiston Respublikasining «Axborotlashtirish to‘g‘risida» va
29

«Elektron hukumat to‘g‘risida»gi qonunlari, O‘zbekiston Respublikasi
Prezidentining 2013-yil 27-iyundagi “O‘zbekiston Respublikasining Milliy
axborot-kommunikatsiya tizimini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari
to‘g‘risida”gi qarori va boshqa qonunchilik hujjatlari asosida amalga oshirib
kelinmoqda.
Amalga oshirilgan yirik loyihalar:
Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali (my.gov.uz)
Ochiq ma’lumotlar portali (data.gov.uz)
Me’yoriy-huquqiy hujjatlar loyihalarini muhokama qilish portali
(regulation.gov.uz)
“Litsenziya” axborot tizimlari kompleksi (license.gov.uz)
“Yagona darcha” markazlari faoliyatini avtomatlashtirish bo‘yicha axborot tizim
(birdarcha.uz)
Elektron hukumat tizimini joriy etishga mas’ul organ va muassasalar:
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi - elektron hukumat sohasida yagona
davlat siyosati amalga oshirilishini ta’minlaydi.
Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi -
elektron hukumat sohasidagi vakolatli organ bo‘lib, elektron hukumat sohasida
yagona davlat siyosatini amalga oshiradi.
“Elektron hukumat” tizimini rivojlantirish markazi - Elektron hukumat”
tizimi loyihalarini amalga oshirishning me’yoriy-metodik ta’minlanishini tashkil
qilish, davlat organlarida foydalanilayotgan axborot tizimlari, axborot resurslari va
ma’lumotlar bazalarini ishlab chiqish va integrasiyalashni ta’minlaydi.
Davlat organlari elektron hukumat sohasida yagona davlat siyosatini amalga
oshirishda ishtirok etadi.
2020 yil bo‘yicha hududlarning raqamli rivojlanish darajasi baholanishi
30

“Raqamli O‘zbekiston – 2030” strategiyasiga muvofiq hududlarda raqamli
transformatsiya holatini baholash maqsadida hududlarni raqamli rivojlantirish
darajasini reytingli baholash metodikasi ishlab chiqildi va bu bilan hududlarda
raqamlashtirish holatini diagnostika qilish imkoni yaratildi.
Reytingli baholash metodikasida Birlashgan Millatlar tashkiloti (BMT)
tomonidan dunyo davlatlarida axborot texnologiyalari rivojlanish va elektron
hukumatni joriy etishni baholashda qo‘llaniladigan ko‘rsatkichlar qabul qilindi.
Reytingli baholash tartibi 4 ta ustuvor yo‘nalishlardan iborat:
“Raqamli infratuzilma” (35 ball) – aholi punktlarining Internet, mobil
aloqa, “Wi-Fi” nuqtalari va boshqalar bilan qamrab olinganligi baholanadi;
“Raqamli iqtisodiyot” (25 ball) – elektron schet-fakturadan va onlayn
nazorat-kassa mashinalaridan samarali foydalanish, mahalliy IT-xizmatlar bozori
holati, elektr va tabiiy gaz iste’molini hisobga olish va nazorat qilishning
avtomatlashtirilgan tizimini joriy etish va boshqalar baholanadi.
“Ijtimoiy sohani raqamlashtirish” (20 ball) – ijtimoiy muassasalar (bolalar
bog‘chasi, maktablar, poliklinikalar)da Internetdan foydalanish holatini, hamda
ta’lim va boshqa tizim hamda dasturiy mahsulotlarni joriy etish holatini baholash.
“Raqamli ta’lim” (20 ball) – maktablarni yo‘nalish bo‘yicha diplomga ega
informatika o‘qituvchilari bilan hamda o‘quvchilarning “Bir million dasturchi”
dasturi bo‘yicha qamrab olinganligi, aholining IT-sektorida bandligi, IT-o‘quv
markazlarining va boshqalar.
Hududlarni yakuniy bahosi “yashil” - yaxshi baho (71 dan 100 ballgacha),
“sariq” - qoniqarli baho (55 dan 71 ballgacha) va “qizil” – qoniqarsiz baholash
natijasi bilan (55 balldan past) baholanadi.
2020 yil yakunlari bo‘yicha respublikaning 203 ta tuman (shahar) larini
baholash amalga oshirildi, uning natijalari aniqlandi. Raqamlashtirish holatini
yaxshi baho olgan (“yashil” ro‘yxat) respublikaning 28 (14%)ta tuman va
31

shaharlari joy oldi, ulardan eng yaxshi o‘ntalikka kirganlari: Navoiy, Jizzax,
Namangan, Samarqand, Andijon va Farg‘ona shaharlari, shuningdek Toshkent
shahrining Olmazor, Yunusobod, Yakkasaroy va Yashnobod tumanlaridir.
Raqamlashtirish holati qoniqarli baho olgan (“sariq” ro‘yxat) umumiy 59
(29%)ta tuman va shaharlar 71 balldan kam baho oldi, ular Kogon, Norin,
Qo‘shko‘pir, Mirzacho‘l tumanlari va Olmaliq, Kattaqo‘rg‘on, Yangiyer, Shirin,
Zarafshon, Chirchiq, Xonobod va Qo‘qon shaharlari.
Shu bilan birga “sariq” ro‘yxatdagi ba’zi tuman (shahar)lar ma’lum
yo‘nalishlar bo‘yicha yaxshi baho olishgan, masalan, “Ijtimoyi sohani
raqamlashtirish” yo‘nalishida Yangiyer, Chirchiq shaharlari va Mirzaobod, Xovast
tumanlari hamda “Raqamli infratuzilma” yo‘nalishida Olmaliq, Bekobod
shaharlari va Norin, Mirzachul, Qorovulbozor tumanlari 91 balldan yuqori ball
to‘plagan.
Raqamlashtirish holati qoniqarsiz baho olgan (“qizil” ro‘yxat) 116 (57%)ta
tuman va shaharlar 55 balldan kam baholangan.
Eng past ball to‘plagan 14 tuman 40 balldan kam baholangan, xususan,
Dehqonobod, Qo‘shrabot, Chiroqchi, Forish, Qamash, Quva, Yakkabog‘, G‘uzor,
G‘allaorol, Bandixon, Amudaryo, Muzrabot, O‘zbekiston va Qo‘shtepa tumanlari.
Shu bilan birga, “qizil” ro‘yxatdan ayrim tuman (shahar)lar ma’lum
ko‘rsatkichlar bo‘yicha yaxshi baho oldilar, masalan, Buloqboshi, Jalaquduq,
Baliqchi, Urganch, Marxamat tumanlari “Raqamli infratuzilma” ko‘rsatkichida 82
va undan ortiq ball to‘pladi.
Hududlarni raqamli rivojlanish holatini alohida ko‘rsatkichlar bo‘yicha tahlil
qilishda quyidagi natijalarni ko‘rsatdi.
“Raqamli infratuzilma” yo‘nalishini baholash bo‘yicha 86 (42%)ta tuman
(shahar)lar “yashil” ro‘yxatdan joy olib 71 balldan ziyod bahoni qo‘lgan kiritdi,
32

ulardan birinchi o‘ntaligi Xiva, Farg‘ona, Zarafshon, Bekobod, va Mirzacho‘l,
Uchtepa, Olmazor, Zarbdor, Norin va Shayxontoxur tumanlaridir.
Shu bilan birga 73 (36%)ta tuman (shahar)lar “sariq” ro‘yxatga, 44 (22%)ta
tuman (shahar)lar esa “qizil” ro‘yxatga kiritildi (Forish, Dehqonobod, Qo‘shrabot,
Qorao‘zak, Yakkabog‘, Chirchiq, Qamashi, Qo‘shtepa, Shumanay, Amudaryo va
boshqa tumanlar).
“Raqamli iqtisodiyot” yo‘nalishini baholash bo‘yicha 22 (11%)ta tuman
(shahar)lar 71 balldan ortiq ballni qo‘lga kiritib “yashil” ro‘yxatga kiritildi, ulardan
yetakchi o‘ntalikka Navoiy, Termiz, Jizzax, Nukus, Namangan, Guliston shaharlari
va Toshkent shahrining Chilonzor, Yakkasaroy, Uchtepa tumanlari hamda
G‘ijduvon tumanidir.
Shu bilan birga 26 (13%)ta tuman (shahar)lar “sariq” ro‘yxatga kirdi va 155
(76%)ta tuman (shahar)lar “qizil” ro‘yxatga kirdi (Chinoz, Parkent, Oqqo‘rg‘on,
Yangiyo‘l, Izbosgan, Ulug‘nor, Uchquduq, Buka, Oqdaryo, Zafarobod, Bulung‘ur,
Quyichirchiq va boshqa tumanlar).
“Ijtimoiy sohani raqamlashtirish” yo‘nalishini baholash bo‘yicha 61 (30%)ta
tuman (shahar)lar 71 balldan ko‘p to‘plagan holda “yashil” ro‘yxatga kirdi,
shulardan yetakchi o‘ntalikka Xiva va Qarshi shaharlari hamda Toshkentning
Shayxontohur, Sergeli, Olmazor, Uchtepa, Bektemir, Yakkasaroy, Chilonzor,
Xulosa
Elektron hukumat — davlat organlarining jismoniy va yuridik shaxslarga
axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini qo‘llash yo‘li bilan davlat xizmatlari
33

ko‘rsatishga doir faoliyatini, shuningdek idoralararo elektron hamkorlik qilishni
ta’minlashga qaratilgan tashkiliy-huquqiy chora-tadbirlar va texnik vositalar tizimi.
Elektron hukumatning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:
- davlat organlari faoliyatining samaradorligini, tezkorligini va shaffofligini
ta’minlash, ularning mas’uliyatini va ijro intizomini kuchaytirish, aholi va
tadbirkorlik sub’ektlari bilan axborot almashishni ta’minlashning qo‘shimcha
mexanizmlarini yaratish;
- ariza beruvchilar uchun mamlakatning butun hududida davlat organlari
bilan o‘zaro munosabatlarni elektron hukumat doirasida amalga oshirish bo‘yicha
imkoniyatlar yaratish;
- o‘z zimmasiga yuklatilgan vazifalar doirasida davlat organlarining
ma’lumotlar bazalarini, Yagona interaktiv davlat xizmatlari portalini va Elektron
davlat xizmatlarining yagona reestrini shakllantirish;
- aholi va tadbirkorlik sub’ektlari bilan o‘zaro munosabatlarni amalga
oshirishda elektron hujjat aylanishi, davlat organlarining o‘zaro hamkorligi va
ularning ma’lumotlar bazalari o‘rtasida axborot almashinuvi mexanizmlarini
shakllantirish hisobiga davlat boshqaruvi tizimida «bir darcha» prinsipini joriy
etish;
- tadbirkorlik sub’ektlarini elektron hujjat aylanishidan foydalanishga, shu
jumladan statistika hisobotini taqdim etish, bojxona rasmiylashtiruvi, litsenziyalar,
ruxsatnomalar, sertifikatlar berish jarayonlarida, shuningdek davlat organlaridan
axborot olish jarayonlarida elektron hujjat aylanishidan foydalanishga o‘tkazish;
- tadbirkorlik sub’ektlarining elektron tijorat, Internet jahon axborot tarmog‘i
orqali mahsulotni sotish va xaridlarni amalga oshirish tizimlaridan foydalanishini,
shuningdek kommunal xizmatlarni hisobga olishning, nazorat qilishning va ular
uchun haq to‘lashning avtomatlashtirilgan tizimlarini joriy etishni kengaytirish;
34

- naqd bo‘lmagan elektron to‘lovlar, davlat xaridlarini amalga oshirish,
masofadan foydalanish tizimlarini va bank-moliya sohasidagi faoliyatning boshqa
elektron shakllarini rivojlantirish.
Elektron hukumatning asosiy prinsiplari quyidagilardan iborat:
- davlat organlari faoliyatining ochiqligi va shaffofligi;
- elektron davlat xizmatlaridan ariza beruvchilarning teng ravishda
foydalanishi;
- «bir darcha» prinsipi bo‘yicha elektron davlat xizmatlari ko‘rsatish;
- davlat organlarining hujjatlarini birxillashtirish;
- elektron hukumatning yagona identifikatorlaridan foydalanish;
- elektron davlat xizmatlari ko‘rsatish tartibini muntazam takomillashtirib
borish;
- axborot xavfsizligini ta’minlash.
Davlat organlarining elektron hukumat sohasidagi faoliyati qonun
hujjatlariga muvofiq ochiq va shaffof tarzda amalga oshiriladi.
Ariza beruvchilarga elektron davlat xizmatlari ko‘rsatish tartibi to‘g‘risidagi
axborot ommabop va ochiqdir hamda u elektron davlat xizmatlari ko‘rsatuvchi
davlat organlarining rasmiy veb-saytlarida e’lon qilinadi.
Elektron davlat xizmatlari ko‘rsatuvchi davlat organlari ariza beruvchi
so‘rovining ko‘rib chiqilishi holati va xizmatlar ko‘rsatilishi natijalari to‘g‘risidagi
axborotni tegishli xabarlarni elektron shaklda yuborish yo‘li bilan uning talabiga
ko‘ra taqdim etadi.
Foydalanilgan adabiyorlar
35

1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 7 fevraldagi PF-
4947sonli “O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirishning Harakatlar
strategiyasi to‘g’risida” gi Farmoni.
2. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 22 yanvardagi
"2020- 2022 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor
yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasini "Faoltadbirkorlik, innovatsion
g’oyalar va texnologiyalarni ko‘llab-kuvvatlash yili"da amalga oshirishga oid
Davlat dasturi to‘g’risida"gi Farmoni.
3. Mirziyoev SH.M. Buyuk kelajagimizni mard va oliyjanob xalqimiz
bilan quramiz. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti SH. Mirziyoevning
Qoraqalpog’iston Respublikasi viloyatlar va Toshkent shahri saylovchilari vakillari
bilan o‘tkazilgan saylov oldi uchrashuvlarida so‘zlagan nutqlari / Toshkent:
“O‘zbekiston”, 2022. - 488 b.
Internet manzillar
 https://mitc.uz/uz/pages/egovernment/2074
 https://www.gazeta.uz/oz/2019/05/21/raqamli/
 https://kun.uz/89302078?q=%2Fuz
%2F89302078&ysclid=lv51t266r7533627805
 https://e-gov.uz/activity/elektron-hukumat-infratuzilmasi-4
 https://lex.uz/docs/-2833860
36

904955703

Sotib olish