Kirish Roʻyxatdan oʻtish

Docx

  • Referatlar
  • Diplom ishlar
  • Boshqa
    • Slaydlar
    • Referatlar
    • Kurs ishlari
    • Diplom ishlar
    • Dissertatsiyalar
    • Dars ishlanmalar
    • Infografika
    • Kitoblar
    • Testlar

Dokument ma'lumotlari

Narxi 15000UZS
Hajmi 257.3KB
Xaridlar 0
Yuklab olingan sana 13 Noyabr 2025
Kengaytma docx
Bo'lim Kurs ishlari
Fan Iqtisodiyot

Sotuvchi

Bohodir Jalolov

O’zbekistonda turizm turlarini rivojlantirishga ta’sir etuvchi omillar

Sotib olish
O’zbekistonda turizm turlarini rivojlantirishga ta’sir
etuvchi omillar
1 MUNDARIJA:
KIRISH…………………………………………………………………..3
1. Turizmning mohiyati va uning turlari…………………………….……5
2. Turizm turlarini rivojlantiruvchi asosiy omillar………………………13
3. Mamlakatimizda turizmning hozirgi holati va tahlili…………………20
4. Turizm turlarini rivojlantirishning xorij tajribasi……………………...26
5. O‘zbekistonda samarali turizm turlari rivojlantirish istiqbollari………33
XULOSA…………………………………………………………………39
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI………………….41
2 KIRISH
Mavzuning dolzarbligi. O'zbekiston, o'zining boy tarixiy va madaniy merosi,
tabiiy   go'zalliklari   va   turizm   resurslari   bilan   jahon   miqyosida   e'tirof   etiladigan
davlatlardan   biridir.   So'nggi   yillarda   mamlakatda   turizm   sohasining   rivojlanishi
katta   ahamiyat   kasb   etmoqda.   O'zbekistonning   geografik   joylashuvi,   qadimiy
shaharlar, arxitekturaviy obidalar va milliy madaniyati mamlakatni dunyoning turli
burchaklaridan keladigan sayyohlar uchun jozibador qiladi. Biroq, turizm turlarini
to'liq rivojlantirish uchun bir qator ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy omillarni hisobga
olish zarur.
Turizm   sohasining   rivojlanishiga   ta'sir   etuvchi   omillarni   tahlil   qilish,   ushbu
sohani   yanada   samarali   rivojlantirishga   yordam   beradi.   Bunga   turizm
infratuzilmasining   zamonaviylashtirilishi,   transport   va   kommunikatsiya
tizimlarining   takomillashuvi,   madaniy   va   tarixiy   yodgorliklarning   saqlanishi,
ekologik omillar  hamda xalqaro turizm bozoridagi  raqobatbardoshlikni  ta'minlash
kiradi.   Shu   bilan   birga,   O'zbekistonda   turizmni   rivojlantirishda   davlat   siyosati,
investitsiyalar va xalqaro hamkorlikning o'rni katta.
Kurs   ishida   O'zbekistonning   turizm   sohasini   rivojlantirishga   ta'sir   etuvchi
asosiy   omillar   va   ularni   samarali   boshqarish   yo'llari   tahlil   qilinadi.   Shuningdek,
mamlakatda   turizmning   turli   turlarini,   jumladan,   madaniy,   ekoturizm,   sog'liqni
saqlash turizmi va boshqa yo'nalishlarning rivojlanishidagi mavjud imkoniyatlar va
to'siqlar o'rganiladi.
Kurs ishining maqsadi:   O'zbekistonda turizm turlarini rivojlantirishga ta'sir
etuvchi   omillarni   tahlil   qilish   va   ularning   mamlakat   iqtisodiyoti   va   madaniyatiga
qo'shgan hissasini o'rganishdir. Ushbu ishda, turizm sohasining o'sishiga to'sqinlik
qilayotgan   ichki   va   tashqi   omillarni   aniqlash,   shuningdek,   turizm   turlarini
rivojlantirishda   yuzaga   kelayotgan   imkoniyatlar   va   muammolarni   o'rganish
maqsad qilinadi.
3 Kurs   ishining   vazifalari:   O'zbekistonda   turizm   resurslarini   tahlil   qilish:
O'zbekistonning   geografik,   tarixiy,   madaniy   va   tabiiy   resurslarini   o'rganish   va
turizm turlarini rivojlantirishdagi potensialini baholash.
Turizm   infratuzilmasi   va   transport   tizimini   o'rganish:   Turizmni
rivojlantirishda   zarur   bo'lgan   infratuzilma,   transport   va   kommunikatsiya
tizimlarining   holatini   tahlil   qilish,   mavjud   muammolarni   aniqlash   va   ularni   hal
qilish yo'llarini ko'rsatish.
Kurs   ishining   ob’ekti:   Kurs   ishining   ob'ekti   —   O'zbekistonning   turizm
sohasidagi   rivojlanish   jarayoni   bo'lib,   bu   jarayonni   tashkil   etuvchi   turizm   turlari,
infratuzilma, resurslar, davlat siyosati va boshqa omillarni o'z ichiga oladi.
Kurs   ishining   predmeti:   Kurs   ishining   predmeti   —   O'zbekistonda   turizm
turlarini   rivojlantirishga   ta'sir   etuvchi   omillar   va   ularning   mamlakat   turizm
sohasining rivojlanishiga bo'lgan ta'siri.
Kurs   ishining   amaliy   ahamiyati:   Turizm   sohasidagi   strategiyalarni   ishlab
chiqish:   Ushbu   ish,   O'zbekistonda   turizmni   rivojlantirish   bo'yicha   samarali
strategiyalarni   ishlab   chiqishga   yordam   beradi.   Tahlil   qilingan   omillar   asosida,
turizmning rivojlanishiga to'sqinlik qilayotgan muammolarni aniqlash va ularni hal
qilishga qaratilgan konkret chora-tadbirlar ishlab chiqiladi.
Davlat   siyosatini   takomillashtirish:   Turizmni   rivojlantirishga   oid   amaldagi
davlat siyosati  va qonunchilikni tahlil qilish orqali, ushbu sohani yanada samarali
rivojlantirish   uchun   yangi   takliflar   kiritiladi.   Bu   o'z   navbatida,   turizm   sohasidagi
investitsiyalarni jalb qilish va iqtisodiy barqarorlikni ta'minlashga yordam beradi.
4 1. Turizmning mohiyati va uning turlari
Turizm (fransuzcha: our — sayr, sayohat), sayyohlik — sayohat (safar) qilish;
faol   dam   olish   turlaridan   biri.   Turizm   deganda   jismoniy   shaxsning   doimiy
istiqomat   joyidan   sog lomlashtirish,   ma rifiy,   kasbiyʻ ʼ   amaliy   yoki   boshqa
maqsadlarda   borilgan   joyda   (mamlakatda)   haq   to lanadigan   faoliyat   bilan	
ʻ
shug ullanmagan holda 24 soatdan kam bo‘lmagan va 365 kundan oshmagan	
ʻ
holda sayohat qilishi tushuniladi. Turizmning tarixi XIX asr boshlariga borib
taqaladi.   Dastlab   Angliyadan   Fransiyaga   uyushgan   sayyohlik   tashkil   etilgan
(1815).   Turizmning   asoschisi   hisoblanmish   ingliz   ruhoniysi   Tomas   Kuk
1843-yilda   1-temir   yo l   sayyohligini   tashkil   qildi.  Shundan   so ng   u  o zining	
ʻ ʻ ʻ
xususiy turistik korxonasini tuzdi va 1866-yilda dastlabki sayyohlik guruxlari
AQShga   jo natildi.   Sharqda   arab   sayyohi   Ibn   Battuta   21   yoshida   sayohatini	
ʻ
boshlab,   deyarli   barcha   Sharq   va   Shimoliy   Afrika   mamlakatlarini   piyoda
kezib chiqdi.
Movarounnahrda   ilk   sayyohlarning   safarlari   Amir   Temur   va   Temuriylar
davrida faollashgan. Amir Temur fransuz qiroli Karl VI va ingliz qiroli Genrix IV
bilan doimiy  aloqada bo lgan.  Uning elchisi  1403-yili  Parijga  kelgan.  Ispaniyalik	
ʻ
Klavixoning   "Buyuk   Temurning   hayoti   va   faoliyati"   kitobida   Movarounnahrdagi
ijtimoiy hayot va sayyoxlarning Temur davlatiga intilishi aks etgan.
Hozirgi   davrda   Turizm   dunyoning   juda   ko p   mamlakatlarida   ommaviy   tus	
ʻ
olgan.   Odatda,   Turizm   turizm   tashkilotlari   orqali   turizm   marshrutlari   bo yicha	
ʻ
uyushtiriladi.   Turizmning   juda   ko p   turlari   va   shakllari   mavjud   (ichki,   xalqaro,	
ʻ
havaskorlik turizmi, uyushgan turizm, yaqin joyga sayohat, uzoqqa sayohat, bilim
saviyasini kengaytirish maqsadidagi turizm, toqqa chiqish, suv turizmi, avtoturizm,
piyoda yuriladigan turizm, sport turizmi va boshqalar).
O zbekistonda   turizm   sohasiga   rahbarlikni   "O zbekturizm"   milliy	
ʻ ʻ
kompaniyasi   (27-iyul,   1992-yilda   tuzilgan)   olib   boradi.   Kompaniyaning   asosiy
vazifasi   turizm   infrastrukturasini   rivojlantirish,   chet   el   sarmoyasini   jalb   qilib
5 zamonaviy   turistik   komplekslarni   barpo   etish,   yangi   turistik   yo nalishlarni   ishlabʻ
chiqish, xizmatlar doirasini kengaitirish va boshqalardan iborat.
"O zbekturizm"   milliy   kompaniyasi   sayohat   qilish   turiga   qarab   quyidagi	
ʻ
turistik   yo nalishlarni   ishlab   chiqqan:   klassik   yo nalish   (Toshkent,   Samarqand,	
ʻ ʻ
Buxoro,   Xiva,   Toshkent;   Toshkent,   Samarqand,   Buxoro,   Shahrisabz,   Toshkent).
Bu   yo nalish   eng   qadimgi   yodgorliklar   va   boshqa   tarixiy-madaniy   obidalarga	
ʻ
tashrif bilan bog liq; ekologik turizm yo nalishi (Chimyon, Chorvoq dam olish va	
ʻ ʻ
davolanish oromgohi, Zomin qo riqxonasi, Buxoro viloyatidagi qo riqxonalar). Bu	
ʻ ʻ
yo nalish   alohida   muhofaza   qilinadigan   tabiiy   hududlar   va   sayyohlar   uchun	
ʻ
ekologik   jihatdan   qulay   g amda   foydali   hisoblanadigan   joylarga   tashrif   bilan	
ʻ
bog liq; arxeologik turizm yo nalishi (Qoraqalpog iston, Surxondaryo, Samarqand	
ʻ ʻ ʻ
hududdari   bo ylab).   Bu   yo nalish   O zbekistonning   eng   qadimiy   topilmalari   va	
ʻ ʻ ʻ
arxeologik   qazishmalar   olib   borilayotgan   joylari   bilan   tanishishni   maqsad   qilib
qo yadi;   ekstremal   turizm   yo nalishi   (Chimyon,   Farg ona   vodiysi,   Orol   bo yi,	
ʻ ʻ ʻ ʻ
Buxoro,   Navoiy   viloyati   hududlari   bo ylab);   turizm   yo nalishi   (Toshkent,	
ʻ ʻ
Samarqand,   Buxoro,   Toshkent)   —   mamlakatimizdagi   tarixiy   diniy   obidalarni
ziyorat qilish bilan bog liq.	
ʻ
Turizm   sohasidagi   munosabatlarni   huquqiy   jihatdan   tartibga   solish,   turistik
xizmatlar   bozorini   rivojlantirish,   shuningdek,   turistlar   va   turistik   faoliyat
sub yektlarining   huquqlari   va   qonuniy   manfaatlarini   himoya   qilish   maqsadida	
ʼ
O zbekiston   Respublikasining   "Turizm   to g risida"gi   qonuni   qabul   qilingan   (20-
ʻ ʻ ʻ
avgust   1999).   Shu   bilan   birga   O zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   "2005-	
ʻ
yilgacha   bo lgan   davrda   O zbekistonda   turizmni   rivojlantirish   davlat   dasturi	
ʻ ʻ
to g risida"gi farmoni (15-aprel 1999) sohani rivojlantirishda muhim omil bo ldi.	
ʻ ʻ ʻ
Turizm   tashkilotlarini   takomillashtirish   hamda   kichik   va   o rta   turistik	
ʻ
korxonalarning   xizmat   ko rsatish   bozorini   faollashtirish,   shuningdek,   xorijiy	
ʻ
sarmoyani   turizm   sohasiga   jalb   qilish   maqsadida   1998-yilda   O zbekiston	
ʻ
Respublikasi   hukumati   qarori   bilan   Toshkentda   "Xususiy   sayyoxlik   tashkilotlari
uyushmasi"   tashkil   etildi.   U   300   dan   ziyod   turistik   korxonalar   bilan   yaqindan
6 aloqada bo lib faoliyat olib boradi. O zbekistonda "Kumushkon" turistik bazasi vaʻ ʻ
"Sanzar"   kemping   majmuasi   mavjud   bo lib,   ular   "O zbekturizm"   milliy	
ʻ ʻ
kompaniyasi   tizimi   tashkilotlari   hisoblanadi.   Shu   bilan   birga   Chorvoq,   Chimyon,
Bildersoy   dam   olish   oromgohlari   va   yuzga   yaqin   xususiy   mehmonxonalar   ishlab
turibdi. O zbekistonda  ko plab turistlarni  qabul  qilish va ularga xizmat  ko rsatish	
ʻ ʻ ʻ
imkoniyatiga ega bo lgan mehmonxonalar soni tobora o sib bormoqda.	
ʻ ʻ
O zbekiston   1993-yilda   o z   safiga   120   dan   ortiq   mamlakatni   birlashtirgan	
ʻ ʻ
Jahon   turistik   tashkiloti   (WTO;   1975-yilda   tuzilgan)ga   a zo   bo ldi.   Shuningdek,	
ʼ ʻ
O zbekiston   WTO   Yevropa   komissiyasi   rayosatining   ham   a zosidir.   2004-yil	
ʻ ʼ
"Buyuk   ipak   yo li"   loyihasi   doirasida   Samarqand   viloyatida   Jahon   turistik	
ʻ
tashkilotining   vakolatxonasini   ochish   ko zda   tutilgan.   O zbekistonda   turizm	
ʻ ʻ
sohasiga   oid   "Buyuk   ipak   yo li"   xalqaro   turistik   reklamaaxborot   gaz.   (1994-	
ʻ
yildan), "Biznes Gayd" JUR (RUS va ingliz tillarida) va boshqa ommaviy nashrlar
chop etiladi.
2021-yil   aprel   oyida   Dog istonda   O zbekistonning   ziyorat   turizm   salohiyati
ʻ ʻ
taqdimoti   o tkazildi.   Bosh   vazir   o rinbosari,   Turizmni   rivojlantirish   davlat	
ʻ ʻ
qo mitasi raisi Aziz Abduhakimov topshirig i bilan Dog istonda «Imomlar yurtiga	
ʻ ʻ ʻ
sayohat» yo nalishidagi targ ibot ishlari boshlangan.	
ʻ ʻ
Sarguzasht  turizmi - sayohatchilar kutilmagan hodisalarni kutishlari mumkin
bo'lgan uzoq joylarni o'rganishni o'z ichiga oladi. Bu yangi madaniyat yoki yangi
landshaft   bilan   bog'lanishni   va   ayni   paytda   jismoniy   faollikni   o'z   ichiga   oladi.
Sarguzasht   turizmining   ba'zi   turlari   kunduzgi   yurish,   ryukzak,   zip   astar,   erkin
tushish, rafting, tog’velosipedi, chang'i va snoubordni o'z ichiga oladi..
Agroturizm
Agroturizm   yoki   agroturizm   odatda   fermer   xo'jaliklarida   sodir   bo'ladi.   Bu
sayohatchilarga   qishloq   hayotini   boshdan   kechirish,   mahalliy   taomlarni   tatib
ko'rish va turli dehqonchilik vazifalari  bilan tanishish  imkoniyatini beradi. Ushbu
turdagi   turizm   Italiyada   fermer   xo'jaligi   deb   ham   ataladi.   Agroturizmning   ba'zi
7 turlari to'g'ridan-to'g'ri bozor agroturizmi, tajriba va ta'lim agroturizmi va tadbir va
dam olish agroturizmidir.
Madaniy turizm
Madaniy   turizm   -   bu   sayohatchilar   mamlakat   yoki   din   madaniyati,   ayniqsa
turmush   tarzi   va   odamlar   hayotini   shakllantirgan   boshqa   elementlar   bilan
shug'ullanadigan joy. Sayyohlar marosimlar va festivallar kabi tegishli tadbirlarga
sho'ng'ishadi.   Dunyodagi   mashhur   madaniy   turizm   yo'nalishlaridan   ba'zilari
Madagaskardir;   Lombok,   Indoneziya;   Latviya;   Haida   Gvayi,   Britaniya
Kolumbiyasi; Shimoliy Shri-Lanka; Chiang May, Tailand; Aristi, Gretsiya; G'arbiy
Keyp, Janubiy Afrika va Tamilnadu, Hindiston.
Ekoturizm
Ekoturizm   buzilmagan   tabiiy   hududlarga   tashrif   buyurishni   o'z   ichiga   oladi.
Bu atrof-muhitni asrash va mahalliy aholi farovonligini oshirishga yordam beradi.
Dunyodagi   eng   yaxshi   ekoturizm   yo'nalishlari   qatoriga   Alyaska,   Amazonka,
Antarktida,   Avstraliyaning   Moviy   tog'lari,   Borneo,   Botsvana,   Kosta-Rika,
Dominika, Galapagos orollari va Himoloy tog'lari kiradi.
Tibbiy turizm
Tibbiy   turizm   deganda   davolanish   uchun   boshqa   davlatga   sayohat   qiladigan
odamlar   tushuniladi.   Rivojlangan   mamlakatlardan   odamlar   arzon   narxlarda
davolanish   uchun   rivojlanayotgan   mamlakatlarga   boradilar.   Dunyodagi   mashhur
tibbiy   turizm   yo'nalishlari   Hindiston,   Malayziya,   Braziliya,   Tailand,   Meksika,
Kosta-Rika, Tayvan, Janubiy Koreya va Singapurdir.
Diniy turizm
Diniy   turizm,   shuningdek,   e'tiqod   turizmi   muqaddas   joylarga   alohida   yoki
guruh   bo'lib   sayohat   qilishni   anglatadi.   Bu   joylarga   madaniy,   tarixiy   va   diniy
ahamiyatini bilmoqchi bo‘lgan diniy e’tiqodsiz sayyohlar ham tashrif buyurishadi.
Dunyodagi   mashhur   diniy   turizm   yo nalishlari:   Shvedagon   pagodasi,   San-Vitaleʻ
8 bazilikasi,   Makka,   Xarmandir   Sohib,   Osmon   ibodatxonasi,   Bahai   bog lari,ʻ
Vatikan, Vat Rong Khun, Avliyo Bazil sobori, Paro Taktsang, Ispaniya sinagogasi
va Quddus.
Sport turizmi 
Sport   turizmi   sport   musobaqasini   kuzatish   yoki   ishtirok   etishni   o'z   ichiga
oladi.   Bu   eng   tez   rivojlanayotgan   tarmoqlardan   biri   bo'lib,   7,68   milliard   dollarga
teng. Sport turizmi, shuningdek, sport tadbirlari turizmi, mashhur va nostalji sport
turizmi   va   faol   sport   turizmi   kabi   tasniflanadi.   Odatda,   sayyohlar   Olimpiya
o'yinlari,   FIFA   Jahon   kubogi,   F1   Gran-prisi,   tennis   bo'yicha   Jahon   chempionati,
BWF   Jahon   chempionati   va   Kriket   bo'yicha   Jahon   kubogi   kabi   tadbirlarga   jalb
qilinadi.
O‘zbekiston   iqtisodiyotida   turizmning   ahamiyati   juda   katta.   Turizm   sektori
mamlakatning   iqtisodiy   o‘sishiga,   ish   o‘rinlari   yaratishga,   mamlakatni   dunyoga
tanitishga   va   xalqaro   aloqalarni   kuchaytirishga   yordam   beradi.   O‘zbekistonning
turizm salohiyati juda yuqori, chunki uning boy tarixiy merosi, tabiiy go‘zalliklari,
madaniy   obidalari   va   rivojlangan   infratuzilmasi   mavjud.   Turizm   sohasining
O‘zbekiston iqtisodiyotidagi ahamiyatini quyidagi jihatlar orqali ko‘rish mumkin:
1. Iqtisodiy o‘sish va valyuta kirimlari:
Turizm   O‘zbekiston   iqtisodiyotining   muhim   tarmoqlaridan   biri   sifatida
mamlakatga   xorijiy   valyutani   kiritishga   yordam   beradi.   Sayohatchilar   tomonidan
sarflangan mablag‘lar (turistik xizmatlar, mehmonxonalar, transport, oziq-ovqat va
boshqa iste’mol tovarlari) mamlakat iqtisodiyotiga kirim keltiradi. Shu bilan birga,
turizm eksporti orqali valyutani jalb qilish o‘smoqda.
9 h
10 2. Ish o‘rinlari yaratish:
Turizm   sektori   ko‘plab   ish   o‘rinlari   yaratadi.   Mehmonxonalar,   restoranlar,
transport kompaniyalari, gidlar, turizm agentliklari va boshqa xizmat ko‘rsatuvchi
kompaniyalar turizmning rivojlanishi bilan bevosita bog‘liq. Bu, ayniqsa, joylarda
yangi ish o‘rinlari yaratishga va aholi daromadlarini oshirishga yordam beradi.
3. Madaniy va tarixiy merosni saqlash va rivojlantirish:
Turizm madaniy va tarixiy obidalar, arxitektura yodgorliklarini saqlashga  va
ularga e’tibor qaratishga yordam beradi. Turizmni rivojlantirish mamlakatning boy
tarixiy   va   madaniy   merosini   saqlash,   turistik   ob’ektlarni   yangilash   va
modernizatsiya   qilishni   taqozo   etadi.   Bu   esa   nafaqat   turizmni   rivojlantirish,   balki
O‘zbekistonning madaniy merosini xalqaro miqyosda tanitishga imkon beradi.
4. Hududiy rivojlanishni qo‘llab-quvvatlash:
Turizmni rivojlantirish mintaqaviy iqtisodiy rivojlanish uchun ham muhimdir.
Sayohatlar   va  turizm  xizmatlari   rivojlanishi,   ayniqsa,  kichik  va   o‘rta  shaharlarda,
qishloqlarda, kam  rivojlangan hududlarda yangi ish o‘rinlari yaratadi  va mahalliy
iqtisodiyotni faollashtiradi. Bu esa turizmning iqtisodiy rivojlanishiga ijobiy ta’sir
ko‘rsatadi.
5. Infratuzilmani rivojlantirish:
Turizm   sektori   mamlakat   infratuzilmasining   rivojlanishiga   ham   katta   ta’sir
ko‘rsatadi. Mehmonxonalar, restoranlar, transport tarmoqlari, yo‘llar, havo portlari,
internet   xizmatlari   va   boshqa   turistik   inshootlar   qurilishi   turizmni   rivojlantirish
uchun   zarurdir.   Bu   infratuzilma   har   doim   umumiy   iqtisodiyotning   rivojlanishiga
yordam beradi.
6. Xalqaro aloqalarni rivojlantirish:
Turizm   orqali   xalqaro   aloqalar   va   madaniyatlararo   o‘zaro   tushunish
rivojlanadi.   O‘zbekistonning   sayyohlarni   jalb   qilishi,   xalqaro   festivallarga
11 mezbonlik qilish, turistik hamkorlikni kengaytirish orqali mamlakat dunyo bo‘ylab
tanilishi va xalqaro nufuzini oshiradi.
7. Ekoturizm va barqaror rivojlanish:
O‘zbekistonning   tabiiy   go‘zalliklari,   qishloq   joylari   va   ekologik   resurslari
turizmni   rivojlantirishga   yordam   beradi.   Ekoturizm   orqali   tabiiy   resurslardan
barqaror   foydalanish,   ekologik   muvozanatni   saqlash   va   tabiatni   himoya   qilishga
katta   e’tibor   qaratilmoqda.   Bu   turizm   turining   iqtisodiy   va   ekologik   foydalari
mavjud.
8. O‘zbekistonni xalqaro miqyosda tanitish:
Turizm   O‘zbekistonning   xalqaro   imidjini   shakllantiradi.   Sayohatchilar
O‘zbekistonga   tashrif   buyurganlarida   mamlakatning   boy   madaniyati,   tarixiy
yodgorliklari,   mehmondo‘stligi   va   boy   tabiatiga   guvoh   bo‘lishadi.   Bu,   o‘z
navbatida,   xalqaro   savdo,   investitsiya   va   boshqa   sohalarda   O‘zbekistonni
tanitishga yordam beradi.
2. Turizm turlarini rivojlantiruvchi asosiy omillar
O‘zbekiston   tarixan   boy   madaniyat   va   tabiiy   resurslarga   ega.   Mamlakatda
ko‘plab   tarixiy   obidalar,   arxitektura   yodgorliklari,   qadimiy   shaharlar   (Buxoro,
Samarqand,   Xiva),   buyuk   shaxslarning   yodgorliklari   va   boshqa   madaniy   meros
mavjud.   Shuningdek,   O‘zbekistonning   tabiiy   go‘zalliklari,   tog‘lar,   cho‘llar,
o‘rmonlar   va   boshqa   tabiat   mo‘jizalari   ham   turizmni   rivojlantirish   uchun   katta
salohiyatga   ega.   Bu   obidalar   va   tabiiy   resurslar   sayyohlarni   jalb   qilishda   asosiy
omil hisoblanadi.
Geografik   joylashuv:   O‘zbekistonning   geografik   joylashuvi   ham   turizmni
rivojlantirishda   muhim   rol   o‘ynaydi.   O‘zbekiston   Markaziy   Osiyoda   joylashgan
bo‘lib,  bu mamlakatni   xalqaro transport  va  savdo  yo‘llarida  qulay joyda  turishini
ta’minlaydi.   O‘zbekistonning   chegaralari   bilan   qo‘shni   davlatlar   (Qozog‘iston,
Tojikiston, Qirg‘iziston, Afg‘oniston va boshqa) ham turizm sohasida hamkorlikni
rivojlantirishga imkon beradi.
12 Turistik   infratuzilmaning   rivojlanishi:   Turizm   sohasining   rivojlanishiga
mehmonxonalar,   transport   (avtomobil,   temir   yo‘l,   havo   yo‘llari),   restoranlar,
sayyohat agentliklari, qo‘shimcha xizmatlar kabi infratuzilmaviy ob’ektlar muhim
ahamiyatga   ega.   O‘zbekiston   bu   borada   jiddiy   ishlar   olib   bormoqda.   Yangi
mehmonxonalar   va   turistik   markazlar   qurilishi,   havo   portlarining   modernizatsiya
qilinishi   va   transport   tarmoqlarining   kengaytirilishi   sayohatchilar   uchun   qulay
sharoitlar yaratadi.
Davlat   siyosati   va   qo‘llab-quvvatlash:   O‘zbekiston   hukumati   turizmni
rivojlantirishga   alohida   e’tibor   qaratmoqda.   Turizm   sohasini   qo‘llab-quvvatlash
uchun turli huquqiy va iqtisodiy chora-tadbirlar ko‘rilmoqda, masalan:
Viza   siyosati:   Viza   talablarini   soddalashtirish,   ko‘plab   mamlakatlar   uchun
elektron vizalar tizimini joriy etish.
Davlat   dasturlari:   Turizmni   rivojlantirish   bo‘yicha   davlat   dasturlari   va
loyihalarining amalga oshirilishi.
Soliq   imtiyozlari:   Turizm   sohasidagi   investitsiyalar   uchun   imtiyozli   soliq
rejimlari.
Madaniy   tadbirlar   va   festivallar:   Xalqaro   madaniy   tadbirlar,   festivallar,
ko‘rgazmalar va boshqa tadbirlar orqali turizmni rivojlantirish.
Ta’lim   va   kadrlar   tayyorlash:   Turizm   sohasida   malakali   mutaxassislar   va
professional  kadrlar yetishmasligi ba’zi muammolarni keltirib chiqarishi mumkin.
Shu   sababli,   O‘zbekiston   turizm   sohasidagi   kadrlarni   tayyorlashga   katta   e’tibor
bermoqda. Mamlakatda turizmga oid o‘quv dasturlari, kurslar va treninglar tashkil
etiladi, shuningdek,  turizm  sohasi   bo‘yicha  malakali   kadrlar   ishlab  chiqish  uchun
oliy o‘quv yurtlari va trening markazlari faoliyat ko‘rsatadi.
Madaniy   va   sport   tadbirlari:   Mamlakatda   o'tkazilayotgan   turli   madaniy   va
sport   tadbirlari,   festivallar,   musobaqalar   va   xalqaro   ko‘rgazmalar   O‘zbekistonni
dunyoga   tanitish   va   sayyohlarni   jalb   qilishda   muhim   omil   bo‘lib   xizmat   qiladi.
13 Samarqand, Buxoro, Toshkent  kabi shaharlarda o‘tkaziladigan festivallar va sport
musobaqalari turizmni rivojlantirishga xizmat qiladi.
Xalqaro   hamkorlik   va   reklama:   Xalqaro   turizm   bozorida   muvaffaqiyatli
faoliyat   yuritish   uchun   reklama   va   PR   kampaniyalari   zarur.   O‘zbekiston   turizm
bo‘yicha   xalqaro   tashkilotlar   bilan   hamkorlik   qilib,   mamlakatni   turizm   sohasida
tanitishga   katta   e’tibor   qaratmoqda.   Ko‘plab   xalqaro   turistik   ko‘rgazmalarda
qatnashish,   O‘zbekistonni   tanitadigan   reklama   va   marketing   kampaniyalarini
amalga oshirish turizmni rivojlantirishga yordam beradi.
Ekoturizm va barqaror rivojlanish: O‘zbekistonning tabiiy boyliklarini saqlab
qolish   va   barqaror   rivojlanishga   erishish   uchun   ekoturizmni   rivojlantirishga   katta
e’tibor   qaratilmoqda.   Ekoturizm   orqali   tabiiy   resurslardan   barqaror   foydalanish,
ekologik   muvozanatni   saqlash   va   tabiatni   asrab-avaylashga   yordam   beradi.   Bu,
shuningdek, sayyohlarning ekologik savodxonligini oshiradi.
Boy tarixiy va madaniy meros:
O‘zbekiston   tarixan   juda   boy   madaniy   merosga   ega   bo‘lib,   bu   mamlakatni
sayohatchilar   uchun   juda   jozibador   qiladi.   Samarqand,   Buxoro,   Xiva   kabi
shaharlarda   joylashgan   tarixiy   obidalar,   arxitektura   yodgorliklari   va   islomiy
madaniyatning   qadimiy   markazlari   turistlar   uchun   qiziqarli   bo‘lib,   mamlakatni
dunyoga tanitishda katta rol o‘ynaydi. Shuningdek, shaharlarda qadimgi muzeylar,
masjidlar,   madrasa   va   boshqa   tarixiy   obidalar   mavjud,   bu   esa   madaniy   turizmni
rivojlantirishga yordam beradi.
Tabiiy   resurslar   va   ekologik   salohiyat:   O‘zbekistonda   tabiiy   go‘zalliklar,
tog‘lar,   cho‘llar,   o‘rmonlar,   ko‘llar   va   boshqa   tabiiy   resurslar   mavjud.   Ayniqsa,
ekoturizm uchun keng imkoniyatlar mavjud, chunki tabiiy muhitni asrab-avaylash
va ekologik turizmni rivojlantirishga katta e’tibor qaratilmoqda. Farg‘ona vodiysi,
Zarafshon   tog‘lari,   Chimgan   tog‘lari,   Bo‘stonliq   va   Buxoro   viloyatidagi   tabiiy
go‘zalliklar sayohatchilarni jalb qilish uchun ajoyib imkoniyatlar yaratadi.
14 Turizm infratuzilmasining rivojlanishi: Mamlakatda mehmonxonalar, turistik
komplekslar,   aviakompaniyalar   va   transport   tarmoqlari   kabi   turizm
infratuzilmasini   rivojlantirish   ishlari   amalga   oshirilmoqda.   O‘zbekistonning
turistik   markazlarida   yangi   mehmonxonalar,   restoranlar   va   dam   olish   maskanlari
qurilmoqda. Havo portlari va temir yo‘l tarmoqlari modernizatsiya qilinmoqda, bu
esa turistlarning mamlakatga kelishini va uning hududlariga oson harakat qilishini
ta'minlaydi.
O‘zbekistonning   geografik   joylashuvi:   O‘zbekiston   markaziy   Osiyoda
joylashgan   va   uning   hududi   qator   mamlakatlar   bilan   chegaralangan.   Bu   turizm
uchun   juda   qulay,   chunki   O‘zbekiston   mintaqadagi   boshqa   davlatlar   bilan   yaxshi
transport va logistika tarmoqlari orqali bog‘langan. Shu bilan birga, mamlakatning
xalqaro   havo   yo‘llari   tarmog‘i   kengayib   bormoqda,   bu   esa   turistlar   uchun   oson
kirishni ta’minlaydi.
Davlat   siyosati   va   turizmni   qo‘llab-quvvatlash:   O‘zbekiston   hukumati
turizmni rivojlantirish uchun turli tashabbuslarni qo‘llab-quvvatlamoqda. Turizmni
rag‘batlantirish,   qulay   vizalar   siyosati   va   boshqa   soliq   imtiyozlari   orqali   turizm
sohasida investitsiyalarni jalb qilishga qaratilgan bir qator yengilliklar joriy etilgan.
Misol   uchun,   viza   tartibining   soddalashtirilishi,   turistlarga   vizasiz   yoki   elektron
vizalar berilishi turizmni rivojlantirishda muhim omil hisoblanadi.
Mahalliy   aholi   va   mehmondo‘stlik:   O‘zbekiston   xalqining   mehmondo‘stligi
va   samimiyligi   turizm   sohasining   rivojlanishiga   ijobiy   ta’sir   ko‘rsatadi.
Sayohatchilar   uchun   mehmondo‘stlik   va   yaxshi   kutib  olish,   ularning  mamlakatga
bo‘lgan   qiziqishini   oshiradi.   Mahalliy   aholi   turizmni   rivojlantirish   va   unga
moslashish borasida o‘z bilimlarini oshirishga tayyor, bu esa xizmatlarning sifatini
yaxshilashga olib keladi.
Turizmga   oid   bilim   va   malakani   oshirish:   O‘zbekiston   turizm   sohasida
o‘qitish   va   malaka   oshirish   tizimiga   alohida   e’tibor   qaratmoqda.   Mehmonxona
menejmenti, gidlik, turizm marketingi va boshqa sohalarda malakali mutaxassislar
15 tayyorlanmoqda.   O‘zbekistonning   turizm   sohasida   yuqori   malakali   kadrlar
yetishmovchiligini   bartaraf   etish,   xizmatlar   sifatini   yaxshilash   va   sayohatchilar
uchun professional xizmatlarni taqdim etish juda muhim.
Xalqaro hamkorlik va brending: O‘zbekistonning xalqaro turizm bozorida o‘z
brendini   yaratish   va   xalqaro   hamkorlikni   rivojlantirishga   alohida   e’tibor
qaratilmoqda.   Mamlakatning   turistik   salohiyatini   global   miqyosda   tanitish   uchun
xalqaro turizm yarmarkalarida qatnashish, media va reklama orqali tanitish ishlari
amalga oshirilmoqda.
Turizmni   diversifikatsiya   qilish:   O‘zbekiston   turizmni   faqat   tarixiy   yoki
ekoturizm   bilan   cheklamagan   holda,   turli   turizm   turlarini   rivojlantirishga   e’tibor
qaratmoqda.   Sog‘liqni   saqlash   turizmi,   sport   turizmi,   kashfiyot   turizmi   va
gastronomik   turizm   kabi   sohalarga   alohida   e’tibor   qaratilishi,   turizmni
diversifikatsiya qilishga imkon yaratadi.
O‘zbekistonning   tabiiy   go‘zalliklari,   cho‘llar,   tog‘lar,   daryolar,   ko‘llar   va
milliy   bog‘lari   ekoturizmni   rivojlantirish   uchun   katta   imkoniyatlar   yaratadi.
Masalan,   Farg‘ona   vodiysi,   Chimgan,   Bildirsoy   kabi   joylar   dam   olish   va   sayohat
qilish   uchun   juda   mos.   Ekoturizm   va   tabiatni   saqlashga   yo‘naltirilgan   turizm
turlarining rivojlanishi muhim ahamiyatga ega.
Turistik   infratuzilmaning   rivojlanishi:   Mamlakatda   turizm   sohasining
rivojlanishi uchun mehmonxonalar, restoranlar, transport infratuzilmasi, yo‘llar va
havo portlarining sifatli va zamonaviy bo‘lishi zarur. O‘zbekistonda mehmonxona
va   turizm   infratuzilmasini   rivojlantirishga   qaratilgan   yirik   loyihalar   amalga
oshirilmoqda,   bu   esa   sayohat   qilishni   yanada   qulaylashtiradi.   Shuningdek,
Yevropa,   Osiyo   va   boshqa   hududlarga   havo   qatnovlarining   kengayishi   xalqaro
turizmni rivojlantirishda muhim o‘rin tutadi.
16 17 3. Mamlakatimizda turizmning hozirgi holati va tahlili
Fransiya   dunyodagi   eng   mashhur   turistik   yo‘nalishlardan   biri   hisoblanadi,
uning   muvaffaqiyatli   turizm   tarmog‘i   madaniy   va   tarixiy   obidalar   bilan   bog‘liq.
Frantsiyada   sayyohlar   uchun   qayta   tiklangan   va   saqlangan   madaniy   yodgorliklar,
san’at   muzeylari   (masalan,   Luvr   muzeyi)   va   arxitektura   yodgorliklari   katta
ahamiyatga   ega.   Shuningdek,   Frantsiya   o‘zining   gastronomiyasi,   moda  va   san’ati
bilan   tanilgan.   Bu   mamlakatda   turizmni   rivojlantirishda   davlat   va   xususiy
sektorning   hamkorligi,   turistik   ob’ektlarning   saqlanishi   va   reklama   faoliyati
muhim o‘rin tutadi.
Italiya:   Ekoturizm   va   agro-turizmni   rivojlantirish   Italiya   o‘zining   qishloq
hududlari   va   tabiiy   go‘zalliklarini   turizmga   jalb   qilishda   muvaffaqiyat   qozondi.
Agro-turizm   (qishloq   turizmi)   Italiyada   juda   mashhur   bo‘lib,   sayohatchilarni
qishloq xo‘jaligi bilan tanishtirish va tabiiy muhitda dam olish imkoniyatini taqdim
etadi.   Shuningdek,   Italiya   o‘zining   ekologik   turizmga   bo‘lgan   yondashuvi   bilan
ham   tanilgan.   Tabiiy   resurslarni   saqlash,   ekoturizmni   rivojlantirish   va   barqaror
turizmni qo‘llab-quvvatlash maqsadida ko‘plab loyihalar amalga oshirilmoqda.
Yaponiya:   Texnologiya   va   madaniy   turizmni   integratsiyalash   Yaponiya
o‘zining yuqori texnologiyalari, an’anaviy madaniyati va tabiiy go‘zalliklari bilan
sayyohlarni   jalb   etishda   muvaffaqiyatli.   Yaponiya,   shuningdek,   “robototexnika
turizmi”   va   “aqlli   turizm”ni   rivojlantirishga   qaratilgan.   Turistik   joylar   va
mehmonxonalar   zamonaviy   texnologiyalar,   avtomatlashtirilgan   xizmatlar   va
raqamli   infratuzilma   yordamida   sayohatchilarga   yuqori   sifatli   xizmatlar   taqdim
etadi.   Yaponiya   madaniy   turizmni   ham   rivojlantirib,   turizmni   an’anaviy   va
zamonaviy madaniyatni birlashtirish orqali o‘zgacha tajriba taqdim etadi.
Avstraliya: Ekoturizm va tabiatni saqlash Avstraliya ekoturizm sohasida katta
tajribaga ega. Grate Barrier Reef kabi tabiiy yodgorliklar va milliy bog‘lar turizmni
rivojlantirishda asosiy  manbalar  hisoblanadi.  Avstraliyada ekoturizmga qaratilgan
turizm   strategiyasi   davlat   tomonidan   qo‘llab-quvvatlanadi   va   ekologik   muhofaza
qilishning   yuqori   darajasi   ta’minlanadi.   Bu   yerda   ekologik   turizmni
18 rivojlantirishda   turistik   kompaniyalar   va   mahalliy   jamoalar   o‘rtasidagi   hamkorlik
muhim ahamiyatga ega.
Isroil:   Diniy   turizmni   rivojlantirish   Isroil,   ayniqsa,   diniy   turizmda   katta
tajribaga   ega.   Mamlakatda   diniy   sayohatlar,   masalan,   Quddusdagi   muqaddas
joylarga   safar   qilish,   yil   davomida   juda   ko‘p   sayyohlarni   jalb   qiladi.   Isroil
hukumati   diniy   turizmni   rivojlantirish   uchun   turli   reklama   kompaniyalarini   va
sayohat   tashkilotlarini   qo‘llab-quvvatlaydi.   Buning   natijasida   mamlakat   xalqaro
turizmda o‘z o‘rnini mustahkamlaydi va ko‘plab sayyohlarni jalb qiladi.
Tailand: Massali turizm va plaž turizmini rivojlantirish
Tailand dunyodagi  eng mashhur  massali  turizm yo‘nalishlaridan biri  sifatida
ajralib   turadi.   Tailandning   plyajlar   va   tropik   orollaridagi   turizmni   rivojlantirish,
ayniqsa,   xalqaro   sayohatchilarni   jalb   etishda   muvaffaqiyat   qozondi.   Mamlakatda
dam   olish,   baliq   ovlash,   suv   sportlari   va   boshqa   ko‘plab   faoliyatlar   bilan   bog‘liq
turizm rivojlanmoqda. Tailand hukumatining turizmni qo‘llab-quvvatlash siyosati,
qulay   narxlar   va   rivojlangan   mehmonxona   tarmoqlari   bu   sohada   muvaffaqiyatni
ta’minlamoqda.
Ispaniya:   Turizmni   diversifikatsiya   qilish   Ispaniya   turizmi   juda
diversifikatsiyalangan,   bu   mamlakatda   madaniy,   plyaj,   tog‘   va   ekologik   turizm
turlari   birgalikda   rivojlanmoqda.   Ispaniyaning   Andalusiya   mintaqasida   tarixiy   va
madaniy   obidalar,   Barsselonada   san’at   va   arxitektura,   Kosta   Brava   va   Kosta   del
Sol kabi plyaj hududlari mashhur. Ispaniya hukumati turizmni rivojlantirish uchun
turli   reklama   kampaniyalarini   va   turizm   infratuzilmasini   takomillashtirishga   katta
e’tibor qaratmoqda.
Muammolar:Infrastruktura   yetishmovchiligi:   Ba’zi   mintaqalarda   zamonaviy
mehmonxonalar, transport tizimi va yo‘llar sifati past.
Marketing   va   targ‘ibotning   sustligi:   O‘zbekistonning   sayyohlik   salohiyati
xalqaro maydonda yetarli darajada targ‘ib qilinmayapti.
19 Turizm xizmatlarining sifat  masalasi:  Gidlar  va xizmat  ko‘rsatish  sohasidagi
xodimlarning tayyorgarligi yetarli emas. 
  Ekologik   muammolar:   Ba’zi   tabiiy   zonalarda   turizm   sabab   atrof-muhitga   zarar
yetmoqda.
Xorijiy   til   muammosi:   Hududiy   xizmat   ko‘rsatuvchilar   orasida   ingliz   tilida
muloqot qilish qobiliyati past.
Yechimlar:
Infrastruktura   rivoji:Sayyohlik   hududlarida   zamonaviy   mehmonxonalar   va
transport tarmog‘ini kengaytirish.
Sayyohlik joylariga qulay yo‘l va infratuzilmani yaxshilash.
Xalqaro   reklama   va   marketing:O‘zbekistonning   tarixi,   madaniyati   va   tabiiy
go‘zalligini ko‘rsatadigan xalqaro kampaniyalarni tashkil etish.
Ijtimoiy tarmoqlarda faol targ‘ibot olib borish.
Xodimlar malakasini oshirish:Xalqaro turizm standartlariga muvofiq gidlar va
xizmat ko‘rsatish sohasidagi mutaxassislar uchun treninglar tashkil qilish.
Xorijiy tillarni o‘rgatishga urg‘u berish.
Ekoturizmni   rivojlantirish:Tabiiy   hududlarni   muhofaza   qilish   choralarini
ko‘rish.
Ekologik toza turizm turlarini (masalan, trekking, eko-loji) ommalashtirish.
Diversifikatsiya:Madaniy,   tarixiy,   gastronomik,   sog‘lomlashtirish   va   sport
turizmini rivojlantirish.
Qishloq   turizmini   targ‘ib   qilish   orqali   mahalliy   iqtisodiyotni   qo‘llab-
quvvatlash.
Muammolar:Infratuzilmaning zaifligi:
20 Transport tarmog‘i, turistik ob’yektlar va mehmonxonalar soni va sifati yetarli
emas.
Marketing va brend yaratish:
O‘zbekistonning   turizm   salohiyati   haqidagi   ma'lumotlar   chet   elda   yetarlicha
tarqatilmayapti. O‘zbekistonning turistik brendi ham hali shakllanmagan.
Xizmat ko‘rsatish madaniyati:
Mehmonlar   uchun   yuqori   sifatli   xizmat   ko‘rsatish   madaniyati   va   malakali
xodimlar yetishmayapti.
Mahalliy va madaniy tajribalarni yetarlicha aks ettirish:
Turlar   ko‘pincha   standart   va   ommaviy   bo‘lib,   mahalliy   madaniyat   va
an’analarni chuqurroq aks ettirish kamroq.
Xavfsizlik va huquqiy muammolar:
Turistlar   uchun   xavfsizlik   darajasi   ba'zan   past   bo‘ladi   va   sayohat
qilayotganlarning huquqlari himoya qilinmaydi.
Yechimlar:
Infratuzilmani yaxshilash:
Yangi   mehmonxonalar,   transport   tizimlarini   modernizatsiya   qilish   va
hududlar o‘rtasida samarali transport aloqalarini yaratish.
Brend yaratish va marketingni kuchaytirish:
O‘zbekistonni xalqaro bozorlar uchun targ‘ib qilish, ijtimoiy tarmoqlardan va
turizm yarmarkalaridan samarali foydalanish.
Xizmat ko‘rsatish madaniyatini oshirish:
Xodimlarni   malakasini   oshirish,   xizmat   ko‘rsatish   sohasidagi   kurslar   va
treninglarni tashkil etish.
21 Mahalliy madaniyatni rivojlantirish:
Turlarni  mahalliy an'analar, san'at,  oshxona va xalq musiqa festivallari  bilan
boyitish. Bu turistlarga o‘ziga xos tajribalar taqdim etadi.
Xavfsizlik va huquqiy himoyani kuchaytirish:
Turistlar   uchun   xavfsizlikni   ta'minlash   va   turizm   sohasidagi   huquqiy
himoyani yaxshilash.
Turkiya: Plyaj va tarixiy turizm integratsiyasi
Tajriba: Turkiya sayyohlik infratuzilmasini rivojlantirish uchun plyaj turizmi
va   tarixiy   obidalarni   birlashtirgan.   Istanbul,   Kapadokiya   va   Antaliya   kabi
yo‘nalishlar barcha turdagi turistlarni jalb qiladi.
Yechim:   Mehmonxonalar,   transport   va   xizmat   ko‘rsatish   sifatini   oshirish
bilan birga, tarixi va madaniyatini turistik mahsulotga aylantirish.
Fransiya:   Madaniy   va   gastronomik   turizm   Tajriba:   Fransiya   dunyoning   eng
ko‘p tashrif buyuriladigan mamlakati  bo‘lib, u madaniy obidalar (Eyfel minorasi,
Luvr muzeyi) va gastronomik tajribalar bilan tanilgan.
Yechim:   O‘zbek   taomlari   va   madaniy   merosni   global   darajada   targ‘ib   qilish
ham turistlarni jalb qilishda samarali bo‘lishi mumkin.
Yaponiya:   An'anaviy   va   zamonaviy   turizm   uyg‘unligi   Tajriba:   Yaponiya
qadimiy an’analarni (geysha, choy marosimlari, shinto ibodatxonalari) zamonaviy
texnologiyalar va shahar turlariga uyg‘unlashtirgan.
Yechim:   O‘zbekistonda   zamonaviy   sayyohlik   joylarini   (masalan,   yangi
texnoparklar  yoki  madaniyat  markazlari)   rivojlantirish   bilan  birga   tarixiy  joylarni
saqlab qolish.
Birlashgan Arab Amirliklari: Texnologik va hashamatli turizm Tajriba: BAA
ulkan investitsiyalar bilan hashamatli mehmonxonalar, sun’iy orollar va texnologik
bog‘larni yaratdi. Bundan tashqari, qulay viza tizimi turistlarni jalb qiladi.
22 Yechim:   O‘zbekistonning   Samarqand,   Buxoro   va   Xivada   yuqori   darajadagi
mehmonxonalar   va   qulay   transport   tizimini   yaratish   orqali   turistlar   oqimini
oshirish.
Italiya: Shohko‘rish (slow tourism) va qishloq turizmi Tajriba: Italiya qishloq
joylarida sho‘rko‘rish (sekin turizm) targ‘ib qilib, turistlarga mahalliy hayot tarzini
his qilish imkonini beradi.
Yechim: O‘zbek qishloq turizmini rivojlantirish, masalan, mahalliy xalq bilan
birga   paxta   terish,   tandirda   non   yopish   yoki   milliy   kuy   va   raqslarni   o‘rganish
imkoniyatlarini yaratish.
Shveytsariya:   Tog‘-chang‘i   va   ekologik   turizm   Tajriba:   Shveytsariya   tog‘-
chang‘i   kurortlari   va   ekologik   sayohatlarni   muvaffaqiyatli   rivojlantirgan.
Sayohatlarda barqarorlikka katta e’tibor qaratiladi.
Yechim:   O‘zbekistonning   tog‘li   hududlarida   (Chimgan,   Hisor   tog‘lari)
ekologik turizmni rivojlantirish va toza tabiatni saqlab qolish.
Tajriba: Ispaniya turizm sohasida  muvaffaqiyatli rivojlanish uchun bir necha
yondoshuvlarni qo‘llagan. Granadadagi Alhambra saroyi va Barselonadagi Antoni
Gaudining   arxitektura   asarlari   —   o‘ziga   xos   madaniy   va   tarixiy   obidalar
sayyohlarni   jalb   etadi.   Shuningdek,   Ispaniya   ijtimoiy   va   madaniy   festivallarga
katta e'tibor beradi, masalan, tomat festivali va Flamenco raqslari.
Yechim:   Marketing   va   brend   yaratish   sohasida   muvaffaqiyat,   madaniy   va
tarixiy   merosni   ilgari   surish   orqali   turizmni   rivojlantirish.   Hududlarda   turistik
infratuzilmani rivojlantirish, shuningdek, o‘qitish va xodimlar malakasini oshirish.
4. Turizm turlarini rivojlantirishning xorij tajribasi
23 Turizm   –   iqtisodiy,   ijtimoiy   va   madaniy   rivojlanishning   muhim   sohalaridan
biri   bo‘lib,   mamlakatlar   va   xalqlar   o‘rtasidagi   madaniy   almashuv,   iqtisodiy
daromad   manbai   va   bandlikni   ta'minlovchi   sektor   hisoblanadi.   Uning   asosiy
ahamiyati:
Iqtisodiy foyda: Turizm davlatga katta miqdorda daromad keltiradi, yangi ish
o‘rinlarini yaratadi va kichik biznesni rivojlantirishga turtki beradi.
Madaniy almashuv: Turistlar orqali xalqlar o‘rtasida madaniy qadriyatlar, urf-
odatlar va an'analar ommalashadi.
Tabiat va merosni himoya qilish: Turizm ekoturizm va madaniy turizm orqali
tabiiy va madaniy boyliklarni asrashni rag‘batlantiradi.
Infratuzilma   rivoji:   Yo‘llar,   mehmonxonalar,   transport   va   boshqa
xizmatlarning rivojlanishiga sabab bo‘ladi.
Global rivojlanish xususiyatlari
O‘sish   sur'ati:   Turizm   dunyo   bo‘ylab   tez   sur'atlarda   rivojlanmoqda.   Xalqaro
sayyohlar   soni   yildan-yilga   oshib,   turli   mintaqalar   yangi   turizm   yo‘nalishlarini
ochmoqda.
Ekoturizmning   o‘sishi:   Tabiatga   zarar   yetkazmaydigan   turizm,   ekologik
mas'uliyat va barqaror rivojlanishga katta e'tibor berilmoqda.
Texnologiyalarning roli: Onlayn bronlash tizimlari, sun'iy intellekt va raqamli
marketing global turizmni qulay va tezkor qildi.
Kengayish:   Yangi   turizm   turlari   (sog‘lomlashtirish,   ilmiy,   gastronomik
turizm) ommalashmoqda.
Iqlim   o‘zgarishining   ta'siri:   Iqlim   o‘zgarishi   plyajlar,   tog‘-chang‘i   kurortlari
va   boshqa   joylarga   salbiy   ta'sir   ko‘rsatmoqda,   bu   esa   turizmni   moslashuvchan
bo‘lishga majbur qilmoqda.
24 Iqtisodiy   foyda:   Turizm,   mamlakatlarning   iqtisodiy   rivojlanishida   muhim
o‘rin   tutadi.   U   ish   o‘rinlari   yaratadi,   mahalliy   biznesni   qo‘llab-quvvatlaydi   va
davlat byudjetiga soliqlar orqali daromad keltiradi.
Madaniy   va   ijtimoiy   ta'sir:   Turizm   turli   madaniyatlarni   o‘rganish   va   o‘zaro
tushunishni   rivojlantirishga   yordam   beradi.   Xalqaro   muloqot   va   tajriba
almashinuvi   orqali   turizm   xalqlar   o‘rtasida   do‘stlik   va   hamkorlikni
mustahkamlaydi.
Tabiat va atrof-muhitni saqlash: Ekoturizm tabiiy resurslarni himoya qilish va
ularni barqaror tarzda boshqarish orqali tabiatni saqlashda yordam beradi. Tabiatni
o‘rganish va himoya qilish uchun turizmni rag‘batlantirish muhim.
Siyosiy   ahamiyat:   Turizm,   davlatlar   o‘rtasida   diplomatik   munosabatlarni
yaxshilash va xalqaro miqyosda mamlakat imijini oshirishga yordam beradi.
Global rivojlanish xususiyatlari:
Raqamli   texnologiyalar:   Internet   va   mobil   ilovalar   orqali   turizm   sohasida
xizmatlar   va   rejalashtirish   jarayonlari   yanada   osonlashgan.   Sayohatlar   onlayn
rejalashtirilmoqda,   elektron   chiptalar,   to‘lov   tizimlari   va   geografik   ma'lumotlar
orqali turizm sohasida yangi imkoniyatlar yaratilmoqda.
Barqaror   turizm:   Global   miqyosda   barqaror   turizm   rivojlanmoqda.   Tabiatni
himoya qilish, mahalliy xalqlarni qo‘llab-quvvatlash va iqtisodiy jihatdan barqaror
sayohatlarni rag‘batlantirishga qaratilgan tashabbuslar ortib bormoqda.
Pandemiya   ta'siri:   COVID-19   pandemiyasi   turizm   sohasiga   katta   ta'sir
ko‘rsatdi.   Xavfsizlik   choralari   va   cheklovlar   sayohatlar   va   mehmonxonalar
sohasiga   ta'sir  qildi,  ammo pandemiya  oxirida  tiklanish  uchun  yangi  strategiyalar
ishlab chiqilmoqda.
Ommaviy   turizmning   o‘sishi:   Global   miqyosda   ommaviy   turizm   (mass
tourism)   o‘sib   bormoqda.   Keng   miqyosdagi   sayohatlar   va   turistik   joylar   ko‘p
25 odamlarni   jalb   qilmoqda,   bu   esa   transport,   mehmonxona   va   infrastrukturani
takomillashtirishni talab qilmoqda.
Iqtisodiy   o'sish:   Turizm   xalqaro   savdoda   katta   rol   o'ynaydi.   Ko'plab
mamlakatlar   turizmni   iqtisodiy   o'sishning   asosiy   manbalaridan   biri   sifatida
qaraydi.   Turizm   sanoati,   mehmonxona,   transport,   restoran   va   boshqa   xizmatlar
kabi   sohalarda   ish   o'rinlari   yaratadi   va   mahalliy   iqtisodiyotga   sezilarli   hissa
qo'shadi.
Madaniy   almashuv:   Turizm   madaniyatlararo   almashuvni   rivojlantiradi.
Sayohatchilar va mahalliy aholining o'zaro aloqalari turizm orqali madaniy meros,
an'analar va urf-odatlar haqida bilim almashish imkonini yaratadi.
Tabiatni   muhofaza   qilish:   Eko-turizm   tabiiy   resurslarni   muhofaza   qilishga
yordam   beradi.   Sayyohlar   tabiiy   go'zalliklar   va   biologik   xilma-xillikni   saqlashga
yordam   beradigan   faoliyatlarga   yo'naltirilgan   bo'lib,   bu   tabiatni   asrashni
rag'batlantiradi.
Xalqaro tinchlikni ta'minlash: Turizm xalqaro munosabatlarni mustahkamlash
va   xalqaro   tinchlikni   ta'minlashda   muhim   rol   o'ynaydi.   Sayohatlar   mamlakatlar
o'rtasidagi to'qnashuvlarni kamaytirib, do'stlik va hamkorlikni rivojlantiradi.
Global Rivojlanish Xususiyatlari:
Texnologiya   va   raqamli   transformatsiya:   Turizm   sohasidagi   global
rivojlanishning   asosiy   xususiyatlaridan   biri   raqamli   texnologiyalarning   keng
tarqalishi.   Online   bronlash,   mobil   ilovalar   va   raqamli   to'lov   tizimlari   turizmni
yanada   qulay   va   samarali   qiladi.   Bundan   tashqari,   virtual   sayohatlar   va   sun'iy
intellekt asosidagi xizmatlar ham o'sib bormoqda.
Davlat   va   xususiy   sektor   hamkorligi:   Ko'plab   mamlakatlarda   davlat   va
xususiy   sektor   birgalikda   turizmni   rivojlantirishga   e'tibor   qaratmoqda.   Yangi
infrastrukturani   yaratish,   marketing   kampaniyalarini   tashkil   etish   va   turizmni
qo'llab-quvvatlash uchun hukumatlar va xususiy kompaniyalar birgalikda ishlaydi.
26 Barqaror   rivojlanish:   So'nggi   yillarda   barqaror   turizm   rivojlanishining
ahamiyati   oshib   bormoqda.   Odamlar   ekologik   muammolarga   nisbatan   sezgirroq
bo'lib, sayohatni  rejalashtirishda yashil  turizm va atrof-muhitni muhofaza qilishni
qo'llab-quvvatlaydilar.   Barqaror   turizm   uzoq   muddatda   tabiatga   zarar
yetkazmasdan va mahalliy iqtisodiyotlarni rivojlantirgan holda amalga oshiriladi.
Pandemiya   ta'siri:   COVID-19   pandemiyasi   turizm   sohasida   katta
o'zgarishlarga   olib   keldi.   Xalqaro   sayohatlar   cheklangani,   sog'liqni   saqlash
choralarini   kuchaytirish   va   yangi   sanitariya   normalari   kiritilishi   bilan   turizm
sohasida   yangi   tendensiyalar   paydo   bo'ldi,   jumladan,   "kontaktless"   xizmatlar   va
xavfsizlikka oid yangiliklar.
Iqtisodiy   rivojlanish:   Turizm   mamlakatga   xorijiy   valyuta   olib   keladi,   ish
o'rinlarini yaratadi va kichik bizneslarni rivojlantiradi.
Madaniy almashinuv: Turizm turli millat va madaniyatlar o'rtasida aloqalarni
mustahkamlaydi va o'zaro tushunishni rivojlantiradi.
Ijtimoiy ta'sir: Turizm mahalliy aholi uchun xizmat ko'rsatish va ko'ngilochar
infratuzilmani yaxshilaydi.
Tabiiy   resurslarni   himoya   qilish:   Ekoturizm   orqali   tabiatni   saqlash   va   atrof-
muhitni muhofaza qilish loyihalariga mablag' jalb qilinadi.
Ta'lim   va   rivojlanish:   Sayyohlik   orqali   odamlar   dunyoqarashini   kengaytirib,
turli tillar va madaniyatlarni o'rganadi.
Global rivojlanish xususiyatlari:
Texnologik   rivojlanish:   Onlayn   platformalar   va   sun'iy   intellekt   turizmni
rejalashtirish va xizmat ko'rsatishni tezlashtirdi (masalan, Airbnb, Booking.com).
Barqaror   turizm:   Atrof-muhitga   zarar   yetkazmaydigan   turizm   turi   ko'p
davlatlarda ommalashmoqda.
27 Masshtabning kengayishi: Arzon aviaqatnovlar va transport imkoniyatlarining
kengayishi tufayli sayohat arzonlashib, ko'proq odamlar uchun qulay bo'ldi.
Regional   integratsiya:   Evropa   Ittifoqi   kabi   mintaqalarda   vizasiz   rejimlar
sayohatni osonlashtirmoqda.
COVID-19 ta'siri: Pandemiya so'nggi yillarda sayyohlik sanoatiga jiddiy zarar
yetkazdi, ammo mahalliy va raqamli turizm (virtual turlar) o'sib bordi.
Turistik   faoliyatning   muhim   jihatlaridan   biri   iqtisodiy   foydalarni   olish
hisoblanadi. Buni quyidagi ko‘rsatkichlardan foydalangan holda baholaydilar.
1.  Olingan   daromad   va   uning   yalpi   milliy   mahsulot   yoki   ichki   yalpi
mahsulotdagi salmog‘i – bu umuman mamlakat iqtisodiyotiga turizmning ta’sirini
aks ettiradi.
2.  Xalqaro   turizmda   ishlab   topilgan   xorijiy   valyuta   ulushi   (xorijiy
turistlarga   qilingan   umumiy   xarajatlar   miqdorini   chegirib   tashlagan   holda   yalpi
daromad   va   sof   foyda   –   chet   el   valyutasi   chiqib   ketishini   chegirib   tashlagandan
keyin mamlakatda qoladigan xorijiy valyuta).
3.  Turizm tufayli yaratilgan ishchi o‘rinlari. Bandlikning quyidagi turlari
farqlanadi:
 to‘g‘ridan-to‘g‘ri – bevosita turistik korxonalarda yaratilgan ishchi o‘rinlari
(mehmonxonalar,   restoranlar,   turistlar   uchun   magazinlar,   turistik   agentliklar,
sayohatlar byurolari va sh.k.);
   bilvosita   -   turizm   bilan   chegaradosh   sohalarda   (qishloq   xo‘jaligi,
baliqchilik, sanoat korxonalari va boshqalar)ga ishchi o‘rinlari;
 o‘zgartirilgan   –   bevosita   va   bilvosita   sohalar   xodimlari   tomonidan
olinadigan daromadlarni qo‘llash hisobiga yaratiladigan qo‘shimcha ish joylari;
 qurilish va turistik infrastruktura sohasidagi bandlik.
28 4.  Iqtisodiyotga rag‘batlantiruvchi ta’sir ko‘rsatadigan tashqi daromadlar
manbai. Bu mahalliy iqtisodiyotda dastlabki turistik xarajatlar amalga oshiradigan
to‘la tsikllarning sonidir. Bu ko‘rsatkich asosida iqtisod orqali o‘ta turib dastlabki
turistik  xarajatlar  iqtisodiy  faoliyatning  boshqa  turlariga  qay darajada  ta’sir  etishi
aniqlanadi (multiplikatsiya samarasi). 
5.  Davlat   daromadlariga   ulush   qo‘shish   –   turistik   yig‘imlarning
mehmonxona, aeroport va boshqa turlari, turizm sohasida foydalaniladigan import
tovarlariga   bojxona   to‘lovlari,   turistik   korxonalardan   va   ularning   xodimlaridan
olinadigan   daromad   solig‘i,   turistik   ob’ektlarning   ko‘chmas   mulkiga   solinadigan
soliqlar.   
6.  Transport   ob’ektlari   va   xizmatlarini,   uchun   jamoa   (mahalliy   aholi)
foydalanadigan boshqa infrastruktura yaratish va moliyaviy ta’minlash zarurligi.
Turizm   iqtisodiyotning   boshqa   sohalarini   rivojlantirishda   foydali   katalizator
rolini   o‘ynaydi.   Lekin,   uni   rivojlantirish   rejalashtirilmasa   va   nazorat   qilinmasa,
salbiy iqtisodiy muammolar yuzaga kelishi mumkin. Masalan, import tovarlari va
xizmatlari   ulushining   ko‘payishi   yoki   xorijliklarning   turistik   ob’ektlar   va
xizmatlarning katta qismini boshqarishi   natijasida iqtisodiy foydaning kamayishi.
Bunday   bo‘lganda   sof   daromadlar   va   valyuta   tushumlari   kamayib   ketadi,   bu   esa
tegishli   turistik   rayon   aholisida   xorijliklarga   nisbatan   yoqtirmaslik   kayfiyati
uyg‘onishiga olib keladi. 
Shu bilan birga turizmni rivojlantirishning ba’zi shakllari va turlari xorijliklar
egaligi   yoki   boshqaruvisiz   faoliyat   ko‘rsatishi   mumkin   emas.   Ayniqsa,   bu
rivojlanishning   dastlabki   bosqichlarida   ko‘p   ro‘y   beradi.   Bunday   paytlar,   odatda
mahalliy   kapital   va   boshqaruv   potentsiali   cheklangan   yoki   mahalliy   mahsulotlar
hajmi   oz   bo‘lib   ularni   eksport   qilish   zarur   bo‘ladi.   Lekin   bu   salbiy   omillarning
o‘rni   qaysidir   darajada   mahalliy   aholining   bandligi,   ma’lum   daromadlar   olishi
hisobiga qoplanib ketadi. 
29 Turizm   ob’ektlari   mamlakatning   faqat   bir   yoki   bir   nechta   rayonlarida
jamlanganda   ham   iqtisodiy   buzilishlar   yuzaga   kelishi   mumkin.   Bunda   yuqoriroq
ish   haqi   va   yaxshi   mehnat   sharoitlari   hisobiga   turizm   iqtisodiyotning   boshqa
sektorlaridan juda ko‘p xodimlarni jalb qiladigan bo‘lsa, bandlik nuqtai nazaridan
salbiy   muammolar   yuzaga   kelishi   mumkin.   Bundan   tashqari,   tez   rivojlanayotgan
turistik  zonalarda inflyatsiya  va yerga, boshqa  tovarlar  va xizmatlarga narx oshib
ketishi   mumkin.   Shuning   uchun   bunday   salbiy   hodisalar   turistik   faoliyatni
rejalashtirish va uning samaradorligini baholashda hisobga olinishi kerak. 
5. O‘zbekistonda samarali turizm turlari rivojlantirish istiqbollari
Turizmning iqtisodiy samaradorligi tahlil etilayotgan vaqt davomida jonli va
buyumga   aylangan   mehnatni   eng   kam   sarf   qilgan   va   atrof-muhitni   optimal
darajada   saqlab   qolgan   holda   mamlakat   va   xorijiy   turistlarning   tegishli   talabiga
mos keladigan tovarlar va xizmatlarning eng katta hajmini yaratish va realizatsiya
qilish   uchun   ishlab   chiqarish   va   turistik   resurslardan   foydalanish   darajasi   bilan
baholanadi.
Samaralilik   mezoni–   bu   shunday   asosiy   ko‘rsatkichlarki,   ular   asosida
faoliyatning   natijalari   miqdoriy   baholanishi   mumkin.   Masalan,   ichki   turizm
samaradorligining   mezonlari   turistik   korxonaning   rentabelligi,   mehnatning   bir
shtat   birligi   hajmida   ifodalanadigan   ishlab   chiqarish   mahsuldorligi,   xalqaro
turizmda esa – eng kam mehnat sarf qilgan holda eng ko‘p valyuta tushumi olishga
erishish hisoblanadi. 
Rejalashtirish jarayonida iqtisodiy foydani ko‘paytirish maqsadida turizmning
iqtisodiy   samaradorligiga   bo‘ladigan   salbiy   ta’sirlarni   bartaraf   etish   yoki   iloji
boricha kamaytirishga qaratilgan choralarni nazarda tutish lozim. 
2.   Rivojlantirish   va   turizm   faoliyatining   iqtisodiy   foydaliligini   oshirish
bo‘yicha tadbirlarni rejalashtirish
30 Iqtisodiy   foydalarni   oshirishning   eng   muhim   omili,   turizm   tuzilmalari   va
iqtisodiyotning   boshqa   tarmoqlari   o‘rtasidagi   aloqalarni   yaratish   va   doimiy
mustahkamlash hisoblanadi. Bu quyidagilarga imkon beradi: 
 turizmda import hajmini qisqartirish;
 mahalliy aholining bandligi va turizmdan tushadigan daromadlarni oshirish;
 mahalliy   qishloq   xo‘jaligi   va   oziq-ovqat   mahsulotlarini   ishlab   chiqarishni
oshirish;
31 32  turizm korxonalarining mahalliy tovarlar va qurilish hamda ta’mirlash ishlari
uchun   materiallardan   ko‘proq   foydalanishini   rag‘batlantirish   (yoki   shart   qilib
qo‘yish);
 mahalliy   mehmonxonalar   va   boshqa   infrastruktura   ob’ektlaridan
foydalanish.
Turizmdan   tushadigan   foydani   ko‘paytirish   uchun   o‘z   ob’ektlari   va
xizmatlaridan foydalanishni har tomonlama rag‘batlantirish zarur. Bu masalani hal
qilishning   yo‘llari   quyidagilardir:   investitsiyaviy   rag‘batlantirish;   aktsiyadorlik
jamiyatlari va kompaniyalarini, jumladan xorijiy kompaniyalarni jalb qilgan holda
yaratish;   turizmning   eng   ustuvor   shakllari   va   turlarini   har   tomonlama   qo‘llab-
quvvatlash;   dastlab   chet   elliklar   egalik   qilayotgan   bosqichda   kapital   to‘plab
bo‘lganidan   so‘ng,   mahalliy   tadbirkorlarning   bu   korxonalarni   sotib   olish   sharti
bilan ularga xorijliklar egalik qilishiga yo‘l qo‘yib berish.
Turizmning   iqtisodiy   samaradorligini   oshirish   maqsadida   rejalashtirish
jarayonida   yirik   mehmonxonalarni   millatlararo   mehmonxonalar   kompaniyalari
boshqaruviga   berishni   nazarda   tutish   kerak.   Bu   daromadning   bir   qismidan   voz
kechishga   olib   kelishi   mumkin,   lekin   yuqori   malakali   boshqaruv,   xalqaro
marketing, joylarni bronlashtirishni ta’minlaydi. 
Xalqaro   menejmentga   yo‘l   qo‘yish   to‘g‘risidagi   qaror   mamlakat,   mintaqa
zonaning   konkret   shart-sharoitlaridan   kelib   chiqib   qabul   qilinadi.   Bunda,   albatta,
mahalliy   firmalar   tomonidan   xorijiy   turistik   guruhlarni   qabul   qilish,   ularga   chet
ellik   turistik   operatorlar   tomonidan   xizmat   ko‘rsatish   imkoniyatini   cheklash   talab
qilinadi. 
Mutahassislari   xorijiy   yuridik   va   jismoniy   shaxslar   bo‘lgan   turistik
firmalarga,   shuningdek,   chet   el   investitsiyalari   ishtirokida   tuzilgan   firmalarga
litsenziyalar faqat «O‘zbekturizm» milliy kompaniyasi tomonidan beriladi. 
Turizm   sohasida   mahalliy   bandlikni   rag‘batlantirish   zarur.   Bunda   mahalliy
aholi   o‘rtasida   turizm   sohasidagi   faoliyat   hurmatgah   sazovr   ekanligi   to‘g‘risida
33 tushuntirish ishlari olib borish kerak. Shuningdek, mahalliy aholi orasidan turistik
korxonalarni   boshqarishning   o‘rta   va   katta   bo‘g‘inlari   rahbarlarini   ham   tayyorlab
borish   kerak.   Xorijiy   rahbar   xodimlarni   mahalliy   xodimlar   bilan   almashtirishni
iloji boricha bosqichma-bosqich, uzoqroq istiqbolni ko‘zlab rejalashtirgan ma’qul. 
Turizmning   iqtisodiy   samaradorligini   oshirish   uchun   quyidagi   boshqa
metodlar ham qo‘llaniladi: mahaliy san’at namunalari va xalq hunamrmandchiligi
buyumlarini   sotib   olish   uchun   kengroq   imkoniyatlar   yaratish;   ko‘ngilochar
tomoshalar va boshqa tadbirlar tarmog‘ini kengaytirish (ular tufayli turistlar ushbu
yerlarda bo‘lish muddatini uzaytirishni xohlab qolishlari mumkin).
Shunday   qilib,   turistik   sohani   rivojlantirish   va   u   faoliyat   ko‘rsatishining
iqtisodiy   foydaliligini   tijorat,   byudjet   va   xalq   xo‘jaligi   kabi   o‘zaro   bog‘langan
ko‘rsatkichlarning tizimi bilan tavsiflash mumkin.
3.Turizmni   rivojlantirishga   ekologik   ta’sirlarning   turlari   va   rejalashtirishda
ularni hisobga olish
Turizm   va   atrof-muhit   o‘zaro   bog‘langan.   Jismoniy   muhit   (tabiiy   va   inson
tomonidan   yaratilgan)   ko‘plab   xushmanzara   elementlarga   ega.   Lekin   turistik
faoliyat   bu   muhitga   ham   ijobiy,   ham   salbiy   ekologik   ta’sir   ko‘rsatishi   mumkin.
Turizmni rivojlantirish va uni boshqarishni shunday amalga oshirish kerakki, toki
o‘tkazilgan   jarayonlar   atrof-muhitni   buzishga   xizmat   qilmasin,   balki   u   bilan
uyg‘unlashib   ketsin.   Agar   turizm   zarur   darajada   rejalashtirilsa,   rivojlansa   va
boshqarib   borilsa,   u   katta   ekologik   ijobiy   ta’sirlar   ko‘rsatishi   mumkin.   Ular
jumlasiga quyidagilar kiradi.
1.  Tabiiy hududlarni, o‘simliklar va hayvonot olamini   muhofaza qilish,
milliy   (mintaqaviy)   parklar   va   qo‘riqxonalarni,   boshqa   turistik   diqqatga   sazovor
joylarni   rivojlantirishni   asoslash   va  mablag‘   bilan  ta’minlashga   xizmat   qilish.   Bu
chora   atrof-muhitni   muhofaza   qilish   uchun   cheklangan   mablag‘larga   ega
mamlakatlar va mintaqalarda, ayniqsa, samara beradi. 
34 2.  Arxeologik   va   tarixiy   ob’ektlarni   saqlashni   ular   buzilib   ketmasligi
yoki   umuman   yo‘qolib   ketmasligi   uchun   asoslab   berish   va   mablag‘   bilan
ta’minlash.
3.  Turistlar   keladigan   joylarnining   jozibadorligi,   tozaligi   va
ifloslanmasligini   ta’minlay   borib,   atrof-muhitning   sifatini   yaxshilash.
Muvaffaqiyatli joylashgan turistik ob’ektlar ham shahar, ham qishloq ko‘rinishini
bezashi   mumkin.   Atrof-muhitning   sifatini   yaxshilash,   o‘z   navbatida,
infrastrukturaning   (suv   ta’minoti,   kanalizatsiya,   qattiq   chiqitlarni   yo‘q   qilish   va
takomillashuviga ko‘maklashadi.
4.  Mahalliy   aholi,   ayniqsa,   yoshlarning   ekologik   ma’rifati   darajasi
oshishiga ko‘maklashish.
Turizmning salbiy ta’sirlariga quyidailar kiradi:
1.  Kanalizatsiya   va   qattiq   chiqindilarni   yo‘q   qilish   tizimining   noto‘g‘ri
rivojlanishi oqibatida suvlarning ifloslanishi. 
2.  Noto‘g‘ri joylashgan turistik ob’ektlar, ularning mahalliy landshaft va
chiroyli   ko‘rinishlar   bilan   uyg‘unlashmaganligi,   juda   katta   va   yaltiroq   reklama
peshlavhalaridan   foydalanish   va   sh.k.lar   tufayli   landshaftlar   estetikasining
yomonlashuvi. 
3.  Turistik zonalarda ichki yonish dvigateliga ega transport vositalaridan
haddan   ortiq   foydalanish,   shuningdek,   shovqinlarning   ko‘pligi   (samolyotlar,
katerlar,   suvda   foydalaniadigan   qanotlarga   ega   kemalar,   turistlar,   transport
vositalarining haddan ortiq ko‘p to‘planishi va sh.k.).
4.  Tabiy   joylar   va   turistik   ob’ektlardan   axlatlarni   olib   chiqib   ketish
muammosi.
5.  Turistlar   oqimi   foyda   keltirmaydigan   bo‘lgani,   turistik   ob’ektlarning
asoslanmagan   holda   qurilishi   oqibatida   tabiiy   zonalar   ekologiyasining   buzilishi.
35 Ekologik   jihatdan   alohida   zaif   bo‘lgan   qirg‘oqbo‘yi,   dengiz,   tog‘   va   sahro
ekotizimlari.
6.    Noto‘g‘ri   foydalanish,   turistlar   oqimining   haddan   ortiq   ko‘payib
ketishi yoki maqsadga muvofiq bo‘lmagan qurilishlar tufayli arxeologik va tarixiy
yodgorliklarga zarar etishi.
7.  Yerdan   foydalanish   bilan   bog‘liq   bo‘lgan   va   turistik   ob’ektlar   va
korxonalarni   muvaffaqiyatsiz   rejalashtirish,   joylashtirish,   loyihalash   va   qurish
oqibatida yuzaga keladigan ekologik tavakkallar va muammolar. 
Shunday qilib, barcha bosqichlarda turizmni rivojlantirishni rejalashtira turib,
ekologiyaga   salbiy   ta’sirlarni   kamaytirish   bo‘yicha   har   tomonlama   tadbirlarni
nazarda tutish, moliyaviy ta’minlash va amalga oshirish zarur.
XULOSA
Xulosa qilib aytganda, O‘zbekiston turizmini rivojlantirish uchun zamonaviy
infratuzilma yaratish, xizmatlar sifatini oshirish, ekologik muammolarni hal qilish
va   xalqaro   reklama   strategiyalarini   kuchaytirish   zarur.   Shuningdek,   mahalliy
aholini   turizm   faoliyatiga   keng   jalb   qilish,   xorijiy   investorlar   uchun   qulay   muhit
yaratish   va   sayyohlarga   qulayliklar   taqdim   etish   orqali   turizm   sohasini   yanada
rivojlantirish   mumkin.   Ushbu   chora-tadbirlar   amalga   oshirilganda,   O‘zbekiston
global turizm bozorida mustahkam o‘rin egallashi kutiladi.
O‘zbekistonning   boy   madaniy   merosi,   tarixiy   obidalari,   noyob   tabiati   va
mehmondo‘st   xalqining   mavjudligi   turizm   sohasini   rivojlantirish   uchun   katta
imkoniyatlar  yaratadi. Buxoro, Samarqand, Xiva kabi tarixiy shaharlarning Jahon
merosi ob’ektlari sifatida tan olinishi xalqaro miqyosdagi e’tiborni jalb qilmoqda.
Shuningdek, tog‘ turizmi, ekologik turizm va ziyorat turizmi kabi yo‘nalishlar ham
sayyohlarni qiziqtirish uchun qulay sharoitlarga ega.
Biroq,   turizm   rivojiga   salbiy   ta’sir   ko‘rsatayotgan   omillar   ham   mavjud.
Infratuzilmaning   yetarlicha   rivojlanmaganligi,   xalqaro   transport   aloqalarining
36 cheklanganligi, xizmat ko‘rsatish sifatining pastligi va ba’zi hududlardagi ekologik
muammolar   ushbu   sohaning   imkoniyatlaridan   to‘liq   foydalanishga   to‘sqinlik
qilmoqda. Shu bilan birga, xorijiy investorlarni jalb qilishdagi to‘siqlar va reklama
kampaniyalarining   samarasizligi   ham   global   raqobatga   qarshi   kurashni
qiyinlashtiradi.
O'zbekistonda   turizm   turlarini   rivojlantirishga   ta'sir   etuvchi   omillar   turli
jihatlarni  o'z   ichiga  oladi.  Avvalo,  mamlakatning  boy  tarixiy,  madaniy  merosi   va
tabiiy go'zalliklari turizmning asosiy turtkisi bo'lishi mumkin. Samarqand, Buxoro,
Xiva kabi qadimiy shaharlar, shuningdek, Farg'ona vodiysi, Chimyon tog'lari kabi
tabiiy manzaralar sayyohlarni jalb qilishda katta rol o'ynaydi.
Bundan   tashqari,   transport   infratuzilmasining   yaxshilanishi   va   havo
yo'llarining   rivojlanishi   turizmni   rivojlantirishga   yordam   beradi.   O'zbekistonning
dunyo   bilan   bog'lanishini   osonlashtirish   sayyohlar   oqimini   oshiradi.   Hozirda
aeroportlar   va   temiryo'l   tizimi   zamonaviylashtirilmoqda,   bu   esa   sayyohlar   uchun
qulaylik yaratadi.
Shuningdek,   davlat   siyosati   ham   muhim   omil   bo'lib,   turizmga   oid   qonunlar,
soliqlar   va   imtiyozlar   tizimi   sayyohlarni   jalb   qilishda   yordam   beradi.   Davlatning
turizm   sohasiga   bo'lgan   yondashuvi,   reklama   va   marketing   faoliyatlari,
shuningdek,   turistik   hududlarni   rivojlantirishga   qaratilgan   dasturlar   turizmni
yanada rivojlantirishga turtki bo'ladi.
Madaniy   meros   va   tarixiy   obidalarni   saqlash   va   ularga   bo'lgan   e'tibor   ham
turizmni rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega. Yangi turizm turlarini yaratish va
turistik mahsulotlarni diversifikatsiya qilish, shu jumladan, ekoturizm, agrar turizm
va   sog'liqni   saqlash   turizmi   kabi   yo'nalishlarga   e'tibor   qaratish   zarur.   Bu,   o'z
navbatida,   turizmning   iqtisodiy   ahamiyatini   oshiradi   va   mahalliy   aholi   uchun   ish
o'rinlari yaratadi.
Xulosa qilganda, O'zbekistonda turizm turlarini rivojlantirishga ta'sir etuvchi
omillar ko'p qirrali va bir-biri bilan chambarchas bog'liqdir. Mamlakatda turizmni
37 rivojlantirish uchun strategik yondashuv, infratuzilma, madaniy merosni saqlash va
davlat   qo'llab-quvvatlashi   zarur.   Bu   omillarni   to'g'ri   boshqarish,   turizmni   yanada
yuqori darajaga olib chiqishga yordam beradi.
38 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Karimov,   I.   A.   (2017).   O'zbekistonning   turizm   sohasini   rivojlantirishning
asosiy yo'nalishlari . Toshkent: O'zbekiston Davlat Noshirligi.
2. Rakhmatov,   K.   K.   (2018).   Turizm   va   uning   iqtisodiyotdagi   roli .   Toshkent:
Fan va texnologiya.
3. Shukurov,   B.   (2019).   O'zbekistonda   ekologik   turizmning   rivojlanish
istiqbollari . Toshkent: O'zbekiston ilmiy-tekshirish instituti.
4. Tursunov,   A.   (2018).   O'zbekistonning   turizm   salohiyatini   o'rganish .
Tashkent: Iqtisodiyot va statistika.
5. Beknazarov,   N.   (2020).   Turizm   sohasidagi   innovatsion   texnologiyalar   va
ularning   iqtisodiyotdagi   o'rni .   Tashkent:   O'zbekiston   Innovatsion
Rivojlanish Vazirligi.
6. Abdullayev,   D.   (2020).   Sifatli   turizm   xizmatlarini   taklif   etishda   xususiy
sektorning roli . Toshkent: Iqtisodiyot jurnalisti.
7. Kamilov,   T.   (2017).   Madaniy   meros   va   turizm   sohasining   integratsiyasi .
Toshkent: O'zbekiston madaniyat va san'ati akademiyasi.
8. Rasulov,   I.   (2021).   O'zbekistonning   viloyatlarida   turizmni   rivojlantirish
strategiyalari . Toshkent: O'zbekiston ilmiy jurnali.
9. Tohirov,   A.   (2020).   Turizmda   marketing   va   brendingning   o'rni .   Toshkent:
Marketing va boshqaruv.
10. Mahmudov,   A.   (2019).   Davlat   va   xususiy   sektor   hamkorligi   turizmda .
Toshkent: Biznes va iqtisodiyot.
11. Jumaev,   N.   (2020).   Turizmning   global   rivojlanish   tendentsiyalari   va
O'zbekistondagi holati . Toshkent: O'zbekiston turizm tashkiloti.
12. Pardaev,   S.   (2021).   Ekoturizm:   O'zbekistondagi   rivojlanish   imkoniyatlari .
Toshkent: Tabiatni muhofaza qilish jamiyati.
13. Ahamov,   M.   (2019).   O'zbekistonda   tibbiy   turizmni   rivojlantirish
imkoniyatlari . Toshkent: Sog'liqni saqlash va turizm.
14. Sharipov,   D.   (2018).   Tijorat   turizmi   va   O'zbekiston   iqtisodiyoti .   Toshkent:
Iqtisodiy tahlil.
39 15. Yusupov,   M.   (2019).   O'zbekistonda   turizm   infratuzilmasining   rivojlanishi .
Toshkent: O'zbekiston iqtisodiyoti va rivojlanish.
16. Gafurov,   F.   (2020).   Madaniy   va   tarixiy   turizmning   o'zbekistondagi   o'rni .
Toshkent: O'zbek madaniyati.
17. Karimov,   M.   (2021).   Transport   tizimi   va   turizmni   rivojlantirish :
O'zbekistonning tajribasi. Toshkent: Transport va logistika.
18. Safarov, N. (2020).  O'zbekistonda turizmni rivojlantirishda ijtimoiy omillar .
Toshkent: Ijtimoiy fanlar va turizm.
19. Umurzakov,   A.   (2021).   O'zbekistonda   turizmni   rivojlantirish   va   davlat
siyosati .  Toshkent: O'zbekiston davlat universiteti.
20. Ismoilov,   M.   (2019).   O'zbekistonda   turizm   turlarining   o'sishi   va
xususiyatlari .  Toshkent: Ekonomika va turizm.
40

O’zbekistonda turizm turlarini rivojlantirishga ta’sir etuvchi omillar

Sotib olish
  • O'xshash dokumentlar

  • Turizmda kadrlar tayyorlash va ularning malakasini oshirish
  • O‘zbekistonda diniy turizmni rivojlantirish imkoniyatlari
  • Zamonaviy turizmning ijtimoiy va iqtisodiy ta'siri
  • Soatiga 5000 dona g'isht ishlab chiqaruvchi lentali press loyihasi
  • Turizm xizmatlari bozorida turoperatorlik xizmatlarining o‘rni va vazifalari

Xaridni tasdiqlang

Ha Yo'q

© Copyright 2019-2025. Created by Foreach.Soft

  • Balansdan chiqarish bo'yicha ko'rsatmalar
  • Biz bilan aloqa
  • Saytdan foydalanish yuriqnomasi
  • Fayl yuklash yuriqnomasi
  • Русский