O’zbekistonda turizm turlarini rivojlantirishga ta’sir etuvchi omillar - Iqtisodiyot - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	15000UZS
Hajmi	257.3KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	13 Noyabr 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Iqtisodiyot

O’zbekistonda turizm turlarini rivojlantirishga ta’sir etuvchi omillar

Sotib olish

O’zbekistonda turizm turlarini rivojlantirishga ta’sir
etuvchi omillar
1

MUNDARIJA:
KIRISH…………………………………………………………………..3
1. Turizmning mohiyati va uning turlari…………………………….……5
2. Turizm turlarini rivojlantiruvchi asosiy omillar………………………13
3. Mamlakatimizda turizmning hozirgi holati va tahlili…………………20
4. Turizm turlarini rivojlantirishning xorij tajribasi……………………...26
5. O‘zbekistonda samarali turizm turlari rivojlantirish istiqbollari………33
XULOSA…………………………………………………………………39
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI………………….41
2

KIRISH
Mavzuning dolzarbligi. O'zbekiston, o'zining boy tarixiy va madaniy merosi,
tabiiy go'zalliklari va turizm resurslari bilan jahon miqyosida e'tirof etiladigan
davlatlardan biridir. So'nggi yillarda mamlakatda turizm sohasining rivojlanishi
katta ahamiyat kasb etmoqda. O'zbekistonning geografik joylashuvi, qadimiy
shaharlar, arxitekturaviy obidalar va milliy madaniyati mamlakatni dunyoning turli
burchaklaridan keladigan sayyohlar uchun jozibador qiladi. Biroq, turizm turlarini
to'liq rivojlantirish uchun bir qator ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy omillarni hisobga
olish zarur.
Turizm sohasining rivojlanishiga ta'sir etuvchi omillarni tahlil qilish, ushbu
sohani yanada samarali rivojlantirishga yordam beradi. Bunga turizm
infratuzilmasining zamonaviylashtirilishi, transport va kommunikatsiya
tizimlarining takomillashuvi, madaniy va tarixiy yodgorliklarning saqlanishi,
ekologik omillar hamda xalqaro turizm bozoridagi raqobatbardoshlikni ta'minlash
kiradi. Shu bilan birga, O'zbekistonda turizmni rivojlantirishda davlat siyosati,
investitsiyalar va xalqaro hamkorlikning o'rni katta.
Kurs ishida O'zbekistonning turizm sohasini rivojlantirishga ta'sir etuvchi
asosiy omillar va ularni samarali boshqarish yo'llari tahlil qilinadi. Shuningdek,
mamlakatda turizmning turli turlarini, jumladan, madaniy, ekoturizm, sog'liqni
saqlash turizmi va boshqa yo'nalishlarning rivojlanishidagi mavjud imkoniyatlar va
to'siqlar o'rganiladi.
Kurs ishining maqsadi: O'zbekistonda turizm turlarini rivojlantirishga ta'sir
etuvchi omillarni tahlil qilish va ularning mamlakat iqtisodiyoti va madaniyatiga
qo'shgan hissasini o'rganishdir. Ushbu ishda, turizm sohasining o'sishiga to'sqinlik
qilayotgan ichki va tashqi omillarni aniqlash, shuningdek, turizm turlarini
rivojlantirishda yuzaga kelayotgan imkoniyatlar va muammolarni o'rganish
maqsad qilinadi.
3

Kurs ishining vazifalari: O'zbekistonda turizm resurslarini tahlil qilish:
O'zbekistonning geografik, tarixiy, madaniy va tabiiy resurslarini o'rganish va
turizm turlarini rivojlantirishdagi potensialini baholash.
Turizm infratuzilmasi va transport tizimini o'rganish: Turizmni
rivojlantirishda zarur bo'lgan infratuzilma, transport va kommunikatsiya
tizimlarining holatini tahlil qilish, mavjud muammolarni aniqlash va ularni hal
qilish yo'llarini ko'rsatish.
Kurs ishining ob’ekti: Kurs ishining ob'ekti — O'zbekistonning turizm
sohasidagi rivojlanish jarayoni bo'lib, bu jarayonni tashkil etuvchi turizm turlari,
infratuzilma, resurslar, davlat siyosati va boshqa omillarni o'z ichiga oladi.
Kurs ishining predmeti: Kurs ishining predmeti — O'zbekistonda turizm
turlarini rivojlantirishga ta'sir etuvchi omillar va ularning mamlakat turizm
sohasining rivojlanishiga bo'lgan ta'siri.
Kurs ishining amaliy ahamiyati: Turizm sohasidagi strategiyalarni ishlab
chiqish: Ushbu ish, O'zbekistonda turizmni rivojlantirish bo'yicha samarali
strategiyalarni ishlab chiqishga yordam beradi. Tahlil qilingan omillar asosida,
turizmning rivojlanishiga to'sqinlik qilayotgan muammolarni aniqlash va ularni hal
qilishga qaratilgan konkret chora-tadbirlar ishlab chiqiladi.
Davlat siyosatini takomillashtirish: Turizmni rivojlantirishga oid amaldagi
davlat siyosati va qonunchilikni tahlil qilish orqali, ushbu sohani yanada samarali
rivojlantirish uchun yangi takliflar kiritiladi. Bu o'z navbatida, turizm sohasidagi
investitsiyalarni jalb qilish va iqtisodiy barqarorlikni ta'minlashga yordam beradi.
4

1. Turizmning mohiyati va uning turlari
Turizm (fransuzcha: our — sayr, sayohat), sayyohlik — sayohat (safar) qilish;
faol dam olish turlaridan biri. Turizm deganda jismoniy shaxsning doimiy
istiqomat joyidan sog lomlashtirish, ma rifiy, kasbiyʻ ʼ amaliy yoki boshqa
maqsadlarda borilgan joyda (mamlakatda) haq to lanadigan faoliyat bilan
ʻ
shug ullanmagan holda 24 soatdan kam bo‘lmagan va 365 kundan oshmagan
ʻ
holda sayohat qilishi tushuniladi. Turizmning tarixi XIX asr boshlariga borib
taqaladi. Dastlab Angliyadan Fransiyaga uyushgan sayyohlik tashkil etilgan
(1815). Turizmning asoschisi hisoblanmish ingliz ruhoniysi Tomas Kuk
1843-yilda 1-temir yo l sayyohligini tashkil qildi. Shundan so ng u o zining
ʻ ʻ ʻ
xususiy turistik korxonasini tuzdi va 1866-yilda dastlabki sayyohlik guruxlari
AQShga jo natildi. Sharqda arab sayyohi Ibn Battuta 21 yoshida sayohatini
ʻ
boshlab, deyarli barcha Sharq va Shimoliy Afrika mamlakatlarini piyoda
kezib chiqdi.
Movarounnahrda ilk sayyohlarning safarlari Amir Temur va Temuriylar
davrida faollashgan. Amir Temur fransuz qiroli Karl VI va ingliz qiroli Genrix IV
bilan doimiy aloqada bo lgan. Uning elchisi 1403-yili Parijga kelgan. Ispaniyalik
ʻ
Klavixoning "Buyuk Temurning hayoti va faoliyati" kitobida Movarounnahrdagi
ijtimoiy hayot va sayyoxlarning Temur davlatiga intilishi aks etgan.
Hozirgi davrda Turizm dunyoning juda ko p mamlakatlarida ommaviy tus
ʻ
olgan. Odatda, Turizm turizm tashkilotlari orqali turizm marshrutlari bo yicha
ʻ
uyushtiriladi. Turizmning juda ko p turlari va shakllari mavjud (ichki, xalqaro,
ʻ
havaskorlik turizmi, uyushgan turizm, yaqin joyga sayohat, uzoqqa sayohat, bilim
saviyasini kengaytirish maqsadidagi turizm, toqqa chiqish, suv turizmi, avtoturizm,
piyoda yuriladigan turizm, sport turizmi va boshqalar).
O zbekistonda turizm sohasiga rahbarlikni "O zbekturizm" milliy
ʻ ʻ
kompaniyasi (27-iyul, 1992-yilda tuzilgan) olib boradi. Kompaniyaning asosiy
vazifasi turizm infrastrukturasini rivojlantirish, chet el sarmoyasini jalb qilib
5

zamonaviy turistik komplekslarni barpo etish, yangi turistik yo nalishlarni ishlabʻ
chiqish, xizmatlar doirasini kengaitirish va boshqalardan iborat.
"O zbekturizm" milliy kompaniyasi sayohat qilish turiga qarab quyidagi
ʻ
turistik yo nalishlarni ishlab chiqqan: klassik yo nalish (Toshkent, Samarqand,
ʻ ʻ
Buxoro, Xiva, Toshkent; Toshkent, Samarqand, Buxoro, Shahrisabz, Toshkent).
Bu yo nalish eng qadimgi yodgorliklar va boshqa tarixiy-madaniy obidalarga
ʻ
tashrif bilan bog liq; ekologik turizm yo nalishi (Chimyon, Chorvoq dam olish va
ʻ ʻ
davolanish oromgohi, Zomin qo riqxonasi, Buxoro viloyatidagi qo riqxonalar). Bu
ʻ ʻ
yo nalish alohida muhofaza qilinadigan tabiiy hududlar va sayyohlar uchun
ʻ
ekologik jihatdan qulay g amda foydali hisoblanadigan joylarga tashrif bilan
ʻ
bog liq; arxeologik turizm yo nalishi (Qoraqalpog iston, Surxondaryo, Samarqand
ʻ ʻ ʻ
hududdari bo ylab). Bu yo nalish O zbekistonning eng qadimiy topilmalari va
ʻ ʻ ʻ
arxeologik qazishmalar olib borilayotgan joylari bilan tanishishni maqsad qilib
qo yadi; ekstremal turizm yo nalishi (Chimyon, Farg ona vodiysi, Orol bo yi,
ʻ ʻ ʻ ʻ
Buxoro, Navoiy viloyati hududlari bo ylab); turizm yo nalishi (Toshkent,
ʻ ʻ
Samarqand, Buxoro, Toshkent) — mamlakatimizdagi tarixiy diniy obidalarni
ziyorat qilish bilan bog liq.
ʻ
Turizm sohasidagi munosabatlarni huquqiy jihatdan tartibga solish, turistik
xizmatlar bozorini rivojlantirish, shuningdek, turistlar va turistik faoliyat
sub yektlarining huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish maqsadida
ʼ
O zbekiston Respublikasining "Turizm to g risida"gi qonuni qabul qilingan (20-
ʻ ʻ ʻ
avgust 1999). Shu bilan birga O zbekiston Respublikasi Prezidentining "2005-
ʻ
yilgacha bo lgan davrda O zbekistonda turizmni rivojlantirish davlat dasturi
ʻ ʻ
to g risida"gi farmoni (15-aprel 1999) sohani rivojlantirishda muhim omil bo ldi.
ʻ ʻ ʻ
Turizm tashkilotlarini takomillashtirish hamda kichik va o rta turistik
ʻ
korxonalarning xizmat ko rsatish bozorini faollashtirish, shuningdek, xorijiy
ʻ
sarmoyani turizm sohasiga jalb qilish maqsadida 1998-yilda O zbekiston
ʻ
Respublikasi hukumati qarori bilan Toshkentda "Xususiy sayyoxlik tashkilotlari
uyushmasi" tashkil etildi. U 300 dan ziyod turistik korxonalar bilan yaqindan
6

aloqada bo lib faoliyat olib boradi. O zbekistonda "Kumushkon" turistik bazasi vaʻ ʻ
"Sanzar" kemping majmuasi mavjud bo lib, ular "O zbekturizm" milliy
ʻ ʻ
kompaniyasi tizimi tashkilotlari hisoblanadi. Shu bilan birga Chorvoq, Chimyon,
Bildersoy dam olish oromgohlari va yuzga yaqin xususiy mehmonxonalar ishlab
turibdi. O zbekistonda ko plab turistlarni qabul qilish va ularga xizmat ko rsatish
ʻ ʻ ʻ
imkoniyatiga ega bo lgan mehmonxonalar soni tobora o sib bormoqda.
ʻ ʻ
O zbekiston 1993-yilda o z safiga 120 dan ortiq mamlakatni birlashtirgan
ʻ ʻ
Jahon turistik tashkiloti (WTO; 1975-yilda tuzilgan)ga a zo bo ldi. Shuningdek,
ʼ ʻ
O zbekiston WTO Yevropa komissiyasi rayosatining ham a zosidir. 2004-yil
ʻ ʼ
"Buyuk ipak yo li" loyihasi doirasida Samarqand viloyatida Jahon turistik
ʻ
tashkilotining vakolatxonasini ochish ko zda tutilgan. O zbekistonda turizm
ʻ ʻ
sohasiga oid "Buyuk ipak yo li" xalqaro turistik reklamaaxborot gaz. (1994-
ʻ
yildan), "Biznes Gayd" JUR (RUS va ingliz tillarida) va boshqa ommaviy nashrlar
chop etiladi.
2021-yil aprel oyida Dog istonda O zbekistonning ziyorat turizm salohiyati
ʻ ʻ
taqdimoti o tkazildi. Bosh vazir o rinbosari, Turizmni rivojlantirish davlat
ʻ ʻ
qo mitasi raisi Aziz Abduhakimov topshirig i bilan Dog istonda «Imomlar yurtiga
ʻ ʻ ʻ
sayohat» yo nalishidagi targ ibot ishlari boshlangan.
ʻ ʻ
Sarguzasht turizmi - sayohatchilar kutilmagan hodisalarni kutishlari mumkin
bo'lgan uzoq joylarni o'rganishni o'z ichiga oladi. Bu yangi madaniyat yoki yangi
landshaft bilan bog'lanishni va ayni paytda jismoniy faollikni o'z ichiga oladi.
Sarguzasht turizmining ba'zi turlari kunduzgi yurish, ryukzak, zip astar, erkin
tushish, rafting, tog’velosipedi, chang'i va snoubordni o'z ichiga oladi..
Agroturizm
Agroturizm yoki agroturizm odatda fermer xo'jaliklarida sodir bo'ladi. Bu
sayohatchilarga qishloq hayotini boshdan kechirish, mahalliy taomlarni tatib
ko'rish va turli dehqonchilik vazifalari bilan tanishish imkoniyatini beradi. Ushbu
turdagi turizm Italiyada fermer xo'jaligi deb ham ataladi. Agroturizmning ba'zi
7

turlari to'g'ridan-to'g'ri bozor agroturizmi, tajriba va ta'lim agroturizmi va tadbir va
dam olish agroturizmidir.
Madaniy turizm
Madaniy turizm - bu sayohatchilar mamlakat yoki din madaniyati, ayniqsa
turmush tarzi va odamlar hayotini shakllantirgan boshqa elementlar bilan
shug'ullanadigan joy. Sayyohlar marosimlar va festivallar kabi tegishli tadbirlarga
sho'ng'ishadi. Dunyodagi mashhur madaniy turizm yo'nalishlaridan ba'zilari
Madagaskardir; Lombok, Indoneziya; Latviya; Haida Gvayi, Britaniya
Kolumbiyasi; Shimoliy Shri-Lanka; Chiang May, Tailand; Aristi, Gretsiya; G'arbiy
Keyp, Janubiy Afrika va Tamilnadu, Hindiston.
Ekoturizm
Ekoturizm buzilmagan tabiiy hududlarga tashrif buyurishni o'z ichiga oladi.
Bu atrof-muhitni asrash va mahalliy aholi farovonligini oshirishga yordam beradi.
Dunyodagi eng yaxshi ekoturizm yo'nalishlari qatoriga Alyaska, Amazonka,
Antarktida, Avstraliyaning Moviy tog'lari, Borneo, Botsvana, Kosta-Rika,
Dominika, Galapagos orollari va Himoloy tog'lari kiradi.
Tibbiy turizm
Tibbiy turizm deganda davolanish uchun boshqa davlatga sayohat qiladigan
odamlar tushuniladi. Rivojlangan mamlakatlardan odamlar arzon narxlarda
davolanish uchun rivojlanayotgan mamlakatlarga boradilar. Dunyodagi mashhur
tibbiy turizm yo'nalishlari Hindiston, Malayziya, Braziliya, Tailand, Meksika,
Kosta-Rika, Tayvan, Janubiy Koreya va Singapurdir.
Diniy turizm
Diniy turizm, shuningdek, e'tiqod turizmi muqaddas joylarga alohida yoki
guruh bo'lib sayohat qilishni anglatadi. Bu joylarga madaniy, tarixiy va diniy
ahamiyatini bilmoqchi bo‘lgan diniy e’tiqodsiz sayyohlar ham tashrif buyurishadi.
Dunyodagi mashhur diniy turizm yo nalishlari: Shvedagon pagodasi, San-Vitaleʻ
8

bazilikasi, Makka, Xarmandir Sohib, Osmon ibodatxonasi, Bahai bog lari,ʻ
Vatikan, Vat Rong Khun, Avliyo Bazil sobori, Paro Taktsang, Ispaniya sinagogasi
va Quddus.
Sport turizmi
Sport turizmi sport musobaqasini kuzatish yoki ishtirok etishni o'z ichiga
oladi. Bu eng tez rivojlanayotgan tarmoqlardan biri bo'lib, 7,68 milliard dollarga
teng. Sport turizmi, shuningdek, sport tadbirlari turizmi, mashhur va nostalji sport
turizmi va faol sport turizmi kabi tasniflanadi. Odatda, sayyohlar Olimpiya
o'yinlari, FIFA Jahon kubogi, F1 Gran-prisi, tennis bo'yicha Jahon chempionati,
BWF Jahon chempionati va Kriket bo'yicha Jahon kubogi kabi tadbirlarga jalb
qilinadi.
O‘zbekiston iqtisodiyotida turizmning ahamiyati juda katta. Turizm sektori
mamlakatning iqtisodiy o‘sishiga, ish o‘rinlari yaratishga, mamlakatni dunyoga
tanitishga va xalqaro aloqalarni kuchaytirishga yordam beradi. O‘zbekistonning
turizm salohiyati juda yuqori, chunki uning boy tarixiy merosi, tabiiy go‘zalliklari,
madaniy obidalari va rivojlangan infratuzilmasi mavjud. Turizm sohasining
O‘zbekiston iqtisodiyotidagi ahamiyatini quyidagi jihatlar orqali ko‘rish mumkin:
1. Iqtisodiy o‘sish va valyuta kirimlari:
Turizm O‘zbekiston iqtisodiyotining muhim tarmoqlaridan biri sifatida
mamlakatga xorijiy valyutani kiritishga yordam beradi. Sayohatchilar tomonidan
sarflangan mablag‘lar (turistik xizmatlar, mehmonxonalar, transport, oziq-ovqat va
boshqa iste’mol tovarlari) mamlakat iqtisodiyotiga kirim keltiradi. Shu bilan birga,
turizm eksporti orqali valyutani jalb qilish o‘smoqda.
9

2. Ish o‘rinlari yaratish:
Turizm sektori ko‘plab ish o‘rinlari yaratadi. Mehmonxonalar, restoranlar,
transport kompaniyalari, gidlar, turizm agentliklari va boshqa xizmat ko‘rsatuvchi
kompaniyalar turizmning rivojlanishi bilan bevosita bog‘liq. Bu, ayniqsa, joylarda
yangi ish o‘rinlari yaratishga va aholi daromadlarini oshirishga yordam beradi.
3. Madaniy va tarixiy merosni saqlash va rivojlantirish:
Turizm madaniy va tarixiy obidalar, arxitektura yodgorliklarini saqlashga va
ularga e’tibor qaratishga yordam beradi. Turizmni rivojlantirish mamlakatning boy
tarixiy va madaniy merosini saqlash, turistik ob’ektlarni yangilash va
modernizatsiya qilishni taqozo etadi. Bu esa nafaqat turizmni rivojlantirish, balki
O‘zbekistonning madaniy merosini xalqaro miqyosda tanitishga imkon beradi.
4. Hududiy rivojlanishni qo‘llab-quvvatlash:
Turizmni rivojlantirish mintaqaviy iqtisodiy rivojlanish uchun ham muhimdir.
Sayohatlar va turizm xizmatlari rivojlanishi, ayniqsa, kichik va o‘rta shaharlarda,
qishloqlarda, kam rivojlangan hududlarda yangi ish o‘rinlari yaratadi va mahalliy
iqtisodiyotni faollashtiradi. Bu esa turizmning iqtisodiy rivojlanishiga ijobiy ta’sir
ko‘rsatadi.
5. Infratuzilmani rivojlantirish:
Turizm sektori mamlakat infratuzilmasining rivojlanishiga ham katta ta’sir
ko‘rsatadi. Mehmonxonalar, restoranlar, transport tarmoqlari, yo‘llar, havo portlari,
internet xizmatlari va boshqa turistik inshootlar qurilishi turizmni rivojlantirish
uchun zarurdir. Bu infratuzilma har doim umumiy iqtisodiyotning rivojlanishiga
yordam beradi.
6. Xalqaro aloqalarni rivojlantirish:
Turizm orqali xalqaro aloqalar va madaniyatlararo o‘zaro tushunish
rivojlanadi. O‘zbekistonning sayyohlarni jalb qilishi, xalqaro festivallarga
11

mezbonlik qilish, turistik hamkorlikni kengaytirish orqali mamlakat dunyo bo‘ylab
tanilishi va xalqaro nufuzini oshiradi.
7. Ekoturizm va barqaror rivojlanish:
O‘zbekistonning tabiiy go‘zalliklari, qishloq joylari va ekologik resurslari
turizmni rivojlantirishga yordam beradi. Ekoturizm orqali tabiiy resurslardan
barqaror foydalanish, ekologik muvozanatni saqlash va tabiatni himoya qilishga
katta e’tibor qaratilmoqda. Bu turizm turining iqtisodiy va ekologik foydalari
mavjud.
8. O‘zbekistonni xalqaro miqyosda tanitish:
Turizm O‘zbekistonning xalqaro imidjini shakllantiradi. Sayohatchilar
O‘zbekistonga tashrif buyurganlarida mamlakatning boy madaniyati, tarixiy
yodgorliklari, mehmondo‘stligi va boy tabiatiga guvoh bo‘lishadi. Bu, o‘z
navbatida, xalqaro savdo, investitsiya va boshqa sohalarda O‘zbekistonni
tanitishga yordam beradi.
2. Turizm turlarini rivojlantiruvchi asosiy omillar
O‘zbekiston tarixan boy madaniyat va tabiiy resurslarga ega. Mamlakatda
ko‘plab tarixiy obidalar, arxitektura yodgorliklari, qadimiy shaharlar (Buxoro,
Samarqand, Xiva), buyuk shaxslarning yodgorliklari va boshqa madaniy meros
mavjud. Shuningdek, O‘zbekistonning tabiiy go‘zalliklari, tog‘lar, cho‘llar,
o‘rmonlar va boshqa tabiat mo‘jizalari ham turizmni rivojlantirish uchun katta
salohiyatga ega. Bu obidalar va tabiiy resurslar sayyohlarni jalb qilishda asosiy
omil hisoblanadi.
Geografik joylashuv: O‘zbekistonning geografik joylashuvi ham turizmni
rivojlantirishda muhim rol o‘ynaydi. O‘zbekiston Markaziy Osiyoda joylashgan
bo‘lib, bu mamlakatni xalqaro transport va savdo yo‘llarida qulay joyda turishini
ta’minlaydi. O‘zbekistonning chegaralari bilan qo‘shni davlatlar (Qozog‘iston,
Tojikiston, Qirg‘iziston, Afg‘oniston va boshqa) ham turizm sohasida hamkorlikni
rivojlantirishga imkon beradi.
12

Turistik infratuzilmaning rivojlanishi: Turizm sohasining rivojlanishiga
mehmonxonalar, transport (avtomobil, temir yo‘l, havo yo‘llari), restoranlar,
sayyohat agentliklari, qo‘shimcha xizmatlar kabi infratuzilmaviy ob’ektlar muhim
ahamiyatga ega. O‘zbekiston bu borada jiddiy ishlar olib bormoqda. Yangi
mehmonxonalar va turistik markazlar qurilishi, havo portlarining modernizatsiya
qilinishi va transport tarmoqlarining kengaytirilishi sayohatchilar uchun qulay
sharoitlar yaratadi.
Davlat siyosati va qo‘llab-quvvatlash: O‘zbekiston hukumati turizmni
rivojlantirishga alohida e’tibor qaratmoqda. Turizm sohasini qo‘llab-quvvatlash
uchun turli huquqiy va iqtisodiy chora-tadbirlar ko‘rilmoqda, masalan:
Viza siyosati: Viza talablarini soddalashtirish, ko‘plab mamlakatlar uchun
elektron vizalar tizimini joriy etish.
Davlat dasturlari: Turizmni rivojlantirish bo‘yicha davlat dasturlari va
loyihalarining amalga oshirilishi.
Soliq imtiyozlari: Turizm sohasidagi investitsiyalar uchun imtiyozli soliq
rejimlari.
Madaniy tadbirlar va festivallar: Xalqaro madaniy tadbirlar, festivallar,
ko‘rgazmalar va boshqa tadbirlar orqali turizmni rivojlantirish.
Ta’lim va kadrlar tayyorlash: Turizm sohasida malakali mutaxassislar va
professional kadrlar yetishmasligi ba’zi muammolarni keltirib chiqarishi mumkin.
Shu sababli, O‘zbekiston turizm sohasidagi kadrlarni tayyorlashga katta e’tibor
bermoqda. Mamlakatda turizmga oid o‘quv dasturlari, kurslar va treninglar tashkil
etiladi, shuningdek, turizm sohasi bo‘yicha malakali kadrlar ishlab chiqish uchun
oliy o‘quv yurtlari va trening markazlari faoliyat ko‘rsatadi.
Madaniy va sport tadbirlari: Mamlakatda o'tkazilayotgan turli madaniy va
sport tadbirlari, festivallar, musobaqalar va xalqaro ko‘rgazmalar O‘zbekistonni
dunyoga tanitish va sayyohlarni jalb qilishda muhim omil bo‘lib xizmat qiladi.
13

Samarqand, Buxoro, Toshkent kabi shaharlarda o‘tkaziladigan festivallar va sport
musobaqalari turizmni rivojlantirishga xizmat qiladi.
Xalqaro hamkorlik va reklama: Xalqaro turizm bozorida muvaffaqiyatli
faoliyat yuritish uchun reklama va PR kampaniyalari zarur. O‘zbekiston turizm
bo‘yicha xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlik qilib, mamlakatni turizm sohasida
tanitishga katta e’tibor qaratmoqda. Ko‘plab xalqaro turistik ko‘rgazmalarda
qatnashish, O‘zbekistonni tanitadigan reklama va marketing kampaniyalarini
amalga oshirish turizmni rivojlantirishga yordam beradi.
Ekoturizm va barqaror rivojlanish: O‘zbekistonning tabiiy boyliklarini saqlab
qolish va barqaror rivojlanishga erishish uchun ekoturizmni rivojlantirishga katta
e’tibor qaratilmoqda. Ekoturizm orqali tabiiy resurslardan barqaror foydalanish,
ekologik muvozanatni saqlash va tabiatni asrab-avaylashga yordam beradi. Bu,
shuningdek, sayyohlarning ekologik savodxonligini oshiradi.
Boy tarixiy va madaniy meros:
O‘zbekiston tarixan juda boy madaniy merosga ega bo‘lib, bu mamlakatni
sayohatchilar uchun juda jozibador qiladi. Samarqand, Buxoro, Xiva kabi
shaharlarda joylashgan tarixiy obidalar, arxitektura yodgorliklari va islomiy
madaniyatning qadimiy markazlari turistlar uchun qiziqarli bo‘lib, mamlakatni
dunyoga tanitishda katta rol o‘ynaydi. Shuningdek, shaharlarda qadimgi muzeylar,
masjidlar, madrasa va boshqa tarixiy obidalar mavjud, bu esa madaniy turizmni
rivojlantirishga yordam beradi.
Tabiiy resurslar va ekologik salohiyat: O‘zbekistonda tabiiy go‘zalliklar,
tog‘lar, cho‘llar, o‘rmonlar, ko‘llar va boshqa tabiiy resurslar mavjud. Ayniqsa,
ekoturizm uchun keng imkoniyatlar mavjud, chunki tabiiy muhitni asrab-avaylash
va ekologik turizmni rivojlantirishga katta e’tibor qaratilmoqda. Farg‘ona vodiysi,
Zarafshon tog‘lari, Chimgan tog‘lari, Bo‘stonliq va Buxoro viloyatidagi tabiiy
go‘zalliklar sayohatchilarni jalb qilish uchun ajoyib imkoniyatlar yaratadi.
14

Turizm infratuzilmasining rivojlanishi: Mamlakatda mehmonxonalar, turistik
komplekslar, aviakompaniyalar va transport tarmoqlari kabi turizm
infratuzilmasini rivojlantirish ishlari amalga oshirilmoqda. O‘zbekistonning
turistik markazlarida yangi mehmonxonalar, restoranlar va dam olish maskanlari
qurilmoqda. Havo portlari va temir yo‘l tarmoqlari modernizatsiya qilinmoqda, bu
esa turistlarning mamlakatga kelishini va uning hududlariga oson harakat qilishini
ta'minlaydi.
O‘zbekistonning geografik joylashuvi: O‘zbekiston markaziy Osiyoda
joylashgan va uning hududi qator mamlakatlar bilan chegaralangan. Bu turizm
uchun juda qulay, chunki O‘zbekiston mintaqadagi boshqa davlatlar bilan yaxshi
transport va logistika tarmoqlari orqali bog‘langan. Shu bilan birga, mamlakatning
xalqaro havo yo‘llari tarmog‘i kengayib bormoqda, bu esa turistlar uchun oson
kirishni ta’minlaydi.
Davlat siyosati va turizmni qo‘llab-quvvatlash: O‘zbekiston hukumati
turizmni rivojlantirish uchun turli tashabbuslarni qo‘llab-quvvatlamoqda. Turizmni
rag‘batlantirish, qulay vizalar siyosati va boshqa soliq imtiyozlari orqali turizm
sohasida investitsiyalarni jalb qilishga qaratilgan bir qator yengilliklar joriy etilgan.
Misol uchun, viza tartibining soddalashtirilishi, turistlarga vizasiz yoki elektron
vizalar berilishi turizmni rivojlantirishda muhim omil hisoblanadi.
Mahalliy aholi va mehmondo‘stlik: O‘zbekiston xalqining mehmondo‘stligi
va samimiyligi turizm sohasining rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Sayohatchilar uchun mehmondo‘stlik va yaxshi kutib olish, ularning mamlakatga
bo‘lgan qiziqishini oshiradi. Mahalliy aholi turizmni rivojlantirish va unga
moslashish borasida o‘z bilimlarini oshirishga tayyor, bu esa xizmatlarning sifatini
yaxshilashga olib keladi.
Turizmga oid bilim va malakani oshirish: O‘zbekiston turizm sohasida
o‘qitish va malaka oshirish tizimiga alohida e’tibor qaratmoqda. Mehmonxona
menejmenti, gidlik, turizm marketingi va boshqa sohalarda malakali mutaxassislar
15

tayyorlanmoqda. O‘zbekistonning turizm sohasida yuqori malakali kadrlar
yetishmovchiligini bartaraf etish, xizmatlar sifatini yaxshilash va sayohatchilar
uchun professional xizmatlarni taqdim etish juda muhim.
Xalqaro hamkorlik va brending: O‘zbekistonning xalqaro turizm bozorida o‘z
brendini yaratish va xalqaro hamkorlikni rivojlantirishga alohida e’tibor
qaratilmoqda. Mamlakatning turistik salohiyatini global miqyosda tanitish uchun
xalqaro turizm yarmarkalarida qatnashish, media va reklama orqali tanitish ishlari
amalga oshirilmoqda.
Turizmni diversifikatsiya qilish: O‘zbekiston turizmni faqat tarixiy yoki
ekoturizm bilan cheklamagan holda, turli turizm turlarini rivojlantirishga e’tibor
qaratmoqda. Sog‘liqni saqlash turizmi, sport turizmi, kashfiyot turizmi va
gastronomik turizm kabi sohalarga alohida e’tibor qaratilishi, turizmni
diversifikatsiya qilishga imkon yaratadi.
O‘zbekistonning tabiiy go‘zalliklari, cho‘llar, tog‘lar, daryolar, ko‘llar va
milliy bog‘lari ekoturizmni rivojlantirish uchun katta imkoniyatlar yaratadi.
Masalan, Farg‘ona vodiysi, Chimgan, Bildirsoy kabi joylar dam olish va sayohat
qilish uchun juda mos. Ekoturizm va tabiatni saqlashga yo‘naltirilgan turizm
turlarining rivojlanishi muhim ahamiyatga ega.
Turistik infratuzilmaning rivojlanishi: Mamlakatda turizm sohasining
rivojlanishi uchun mehmonxonalar, restoranlar, transport infratuzilmasi, yo‘llar va
havo portlarining sifatli va zamonaviy bo‘lishi zarur. O‘zbekistonda mehmonxona
va turizm infratuzilmasini rivojlantirishga qaratilgan yirik loyihalar amalga
oshirilmoqda, bu esa sayohat qilishni yanada qulaylashtiradi. Shuningdek,
Yevropa, Osiyo va boshqa hududlarga havo qatnovlarining kengayishi xalqaro
turizmni rivojlantirishda muhim o‘rin tutadi.
16

3. Mamlakatimizda turizmning hozirgi holati va tahlili
Fransiya dunyodagi eng mashhur turistik yo‘nalishlardan biri hisoblanadi,
uning muvaffaqiyatli turizm tarmog‘i madaniy va tarixiy obidalar bilan bog‘liq.
Frantsiyada sayyohlar uchun qayta tiklangan va saqlangan madaniy yodgorliklar,
san’at muzeylari (masalan, Luvr muzeyi) va arxitektura yodgorliklari katta
ahamiyatga ega. Shuningdek, Frantsiya o‘zining gastronomiyasi, moda va san’ati
bilan tanilgan. Bu mamlakatda turizmni rivojlantirishda davlat va xususiy
sektorning hamkorligi, turistik ob’ektlarning saqlanishi va reklama faoliyati
muhim o‘rin tutadi.
Italiya: Ekoturizm va agro-turizmni rivojlantirish Italiya o‘zining qishloq
hududlari va tabiiy go‘zalliklarini turizmga jalb qilishda muvaffaqiyat qozondi.
Agro-turizm (qishloq turizmi) Italiyada juda mashhur bo‘lib, sayohatchilarni
qishloq xo‘jaligi bilan tanishtirish va tabiiy muhitda dam olish imkoniyatini taqdim
etadi. Shuningdek, Italiya o‘zining ekologik turizmga bo‘lgan yondashuvi bilan
ham tanilgan. Tabiiy resurslarni saqlash, ekoturizmni rivojlantirish va barqaror
turizmni qo‘llab-quvvatlash maqsadida ko‘plab loyihalar amalga oshirilmoqda.
Yaponiya: Texnologiya va madaniy turizmni integratsiyalash Yaponiya
o‘zining yuqori texnologiyalari, an’anaviy madaniyati va tabiiy go‘zalliklari bilan
sayyohlarni jalb etishda muvaffaqiyatli. Yaponiya, shuningdek, “robototexnika
turizmi” va “aqlli turizm”ni rivojlantirishga qaratilgan. Turistik joylar va
mehmonxonalar zamonaviy texnologiyalar, avtomatlashtirilgan xizmatlar va
raqamli infratuzilma yordamida sayohatchilarga yuqori sifatli xizmatlar taqdim
etadi. Yaponiya madaniy turizmni ham rivojlantirib, turizmni an’anaviy va
zamonaviy madaniyatni birlashtirish orqali o‘zgacha tajriba taqdim etadi.
Avstraliya: Ekoturizm va tabiatni saqlash Avstraliya ekoturizm sohasida katta
tajribaga ega. Grate Barrier Reef kabi tabiiy yodgorliklar va milliy bog‘lar turizmni
rivojlantirishda asosiy manbalar hisoblanadi. Avstraliyada ekoturizmga qaratilgan
turizm strategiyasi davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanadi va ekologik muhofaza
qilishning yuqori darajasi ta’minlanadi. Bu yerda ekologik turizmni
18

rivojlantirishda turistik kompaniyalar va mahalliy jamoalar o‘rtasidagi hamkorlik
muhim ahamiyatga ega.
Isroil: Diniy turizmni rivojlantirish Isroil, ayniqsa, diniy turizmda katta
tajribaga ega. Mamlakatda diniy sayohatlar, masalan, Quddusdagi muqaddas
joylarga safar qilish, yil davomida juda ko‘p sayyohlarni jalb qiladi. Isroil
hukumati diniy turizmni rivojlantirish uchun turli reklama kompaniyalarini va
sayohat tashkilotlarini qo‘llab-quvvatlaydi. Buning natijasida mamlakat xalqaro
turizmda o‘z o‘rnini mustahkamlaydi va ko‘plab sayyohlarni jalb qiladi.
Tailand: Massali turizm va plaž turizmini rivojlantirish
Tailand dunyodagi eng mashhur massali turizm yo‘nalishlaridan biri sifatida
ajralib turadi. Tailandning plyajlar va tropik orollaridagi turizmni rivojlantirish,
ayniqsa, xalqaro sayohatchilarni jalb etishda muvaffaqiyat qozondi. Mamlakatda
dam olish, baliq ovlash, suv sportlari va boshqa ko‘plab faoliyatlar bilan bog‘liq
turizm rivojlanmoqda. Tailand hukumatining turizmni qo‘llab-quvvatlash siyosati,
qulay narxlar va rivojlangan mehmonxona tarmoqlari bu sohada muvaffaqiyatni
ta’minlamoqda.
Ispaniya: Turizmni diversifikatsiya qilish Ispaniya turizmi juda
diversifikatsiyalangan, bu mamlakatda madaniy, plyaj, tog‘ va ekologik turizm
turlari birgalikda rivojlanmoqda. Ispaniyaning Andalusiya mintaqasida tarixiy va
madaniy obidalar, Barsselonada san’at va arxitektura, Kosta Brava va Kosta del
Sol kabi plyaj hududlari mashhur. Ispaniya hukumati turizmni rivojlantirish uchun
turli reklama kampaniyalarini va turizm infratuzilmasini takomillashtirishga katta
e’tibor qaratmoqda.
Muammolar:Infrastruktura yetishmovchiligi: Ba’zi mintaqalarda zamonaviy
mehmonxonalar, transport tizimi va yo‘llar sifati past.
Marketing va targ‘ibotning sustligi: O‘zbekistonning sayyohlik salohiyati
xalqaro maydonda yetarli darajada targ‘ib qilinmayapti.
19

Turizm xizmatlarining sifat masalasi: Gidlar va xizmat ko‘rsatish sohasidagi
xodimlarning tayyorgarligi yetarli emas.
Ekologik muammolar: Ba’zi tabiiy zonalarda turizm sabab atrof-muhitga zarar
yetmoqda.
Xorijiy til muammosi: Hududiy xizmat ko‘rsatuvchilar orasida ingliz tilida
muloqot qilish qobiliyati past.
Yechimlar:
Infrastruktura rivoji:Sayyohlik hududlarida zamonaviy mehmonxonalar va
transport tarmog‘ini kengaytirish.
Sayyohlik joylariga qulay yo‘l va infratuzilmani yaxshilash.
Xalqaro reklama va marketing:O‘zbekistonning tarixi, madaniyati va tabiiy
go‘zalligini ko‘rsatadigan xalqaro kampaniyalarni tashkil etish.
Ijtimoiy tarmoqlarda faol targ‘ibot olib borish.
Xodimlar malakasini oshirish:Xalqaro turizm standartlariga muvofiq gidlar va
xizmat ko‘rsatish sohasidagi mutaxassislar uchun treninglar tashkil qilish.
Xorijiy tillarni o‘rgatishga urg‘u berish.
Ekoturizmni rivojlantirish:Tabiiy hududlarni muhofaza qilish choralarini
ko‘rish.
Ekologik toza turizm turlarini (masalan, trekking, eko-loji) ommalashtirish.
Diversifikatsiya:Madaniy, tarixiy, gastronomik, sog‘lomlashtirish va sport
turizmini rivojlantirish.
Qishloq turizmini targ‘ib qilish orqali mahalliy iqtisodiyotni qo‘llab-
quvvatlash.
Muammolar:Infratuzilmaning zaifligi:
20

Transport tarmog‘i, turistik ob’yektlar va mehmonxonalar soni va sifati yetarli
emas.
Marketing va brend yaratish:
O‘zbekistonning turizm salohiyati haqidagi ma'lumotlar chet elda yetarlicha
tarqatilmayapti. O‘zbekistonning turistik brendi ham hali shakllanmagan.
Xizmat ko‘rsatish madaniyati:
Mehmonlar uchun yuqori sifatli xizmat ko‘rsatish madaniyati va malakali
xodimlar yetishmayapti.
Mahalliy va madaniy tajribalarni yetarlicha aks ettirish:
Turlar ko‘pincha standart va ommaviy bo‘lib, mahalliy madaniyat va
an’analarni chuqurroq aks ettirish kamroq.
Xavfsizlik va huquqiy muammolar:
Turistlar uchun xavfsizlik darajasi ba'zan past bo‘ladi va sayohat
qilayotganlarning huquqlari himoya qilinmaydi.
Yechimlar:
Infratuzilmani yaxshilash:
Yangi mehmonxonalar, transport tizimlarini modernizatsiya qilish va
hududlar o‘rtasida samarali transport aloqalarini yaratish.
Brend yaratish va marketingni kuchaytirish:
O‘zbekistonni xalqaro bozorlar uchun targ‘ib qilish, ijtimoiy tarmoqlardan va
turizm yarmarkalaridan samarali foydalanish.
Xizmat ko‘rsatish madaniyatini oshirish:
Xodimlarni malakasini oshirish, xizmat ko‘rsatish sohasidagi kurslar va
treninglarni tashkil etish.
21

Mahalliy madaniyatni rivojlantirish:
Turlarni mahalliy an'analar, san'at, oshxona va xalq musiqa festivallari bilan
boyitish. Bu turistlarga o‘ziga xos tajribalar taqdim etadi.
Xavfsizlik va huquqiy himoyani kuchaytirish:
Turistlar uchun xavfsizlikni ta'minlash va turizm sohasidagi huquqiy
himoyani yaxshilash.
Turkiya: Plyaj va tarixiy turizm integratsiyasi
Tajriba: Turkiya sayyohlik infratuzilmasini rivojlantirish uchun plyaj turizmi
va tarixiy obidalarni birlashtirgan. Istanbul, Kapadokiya va Antaliya kabi
yo‘nalishlar barcha turdagi turistlarni jalb qiladi.
Yechim: Mehmonxonalar, transport va xizmat ko‘rsatish sifatini oshirish
bilan birga, tarixi va madaniyatini turistik mahsulotga aylantirish.
Fransiya: Madaniy va gastronomik turizm Tajriba: Fransiya dunyoning eng
ko‘p tashrif buyuriladigan mamlakati bo‘lib, u madaniy obidalar (Eyfel minorasi,
Luvr muzeyi) va gastronomik tajribalar bilan tanilgan.
Yechim: O‘zbek taomlari va madaniy merosni global darajada targ‘ib qilish
ham turistlarni jalb qilishda samarali bo‘lishi mumkin.
Yaponiya: An'anaviy va zamonaviy turizm uyg‘unligi Tajriba: Yaponiya
qadimiy an’analarni (geysha, choy marosimlari, shinto ibodatxonalari) zamonaviy
texnologiyalar va shahar turlariga uyg‘unlashtirgan.
Yechim: O‘zbekistonda zamonaviy sayyohlik joylarini (masalan, yangi
texnoparklar yoki madaniyat markazlari) rivojlantirish bilan birga tarixiy joylarni
saqlab qolish.
Birlashgan Arab Amirliklari: Texnologik va hashamatli turizm Tajriba: BAA
ulkan investitsiyalar bilan hashamatli mehmonxonalar, sun’iy orollar va texnologik
bog‘larni yaratdi. Bundan tashqari, qulay viza tizimi turistlarni jalb qiladi.
22

Yechim: O‘zbekistonning Samarqand, Buxoro va Xivada yuqori darajadagi
mehmonxonalar va qulay transport tizimini yaratish orqali turistlar oqimini
oshirish.
Italiya: Shohko‘rish (slow tourism) va qishloq turizmi Tajriba: Italiya qishloq
joylarida sho‘rko‘rish (sekin turizm) targ‘ib qilib, turistlarga mahalliy hayot tarzini
his qilish imkonini beradi.
Yechim: O‘zbek qishloq turizmini rivojlantirish, masalan, mahalliy xalq bilan
birga paxta terish, tandirda non yopish yoki milliy kuy va raqslarni o‘rganish
imkoniyatlarini yaratish.
Shveytsariya: Tog‘-chang‘i va ekologik turizm Tajriba: Shveytsariya tog‘-
chang‘i kurortlari va ekologik sayohatlarni muvaffaqiyatli rivojlantirgan.
Sayohatlarda barqarorlikka katta e’tibor qaratiladi.
Yechim: O‘zbekistonning tog‘li hududlarida (Chimgan, Hisor tog‘lari)
ekologik turizmni rivojlantirish va toza tabiatni saqlab qolish.
Tajriba: Ispaniya turizm sohasida muvaffaqiyatli rivojlanish uchun bir necha
yondoshuvlarni qo‘llagan. Granadadagi Alhambra saroyi va Barselonadagi Antoni
Gaudining arxitektura asarlari — o‘ziga xos madaniy va tarixiy obidalar
sayyohlarni jalb etadi. Shuningdek, Ispaniya ijtimoiy va madaniy festivallarga
katta e'tibor beradi, masalan, tomat festivali va Flamenco raqslari.
Yechim: Marketing va brend yaratish sohasida muvaffaqiyat, madaniy va
tarixiy merosni ilgari surish orqali turizmni rivojlantirish. Hududlarda turistik
infratuzilmani rivojlantirish, shuningdek, o‘qitish va xodimlar malakasini oshirish.
4. Turizm turlarini rivojlantirishning xorij tajribasi
23

Turizm – iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy rivojlanishning muhim sohalaridan
biri bo‘lib, mamlakatlar va xalqlar o‘rtasidagi madaniy almashuv, iqtisodiy
daromad manbai va bandlikni ta'minlovchi sektor hisoblanadi. Uning asosiy
ahamiyati:
Iqtisodiy foyda: Turizm davlatga katta miqdorda daromad keltiradi, yangi ish
o‘rinlarini yaratadi va kichik biznesni rivojlantirishga turtki beradi.
Madaniy almashuv: Turistlar orqali xalqlar o‘rtasida madaniy qadriyatlar, urf-
odatlar va an'analar ommalashadi.
Tabiat va merosni himoya qilish: Turizm ekoturizm va madaniy turizm orqali
tabiiy va madaniy boyliklarni asrashni rag‘batlantiradi.
Infratuzilma rivoji: Yo‘llar, mehmonxonalar, transport va boshqa
xizmatlarning rivojlanishiga sabab bo‘ladi.
Global rivojlanish xususiyatlari
O‘sish sur'ati: Turizm dunyo bo‘ylab tez sur'atlarda rivojlanmoqda. Xalqaro
sayyohlar soni yildan-yilga oshib, turli mintaqalar yangi turizm yo‘nalishlarini
ochmoqda.
Ekoturizmning o‘sishi: Tabiatga zarar yetkazmaydigan turizm, ekologik
mas'uliyat va barqaror rivojlanishga katta e'tibor berilmoqda.
Texnologiyalarning roli: Onlayn bronlash tizimlari, sun'iy intellekt va raqamli
marketing global turizmni qulay va tezkor qildi.
Kengayish: Yangi turizm turlari (sog‘lomlashtirish, ilmiy, gastronomik
turizm) ommalashmoqda.
Iqlim o‘zgarishining ta'siri: Iqlim o‘zgarishi plyajlar, tog‘-chang‘i kurortlari
va boshqa joylarga salbiy ta'sir ko‘rsatmoqda, bu esa turizmni moslashuvchan
bo‘lishga majbur qilmoqda.
24

Iqtisodiy foyda: Turizm, mamlakatlarning iqtisodiy rivojlanishida muhim
o‘rin tutadi. U ish o‘rinlari yaratadi, mahalliy biznesni qo‘llab-quvvatlaydi va
davlat byudjetiga soliqlar orqali daromad keltiradi.
Madaniy va ijtimoiy ta'sir: Turizm turli madaniyatlarni o‘rganish va o‘zaro
tushunishni rivojlantirishga yordam beradi. Xalqaro muloqot va tajriba
almashinuvi orqali turizm xalqlar o‘rtasida do‘stlik va hamkorlikni
mustahkamlaydi.
Tabiat va atrof-muhitni saqlash: Ekoturizm tabiiy resurslarni himoya qilish va
ularni barqaror tarzda boshqarish orqali tabiatni saqlashda yordam beradi. Tabiatni
o‘rganish va himoya qilish uchun turizmni rag‘batlantirish muhim.
Siyosiy ahamiyat: Turizm, davlatlar o‘rtasida diplomatik munosabatlarni
yaxshilash va xalqaro miqyosda mamlakat imijini oshirishga yordam beradi.
Global rivojlanish xususiyatlari:
Raqamli texnologiyalar: Internet va mobil ilovalar orqali turizm sohasida
xizmatlar va rejalashtirish jarayonlari yanada osonlashgan. Sayohatlar onlayn
rejalashtirilmoqda, elektron chiptalar, to‘lov tizimlari va geografik ma'lumotlar
orqali turizm sohasida yangi imkoniyatlar yaratilmoqda.
Barqaror turizm: Global miqyosda barqaror turizm rivojlanmoqda. Tabiatni
himoya qilish, mahalliy xalqlarni qo‘llab-quvvatlash va iqtisodiy jihatdan barqaror
sayohatlarni rag‘batlantirishga qaratilgan tashabbuslar ortib bormoqda.
Pandemiya ta'siri: COVID-19 pandemiyasi turizm sohasiga katta ta'sir
ko‘rsatdi. Xavfsizlik choralari va cheklovlar sayohatlar va mehmonxonalar
sohasiga ta'sir qildi, ammo pandemiya oxirida tiklanish uchun yangi strategiyalar
ishlab chiqilmoqda.
Ommaviy turizmning o‘sishi: Global miqyosda ommaviy turizm (mass
tourism) o‘sib bormoqda. Keng miqyosdagi sayohatlar va turistik joylar ko‘p
25

odamlarni jalb qilmoqda, bu esa transport, mehmonxona va infrastrukturani
takomillashtirishni talab qilmoqda.
Iqtisodiy o'sish: Turizm xalqaro savdoda katta rol o'ynaydi. Ko'plab
mamlakatlar turizmni iqtisodiy o'sishning asosiy manbalaridan biri sifatida
qaraydi. Turizm sanoati, mehmonxona, transport, restoran va boshqa xizmatlar
kabi sohalarda ish o'rinlari yaratadi va mahalliy iqtisodiyotga sezilarli hissa
qo'shadi.
Madaniy almashuv: Turizm madaniyatlararo almashuvni rivojlantiradi.
Sayohatchilar va mahalliy aholining o'zaro aloqalari turizm orqali madaniy meros,
an'analar va urf-odatlar haqida bilim almashish imkonini yaratadi.
Tabiatni muhofaza qilish: Eko-turizm tabiiy resurslarni muhofaza qilishga
yordam beradi. Sayyohlar tabiiy go'zalliklar va biologik xilma-xillikni saqlashga
yordam beradigan faoliyatlarga yo'naltirilgan bo'lib, bu tabiatni asrashni
rag'batlantiradi.
Xalqaro tinchlikni ta'minlash: Turizm xalqaro munosabatlarni mustahkamlash
va xalqaro tinchlikni ta'minlashda muhim rol o'ynaydi. Sayohatlar mamlakatlar
o'rtasidagi to'qnashuvlarni kamaytirib, do'stlik va hamkorlikni rivojlantiradi.
Global Rivojlanish Xususiyatlari:
Texnologiya va raqamli transformatsiya: Turizm sohasidagi global
rivojlanishning asosiy xususiyatlaridan biri raqamli texnologiyalarning keng
tarqalishi. Online bronlash, mobil ilovalar va raqamli to'lov tizimlari turizmni
yanada qulay va samarali qiladi. Bundan tashqari, virtual sayohatlar va sun'iy
intellekt asosidagi xizmatlar ham o'sib bormoqda.
Davlat va xususiy sektor hamkorligi: Ko'plab mamlakatlarda davlat va
xususiy sektor birgalikda turizmni rivojlantirishga e'tibor qaratmoqda. Yangi
infrastrukturani yaratish, marketing kampaniyalarini tashkil etish va turizmni
qo'llab-quvvatlash uchun hukumatlar va xususiy kompaniyalar birgalikda ishlaydi.
26

Barqaror rivojlanish: So'nggi yillarda barqaror turizm rivojlanishining
ahamiyati oshib bormoqda. Odamlar ekologik muammolarga nisbatan sezgirroq
bo'lib, sayohatni rejalashtirishda yashil turizm va atrof-muhitni muhofaza qilishni
qo'llab-quvvatlaydilar. Barqaror turizm uzoq muddatda tabiatga zarar
yetkazmasdan va mahalliy iqtisodiyotlarni rivojlantirgan holda amalga oshiriladi.
Pandemiya ta'siri: COVID-19 pandemiyasi turizm sohasida katta
o'zgarishlarga olib keldi. Xalqaro sayohatlar cheklangani, sog'liqni saqlash
choralarini kuchaytirish va yangi sanitariya normalari kiritilishi bilan turizm
sohasida yangi tendensiyalar paydo bo'ldi, jumladan, "kontaktless" xizmatlar va
xavfsizlikka oid yangiliklar.
Iqtisodiy rivojlanish: Turizm mamlakatga xorijiy valyuta olib keladi, ish
o'rinlarini yaratadi va kichik bizneslarni rivojlantiradi.
Madaniy almashinuv: Turizm turli millat va madaniyatlar o'rtasida aloqalarni
mustahkamlaydi va o'zaro tushunishni rivojlantiradi.
Ijtimoiy ta'sir: Turizm mahalliy aholi uchun xizmat ko'rsatish va ko'ngilochar
infratuzilmani yaxshilaydi.
Tabiiy resurslarni himoya qilish: Ekoturizm orqali tabiatni saqlash va atrof-
muhitni muhofaza qilish loyihalariga mablag' jalb qilinadi.
Ta'lim va rivojlanish: Sayyohlik orqali odamlar dunyoqarashini kengaytirib,
turli tillar va madaniyatlarni o'rganadi.
Global rivojlanish xususiyatlari:
Texnologik rivojlanish: Onlayn platformalar va sun'iy intellekt turizmni
rejalashtirish va xizmat ko'rsatishni tezlashtirdi (masalan, Airbnb, Booking.com).
Barqaror turizm: Atrof-muhitga zarar yetkazmaydigan turizm turi ko'p
davlatlarda ommalashmoqda.
27

Masshtabning kengayishi: Arzon aviaqatnovlar va transport imkoniyatlarining
kengayishi tufayli sayohat arzonlashib, ko'proq odamlar uchun qulay bo'ldi.
Regional integratsiya: Evropa Ittifoqi kabi mintaqalarda vizasiz rejimlar
sayohatni osonlashtirmoqda.
COVID-19 ta'siri: Pandemiya so'nggi yillarda sayyohlik sanoatiga jiddiy zarar
yetkazdi, ammo mahalliy va raqamli turizm (virtual turlar) o'sib bordi.
Turistik faoliyatning muhim jihatlaridan biri iqtisodiy foydalarni olish
hisoblanadi. Buni quyidagi ko‘rsatkichlardan foydalangan holda baholaydilar.
1. Olingan daromad va uning yalpi milliy mahsulot yoki ichki yalpi
mahsulotdagi salmog‘i – bu umuman mamlakat iqtisodiyotiga turizmning ta’sirini
aks ettiradi.
2. Xalqaro turizmda ishlab topilgan xorijiy valyuta ulushi (xorijiy
turistlarga qilingan umumiy xarajatlar miqdorini chegirib tashlagan holda yalpi
daromad va sof foyda – chet el valyutasi chiqib ketishini chegirib tashlagandan
keyin mamlakatda qoladigan xorijiy valyuta).
3. Turizm tufayli yaratilgan ishchi o‘rinlari. Bandlikning quyidagi turlari
farqlanadi:
 to‘g‘ridan-to‘g‘ri – bevosita turistik korxonalarda yaratilgan ishchi o‘rinlari
(mehmonxonalar, restoranlar, turistlar uchun magazinlar, turistik agentliklar,
sayohatlar byurolari va sh.k.);
 bilvosita - turizm bilan chegaradosh sohalarda (qishloq xo‘jaligi,
baliqchilik, sanoat korxonalari va boshqalar)ga ishchi o‘rinlari;
 o‘zgartirilgan – bevosita va bilvosita sohalar xodimlari tomonidan
olinadigan daromadlarni qo‘llash hisobiga yaratiladigan qo‘shimcha ish joylari;
 qurilish va turistik infrastruktura sohasidagi bandlik.
28

4. Iqtisodiyotga rag‘batlantiruvchi ta’sir ko‘rsatadigan tashqi daromadlar
manbai. Bu mahalliy iqtisodiyotda dastlabki turistik xarajatlar amalga oshiradigan
to‘la tsikllarning sonidir. Bu ko‘rsatkich asosida iqtisod orqali o‘ta turib dastlabki
turistik xarajatlar iqtisodiy faoliyatning boshqa turlariga qay darajada ta’sir etishi
aniqlanadi (multiplikatsiya samarasi).
5. Davlat daromadlariga ulush qo‘shish – turistik yig‘imlarning
mehmonxona, aeroport va boshqa turlari, turizm sohasida foydalaniladigan import
tovarlariga bojxona to‘lovlari, turistik korxonalardan va ularning xodimlaridan
olinadigan daromad solig‘i, turistik ob’ektlarning ko‘chmas mulkiga solinadigan
soliqlar.
6. Transport ob’ektlari va xizmatlarini, uchun jamoa (mahalliy aholi)
foydalanadigan boshqa infrastruktura yaratish va moliyaviy ta’minlash zarurligi.
Turizm iqtisodiyotning boshqa sohalarini rivojlantirishda foydali katalizator
rolini o‘ynaydi. Lekin, uni rivojlantirish rejalashtirilmasa va nazorat qilinmasa,
salbiy iqtisodiy muammolar yuzaga kelishi mumkin. Masalan, import tovarlari va
xizmatlari ulushining ko‘payishi yoki xorijliklarning turistik ob’ektlar va
xizmatlarning katta qismini boshqarishi natijasida iqtisodiy foydaning kamayishi.
Bunday bo‘lganda sof daromadlar va valyuta tushumlari kamayib ketadi, bu esa
tegishli turistik rayon aholisida xorijliklarga nisbatan yoqtirmaslik kayfiyati
uyg‘onishiga olib keladi.
Shu bilan birga turizmni rivojlantirishning ba’zi shakllari va turlari xorijliklar
egaligi yoki boshqaruvisiz faoliyat ko‘rsatishi mumkin emas. Ayniqsa, bu
rivojlanishning dastlabki bosqichlarida ko‘p ro‘y beradi. Bunday paytlar, odatda
mahalliy kapital va boshqaruv potentsiali cheklangan yoki mahalliy mahsulotlar
hajmi oz bo‘lib ularni eksport qilish zarur bo‘ladi. Lekin bu salbiy omillarning
o‘rni qaysidir darajada mahalliy aholining bandligi, ma’lum daromadlar olishi
hisobiga qoplanib ketadi.
29

Turizm ob’ektlari mamlakatning faqat bir yoki bir nechta rayonlarida
jamlanganda ham iqtisodiy buzilishlar yuzaga kelishi mumkin. Bunda yuqoriroq
ish haqi va yaxshi mehnat sharoitlari hisobiga turizm iqtisodiyotning boshqa
sektorlaridan juda ko‘p xodimlarni jalb qiladigan bo‘lsa, bandlik nuqtai nazaridan
salbiy muammolar yuzaga kelishi mumkin. Bundan tashqari, tez rivojlanayotgan
turistik zonalarda inflyatsiya va yerga, boshqa tovarlar va xizmatlarga narx oshib
ketishi mumkin. Shuning uchun bunday salbiy hodisalar turistik faoliyatni
rejalashtirish va uning samaradorligini baholashda hisobga olinishi kerak.
5. O‘zbekistonda samarali turizm turlari rivojlantirish istiqbollari
Turizmning iqtisodiy samaradorligi tahlil etilayotgan vaqt davomida jonli va
buyumga aylangan mehnatni eng kam sarf qilgan va atrof-muhitni optimal
darajada saqlab qolgan holda mamlakat va xorijiy turistlarning tegishli talabiga
mos keladigan tovarlar va xizmatlarning eng katta hajmini yaratish va realizatsiya
qilish uchun ishlab chiqarish va turistik resurslardan foydalanish darajasi bilan
baholanadi.
Samaralilik mezoni– bu shunday asosiy ko‘rsatkichlarki, ular asosida
faoliyatning natijalari miqdoriy baholanishi mumkin. Masalan, ichki turizm
samaradorligining mezonlari turistik korxonaning rentabelligi, mehnatning bir
shtat birligi hajmida ifodalanadigan ishlab chiqarish mahsuldorligi, xalqaro
turizmda esa – eng kam mehnat sarf qilgan holda eng ko‘p valyuta tushumi olishga
erishish hisoblanadi.
Rejalashtirish jarayonida iqtisodiy foydani ko‘paytirish maqsadida turizmning
iqtisodiy samaradorligiga bo‘ladigan salbiy ta’sirlarni bartaraf etish yoki iloji
boricha kamaytirishga qaratilgan choralarni nazarda tutish lozim.
2. Rivojlantirish va turizm faoliyatining iqtisodiy foydaliligini oshirish
bo‘yicha tadbirlarni rejalashtirish
30

Iqtisodiy foydalarni oshirishning eng muhim omili, turizm tuzilmalari va
iqtisodiyotning boshqa tarmoqlari o‘rtasidagi aloqalarni yaratish va doimiy
mustahkamlash hisoblanadi. Bu quyidagilarga imkon beradi:
 turizmda import hajmini qisqartirish;
 mahalliy aholining bandligi va turizmdan tushadigan daromadlarni oshirish;
 mahalliy qishloq xo‘jaligi va oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishni
oshirish;
31

 turizm korxonalarining mahalliy tovarlar va qurilish hamda ta’mirlash ishlari
uchun materiallardan ko‘proq foydalanishini rag‘batlantirish (yoki shart qilib
qo‘yish);
 mahalliy mehmonxonalar va boshqa infrastruktura ob’ektlaridan
foydalanish.
Turizmdan tushadigan foydani ko‘paytirish uchun o‘z ob’ektlari va
xizmatlaridan foydalanishni har tomonlama rag‘batlantirish zarur. Bu masalani hal
qilishning yo‘llari quyidagilardir: investitsiyaviy rag‘batlantirish; aktsiyadorlik
jamiyatlari va kompaniyalarini, jumladan xorijiy kompaniyalarni jalb qilgan holda
yaratish; turizmning eng ustuvor shakllari va turlarini har tomonlama qo‘llab-
quvvatlash; dastlab chet elliklar egalik qilayotgan bosqichda kapital to‘plab
bo‘lganidan so‘ng, mahalliy tadbirkorlarning bu korxonalarni sotib olish sharti
bilan ularga xorijliklar egalik qilishiga yo‘l qo‘yib berish.
Turizmning iqtisodiy samaradorligini oshirish maqsadida rejalashtirish
jarayonida yirik mehmonxonalarni millatlararo mehmonxonalar kompaniyalari
boshqaruviga berishni nazarda tutish kerak. Bu daromadning bir qismidan voz
kechishga olib kelishi mumkin, lekin yuqori malakali boshqaruv, xalqaro
marketing, joylarni bronlashtirishni ta’minlaydi.
Xalqaro menejmentga yo‘l qo‘yish to‘g‘risidagi qaror mamlakat, mintaqa
zonaning konkret shart-sharoitlaridan kelib chiqib qabul qilinadi. Bunda, albatta,
mahalliy firmalar tomonidan xorijiy turistik guruhlarni qabul qilish, ularga chet
ellik turistik operatorlar tomonidan xizmat ko‘rsatish imkoniyatini cheklash talab
qilinadi.
Mutahassislari xorijiy yuridik va jismoniy shaxslar bo‘lgan turistik
firmalarga, shuningdek, chet el investitsiyalari ishtirokida tuzilgan firmalarga
litsenziyalar faqat «O‘zbekturizm» milliy kompaniyasi tomonidan beriladi.
Turizm sohasida mahalliy bandlikni rag‘batlantirish zarur. Bunda mahalliy
aholi o‘rtasida turizm sohasidagi faoliyat hurmatgah sazovr ekanligi to‘g‘risida
33

tushuntirish ishlari olib borish kerak. Shuningdek, mahalliy aholi orasidan turistik
korxonalarni boshqarishning o‘rta va katta bo‘g‘inlari rahbarlarini ham tayyorlab
borish kerak. Xorijiy rahbar xodimlarni mahalliy xodimlar bilan almashtirishni
iloji boricha bosqichma-bosqich, uzoqroq istiqbolni ko‘zlab rejalashtirgan ma’qul.
Turizmning iqtisodiy samaradorligini oshirish uchun quyidagi boshqa
metodlar ham qo‘llaniladi: mahaliy san’at namunalari va xalq hunamrmandchiligi
buyumlarini sotib olish uchun kengroq imkoniyatlar yaratish; ko‘ngilochar
tomoshalar va boshqa tadbirlar tarmog‘ini kengaytirish (ular tufayli turistlar ushbu
yerlarda bo‘lish muddatini uzaytirishni xohlab qolishlari mumkin).
Shunday qilib, turistik sohani rivojlantirish va u faoliyat ko‘rsatishining
iqtisodiy foydaliligini tijorat, byudjet va xalq xo‘jaligi kabi o‘zaro bog‘langan
ko‘rsatkichlarning tizimi bilan tavsiflash mumkin.
3.Turizmni rivojlantirishga ekologik ta’sirlarning turlari va rejalashtirishda
ularni hisobga olish
Turizm va atrof-muhit o‘zaro bog‘langan. Jismoniy muhit (tabiiy va inson
tomonidan yaratilgan) ko‘plab xushmanzara elementlarga ega. Lekin turistik
faoliyat bu muhitga ham ijobiy, ham salbiy ekologik ta’sir ko‘rsatishi mumkin.
Turizmni rivojlantirish va uni boshqarishni shunday amalga oshirish kerakki, toki
o‘tkazilgan jarayonlar atrof-muhitni buzishga xizmat qilmasin, balki u bilan
uyg‘unlashib ketsin. Agar turizm zarur darajada rejalashtirilsa, rivojlansa va
boshqarib borilsa, u katta ekologik ijobiy ta’sirlar ko‘rsatishi mumkin. Ular
jumlasiga quyidagilar kiradi.
1. Tabiiy hududlarni, o‘simliklar va hayvonot olamini muhofaza qilish,
milliy (mintaqaviy) parklar va qo‘riqxonalarni, boshqa turistik diqqatga sazovor
joylarni rivojlantirishni asoslash va mablag‘ bilan ta’minlashga xizmat qilish. Bu
chora atrof-muhitni muhofaza qilish uchun cheklangan mablag‘larga ega
mamlakatlar va mintaqalarda, ayniqsa, samara beradi.
34

2. Arxeologik va tarixiy ob’ektlarni saqlashni ular buzilib ketmasligi
yoki umuman yo‘qolib ketmasligi uchun asoslab berish va mablag‘ bilan
ta’minlash.
3. Turistlar keladigan joylarnining jozibadorligi, tozaligi va
ifloslanmasligini ta’minlay borib, atrof-muhitning sifatini yaxshilash.
Muvaffaqiyatli joylashgan turistik ob’ektlar ham shahar, ham qishloq ko‘rinishini
bezashi mumkin. Atrof-muhitning sifatini yaxshilash, o‘z navbatida,
infrastrukturaning (suv ta’minoti, kanalizatsiya, qattiq chiqitlarni yo‘q qilish va
takomillashuviga ko‘maklashadi.
4. Mahalliy aholi, ayniqsa, yoshlarning ekologik ma’rifati darajasi
oshishiga ko‘maklashish.
Turizmning salbiy ta’sirlariga quyidailar kiradi:
1. Kanalizatsiya va qattiq chiqindilarni yo‘q qilish tizimining noto‘g‘ri
rivojlanishi oqibatida suvlarning ifloslanishi.
2. Noto‘g‘ri joylashgan turistik ob’ektlar, ularning mahalliy landshaft va
chiroyli ko‘rinishlar bilan uyg‘unlashmaganligi, juda katta va yaltiroq reklama
peshlavhalaridan foydalanish va sh.k.lar tufayli landshaftlar estetikasining
yomonlashuvi.
3. Turistik zonalarda ichki yonish dvigateliga ega transport vositalaridan
haddan ortiq foydalanish, shuningdek, shovqinlarning ko‘pligi (samolyotlar,
katerlar, suvda foydalaniadigan qanotlarga ega kemalar, turistlar, transport
vositalarining haddan ortiq ko‘p to‘planishi va sh.k.).
4. Tabiy joylar va turistik ob’ektlardan axlatlarni olib chiqib ketish
muammosi.
5. Turistlar oqimi foyda keltirmaydigan bo‘lgani, turistik ob’ektlarning
asoslanmagan holda qurilishi oqibatida tabiiy zonalar ekologiyasining buzilishi.
35

Ekologik jihatdan alohida zaif bo‘lgan qirg‘oqbo‘yi, dengiz, tog‘ va sahro
ekotizimlari.
6. Noto‘g‘ri foydalanish, turistlar oqimining haddan ortiq ko‘payib
ketishi yoki maqsadga muvofiq bo‘lmagan qurilishlar tufayli arxeologik va tarixiy
yodgorliklarga zarar etishi.
7. Yerdan foydalanish bilan bog‘liq bo‘lgan va turistik ob’ektlar va
korxonalarni muvaffaqiyatsiz rejalashtirish, joylashtirish, loyihalash va qurish
oqibatida yuzaga keladigan ekologik tavakkallar va muammolar.
Shunday qilib, barcha bosqichlarda turizmni rivojlantirishni rejalashtira turib,
ekologiyaga salbiy ta’sirlarni kamaytirish bo‘yicha har tomonlama tadbirlarni
nazarda tutish, moliyaviy ta’minlash va amalga oshirish zarur.
XULOSA
Xulosa qilib aytganda, O‘zbekiston turizmini rivojlantirish uchun zamonaviy
infratuzilma yaratish, xizmatlar sifatini oshirish, ekologik muammolarni hal qilish
va xalqaro reklama strategiyalarini kuchaytirish zarur. Shuningdek, mahalliy
aholini turizm faoliyatiga keng jalb qilish, xorijiy investorlar uchun qulay muhit
yaratish va sayyohlarga qulayliklar taqdim etish orqali turizm sohasini yanada
rivojlantirish mumkin. Ushbu chora-tadbirlar amalga oshirilganda, O‘zbekiston
global turizm bozorida mustahkam o‘rin egallashi kutiladi.
O‘zbekistonning boy madaniy merosi, tarixiy obidalari, noyob tabiati va
mehmondo‘st xalqining mavjudligi turizm sohasini rivojlantirish uchun katta
imkoniyatlar yaratadi. Buxoro, Samarqand, Xiva kabi tarixiy shaharlarning Jahon
merosi ob’ektlari sifatida tan olinishi xalqaro miqyosdagi e’tiborni jalb qilmoqda.
Shuningdek, tog‘ turizmi, ekologik turizm va ziyorat turizmi kabi yo‘nalishlar ham
sayyohlarni qiziqtirish uchun qulay sharoitlarga ega.
Biroq, turizm rivojiga salbiy ta’sir ko‘rsatayotgan omillar ham mavjud.
Infratuzilmaning yetarlicha rivojlanmaganligi, xalqaro transport aloqalarining
36

cheklanganligi, xizmat ko‘rsatish sifatining pastligi va ba’zi hududlardagi ekologik
muammolar ushbu sohaning imkoniyatlaridan to‘liq foydalanishga to‘sqinlik
qilmoqda. Shu bilan birga, xorijiy investorlarni jalb qilishdagi to‘siqlar va reklama
kampaniyalarining samarasizligi ham global raqobatga qarshi kurashni
qiyinlashtiradi.
O'zbekistonda turizm turlarini rivojlantirishga ta'sir etuvchi omillar turli
jihatlarni o'z ichiga oladi. Avvalo, mamlakatning boy tarixiy, madaniy merosi va
tabiiy go'zalliklari turizmning asosiy turtkisi bo'lishi mumkin. Samarqand, Buxoro,
Xiva kabi qadimiy shaharlar, shuningdek, Farg'ona vodiysi, Chimyon tog'lari kabi
tabiiy manzaralar sayyohlarni jalb qilishda katta rol o'ynaydi.
Bundan tashqari, transport infratuzilmasining yaxshilanishi va havo
yo'llarining rivojlanishi turizmni rivojlantirishga yordam beradi. O'zbekistonning
dunyo bilan bog'lanishini osonlashtirish sayyohlar oqimini oshiradi. Hozirda
aeroportlar va temiryo'l tizimi zamonaviylashtirilmoqda, bu esa sayyohlar uchun
qulaylik yaratadi.
Shuningdek, davlat siyosati ham muhim omil bo'lib, turizmga oid qonunlar,
soliqlar va imtiyozlar tizimi sayyohlarni jalb qilishda yordam beradi. Davlatning
turizm sohasiga bo'lgan yondashuvi, reklama va marketing faoliyatlari,
shuningdek, turistik hududlarni rivojlantirishga qaratilgan dasturlar turizmni
yanada rivojlantirishga turtki bo'ladi.
Madaniy meros va tarixiy obidalarni saqlash va ularga bo'lgan e'tibor ham
turizmni rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega. Yangi turizm turlarini yaratish va
turistik mahsulotlarni diversifikatsiya qilish, shu jumladan, ekoturizm, agrar turizm
va sog'liqni saqlash turizmi kabi yo'nalishlarga e'tibor qaratish zarur. Bu, o'z
navbatida, turizmning iqtisodiy ahamiyatini oshiradi va mahalliy aholi uchun ish
o'rinlari yaratadi.
Xulosa qilganda, O'zbekistonda turizm turlarini rivojlantirishga ta'sir etuvchi
omillar ko'p qirrali va bir-biri bilan chambarchas bog'liqdir. Mamlakatda turizmni
37

rivojlantirish uchun strategik yondashuv, infratuzilma, madaniy merosni saqlash va
davlat qo'llab-quvvatlashi zarur. Bu omillarni to'g'ri boshqarish, turizmni yanada
yuqori darajaga olib chiqishga yordam beradi.
38

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Karimov, I. A. (2017). O'zbekistonning turizm sohasini rivojlantirishning
asosiy yo'nalishlari . Toshkent: O'zbekiston Davlat Noshirligi.
2. Rakhmatov, K. K. (2018). Turizm va uning iqtisodiyotdagi roli . Toshkent:
Fan va texnologiya.
3. Shukurov, B. (2019). O'zbekistonda ekologik turizmning rivojlanish
istiqbollari . Toshkent: O'zbekiston ilmiy-tekshirish instituti.
4. Tursunov, A. (2018). O'zbekistonning turizm salohiyatini o'rganish .
Tashkent: Iqtisodiyot va statistika.
5. Beknazarov, N. (2020). Turizm sohasidagi innovatsion texnologiyalar va
ularning iqtisodiyotdagi o'rni . Tashkent: O'zbekiston Innovatsion
Rivojlanish Vazirligi.
6. Abdullayev, D. (2020). Sifatli turizm xizmatlarini taklif etishda xususiy
sektorning roli . Toshkent: Iqtisodiyot jurnalisti.
7. Kamilov, T. (2017). Madaniy meros va turizm sohasining integratsiyasi .
Toshkent: O'zbekiston madaniyat va san'ati akademiyasi.
8. Rasulov, I. (2021). O'zbekistonning viloyatlarida turizmni rivojlantirish
strategiyalari . Toshkent: O'zbekiston ilmiy jurnali.
9. Tohirov, A. (2020). Turizmda marketing va brendingning o'rni . Toshkent:
Marketing va boshqaruv.
10. Mahmudov, A. (2019). Davlat va xususiy sektor hamkorligi turizmda .
Toshkent: Biznes va iqtisodiyot.
11. Jumaev, N. (2020). Turizmning global rivojlanish tendentsiyalari va
O'zbekistondagi holati . Toshkent: O'zbekiston turizm tashkiloti.
12. Pardaev, S. (2021). Ekoturizm: O'zbekistondagi rivojlanish imkoniyatlari .
Toshkent: Tabiatni muhofaza qilish jamiyati.
13. Ahamov, M. (2019). O'zbekistonda tibbiy turizmni rivojlantirish
imkoniyatlari . Toshkent: Sog'liqni saqlash va turizm.
14. Sharipov, D. (2018). Tijorat turizmi va O'zbekiston iqtisodiyoti . Toshkent:
Iqtisodiy tahlil.
39

15. Yusupov, M. (2019). O'zbekistonda turizm infratuzilmasining rivojlanishi .
Toshkent: O'zbekiston iqtisodiyoti va rivojlanish.
16. Gafurov, F. (2020). Madaniy va tarixiy turizmning o'zbekistondagi o'rni .
Toshkent: O'zbek madaniyati.
17. Karimov, M. (2021). Transport tizimi va turizmni rivojlantirish :
O'zbekistonning tajribasi. Toshkent: Transport va logistika.
18. Safarov, N. (2020). O'zbekistonda turizmni rivojlantirishda ijtimoiy omillar .
Toshkent: Ijtimoiy fanlar va turizm.
19. Umurzakov, A. (2021). O'zbekistonda turizmni rivojlantirish va davlat
siyosati . Toshkent: O'zbekiston davlat universiteti.
20. Ismoilov, M. (2019). O'zbekistonda turizm turlarining o'sishi va
xususiyatlari . Toshkent: Ekonomika va turizm.
40

O’zbekistonda turizm turlarini rivojlantirishga ta’sir etuvchi omillar

Sotib olish