O’zbekistonda ma’muriy islohotlarning konsepsiyasining maqsadi va asosiy yo’nalishlari. - Iqtisodiyot - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	70000UZS
Hajmi	47.3KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	19 Sentyabr 2024
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Iqtisodiyot

Sotuvchi

Zafar Nurullayev

Ro'yxatga olish sanasi 22 May 2023

66 Sotish

O’zbekistonda ma’muriy islohotlarning konsepsiyasining maqsadi va asosiy yo’nalishlari.

Sotib olish

Mavzu: O’zbekistonda ma’muriy islohotlarning konsepsiyasining
maqsadi va asosiy yo’nalishlari.
Reja:
I.KIRISH
II.ASOSIY QISM
2.1.Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasiʼ tushunchasi va
mohiyati.
2.2.Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasilarning jahon
ʼ
tajribasi va uni O’zbekistonda qo'llash.
2.3.O’zbekiston Respublikasida zamonaviy ma'muriy islohotning
maqsadlari va yo'nalishlari.
2.4.Ma'muriy islohotlarning huquqiy asoslari va bosqichlari.
2.5.O’zbekistonda ma'muriy islohotni amalga oshirish muammolari va
istiqbollari.
XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI
1

I.KIRISH
Mavzuning dolzarbligi . Kurs ishi mavzusining dolzarbligi, birinchi navbatda,
hozirgi vaqtda Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasilar konsepsiyasiʼ
O’zbekiston davlatining qisqa va o'rta muddatli istiqboldagi asosiy vazifalaridan
biri ekanligi bilan belgilanadi, chunki davlat institutlarini yanada rivojlantirish
ajralmasdir. davlat boshqaruvini takomillashtirish bilan bog‘liq. Jamiyat
hayotining turli sohalarida o'zgarishlarni amalga oshirish uchun davlat
hokimiyatining o'zi mantiqiy va oqilona tartibga solinishi kerak. Ma muriy
ʼ
islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasilar konsepsiyasima muriy va boshqaruv
ʼ
jarayonlarini optimallashtirishga, fuqarolarga ko rsatilayotgan davlat xizmatlari
ʻ
sifatini oshirishga, ijro hokimiyati organlari bilan o zaro hamkorlik xarajatlarini
ʻ
kamaytirishga olib kelishi kerak. Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar
ʼ
konsepsiyasilar konsepsiyasivositalari orqali amalga oshirilayotgan davlat
boshqaruvi samaradorligi va samaradorligini oshirish;
Keyingi -yil larda mamlakatimizda davlat va jamiyat hayotining ko ‘ plab
sohalarida islohotlar amalga oshirildi . Ular boshqaruv sohasini ham chetlab
o ' tishmadi . Amalga oshirilayotgan Ma ʼ muriy islohotlar konsepsiyasilar
konsepsiyasi , birinchi navbatda , davlat boshqaruvining maqbul tizimini yaratishga
qaratilgan . Kerakli ijtimoiy-iqtisodiy muammolarni hal etish, aholi turmush
darajasi va sifatini oshirish uchun samarali davlat hokimiyati zarur. Ma muriy
ʼ
islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasilar konsepsiyasi dunyo qonunchiligi
Zamonaviy dunyoda davlatning roli, uning funktsiyalari, jamiyat va davlat,
uning organlari o'rtasidagi munosabatlarni yangicha tushunishda sezilarli
tendentsiyalar mavjud.Natijada bir qator mamlakatlarda Ma muriy islohotlar
ʼ
konsepsiyasilar konsepsiyasilar konsepsiyasilar zarur bo‘lib qoldi.Ularning
tajribasi shuni ko‘rsatadiki, bu butun jamiyatning sa’y-harakatlarini, eng muhimi,
ular bilan muloqot uchun hokimiyatning ochiqligini talab qiladigan uzoq,
murakkab ish. Shu bilan birga, shoshilinch va noto'g'ri o'ylangan qarorlar katta
iqtisodiy va ijtimoiy yo'qotishlarga olib kelishi mumkin.
2

Boshqaruvni isloh qilish nafaqat tuzilma va shtat tarkibini o'zgartirish, balki
ijro etuvchi hokimiyat organlarining vakolatlarini qayta ko'rib chiqish, ushbu
vakolat va funksiyalarni amalga oshirish mexanizmlarini
takomillashtirishdir. Boshqa tomondan, vakolatlarni qayta taqsimlash, takroriylikni
bartaraf etish, ortiqcha funksiyalarni yo‘q qilish o‘z-o‘zidan maqsad emas, balki
Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasilar konsepsiyasilarning ob’ektivʼ
zarur tarkibiy qismidir. Shu bilan birga, ushbu murakkab va mas'uliyatli vazifani
jamiyat uchun muhim va zarur funktsiyalarni "yo'qotish" ga yo'l qo'yilmasligini
hisobga olgan holda hal qilish kerak.
Ushbu huquqiy mavzuni har tomonlama o'rganayotgan olimlar orasida
I.L. Bachilo, N.A. Ignatyuk, M.A. Krasnova, A.F. Nozdracheva, A.V. Obolonskiy,
Yu.N. Starilova, E.V. Talapin, JI.K. Tereshchenko, Yu.A.Tixomirova,
T.Ya. Xabriyev, N.Yu. Xamanev, V.E. Chirkina, M.A. Shtatin va
boshqalar.Muammoning tarixiy-huquqiy jihati Yu.A. Vedeneeva, V.G. Grafskiy,
V.I. Shchepetev.
Ma ʼ muriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasilar konsepsiyasi
mavzusiga bag ʻ ishlangan asarlar soni kam . Shu sababli, Ma muriy islohotlar
ʼ
konsepsiyasilar konsepsiyasilar konsepsiyasilarning huquqiy tartibga solinishini
o'rganishning nazariy asosi davlat va munitsipal boshqaruv faniga oid asarlar
(shuningdek, aytmoqchi, juda kam) va huquqiy ilmiy asarlar ham Ma muriy
ʼ
islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasilar konsepsiyasilarning mavzu sohasini
tavsiflaydi. Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasilar konsepsiyasi, shu
ʼ
jumladan qiyosiy huquqiy nuqtai nazardan, davlat boshqaruvini modernizatsiya
qilishning ayrim huquqiy jihatlari muhokama qilinadi.
Ushbu muammoning rivojlanishiga katta hissa qo'shgan
A.S. Avtonomov,G.A. Atamanchuk, D.N. Bahrax, A.A. Grishkovets,
V.E. Guliyev,
S.V. Korolev,N.S. Krilova,N.G. Salishcheva,M.S. Studenikina,G.A.Tosunyan,S.D.
Xazanov, Yu.L. Shulzhenko va boshqalar.
3

Ishning maqsadi Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasilarʼ
konsepsiyasining maqsadlari, amalga oshirish bosqichlari va istiqbollarini
o'rganishdir. Belgilangan maqsad quyidagi vazifalarni shakllantirish va hal qilishni
belgilaydi:
- islohot va Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasilar konsepsiyasi
ʼ
tushunchasi va mohiyatini aniqlash;
- Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasilar konsepsiyasilarning
ʼ
jahon tajribasini tahlil qilish;
- O’zbekistonda Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasilar
ʼ
konsepsiyasining maqsad va yo'nalishlarini aniqlash;
- O’zbekiston Respublikasida Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar
ʼ
konsepsiyasilar konsepsiyasilarning huquqiy asoslarini va uning bosqichlarini
o'rganish;
Tadqiqot ob'ekti -O’zbekistondagi davlat hokimiyati organlari
tizimi. Tadqiqot mavzusi boshqaruv faoliyatini optimallashtirish jarayoni sifatida
Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasilar konsepsiyasidir.
ʼ
Ishning uslubiy asosi mavzuni har tomonlama tahlil qilish va tegishli
xulosalar chiqarish imkonini beruvchi bilishning ilmiy usullarining murakkab
tizimidir. Tadqiqot davomida turli xil umumiy ilmiy tadqiqot usullari, jumladan:
umumiy ilmiy dialektik, rasmiy-mantiqiy, tarixiy, tahliliy, tarkibiy-funksional,
shuningdek, qiyosiy huquqiy va texnik-huquqiy usullardan foydalanildi.
Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasilar konsepsiyasi mavzusiga
ʼ
bag'ishlangan ishlar soni kam, shuning uchun ishning nazariy asosi, birinchi
navbatda, normativ-huquqiy hujjatlar-O’zbekiston Respublikasi Prezidentining
farmonlari, O’zbekiston si Hukumatining farmonlari va farmoyishlari, normativ
hujjatlar. ijro etuvchi hokimiyat organlarining ma'muriy faoliyatini tartibga
soluvchi, davlat va munitsipal boshqaruv faniga oid ishlar va Ma muriy islohotlar
ʼ
4

konsepsiyasilar konsepsiyasilar konsepsiyasining predmetini tavsiflovchi va davlat
boshqaruvini modernizatsiya qilishning ayrim huquqiy jihatlarini ko'rib chiqadigan
yuridik ilmiy ishlar.
Ishning predmeti- Islohotlarning bosh maqsadi, vazifalari va huquqiy
asoslari va ularni rivojlantirish tarkibiy qismilarini o`rganish mazmuni,shakl va
usullarini to'liq o'rganish va mohiyatini ochib berish.
Mavzuni o rganish vazifalari:ʻ
-Mavzuga oid pedagogik va metodik adabiyotlarni o’rganish va tahlil qilish;
-Mavzuga oid pedagogik va metodik adabiyotlarni tahlil qilish;
- O’zbekistonda ma’muriy islohotlarning konsepsiyasining maqsadi, asosiy
yo’nalishlari va ularning iqtisodiy sohasini rivojlantirish istiqbollari moliyaviy –
iqtisodiy nazariyasini rolini aniqlash.
Kurs ishining tuzilish tarkibi :Mazkur kurs ishi kirish,asosiy qism va ular
tarkibiga kiruvchi beshta reja,xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan
tarkib topgan.
5

II.ASOSIY QISM
2.1.Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasiʼ tushunchasi va
mohiyati.
Islohot deganda, odatda, siyosiy tizimning alohida elementlarini o'zgartirishga
yoki ularning faoliyat ko'rsatish usullarini qisman o'zgartirishga qaratilgan, lekin
mavjud ijtimoiy-siyosiy tuzilmaning fundamental asoslariga ta'sir qilmaydigan
jamiyatdagi siyosiy harakatlar majmui tushuniladi.Rasmiy nuqtai nazardan
islohotni har qanday mazmundagi ijtimoiy-siyosiy yangilik sifatida talqin qilish
mumkin. Biroq, siyosiy nazariyada ham, amaliyotda ham islohotlar kontseptsiyasi
odatda ijtimoiy tengsizlikni yumshatish, ijtimoiy barqarorlik darajasini oshirishga
qaratilgan chora-tadbirlar majmuini amalga oshirish orqali ijtimoiy barqarorlik
darajasini oshirishga qaratilgan ko'proq yoki kamroq progressiv o'zgarishlar bilan
bog'liq. aholining ko'pchiligining yashashi yoki barcha fuqarolar uchun ikkala
siyosiy sohada teng potentsial imkoniyatlar chegaralarini kengaytirish, shuningdek,
jamiyatning iqtisodiy sohasida. Islohotlarni o'tkazish har doim ham inqirozni hal
qilish yoki inqirozdan oldingi holatni bartaraf etish zarurati bilan bog'liq emas - u
ko'pincha faol xarakterga ega va ijtimoiy rivojlanish uchun sifat jihatidan yangi
imkoniyatlarni taqdim etishga qaratilgan.
“Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasi” atamasi ko p-yillardan
ʼ ʻ
beri mavjud. Ammo faqat 2020-yil oxirida va ayniqsa 2021-2022-yillarda. bu
so'zlarga real, radikal va keng ko'lamli davlat ishining xarakteri
berilgan. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-2027-yil uchun
O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga Murojaatnomasida "islohot" chora-
tadbirlarining ma'nosi quyidagicha tavsiflanadi: "... so'nggi besh-yil ichida biz
qiyin muammolarni hal qilishga majbur bo'ldik. davlat institutlari
degradatsiyasining oldini olish vazifalari. Ammo, shu bilan birga, ular-yillar va
o'nlab-yillar davomida rivojlanish uchun poydevor yaratishga majbur edilar ... ". 1
1
Xabrieva T.Ya., Nozdrachev A.F., Tixomirov Yu.A. Maʼmuriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasi:
muammolar va echimlar O’zbekistonda Maʼmuriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasi: ilmiy va amaliy qo'llanma
Ed. S.E. Narishkina, T.Ya. Xabrieva. Moskva: INFRA-M. 2005. S. 1 - 53.
6

“Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasi” tushunchasi nimaniʼ
anglatadi? Agar “islohot” va “Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasi”
ʼ
atamalarining etimologiyasiga murojaat qiladigan bo‘lsak, ularning birinchisi
jamiyat hayotining istalgan sohasida, bilim sohasida biror narsani o‘zgartirish,
qayta tashkil etish, o‘zgartirishni anglatadi; "ma'muriy" - "ma'muriyat tomonidan
yoki uning rahbarligi ostida amalga oshiriladigan". Ushbu tushunchalarni hisobga
olgan holda Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasini davlat
ʼ
hokimiyatining davlat ijro apparati–davlat boshqaruvini, uning funksiyalari,
faoliyat shakllari va usullarini tashkil etishni takomillashtirishga qaratilgan chora-
tadbirlar majmui sifatida qisqacha ta’riflash mumkin.
Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasilar konsepsiyasi 6 ta asosiy
ʼ
yo nalishda amalga oshirilmoqda:
ʻ
1. "Natijalar bo'yicha boshqaruv". Ushbu yo'nalish hokimiyat organlarining
samaradorligini oshirish muammosini hal qiladi. Bu yerda Ma muriy islohotlar
ʼ
konsepsiyasilar konsepsiyasilar konsepsiyasibyudjet islohoti bilan bog liq bo lib,
ʻ ʻ
uning maqsadi byudjet mablag larini boshqarishni optimallashtirish va byudjet
ʻ
xarajatlari samaradorligini oshirishdan iborat. Bu sohalar (natijaga asoslangan
boshqaruv va samaradorlikka asoslangan byudjetlashtirish) asosan bir xil
muammolarni hal qiladi, chunki barcha davlat boshqaruvi muqarrar ravishda
byudjet mablag'larining sarflanishi bilan bog'liqdir.
2. “Standartlashtirish va tartibga solish” yo‘nalishi, birinchi navbatda, aholiga
ko‘rsatilayotgan davlat xizmatlari sifatini oshirishni ta’minlasin. Davlat
xizmatlarining 500 ga yaqin standart va reglamentlari respublika darajasida, 2000
mingga yaqini fanlar darajasida ishlab chiqilmoqda. Bu yerda Ma muriy islohotlar
ʼ
konsepsiyasilar konsepsiyasilar konsepsiyasibyudjet islohoti hamda ta lim va
ʼ
sog liqni saqlash sohasidagi ustuvor milliy loyihalar, budjet xizmatlari
ʻ
ko rsatishning sifat standartlari va me yorlarini belgilab beruvchi ustuvor milliy
ʻ ʼ
loyihalar bilan ham “qadam bo lmoqda”.
ʻ
7

3. “Ijro etuvchi hokimiyat organlarining funksiyalarini optimallashtirish va
korrupsiyaga qarshi kurashish”. Ushbu yo'nalish doirasida barcha funktsiyalarni
tahlil qilish, ortiqcha va takroriy funktsiyalarni istisno qilish kerak, ya'ni. yetarli
qonuniy asoslarsiz va fuqarolarning o‘z konstitutsiyaviy huquqlarini amalga
oshirishiga to‘sqinlik qilayotgan yoki tadbirkorlarga qo‘shimcha majburiyatlar
yuklagan. Bu davlatning iqtisodiyot va jamiyat hayotiga samarasiz aralashuvini
kamaytiradi, ma muriy to siqlarni bartaraf etish uchun biznes xarajatlariniʼ ʻ
kamaytiradi, fuqarolarning konstitutsiyaviy huquqlarini amalga oshirishini
ta minlaydi, shuningdek, davlat organlari faoliyatini jamiyat va davlat uchun zarur
ʼ
bo lgan vazifalarni hal etishga yo naltiradi.
ʻ ʻ
4. “Ijro etuvchi hokimiyat organlari va jamiyat o‘rtasidagi o‘zaro hamkorlik
samaradorligini oshirish”. Bu boradagi tadbirlar hokimiyat organlarining axborot
ochiqligini oshirish, aholi bilan fikr almashish mexanizmlarini yo‘lga qo‘yish,
qarorlar muhokamasiga jamoatchilikni jalb etish vazifalarini hal qilmoqda.
5. “Ijro etuvchi hokimiyat organlari faoliyatini axborot bilan ta’minlash
tizimini modernizatsiya qilish”. Mazkur yo‘nalish doirasida turli bo‘limlar
o‘rtasida, jumladan, davlat xizmatlari ko‘rsatish sohasida axborot almashinuvini
tashkil etish imkonini beruvchi axborot texnologiyalari ishlab chiqilmoqda, davlat
organlari faoliyatini monitoring qilish va baholash tizimlari yaratilmoqda.
6. “Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasilarni ta’minlash”.Bu
ʼ
boradagi faoliyatning maqsadlari Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar
ʼ
konsepsiyasilarni zarur tashkiliy, axborot, kadrlar va resurs ta minotini
ʼ
shakllantirish, davlat boshqaruvi sohasida muvaffaqiyatli tajribani ommalashtirish
mexanizmlarini takomillashtirishdan iborat. 2
2
Sharov A.V. Maʼmuriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasining asosiy elementlari to'g'risida O’zbekiston
qonunlari jurnali .2009-yil. № 4.
8

2.2.Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasilarning jahonʼ
tajribasi va uni O’zbekistonda qo'llash.
Mamlakatimizda olib borilayotgan Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar
ʼ
konsepsiyasi rus ixtirosi emas.XX asr oxiri -XXI asr boshlarida. shtatlarning
salmoqli qismida davlat boshqaruvi tizimini o zgartirishga qaratilgan keng
ʻ
ko lamli islohotlar amalga oshirildi va amalga oshirilmoqda.
ʻ
O’zbekistonda Avstraliya, Braziliya, Buyuk Britaniya, Vengriya, Germaniya,
Kanada, Xitoy, Niderlandiya, AQSH, Finlyandiya, Janubiy Koreya, Yaponiya va
boshqalarning tajribasi alohida e’tibor bilan o‘rganilmoqda.Quyidagi murakkab
vazifalardan: oshirish. davlat organlari tizimining samaradorligi; davlatni zarur
malakaga ega bo'lgan etarli miqdordagi xodimlarni jalb qila oladigan va shu bilan
birga ularni saqlash xarajatlarini nazorat qila oladigan mas'uliyatli ish beruvchiga
aylantirish; aholi va xususiy sektorning davlatga ishonchini oshirish.
Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasilarning kun tartibi
ʼ
hukumatlarning turli xil muammolarni hal qilish ehtiyojlaridan kelib chiqqan
bo lsa-da, zamonaviy Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasilarning
ʻ ʼ
pirovard maqsadi davlatning qonun hujjatlarida belgilangan siyosatni amalga
oshirish qobiliyatini oshirishdan iborat ekanligini umumlashtirish maqsadga
muvofiq ko rinadi.
ʻ Bunday islohotlar hukumatlar ijtimoiy va tarmoq siyosati
yo‘nalishini o‘zgartirishga urinayotganda duch keladigan to‘siqlarni bartaraf
etishga qaratilgan.
Ba'zi mamlakatlarda Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasilar o'ta
ʼ
radikal (organlar tizimini to'liq qayta qurish, "yangi davlat boshqaruvi" -
Avstraliya, Yangi Zelandiya, Buyuk Britaniya), boshqalari esa yanada aniqroq
pragmatizm va tadrijiylik bilan tavsiflanadi - Germaniya, Finlyandiya,
Nederlandiya. Shu bilan birga, radikal va bosqichma-bosqich islohot davlatlari
xususiy sektor boshqaruv modellari va usullaridan (to'liq yoki ko'proq maqsadli
qismlarda) qarz olish istagini ko'rsatmoqda. Bu xususiy sektorning nisbatan oddiy
9

natijalari va davlat apparati natijalarining o'ta murakkab majmui o'rtasidagi
sezilarli farqlarga qaramasdan.
Ayrim mamlakatlarda (Buyuk Britaniya, Yangi Zelandiya, Avstraliya)
Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasilar konsepsiyasidasturlari siyosiyʼ
elita va davlat xizmatlari tomonidan ishlab chiqilgan, qabul qilingan va amalga
oshirilgan. Boshqa mamlakatlarda Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar
ʼ
konsepsiyasilarning fundamental asosi siyosiy elita va markaziy davlat organlari
tomonidan ishlab chiqilgan bo lsa-da, ko plab tadbirlar pastdan yuqoriga qarab
ʻ ʻ
tajribalar va turli innovatsiyalar orqali amalga oshirildi (AQSh, Germaniya,
Finlyandiyadagi Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasilarning ba zi
ʼ ʼ
jihatlari). va boshqalar.).Masalan, Kanadada ikkala yondashuv ham
qo'llanilgan. Bu yerda asosiy omillar davlat tuzilishi, uning siyosiy tizimi va
konstitutsiyaviy tuzumidir.
Davlatning jamiyatdagi rolini tarixiy va siyosiy nuqtai nazardan inkor etib
bo‘lmaydi. Shuning uchun ham barcha mamlakatlarda Ma muriy islohotlar
ʼ
konsepsiyasilar konsepsiyasilar maqsadga muvofiqlik, pragmatizm va tejamkorlik
tamoyillariga asoslanadi. Ularning maqsadi davlat boshqaruvi tizimini barbod
qilish emas, balki so‘nggi 20-30-yil davomida dunyoda sodir bo‘lgan barcha
“ilg‘or voqealar” tajribasini davlat faoliyatiga tatbiq etishdir. Ma muriy islohotlar
ʼ
konsepsiyasilar konsepsiyasilar doirasidagi barcha tadbirlar qonun ustuvorligini
mustahkamlashga ko maklashish, davlat organlari faoliyati to g risidagi
ʻ ʻ ʻ
axborotning ochiqligi va ochiqligini rivojlantirishga qaratilgan. Ularning maqsadi
davlatni ijtimoiy jihatdan yanada yaxlit va kuchli qilish, uni fuqaroga
yaqinlashtirish va mamlakatning har tomonlama raqobatbardoshligini
ta’minlashdan iborat.
Boshqaruv funktsiyalarini soddalashtirish, davlat organlari va davlat
xizmatchilarining kadrlar boshqaruvi tizimini moslashtirish va davlat boshqaruvini
modernizatsiya qilish bo'yicha boshqa keng ko'lamli chora-tadbirlar buning uchun
10

maxsus tuzilgan davlat organlari tomonidan tizimli ravishda amalga oshirilmoqda. 3
O’zbekiston davlati o'z boshqaruv tizimining zamonaviy voqelikka mos kelishini
ta'minlashi va jahon tajribasini o'rganishi shart. Shuning uchun ham O’zbekiston
Respublikasi Prezidenti davlat boshqaruvini isloh qilishni yaqin-yillar uchun
mamlakatning asosiy ustuvor yo'nalishlari qatoriga qo'ydi.
Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasilarni samarali amalgaʼ
oshirish mamlakatimizda eng dolzarb vazifalardan biridir.Ma'lumki, ushbu
islohotni tayyorlashda mahalliy ekspert va mutaxassislar ko'p jihatdan AQSh va
Buyuk Britaniya tajribasiga tayangan. Ushbu tajribani joriy "davra suhbati"
formatida batafsil ko'rib chiqishning iloji yo'q. Shu sababli, ushbu ikki davlatda
Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasini amalga oshirishning faqat
ʼ
asosiy bosqichlari tahliliga to'xtalib, biz ushbu amaliyot rus voqeliklariga nisbatan
qanchalik dolzarb bo'lganligini aniqlashga harakat qilamiz.
Buyuk Britaniyada so'nggi o'ttiz-yillikda Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar
ʼ
konsepsiyasilarning borishi ancha tubdan bo'lganiga qaramay, uni amalga
oshirishda bir qancha ketma-ket va mantiqiy asosli bosqichlarni kuzatish
mumkin. Ulardan birinchisi davlat institutlari faoliyatiga bozor iqtisodiyoti
tamoyillarini joriy etishdan iborat bo‘lib, nafaqat byurokratiyani qisqartirishga,
balki byurokratiyani ijtimoiy taraqqiyotni boshqarishga qodir tashabbuskor
tashkilotga aylantirishga qaratilgan edi. Keyingi bosqichda davlat sektorini
xususiylashtirish, tanlov savdolari natijalari bo‘yicha shartnoma asosida aholiga
sifatli xizmat ko‘rsatish, shuningdek, soliq to‘lovchilar yukini kamaytirish maqsadi
ko‘zda tutildi. Tenderni o'tkazish uchun tender tanlovlari qo'llanildi: ofis binolarini
tozalash, qo'riqlash,
Davlat boshqaruvi organlari faoliyati samaradorligini oshirish maqsadida
boshqarmalar ishining takrorlanishiga barham berish, shuningdek, xarajatlarni
kamaytirishga qaratilgan “Samaralilikni tekshirish” maxsus dasturi qabul
3
Talapina .V. Ma'muriy huquqning yangi institutlari Maʼmuriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasi:
rivojlanish va takomillashtirish muammolari O’zbekiston Fanlar akademiyasining Davlat va huquq instituti
materiallari. 2006. No 2. B. 71-80.
11

qilindi. Menimcha, bizning mamlakatimizda ham shunday dastur taklif qilinsa
foydali bo‘lardi, lekin davlat xizmatchilarining javobgarligi to‘g‘risida tegishli
qonun qabul qilinmasa yoki hech bo‘lmaganda amaldagi qonunlarga bir qator
o‘zgartishlar kiritilmasa, bu dastur samarasiz yoki samarasiz bo‘lar edi. umuman.
Islohotlarning keyingi bosqichi moliyaviy va boshqaruv
tashabbusidir. Dasturda davlat boshqaruvini markazlashtirmaslik, byudjet
mablag‘laridan maqsadli foydalanish uchun mas’uliyat yuklash va menejerlar o‘z
xarajatlarini hisobga oladigan maxsus markazlar tashkil etish nazarda tutilgan, bu
esa markazlashgan byurokratiyaning an’anaviy shaklidan uzoqlashish imkonini
berdi. Bundan tashqari, Moliya vazirligining “Keyingi qadamlar” deb nomlangan
yana bir tashabbusi ham bor edi. Uning natijasi yangi vazifa - davlat xizmatini
boshqarishning tubdan boshqacha usulini yaratish edi. Ushbu keng miqyosdagi
tashabbus natijasida turli xil ijrochi idoralar tarmog'i rivojlandi: 2021-yilda
ularning soni 100 ga yaqin bo'lib, deyarli 400 000 nafar xodim ishlaydi.
Tadqiqotchilarning ta kidlashicha, avtonom agentliklarning yaratilishiʼ
Britaniyaning ixtirosi emas, bugungi kunda u bozor iqtisodiyoti rivojlangan barcha
mamlakatlarda qo llaniladi.
ʻ Zamonaviy O’zbekiston sharoitida, iqtisodiyot hali
ham asosan xomashyo sektoriga yo'naltirilgan bo'lsa, bunday dasturni boshlash,
menimcha, erta ko'rinadi. 4
Islohotning so‘nggi bosqichlaridan biri “Fuqarolar nizomi” dasturini amalga
oshirish bo‘ldi, bu davlat organlari va aholi o‘rtasidagi munosabatlarni firma va
mijoz o‘rtasidagi munosabatlarga o‘xshash modelga aylantirishga yordam berdi.
O’zbekiston Ma muriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasi strategiyasi
ʼ
islohotning uch bosqichini nazarda tutgan. Ulardan birinchisi “Yaxshiroq ishla,
arzonroq” formulasi bilan belgilandi, bu bir tomondan unumdorroq mehnatni,
mansabdor shaxslarga shaxsiy javobgarlikni yuklashni, norentabel korxonalarni
tugatishni, ikkinchi tomondan esa bo'shatilgan mablag'lardan ma'muriyatning
4
Salishcheva N.G., Abrosimova E.B. O’zbekistonda Maʼmuriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasi va
ma'muriy jarayon 2021 Qiyosiy konstitutsiyaviy sharh. 2021. No 3.S.148.
12

yanada oqlangan ehtiyojlari uchun foydalanish. Yangi hukumatning sa'y-
harakatlari diqqat markazida mamlakat fuqarolarini mijozlarga va ularning
ehtiyojlarini - byurokratiya ehtiyojlariga emas, balki mijozga aylantirish
edi. Buning uchun “Sifat menejmenti” maxsus dasturi ishlab chiqilgan bo‘lib, u
oddiy g‘oyaga asoslanadi: fuqarolarga nima kerakligini aniqlash va uni ularga
taqdim etish yo‘lini topish. Yuzaga kelgan muammolarni tez va samarali hal qilish
kerak.
Islohotlarning ikkinchi bosqichi – davlat hokimiyatining salmoqli qismini
mahalliy davlat hokimiyati organlariga o‘tkazish, xususiylashtirish ko‘lamini
kengaytirishdir. Bu davrda davlat apparatining eng yuqori qatlamlari malakasini
oshirishga katta e’tibor berildi.
Uchinchi bosqich "O’zbekiston hamma narsada eng zo'r" deb nomlandi. Bu
davrda islohotlarning bir qancha yangi yo'nalishlari shakllantirildi:
- fuqarolar tomonidan eng ko'p talab qilinadigan idoralarni aholi ehtiyojlariga
moslashuvchan tarzda javob beradigan samaraliroq ma'muriy tuzilmalarga
aylantirish;
- ma'muriy muammolarni oldini olishga qaratilgan "profilaktik" boshqaruvni
rivojlantirish;
- xodimlarga o'z ishlarini bajarishda ko'proq harakat erkinligini ta'minlash,
uning natijalari uchun javobgarlikni oshirish;
- axborot ta'minoti va xizmat ko'rsatishni rivojlantirish;
- geografik yondashuv.
Islohotlar jarayonida boshqa maqsadli dasturlar, xususan, Davlat faoliyati
samaradorligini baholash dasturi ham amalga oshirildi. Byurokratik darajalarni
qisqartirish va nazorat tizimini kuchaytirish davlat boshqaruvi organlarining
diqqatini ishga qaratishga, mansabdor shaxslarning fuqarolar oldidagi mas'uliyatini
oshirishga yordam berdi.
13

Buyuk Britaniya va AQShda Ma muriy islohotlar konsepsiyasilarʼ
konsepsiyasilarning muhim siyosiy vazifasi fuqarolik jamiyati tomonidan davlatga
ishonchni mustahkamlash edi. “Elektron hukumat”ning tarmoq internet
texnologiyasini ishlab chiqish va kundalik amaliyotga joriy etish uni hal etishning
samarali usullaridan biridir. Shuni ta'kidlash kerakki, mamlakatimizda xuddi
shunday muammoni hal qilishga qaratilgan "Elektron O’zbekiston (2002-2022)"
ma muriy maqsadli dasturi amalga oshirilmoqda.
ʼ Biroq, bugungi kunda
federatsiyaning faqat uchta sub'ekti - Moskva, Sankt-Peterburg va Tatariston
Respublikasida ushbu dasturni amalga oshirish talablariga to'liq javob beradigan
tarmoq infratuzilmalari mavjud.
Buyuk Britaniya va Qo'shma Shtatlardagi Ma muriy islohotlar
ʼ
konsepsiyasilar konsepsiyasilar byurokratik apparatlar hajmini va uni saqlash
xarajatlarini qisqartirishni aniq nazarda tutgan. Qo'shma Shtatlardagi islohot
natijasida ma muriy xodimlarning umumiy soni 16 dan ko'proqqa kamaydi, ammo
ʼ
shu bilan birga, tanqidchilar Adliya vazirligining soni 22 foizga oshganiga e'tibor
qaratmoqdalar - asosan yangi auditorlar va inspektorlarni ishga olish
hisobiga. O’zbekistonning ma'muriy va boshqaruv tuzilmalarini isloh qilish
jarayonida ushbu muammoga alohida e'tibor qaratish lozim - mutaxassislarning
eng yumshoq hisob-kitoblariga ko'ra, 2017-yildan 2022-yilgacha byurokratiya
sonining o'sishi 65% ni tashkil etdi. 5

Buyuk Britaniya va AQShda ma'muriy tuzilmalarni isloh qilishning o'tgan
bosqichlari tajribasi ishonchli tarzda ko'rsatdiki, hech qanday qayta tashkil etish
rahbarning boshqaruv tizimidagi rolini o'zgartirmaydi. Aynan rahbarlar
innovatsiyaning afzalliklarini tashkilotning qolgan qismiga ko'rsatadilar, jamoaga
o'tish davri qiyinchiliklarini engishga yordam beradi, ikkilanayotganlarni olib
ketishadi va ko'ngli qolganlarni ishontirishadi. Bundan tashqari, ular zamonaviy
hukumatlarning noaniq chegaralarida barcha davlat boshqaruvi tuzilmalarining
samarali ishlashi uchun javobgardir. Natijada, boshqaruv tuzilmalarida
5
Maʼmuriy islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasi: rivojlanish va takomillashtirish muammolari O’zbekiston
Fanlar akademiyasining Davlat va huquq instituti materiallari. 2021. No 2. P.148.
14

rahbarlarning rolini oshirishga garov tikildi. Biroq, O’zbekistonda davlat
tuzilmalarida etakchilikka bo'lgan munosabat bir ma'noli emasligi sir emas:
rahbarlik fazilatlariga ega o'qimishli odam malakasiz boshliq uchun aniq xavf
tug'diradi, “etakchi kafedra”ga potentsial nomzodga aylanish. Ushbu muammoni
hal qilish yo'llaridan biri, ariza beruvchilarni qat'iy tanlab olish va ma'lum bir
lavozimga nomzod uchun sinov muddati bilan ishga joylashish uchun yollash
agentliklari bo'lishi mumkin. Xulosa qilib shuni ta'kidlash kerakki,Ma muriyʼ
islohotlar konsepsiyasilar konsepsiyasini amalga oshirishga da'vat etilgan
kadrlarning kasbiy malakasi muammosi hukumatning barcha darajalarida asosiy
masala hisoblanadi.
2.3.O’zbekiston Respublikasida zamonaviy ma'muriy islohotning maqsadlari
va yo'nalishlari.
Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan ma’muriy islohot, eng avvalo,
jamiyat oldida turgan dolzarb ijtimoiy-iqtisodiy vazifalarni hal etish ehtiyojlarini
qondiradigan,nafaqat saviyani, balki davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari
faoliyatini yanada yuksaltirishga qaratilgan maqbul va samarali davlat boshqaruvi
tizimini yaratishga qaratilgan. aholining hayot sifati. Boshqaruvni isloh qilish
nafaqat ijro etuvchi hokimiyat organlarining tuzilmasi va shtat tarkibini
o‘zgartirish, balki ularning vakolatlarini qayta ko‘rib chiqish, ushbu vakolat va
funksiyalarni amalga oshirish mexanizmlarini takomillashtirishdir. Shubhasiz, bu
borada davlat organlari faoliyatining shaffofligi va samaradorligini oshirish, uni
tadbirkorlik uchun ham, fuqarolar uchun ham qulaylik yaratish imkonini beradigan
barcha ma’muriy tartib-taomillarni aniq tartibga solish alohida o‘rin tutadi. 6
Ma'muriy islohotning ob'ekti ma muriy ijro etuvchi hokimiyat organlari,
ʼ
O’zbekiston Respublikasining ta'sis sub'ektlarining ijro etuvchi organlari, ijro
etuvchi hokimiyatga qarashli davlat tashkilotlari, shuningdek, davlat vakolatlariga
6
Talapina V. Ma'muriy huquqning yangi institutlari Ma'muriy islohot: rivojlanish va takomillashtirish
muammolari O’zbekiston Fanlar akademiyasining Davlat va huquq instituti materiallari. 2021. No 2. B. 71-80.
15

ega bo'lgan boshqa boshqaruv tizimlari edi. Ushbu islohotning asosiy
yo‘nalishlarini ajratib ko‘rsatish va uni butun jamiyat manfaatlarini ko‘zlab amalga
oshirishning eng maqbul yo‘llarini izlashni davom ettirish taklif etiladi:
-boshqaruvning turli darajalarining murakkabligi va o‘zaro bog‘liqligini
hisobga olgan holda murakkab xarakterga ega bo‘lishi;
- boshqaruv funktsiyalarini davlat xizmatlarini ko'rsatuvchi agent sifatida
faoliyat yurituvchi markazlashmagan muassasalarga o'tkazish;
- boshqaruv funktsiyalarini hudud yoki boshqaruv sohasini strategik
boshqarish darajasini taqsimlash zarurligini hisobga olgan holda qayta taqsimlash.
Tajribani umumlashtirib, biz ma'muriy islohotlarni amalga oshirishning
quyidagi sxemasini qurishimiz mumkin:
1) jamiyatda davlat faoliyatining maqsadlari va "yakuniy" natijalari,
shuningdek, yuqori hokimiyatlarning vakolatlari va individual ijro etuvchi
hokimiyatning "oraliq" natijalari to'g'risida umumiy qabul qilingan (ko'pincha
"yuqoridan" ishlab chiqarilgan) g'oyalar shakllanadi. filiallar ular bilan bog'liq;
2) uning oliy organlari o'z vakolatlarining bir qismini ("oraliq" maqsadlar,
natijalar) avtonom idoralarga yuklaydi;
3) idoralar berilgan vakolatlarni amalga oshirish samaradorligiga qarab
byudjet mablag'larini oladi, ularni fuqarolar va tadbirkorlik sub'ektlariga aniq
xizmatlarga aylantiradi;
4) har bir ijroiya organining faoliyati, agar xizmatlar sifati va davlatning
yakuniy maqsadlari aniq bog‘langan bo‘lsa, har bir xizmat bo‘yicha belgilangan
standartlar asosida belgilanadi;
5) ushbu idoralardagi barcha davlat xizmatchilari mahsuloti
standartlashtirilgan davlat xizmatlari bo'lgan alohida firmalar xodimlarining
"analoglari" ga aylanadi va bu xodimlarning farovonligi faqat "firma-agentliklar"
faoliyati bilan bog'liq.
16

Ma'muriy islohotning asosiy maqsadlari O’zbekiston Respublikasi
Prezidentining Murojaatnomasida belgilangan:
- davlat boshqaruvi samaradorligini oshirish;
- davlat xizmatchilari tomonidan qonunlarga qat'iy rioya qilish;
- aholiga yuqori sifatli davlat xizmatlarini ko'rsatish;
-fuqarolarning xolis axborot olish huquqini ta'minlash.
Davlat boshqaruvini modernizatsiya qilish shartlari quyidagilardan iborat:
- davlat boshqaruvining tarkibiy va institutsional tashkil etilishini
takomillashtirish;
- davlat organlari xodimlarining sifatini oshirish;
- rivojlanishning ob'ektiv ehtiyojlari bilan optimal mutanosib ravishda
xarajatlarni minimallashtirish
- kadrlar resurslarini modernizatsiya qilish.
Normativ hujjatlar O’zbekiston Respublikasida ma'muriy islohotlarning
quyidagi yo'nalishlarini belgilaydi: 7
1) davlat boshqaruvi tizimining tarkibiy va institutsional tashkil etilishini
takomillashtirish;
2) siyosiy, ma'muriy, iqtisodiy, huquqiy xarakterdagi ijtimoiy tadbirlarni
o'tkazish bilan bog'liq moslashuvchan modulli boshqaruv, marketing va monitoring
tizimlarini joriy etish;
3) davlat organlarining partiyalar va boshqa jamoat tashkilotlari, ommaviy
axborot vositalari, fuqarolik jamiyatining boshqa institutlari bilan o‘zaro
hamkorligi mexanizmini joriy etish, shu jumladan o‘z tuzilmasida jamoatchilik
bilan aloqalar xizmatlarini tashkil etish;
7
Narishkin S.E., Xabrieva T.Ya. O’zbekistonda ma'muriy islohot: yuridik fanning ba'zi natijalari va vazifalari
O’zbekiston huquqi jurnali. 2021. № 11.
17

4) boshqaruv funktsiyalarini bajarishni ta'minlovchi axborot-kommunikatsiya
tizimlarini takomillashtirish;
5) davlat apparatini ratsionalizatsiya qilishning tashkiliy va tarkibiy
mexanizmlarini optimallashtirish;
6) inson resurslarini shakllantirish.
2.4.Ma'muriy islohotlarning huquqiy asoslari va bosqichlari.
95-sonli (2018-yil 4-iyuldagi) va 131-sonli (2018-yil 6-oktabrdagi) ma’muriy
qonunlar ma’muriy va mintaqaviy ijro etuvchi hokimiyat organlari, shuningdek,
mahalliy hokimiyat organlarining vakolatlarini chegaralash bo'yicha birlashtirilgan
yondashuvlar, 122-sonli Ma’muriy qonuni (s. 2019-yil 22 avgust d.) vakolatlarning
tarmoq qonunchiligiga bo'linishini kiritdi. Ko'pgina vakolatlar, shuningdek,
byudjet daromadlarining tegishli katta qismi, mulk, tabiiy resurslarni tasarruf etish
huquqi va boshqalar ma’muriy markazga o'tkazildi.
2020-yil boshida prezident hokimiyati O’zbekiston Respublikasi
sub'ektlarining rahbariyati tomonidan ayrim vakolatlarga egalik huquqini
navbatdagi o'zgartirish to'g'risida takliflar tayyorlash tashabbusi bilan chiqdi,
ammo bu safar ma’muriy vakolatlarning bir qismini mintaqaviy va subma’muriy -
mahalliy darajalarga.
Ijro etuvchi hokimiyat organlarining ko'rib chiqilayotgan harakatlarini
tartibga solish va standartlashtirish hali ham xizmatlarning o'ziga emas, balki
xizmatlar ko'rsatish jarayoniga qaratilgan, faqat yuqorida ko'rsatilgan tomonlarning
ma'lum bir davlat xizmati bo'yicha o'zaro munosabatlarini tashkil etish tartibga
solinadi va standartlashtiriladi (shu jumladan protseduralar). fuqarolar tomonidan
uni olish shakllariga murojaat qilganlik uchun), uning sifatli mazmuni esa chetda
qoldirilgan. Ma muriy islohotlarning birinchi bosqichidan ko zlangan asosiyʼ ʻ
maqsad qayd etilgan kamchiliklarni bartaraf etish,
18

Ijro hokimiyati organlarining funksiyalarini sezilarli darajada qisqartirish,
ularning tizimi va tuzilmalarini o‘zgartirish, hokimiyat va jamiyat o‘rtasidagi
nizolarni hal etishning ma’muriy tartib-taomillari va sud mexanizmlarini yangilash
davlat boshqaruvini rivojlantirishning asosiy ustuvor yo‘nalishlari sifatida e’lon
qilindi. Birinchi bosqichning asosiy vazifalari:
 tadbirkorlik subyektlarining xo‘jalik faoliyatiga davlat aralashuvini
cheklash, shu jumladan, ortiqcha davlat tomonidan tartibga solishni to‘xtatish;
 ma’muriy ijroiya organlarining funktsiyalari va vakolatlarining
takrorlanishini istisno qilish;
 iqtisodiyot sohasida o'zini o'zi tartibga soluvchi tashkilotlar tizimini
rivojlantirish;
 xo'jalik faoliyatini tartibga solish, nazorat va nazorat qilish, davlat mulkini
boshqarish hamda fuqarolar va yuridik shaxslarga davlat xizmatlari ko'rsatish
funktsiyalarini tashkiliy jihatdan ajratish;
 ma’muriy ijro etuvchi hokimiyat organlari va O’zbekiston Respublikasi
ning ta'sis sub'ektlarining ijro etuvchi hokimiyat organlari o'rtasidagi vakolatlarni
chegaralash jarayonini yakunlash, ma’muriy ijro etuvchi hokimiyat organlarining
hududiy organlari faoliyatini optimallashtirish.
Bu vazifalar islohotning birinchi bosqichidayoq to‘liq hal etilmadi.
Ma’muriy va mintaqaviy ijro etuvchi hokimiyat organlarining tuzilishi va
funktsiyalaridagi tub o'zgarishlar eng sezilarli bo'ldi:
- ma’muriy organlarining 5,5 ming funktsiyalari, 1,5 mingga yaqin
funktsiyalari "ortiqcha", 0,25 mingdan ortig'i - "takroriy" va 0,85 mingdan ortig'i -
"to'g'rilashni talab qiluvchi" deb tan olingan;
- natijada ma’muriy ijroiya hokimiyati funktsiyalari soni to'rtdan biriga
qisqartirildi va ularning qolgan qismida taxminan shunga o'xshash ulush qayta
ko'rib chiqilishi yoki aniqlanishi kerak edi.
Xuddi shunday o'zgarishlar viloyat darajasida ham amalga oshirildi.
19

Birinchi bosqichda umummilliy ma’muriy islohot hududiy miqyosda, asosan,
ijro hokimiyati organlarining tarkibiy bo‘linmalari o‘rtasida funksiyalarni
taqsimlashni ratsionalizatsiya qilish yo‘li bilan ham, boshqaruvning keraksiz
aloqalarini bartaraf etish yo‘li bilan ham boshqaruvni tashkil etishni tartibga solish
formatida sindirildi.
Hukumatning 2020-yil 25 oktyabrdagi 1789-son qarori bilan tasdiqlangan
"O’zbekiston Respublikasi 2018-2020-yillarda ma'muriy islohotlar konsepsiyasi"
ning tahliliy qismida birinchi bosqich doirasida amalga oshirilgan tadbirlarga baho
berilgan. islohot:
1) 2018-2020-yillarda islohot chora-tadbirlarining nisbatan kichik qismigina
amalga oshirildi, uning qator ustuvor yo‘nalishlari (ijro etuvchi hokimiyat
organlari vakolatlarini amalga oshirish mexanizmlari) bo‘yicha ishlar hali
boshlanmagan.
2) ma'muriy islohotlar asosan ma’muriy darajadagi ijro etuvchi hokimiyatga
ta'sir ko'rsatdi, mintaqaviy darajada islohot tarqoq, eksperimental rejimda amalga
oshirildi.
Quyidagi muammolar hal etilmay qoldi: ijro hokimiyati tizimi fuqarolar va
tadbirkorlar uchun juda yopiqligicha qoldi; davlat apparatidagi korruptsiya va
fuqarolarning davlat institutlari va davlat xizmatchilariga ishonchining
pasayishi; davlat boshqaruvi sohasi mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishini
cheklovchi va uning global raqobatbardoshligini oshiruvchi omilga aylandi.
Hukumatning 2020-yil 25 oktyabrdagi 1789-son qarori bilan tasdiqlangan
"O’zbekiston Respublikasi 2018-2020-yillarda ma'muriy islohotlar
kontseptsiyasi"da ikkinchi bosqichning asosiy maqsadlari e'lon qilingan:
1) davlat xizmatlarining sifati va qulayligini oshirish;
2) tadbirkorlik subyektlarining xo‘jalik faoliyatiga davlat aralashuvini yanada
cheklash, shu jumladan, ortiqcha davlat tomonidan tartibga solishni to‘xtatish;
20

3) ijro etuvchi hokimiyat organlari faoliyati samaradorligini oshirish.
Ushbu maqsadlarga erishish uchun quyidagi vazifalarni hal qilish kerak:
1) ijro etuvchi hokimiyat organlariga natijaga yo'naltirilgan boshqaruv
tamoyillari va tartiblarini joriy etish;
2) davlat boshqaruvi organlari tomonidan ko‘rsatiladigan davlat xizmatlari
standartlarini, shuningdek, ular uchun ma’muriy reglamentlarni ishlab chiqish va
joriy etish;
3) organlar faoliyatini optimallashtirish va ularning faoliyat sohalarida
korrupsiyaga qarshi kurash mexanizmlarini joriy etish;
4) davlat organlari faoliyatining oshkoralik darajasini oshirish va ularning
fuqarolik jamiyati bilan munosabatlari samaradorligini oshirish;
5) ijro etuvchi hokimiyat organlari faoliyatini axborot bilan ta’minlash
tizimini modernizatsiya qilish;
6) ma’muriy islohotning zarur tashkiliy, axborot, resurs va kadrlar ta’minotini
shakllantirish, davlat boshqaruvida muvaffaqiyatli tajribani tarqatish
mexanizmlarini takomillashtirish.
Ma'muriy islohotning ikkinchi bosqichi ijro hokimiyatida tarkibiy va
funktsional o'zgarishlarni davom ettirishdan tashqari, uning faoliyati uslubi va
usullarini modernizatsiya qilish, ijro etuvchi hokimiyat va jamiyat (fuqarolar va
biznes) o'rtasidagi munosabatlarni tubdan yangilashni o'z ichiga oladi. .
Islohotning ikkinchi bosqichining dastur bo'yicha rejalashtirilgan inshootlari:
a) huquqiy funktsiyalarni tashkiliy taqsimlash, nazorat va nazorat
funktsiyalari hamda davlat mulkini boshqarish va davlat xizmatlarini ko‘rsatish
funksiyalarini, shuningdek, ijro hokimiyati organlari tomonidan amalga
oshiriladigan ayrim funksiyalarni o‘tkazish bo‘yicha boshlangan ishlarni davom
21

ettirish; mustaqil ravishda samarali amalga oshirishga qodir bo'lgan tadbirkorlik
sub'ektlariga;
b ) ma ’ muriy va mintaqaviy ijro etuvchi hokimiyat organlarining zaruriy va
ortiqcha funktsiyalarini bartaraf etish tartibini yakunlash . “Konsepsiya...”da
ta’kidlanganidek, ustuvor vazifa sifatida fuqarolarning o‘z konstitutsiyaviy
huquqlarini amalga oshirishiga to‘sqinlik qiluvchi yetarli huquqiy asosga ega
bo‘lmagan funksiyalarni bekor qilishni yoki tadbirkorlar zimmasiga qo‘shimcha
majburiyatlar yuklashni qonun bilan ta’minlash zarur. O'z-o'zini tartibga solishning
kuchli va samarali institutlariga umid bog'langan, hozirgi vaqtda davlat tomonidan
bajariladigan funktsiyalarning bir qismi ularga o'tkazilishi mumkin.
v) davlat nazorati va nazorati funktsiyalarini amalga oshirishning yagona
huquqiy asoslarini yaratish, litsenziyalash tartib-qoidalarini soddalashtirish,
litsenziyalanadigan faoliyatni qisqartirish, nazorat va nazorat funktsiyalarining bir
qismini O’zbekiston Respublikasi ning ta'sis sub'ektlariga va mahalliy davlat
hokimiyati organlariga o'tkazish bo'yicha chora-tadbirlar; o'z-o'zini tartibga
soluvchi tashkilotlar sifatida.
Shuningdek, quyidagilar rejalashtirilgan: korruptsiyaga qarshi kurash
xarakteridagi ma'muriy islohotlar; standartlar va qoidalarni ishlab chiqish; davlat
xizmatlarini ko‘rsatish jarayonini ma’muriy tartibga solish va qonunchilik bilan
ta’minlash; natijalarga yo'naltirilgan boshqaruv usullarini amalga oshirish. 8
2.5.O’zbekistonda ma'muriy islohotni amalga oshirish muammolari va
istiqbollari.
O’zbekistonda ma'muriy islohotlarni amalga oshirishga qaratilgan sa'y-
harakatlarning natijalari qanday? Ma'lumki, islohot osonlikcha davom etmayapti:
De-fakto, ma’muriy tuzilmalar rahbarlari sonini qisqartirish choralari maqsadga
muvofiq emas deb topildi; vazir o‘rinbosarlari soni tiklandi; Bosh vazir
8
Ovsyanko D.M. Ma'muriy huquq: Darslik. // Ed. 3-chi, qayta ko'rib chiqilgan. va qo'shimcha - M.:
Huquqshunos. 2007 yil.
22

o‘rinbosarlari soni ko‘paytirildi. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi
davlat boshqaruvini isloh qilish bo'yicha komissiya faoliyati faollashdi. Biroq,
ma'muriy islohotlar sohasida amalga oshirilgan sa'y-harakatlarning qoniqarsiz
natijalari haqidagi bayonot norasmiy baho bo'lib qolmoqda. Ma'muriy islohotning
faol bosqichi boshlanganidan uch-yildan ko'proq vaqt o'tib, uni muvaffaqiyatsiz
deb aytish deyarli odatiy holga aylandi.
Islohotning muvaffaqiyatsizligi sabablari orasida ma'muriy islohotni
moliyalashtirishning etarli emasligi va uni amalga oshirish bo'yicha yagona
jamoaning yo'qligi; siyosiy elitada konsensusning zaifligi va ma'muriy islohotlarni
amalga oshirish uchun siyosiy irodaning yo'qligi. Bu omillarning ahamiyati
aniq. Biroq, bu ro'yxat to'liq bo'lmagan ko'rinadi. Muvaffaqiyatsizliklarning eng
muhim sabablaridan biri O’zbekiston sharoitlariga nisbatan ma'muriy islohot
modelining kontseptual ishlab chiqilmaganligi, xususan, zamonaviy davlatning roli
va funktsiyalari masalasi edi. O’zbekistonda ma'muriy islohotni amalga oshirish
jarayonida yangi davlat boshqaruvi kontseptsiyasining ruhi emas, balki harfi
o'zlashtirildi. Aslida, amalga oshirishga harakat qilindi, albatta, ushbu modelning
dolzarbligini belgilaydigan bir qator asosiy shartlar mavjud bo'lmaganda oqilona
va oqilona tamoyillar. 9
Afsuski, shuni ta'kidlash kerakki, zamonaviy rus boshqaruv apparati ratsional
byurokratiyaning Weber modelidan juda uzoqdir. Bu xulosa keng tarqalgan
mijozizm amaliyoti, yaqinlik va shaffoflikning yo'qligi bilan tasdiqlanadi; ijro
intizomining qoniqarsiz sifati; korruptsiyaning juda yuqori darajasi.
Tarixiy va zamonaviy O’zbekistonda rus byurokratiyasining haddan tashqari
kattaligi haqidagi afsonaning saqlanib qolishiga qaramay, zamonaviy O’zbekiston
Respublikasi ma'muriy apparatning aholiga nisbatan hajmi bugungi kunda
rivojlangan mamlakatlar standartlaridan orqada qolmoqda.
9
Salishcheva N.G., Abrosimova E.B. O’zbekistonda ma'muriy islohot va ma'muriy jarayon Qiyosiy
konstitutsiyaviy sharh. 2005 yil. № 3.
23

An'anaga ko'ra, rus byurokratiyasi son-sanoqsiz armiya ekanligiga
ishonishgan. Shu bilan birga, ushbu darslik g'oyasiga qaramay, XX asrning
ikkinchi yarmigacha Evropaning rivojlangan mamlakatlari bilan taqqoslaganda, rus
byurokratiyasining umumiy aholi soniga nisbatan kattaligi ahamiyatsiz edi.
Biroq, mutaxassislar tomonidan olib borilgan tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki,
O’zbekiston ma'muriy apparati unchalik shishgan emas. Raqamning eng katta
o'sishi 2018-yilda - 6% ga, umuman olganda 2017-yildan 2022-yilgacha bo'lgan
davrda erishildi. hokimiyatning barcha tarmoqlarida apparatchilar soni 16% ga
oshdi. Mutaxassislar buni normal holat deb hisoblashadi, chunki o'sish yangi bozor
institutlarining shakllanishi bilan bog'liq. 2019-yil boshiga kelib, har ming kishiga
to'g'ri keladigan davlat xizmatchilarining zichligi Ingushetiyada 4 kishidan
Evenkiyada 58 kishigacha, mamlakatdagi o'rtacha zichlik esa 7 nafar amaldorni
tashkil etdi, bu Avstriya kabi mamlakatlarga qaraganda kamroq. Shvetsiya, Buyuk
Britaniya, AQSh, Frantsiya.
2021-yilda barcha darajadagi davlat organlari xodimlarining soni,Rosstat
ma'lumotlariga ko'ra, 10,9 foizga o'sib, 1462 million kishini tashkil etdi. 2022-
yilda ularning soni 1 millionga yaqin bo'lsa, shu bilan birga, mamlakat aholisi shu
davrda qariyb 148 million kishidan 143 million kishiga qisqardi. Natijada
amaldorlarning mamlakat aholisidagi ulushi 0,7 foizdan 1 foizga
oshdi. Rivojlangan mamlakatlar standartlari bilan solishtirganda, bu ko'rsatkich
past; byurokratlarning nisbiy sonining bunday pastligi rivojlanayotgan
mamlakatlarga xosdir. Jahon banki ma lumotlariga ko ra, Braziliya aholisidaʼ ʻ
amaldorlarning ulushi 1,5%, Chili — 1%, Xitoy — 1,6%, Polsha —
0,7%. Rivojlangan mamlakatlarda davlat apparatida ancha ko'p odam ishlaydi:
Germaniyada - 6,1%, AQShda - 6,8%, Shvetsiyada - 11,7%.20 Shunday qilib,
keng tarqalgan afsonadan farqli o'laroq, amaldorlar soni. O’zbekiston kichik.
Bunday sharoitda “davlat xizmatchilari sonini qisqartirish ularning nisbatan
kichik sonini hisobga olgan holda asossiz va samarasiz chora bo‘lib chiqishi
mumkin”.
24

Va nihoyat, boshqaruv apparatining samarasizligi boshqaruv apparatining
yetarli darajada moliyalashtirilmaganligi bilan belgilanadi. Bu sohada ekspertlar
tizimli bo lmagan xususiyatni ta kidlamoqda: maoshlarning oshishi asosan yuqoriʻ ʼ
bo g in – vazirlar, vazirlik va idoralar bo limlari rahbarlariga ta sir
ʻ ʻ ʻ ʼ
ko rsatdi.
ʻ Mansabdor shaxslarning asosiy qismining maoshlari maksimal uchdan
bir qismga o'sdi, davlat xizmatchilarining ish haqidagi farq esa tijorat sohasiga
qaraganda o'rtacha 2,5-3 baravar kam. “Davlat amaldorlarni qashshoqlikdan
qutqardi, lekin hali ham bozordagidek maosh bermayapti”. Tan olishimiz kerakki,
postsovet davrida korrupsiyani yengibgina qolmay, balki uning hajmi sezilarli
darajada oshdi.
O’zbekistonda fuqarolik jamiyati institutlarining samaradorligi juda past, bu
havaskor tashabbuslar uchun resurslarning etarli emasligi bilan bog'liq. Natijada,
havaskor tashkilotlarning muhim davlat funktsiyalarini bajarish qobiliyati juda
cheklangan. Ko'pincha fuqarolik jamiyatining funktsiyalari simulyator tuzilmalari
(masalan, uyushgan jinoyatchilik) tomonidan tortib olinadi. 10
Darhaqiqat, rivojlangan mamlakatlardan farqli o'laroq, O’zbekistonda
fuqarolik jamiyati institutlari zaif va samarasizdir. Ma'lumki, fuqarolik jamiyati
samaradorligining shartlari institutsional va normativ (fuqarolik jamiyati
institutlari va tartiblarining qonuniyligi) va fuqarolik jamiyati institutlarini
resurslar bilan ta'minlashdir. Va agar umuman mamlakatda birinchi shart
ta'minlangan bo'lsa, resurslar bilan ta'minlashda vaziyat tushkunlikka
tushadi. Yuqorida aytilganlar havaskor tashkilotlarga tayanish g'oyasini rad etishni
anglatmaydi, lekin bundan tashqari, bu bunday faoliyatni to'liq rag'batlantirishni
anglatadi, chunki samaradorlikka erishishning boshqa usuli yo'q. Shu bilan birga,
fuqarolik jamiyati institutlari va ularning resurs bazasining zaifligini e'tirof etish,
bu masalani diqqat bilan ko'rib chiqish zarurligini belgilaydi. rus davlati qanday
vazifalarni va qay darajada havaskor tashabbusni topshirishi mumkin. Davlatning
ketishi natijasida yuzaga kelgan bo'shliqni fuqarolik tashabbusi bilan emas, balki
10
Bachilo I.L. O’zbekistondagi ma'muriy islohotning mohiyati haqida yana bir bor. O’zbekistonda ijroiya
hokimiyatining shakllanish tarixi va hozirgi holati. M., 2021.S.132.
25

korruptsiyalashgan byurokratiya va korruptsion biznes ittifoqi to'ldirishi mumkin,
deb qo'rqish asossiz emas.
Shunday qilib, bir qator asosiy parametrlar - boshqaruv apparatining soni,
samaradorligi va oqilonaligi; uning moddiy ta'minotining pastligi va
korruptsiyaning yuqori darajasi (bular o'zaro bog'liq); fuqarolik jamiyatining sifati,
uning bir qator davlat funktsiyalarini bajarish qobiliyati va tayyorligi -
O’zbekistonda ma'muriy islohotni amalga oshirishning boshlang'ich shartlari va
yangi ma'muriy islohotlar ruhida o'xshash ma'muriy islohotlarni amalga oshirishni
rag'batlantirganlar o'rtasidagi sezilarli farqni aniqlang. rivojlangan mamlakatlarda
davlat boshqaruvi.
O’zbekistonning so nggi 10-yillik tajribasi yaqqol ko rsatib turibdiki, davlatʻ ʻ
siyosati maqsadlariga erishish uchun ularni shakllantirish, qonunchilik bazasini
ta minlash va harakatlar rejasini ishlab chiqish yetarli emas.
ʼ Ushbu rejalarning
bajarilishini tashkil etish, ularning bajarilishini doimiy nazorat qilish, zarur
hollarda tuzatishlar kiritish zarur.
2019-2022-yillardagi ma’muriy ijroiya organlarining natijalari va asosiy
faoliyati to'g'risida hisobotlarni tuzish amaliyoti natijalarga yo'naltirilgan
boshqaruv tizimini shakllantirishga to'sqinlik qiladigan bir qator jiddiy
muammolarni aniqladi. Ma’muriy ijro etuvchi hokimiyat organlari faoliyatining bir
qator muhim yo'nalishlari bo'yicha samaradorlik ko'rsatkichlarini hisoblash usullari
mavjud emas. Samaradorlik ko'rsatkichlarining maqsadli qiymatlarining etarli
to'plamini shakllantirish uchun zarur bo'lgan ma'lumotlarni yig'ish va qayta ishlash
tizimi va ularga erishish monitoringi tizimi yaratilmagan. Davlat xizmatchilari
bunday ishlarni bajarish uchun zarur bilim va ko'nikmalarga, shuningdek, uni
amalga oshirish uchun motivatsiyaga ega emas.
Ushbu yo'nalishni amalga oshirishning maqsadi O’zbekiston Respublikasi
hukumati, ma’muriy ijro etuvchi hokimiyat organlari, O’zbekiston Respublikasi
ning ta'sis sub'ektlarining ijro etuvchi organlari va davlat organlariga bo'ysunuvchi
26

tashkilotlarda natijalarga yo'naltirilgan boshqaruv va loyihalarni boshqarish
usullari va tartiblarini joriy etishdan iborat.
Natijaga yo'naltirilgan boshqaruv mexanizmlarini joriy etish quyidagilarga
imkon beradi: rejalashtirilgan ijtimoiy ahamiyatga ega natijalarga O’zbekiston
Respublikasi hukumati darajasida ham, alohida ma’muriy ijro etuvchi hokimiyat
organlari va O’zbekiston Respublikasi ning ta'sis sub'ektlarining ijro etuvchi
hokimiyatlari darajasida ham: 11
 ma’muriy ijro etuvchi hokimiyat organlari va O’zbekiston Respublikasi
ning ta'sis sub'ektlarining ijro etuvchi hokimiyat organlari qarorlarining bajarilishi
ustidan nazoratni yanada samaraliroq amalga oshirish;
 ma’muriy ijroiya organlari va O’zbekiston Respublikasi ning ta'sis
sub'ektlarining ijro etuvchi organlarining resurslaridan foydalanish samaradorligini
oshirish.
Ushbu sohada quyidagilarni ta'minlash kerak: faoliyatning maqsadlari va
natijalari bo'yicha idoraviy va idoralararo rejalashtirish va loyihalarni
boshqarishning yaxlit tizimini yaratish va joriy etish, resurslarni bo'limlar o'rtasida
raqobatbardosh taqsimlash va natijalarga erishish ustidan nazoratni amalga
oshirish. ularning faoliyati;
 davlatning strategik maqsadlariga muvofiq ijro etuvchi hokimiyat organlari
faoliyatining asosiy yo‘nalishlari bo‘yicha faoliyati samaradorligi va
samaradorligining asosiy o‘lchanadigan ko‘rsatkichlarini ishlab chiqish;
 maqsadlarning aniq ijrochilarga bog‘lanishini ta’minlaydigan
texnologiyalar va maqsadlarni belgilash tartib-qoidalarini joriy etish, belgilangan
maqsadlarga erishish darajasini va ijrochilarning ushbu maqsadlarga erishish
bo‘yicha amalga oshirgan harakatlarini adekvat baholash imkonini beruvchi
ko‘rsatkichlarni ishlab chiqish;
11
Xabrieva T.Ya., Nozdrachev A.F., Tixomirov Yu.A. Ma'muriy islohot: muammolar va echimlar
O’zbekistonda ma'muriy islohot: ilmiy va amaliy qo'llanma Ed. S.E. Narishkina, T.Ya. Xabrieva. Moskva: INFRA-
M. 2021. S. 1 - 53.
27

 qo'yilgan vazifalarni bajarish uchun resurslarni taqsimlash, shuningdek
natijalarga erishish ustidan nazoratni ta'minlash va ushbu vazifalarni hal qilish
uchun rahbarlar va mansabdor shaxslarning shaxsiy javobgarligini belgilash
imkonini beradigan boshqaruv hisobini ishlab chiqish va joriy etish;
 qo‘yilgan vazifalarni hal etish uchun mas’ul bo‘lgan tarkibiy bo‘linmalar
va mansabdor shaxslar faoliyati samaradorligini baholash, shuningdek, byudjet
xarajatlari samaradorligini baholash imkonini beruvchi ichki audit tizimini ishlab
chiqish va joriy etish;
 ko‘zlangan maqsadlarga erishishga to‘sqinlik qilayotgan xatarlarni
muntazam ravishda baholash tizimini joriy etish;
 ijro hokimiyati organlariga bo'ysunuvchi tashkilotlarni boshqarish
mexanizmlarini joriy etish.
Idoraviy va idoralararo rejalashtirish mexanizmlarini yaratish jarayonida
ularni uslubiy ta’minlash va tajriba-sinoviy amaliyotga tatbiq etish muammolarini
hal etish, shuningdek, ushbu mexanizmlarni amalga oshirishda ekspert yordamini
ko‘rsatish zarur.
O’zbekiston Respublikasi ning ta'sis sub'ektlarida natijalarga yo'naltirilgan
boshqaruv tartib-qoidalari va loyihalarni boshqarishni joriy etish uchun
O’zbekiston Respublikasi ning ta'sis sub'ektlari uchun tegishli standart huquqiy va
uslubiy bazani keyinchalik eksperimental sinovdan o'tkazish bilan yaratish kerak.
Rejalashtirish va loyihalarni boshqarish tizimini joriy etish ma’muriy
islohotni muvaffaqiyatli amalga oshirish hamda ijro hokimiyati organlarining
vakolatlarini amalga oshirish bilan bog‘liq boshqa muammolarni hal etishda birdek
muhim ahamiyatga ega. Bunday tizimni ishlab chiqish maqsadlarni belgilash va
samaradorlikka yo'naltirilgan byudjetlashtirishning yangi kompleks
mexanizmlarini joriy etish bilan bir vaqtda amalga oshirilishi kerak.
XULOSA
28

"Ma'muriy islohot" ostida jamiyat manfaatlarini ko'zlab, "avtomatik rejimda"
ishlaydigan, haqiqatda ishlaydigan yagona ijro hokimiyati tizimini yaratish
maqsadida ijro hokimiyati tizimidagi o'zgarishlarni tushunish odatiy
holdir. Islohotning ob'ekti ma muriy ijro etuvchi hokimiyat organlari,O’zbekistonʼ
Respublikasining ta'sis sub'ektlarining ijro etuvchi hokimiyatlari,ijro etuvchi
hokimiyatga qarashli davlat tashkilotlari va davlat vakolatlariga ega bo'lgan boshqa
boshqaruv tizimlari edi.
Ma'muriy islohotlarning asosiy yo'nalishlari:
 davlatning jamiyatdagi o'rni;
 davlat organlarining tuzilishi va vazifalari;
 davlat apparati faoliyati samaradorligi va samaradorligini oshirish;
 davlat xizmatlarini boshqarish;
 moliyaviy boshqaruv islohoti;
 davlat apparatining hisobdorligi va shaffofligi.
Barcha mamlakatlardagi ma’muriy islohotlar maqsadga muvofiqlik,
pragmatizm va tejamkorlik tamoyillariga asoslanadi. Ma muriy islohotlar
ʼ
konsepsiyasilar doirasidagi barcha tadbirlar qonun ustuvorligini mustahkamlashga
ko maklashish, davlat organlari faoliyati to g risidagi axborotning ochiqligi va
ʻ ʻ ʻ
ochiqligini rivojlantirishga qaratilgan. Ularning maqsadi davlatni ijtimoiy jixatdan
yanada mustahkam va mustahkam qilish, uni fuqaroga “yaqinlashtirish” va
mamlakatning har tomonlama raqobatbardoshligini ta’minlashdan iborat.
Barcha darajadagi hokimiyat tizimining mustahkamlanishi vakolatlarni
chegaralash jarayonlarining rivojlanishiga olib keldi, shu jumladan ma muriy ijro
ʼ
etuvchi hokimiyat organlari va O’zbekiston Respublikasining ta'sis sub'ektlarining
ijro etuvchi hokimiyatlari o'rtasida O’zbekiston Respublikasining qo'shma
yurisdiktsiyasi sub'ektlari va. uning tarkibiy tuzilmalari. Ma’muriy islohotning
muhim yo‘nalishi–ijro hokimiyati organlari faoliyati samaradorligini real
oshirishdir. Bu muammoni hal etish barcha darajadagi ijro hokimiyati va davlat
29

xizmatchilarining yuqori tashkiliyligini, o‘z vakolatlarini amalga oshirishda aniqlik
va tezkorlikni ta’minlash, eng muhimi, moddiy va ma’naviy mahsulotlar ishlab
chiqaruvchilar faoliyatiga ijobiy ta’sir ko‘rsatish zaruriyatidan kelib chiqadi.
imtiyozlar - tashkilot, korxona va muassasalar.
Ma'muriy islohotlarning asosiy yo'nalishlarini huquqiy tartibga solish
ma muriy darajadagi hujjatlarni qabul qilish bilan cheklanmasligi kerak:ʼ
ma muriy qonunlar, prezident farmonlari, hukumat qarorlari, idoraviy
ʼ
aktlar. O’zbekiston Respublikasida samarali ijro etuvchi hokimiyatni qurish
vositasi sifatida ma'muriy islohotdan foydalanish O’zbekiston Respublikasining
ta'sis sub'ektlarining qonun hujjatlarida va munitsipal huquqiy hujjatlarda
ma muriy huquqiy normalarni ishlab chiqishni o'z ichiga oladi.
ʼ
Ma muriy islohotlar konsepsiyasilarning ustuvor yo nalishlari qatoriga ijro
ʼ ʻ
etuvchi hokimiyat organlarining yangi sharoitlarda ishlashi bo yicha vakolatlarini
ʻ
amalga oshirish mexanizmlarini, davlat xizmatlari sifati va ulardan foydalanish
qulayligi standartlarini hamda davlat funktsiyalarini bajarish va davlat xizmatlarini
ko rsatish bo yicha ma muriy reglamentlarni ishlab chiqish kiradi.
ʻ ʻ ʼ
(vakolatlar). Ma'muriy islohotlarning ijro etuvchi hokimiyat organlari faoliyatining
axborot ochiqligini ta'minlash kabi yo'nalishi ham yaxshi rivojlanish istiqbollariga
ega.
Huquqiy tartibga solishda ma'muriy islohotlarning turli yo'nalishlarini amalga
oshirish darajasi bugungi kunda har xil. Ma'muriy me'yoriy-huquqiy hujjatlarni
ishlab chiqish sohasida ularning tizimi aniqlangan bo'lib, bu umuman tushunarli va
mantiqiy bo'lib, tegishli me'yoriy-huquqiy massivning asosi shakllantirildi,
deyishimiz mumkin. Shuningdek, yaqin kelajakda barcha funktsiyalarni bajarish va
sub'ekt darajasida barcha xizmatlarni ko'rsatish tegishli ma'muriy reglamentlar
orqali vositachilik qilishini taxmin qilish mumkin. Ijro hokimiyati organlari
rahbarlari tomonidan ma’muriy tartibga solish vazifalarini tushungan holda
30

ma’muriy islohotlarning mazkur yo‘nalishi hududiy miqyosda izchil amalga
oshiriladi, deyishga asos bor.
Ma muriy islohotlar konsepsiyasini amalga oshirishning muvaffaqiyati ko pʼ ʻ
jihatdan fuqarolar va tadbirkorlik sub yektlarining Ma muriy islohotlar
ʼ ʼ
konsepsiyasining maqsad va vazifalarini tushunishi va qo llab-quvvatlashiga, bir
ʻ
tomondan, fuqarolik jamiyatining islohot natijalaridan manfaatdorligiga, bir
tomondan, ularning mavjudligiga bog liq. uni amalga oshirishning borishi
ʻ
to'g'risidagi ob'ektiv ma'lumotlar, ikkinchidan. Islohotni muvaffaqiyatli amalga
oshirishning zarur omili ham davlat xizmatchilarining undan manfaatdorligi bo‘lib,
uning amalga oshirilishini ta’minlashga da’vat etilgan.
Shunday qilib, tadqiqot asosida quyidagi xulosalar chiqarish mumkin:
1. O’zbekistondagi ma'muriy islohotlar uzoq tarixga ega. Davlat
boshqaruvining markaziy apparatini qayta qurish O’zbekiston imperiyasida ham,
Sovet hokimiyati-yillarida ham amalga oshirildi.
2. 90-yillarning oxiriga kelib. O'tgan asrda O’zbekistonda islohotlar va
birinchi navbatda ma'muriy islohotlar zarurligi g'oyasi nihoyat
o'rnatildi. Keyinchalik, mamlakatdagi siyosiy va iqtisodiy jarayonlarning global
qayta tuzilishi munosabati bilan davlat organlarini o'zgartirish bo'yicha muayyan
chora-tadbirlar ko'rildi, bu birinchi navbatda davlat tuzilmalarini depolitizatsiya
qilishdan iborat edi.
3. Ma'muriy islohot zamonaviy O’zbekiston tarixidagi eng qiyin
hisoblanadi. Yana bir bor ta’kidlaymizki, ma’muriy islohot boshlangan davrda uni
amalga oshirishning ilmiy, nazariy asoslari yo‘q edi. Faqat yangi turdagi
iqtisodiyotga moslashgan, yangi iqtisodiy tizim sharoiti va ehtiyojlariga mos
keladigan ijro apparatini shakllantirish zarurati yaqqol ko'rinib turardi. Bu holat,
fikrimizcha, ma’muriy islohotlarning ayrim yo‘nalishlarining bir qator
nomuvofiqliklari va hatto to‘xtatilishiga ham sabab bo‘ldi.
31

4. Ma'muriy islohotning maqsadi - zamonaviy rus jamiyati ehtiyojlariga javob
beradigan yuqori samarali davlat apparatini yaratish.
Ma'muriy islohot quyidagilarni o'z ichiga oladi:
1) davlat xizmatini isloh qilish (shu jumladan davlat xizmatiga qabul qilish,
mehnatga haq to'lash, kadrlarni tayyorlash va rag'batlantirish tizimi va boshqalar
bilan bog'liq jihatlar majmuasi);
2) byudjet islohoti (vazirliklar va idoralarni moliyalashtirishning taxminiy
printsipidan natijalarga ko'ra dasturiy maqsadli moliyalashtirishga o'tish);
3) ijro hokimiyati organlari tizimini o'zgartirish (bu ko'pincha, birinchi
navbatda, ma'muriy islohotning mazmuni haqida gapirganda nazarda tutiladi.
Ushbu ma'ruza asosan davlat xizmatini isloh qilishning konseptual jihatlariga
to'xtalib o'tadi.
Quyidagilar ma’muriy islohotlarning ustuvor yo‘nalishlari etib belgilandi:
 tadbirkorlik subyektlarining xo‘jalik faoliyatiga davlat aralashuvini
cheklash, shu jumladan, ortiqcha davlat tomonidan tartibga solishni to‘xtatish;
 ma muriy ijroiya organlarining funktsiyalari va vakolatlariningʼ
takrorlanishini istisno qilish;
 iqtisodiyot sohasida o'zini o'zi tartibga soluvchi tashkilotlar tizimini
rivojlantirish;
 xo'jalik faoliyatini tartibga solish, nazorat va nazorat qilish, davlat mulkini
boshqarish va davlat tashkilotlari tomonidan fuqarolar va yuridik shaxslarga
xizmatlar ko'rsatish bilan bog'liq funktsiyalarni tashkiliy jihatdan ajratish;
 ma muriy ijro etuvchi hokimiyat organlari va O’zbekiston Respublikasining
ʼ
ta'sis sub'ektlarining ijro etuvchi hokimiyat organlari o'rtasidagi vakolatlarni
chegaralash jarayonini yakunlash, ma muriy ijro etuvchi hokimiyat organlarining
ʼ
hududiy organlari faoliyatini optimallashtirish.
32

Islohotning muvaffaqiyatsizligi sabablari orasida ma'muriy islohotni
moliyalashtirishning etarli emasligi va uni amalga oshirish bo'yicha yagona
jamoaning yo'qligi; siyosiy elitada konsensusning zaifligi va ma'muriy islohotlarni
amalga oshirish uchun siyosiy irodaning yo'qligi.
Shunday qilib,bir qator asosiy parametrlar-boshqaruv apparatining soni,
samaradorligi va oqilonaligi; uning moddiy ta'minotining pastligi va
korruptsiyaning yuqori darajasi (bular o'zaro bog'liq); fuqarolik jamiyatining sifati,
uning bir qator davlat funktsiyalarini bajarish qobiliyati va tayyorligi-
O’zbekistonda ma'muriy islohotni amalga oshirishning boshlang'ich shartlari va
yangi ma'muriy islohotlar ruhida o'xshash ma'muriy islohotlarni amalga oshirishni
rag'batlantirganlar o'rtasidagi sezilarli farqni aniqlang. rivojlangan mamlakatlarda
davlat boshqaruvi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI
1. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi: rasmiy matn [Elektron resurs]
"Garant" huquqiy tizimi.
2. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 23 iyundagi 824-sonli
"2022-2027-yillarda ma'muriy islohotlarni amalga oshirish chora-tadbirlari
to'g'risida" gi Farmoni Huquqiy tizim "Garant".
3. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 16 iyuldagi "Davlat
boshqaruvini takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida" gi farmoni Huquqiy
tizim "Garant".
4. O’zbekiston Respublikasi Hukumatining 2018-yil 31 iyuldagi 451-sonli
"Ma'muriy islohotlar bo'yicha hukumat komissiyasi to'g'risida" gi qarori Huquqiy
tizim "Garant".
5. O’zbekiston Respublikasi Hukumatining 2019-yil 25 oktyabrdagi 1789-r-
son qarori (2021-yil 28 martdagi tahrirda) "O’zbekiston Respublikasida 2020-
33

2022-yillarda ma'muriy islohotlar kontseptsiyasi to'g'risida" Huquqiy tizim "
Garant".
6. O’zbekiston Respublikasi Hukumatining 2020-yil 17 iyuldagi 1024-r
"2022-yilgacha mintaqaviy axborotlashtirish kontseptsiyasi to'g'risida" gi qarori
Huquqiy tizim "Garant".
7. O’zbekiston Prezidenti Vladimir Putinning O’zbekiston Respublikasi
Ma muriy Majlisiga Murojaati” “Rossiyskaya gazeta”, 86-son, 26.04.2019 y.ʼ
8. O’zbekistonda ma'muriy islohot. Ilmiy va amaliy qo'llanma
ed. S.E. Narishkina, T.Ya. Xabrieva. M.: INFRA-M, 2021-yil.
9. Bachilo I.L. O’zbekistondagi ma'muriy islohotning mohiyati haqida yana
bir bor. O’zbekistonda ijroiya hokimiyatining shakllanish tarixi va hozirgi
holati. M., 2009-yil.
10. Vilson V. Davlat boshqaruvi fani. Davlat boshqaruvi nazariyasi
klassikasi: Amerika maktabi Ed. D. Shafritz, A. Xayda.-M., 2018 y.
11. Danilin A. Elektron davlat xizmatlari va ma'muriy reglamentlar. Siyosiy
vazifadan “elektron hukumat” arxitekturasigacha. M., 2021-yil.
12. Zaitseva G.A. Ma'muriy islohot vazifalari nuqtai nazaridan O’zbekiston
Respublikasining ijro etuvchi hokimiyat organlari faoliyatining shaffofligini
oshirish Davlat hokimiyati va mahalliy o'zini o'zi boshqarish. 2021-yil. 5-son.
13. Ignatyuk N.A. Ma muriy ijro etuvchi hokimiyat organlarining ma'muriy
ʼ
reglamentlari: metodologiya masalalari O’zbekiston qonunchiligi jurnali. 2020-
yil. № 10.
14. Kupryashin G.L., Soloviev A.I. Davlat boshqaruvi nazariyasi. Voronej,
2019-yil.
15. Lapina M.A. Ma'muriy islohot: birinchi natijalar tahlili va ijro hokimiyati
subyektlari oldida turgan muammolar Huquq va siyosat. 2019-yil. № 2.
34

16. Lobanov V.V. Zamonaviy ma'muriy islohotlar. M. 2022-yil.
35

35

Sotib olish