Orol dengizigiga sarflangan mablag’larning moliyaviy tahlili - Iqtisodiyot - Referatlar

Dokument ma'lumotlari

Narxi	15000UZS
Hajmi	28.8KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	08 Fevral 2024
Kengaytma	docx
Bo'lim	Referatlar
Fan	Iqtisodiyot

Sotuvchi

Sanat Jabbarov Mumin o'g'li

Ro'yxatga olish sanasi 08 Fevral 2024

104 Sotish

Orol dengizigiga sarflangan mablag’larning moliyaviy tahlili

Sotib olish

Orol dengizigiga sarflangan mablag’larning
moliyaviy tahlili
Annostatsiya
Ushubu taqdiqoqda suv resurslarini muhofaza qilish va ulardan oqilona
foydalanishni ta’minlashda, avvalambor, suv resurslaridan, ayniqsa, aholi
o’rtasida ichimlik suvidan oqilona foydalanish va ularni muhofaza qilish
yuzasidan tushuntirishlar olib borishda keng jamoatchilikni jalb etish, targ’ibot
va tashviqot ishlarini olib borish ko’zda tutilgan. Orolbo’yi mintaqasida
ekologik fojianing oqibatlarini yumshatish hamda mavjud ahvolni yaxshilash
uchun qurib qolgan qismini daraxtzorlashtirish va unga ajratilgan mablag’lar
ko’zda tutilgan.
Kalit so’zlar: BMT, (USAID), Jahon banki, Orolbo’yi, taraqqiyot

Kirish
Orol dardi bugun barcha Markaziy Osiyo xalqlarining dardi, alamidir,
chunki shu hududdagi yagona suv havzasi, iqlimining muhim qo’rg’oni
bo’lmish dengiz yo’q bo’lib ketmoqda. Markaziy Osiyo yagona ekotizim
hisoblanadi. Mintaqa mamlakatlari o’rtasida hamkorlikdagi maqsadga
yo’naltirilgan ekologik siyosat va o’zaro hamkorlikning yagona ilmiy, huquqiy,
moliyaviy va texnologik bazasini mukammal rivojlantirish evazigagina ushbu
ekotizimni muayyan holda saqlab qolish mumkin.O’zbekiston Respublikasining
yer osti suvlari umumiy suv resurslarining ajralmas qismi bo’lib, iqtisodiyotning
rivojlanishida, shaharlar va qishloqlar aholisining xo’jalik-ichimlik suv
ta’minoti, sanoat va qishloq xo’jalik mahsulotlarini qayta ishlovchi
korxonalarning asosiy suv ta’minoti manbai hisoblanadi. 1960-1965-yillarga
qaraganda, Orol dengizining suv sathi 22 metrga pastlashdi, egallab turgan suv
maydoni 3,8 martaga kichraydi. 1960-yillarda Orol dengizidagi suv hajmi 1064
km3 bo’lgan bo’lsa, hozirgi paytda suv hajmi bor-yo’g’i 115 km3 ga teng.
Suvdagi tuz miqdori ko’payib, bir metrida 72 grammgacha etdi. Bir paytlar
katta hudud suv bilan to’la bo’lganda, g’arbi-shimoliy tomonlardan kelayotgan
sovuq havoni o’z maydonida isitib, respublikaga o’tkazar edi. Bugun ana
shunday shimol maydonidan mahrum bo’lindi. Qish paytlari Orol dengizi
hududidan chiqadigan bug’lar shimol va g’arbdan keladigan sovuq havo bilan
aralashib, haroratni bir necha gradusga isitar edi. Bugun Orolning 4 mln.
gektardan ziyod (bir vaqtlar zilol suvlar to’lib turgan) qurigan, suvsiz qolgan
tubi maydonidagi qum va tuzlar qancha joylarga zarar keltirmoqda.
Orol dengizini saqlab qolish uchun olib borilayotgan ishlar:
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qaroriga ( O’zbekiston
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori, 25.01.2022 yildagi 41-son)
muvofiq O rolbo’yi mintaqasini ekologik innovatsiyalar va texnologiyalar
hududiga aylantirish to’g’risida qaror qabul qilindi. Qarorga muvofiq
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh

Assambleyasining 2021-yil 18-maydagi “Orolbo’yi mintaqasini ekologik
innovatsiyalar va texnologiyalar hududi deb e’lon qilish to’g’risida”gi maxsus
rezolyutsiyasini amalga oshirish choralari to’g’risida” 2021-yil 29-iyuldagi PQ-
5202-son qaroriga muvofiq tashqi ko’mak mablag’larini ajratuvchi donor
mamlakatlar, xalqaro tashkilotlar, moliya institutlari, jamg’armalar va
kompaniyalar mablag’larini jalb qilish hamda “Orolbo’yi mintaqasi — ekologik
innovatsiyalar va texnologiyalar hududi” konsepsiyasi va “Orolbo’yi
mintaqasini barqaror rivojlantirish bo’yicha ko’p tomonlama “yo’l xaritasi”ni
tasdiqlash belgilab qo’yildi. Yerda har yili atmosfera havosiga 15 dan 75 mln.
tonnagacha chang ko’tariladi. Shu bilan bir vaqtda, Amudaryo va Sirdaryoning
deltalarida yerlarning tanazzulga uchrashi va cho’llanish sur’atlari o’sib
bormoqda. Orol dengizi va Orolbo’yi muammolari yuzasidan yuzlab mahalliy
va xalqaro loyihalar taklif qilingan. Bu loyihalarni umumlashtirib, ularni asosan
ikki turga bo’lish mumkin. Birinchisi “Ichki imkoniyatlardan kelib chiqib
Orolni saqlab qolishga qaratilgan loyihalar” bo’lsa, ikkinchisi “Orolga suvni
tashqaridan olib kelishni taklif qilish haqida”gi loyihalardir.
Avval dengiz yirik transport, baliqchilik va boshqa xo’jalik hamda iqlim
ahamiyatiga ega edi. Bugungi kunda Orol dengizini o’rnida asosan 6 ta qoldiq
ko’llar hosil bo’lgan. Orol dengizining qurib ketgan erlaridan shamol orqali
havoga tuz va chang ko’tarilib, yuzlab kilometr hududlarga tarqalmoqda. Bu
nafaqat Orolbo’yi, balki undan uzoqda ham qurg’oqchilikni keltirib
chiqarmoqda. Orolning qurigan tubidan ko’tarilgan chang-to’fonlari ilk bora
1975-yili kosmik tasvirlar natijasida aniqlangan, hozirda esa ular oddiy holga
aylangan. O’tgan asrning 80-yillaridan boshlab bunday to’fonlar yiliga 90
kungacha cho’zilgan. Mutaxassislarning fikricha, Orol muammosi kelib
chiqishiga quyidagi omillar asosiy sababchi bo’lgan:

● ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirish strategiyasini noto’g’ri tanlangani. Bu
omilning hudud tabiatiga, xo’jaligiga va ijtimoiy munosabatlariga uzluksiz
cho’zilgan salbiy ta’siri;
● tuproqning murakkab mexanik tarkibi, gidrogeologik va geomorfologik
sharoitlarning hisobga olinmaganligi;
● sug’orish va gidrotexnik inshoot tizimlarini loyihalash, qurish va ulardan
foydalanish sifatining past darajadaligi;
● qabul qilingan sug’orish me’yorlarida tuproq va qishloq xo’jalik
o’simliklarining o’ziga xos xususiyatlari hisobga olinmaganligi va boshqa
sabablar.
Ko’pgina korxona va ishlab chiqarish muassasalarida tabiiy xomashyolarning
etishmasligi natijasida ishsizlik, aholini past turmush darajasi kabi muammolar
vujudga keldi. Orol dengizining qurishi oqibatida mahsuldorligi-yiliga 45 ming
tonnagacha ovlangan baliqchilik sanoati, tub aholining doimiy hayot manbai
bo’lgan ovchilik va mo’ynachilik sohalari inqirozga uchradi.
Mamlakatimiz rahbari tashabbusi bilan Birlashgan Millatlar Tashkilotining
Orolbo’yi mintaqasi uchun Inson xavfsizligi bo’yicha ko’p tomonlama sheriklik
asosida Trast fondining tuzilishi hudud aholisiga ko’rsatilayotgan alohida
e’tibor va g’amxo’rlikning haqiqiy namunasi bo’ldi.
– Darhaqiqat, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2020
yil 29 dekabr kuni Oliy Majlisga yo’llagan navbatdagi Murojaatnomada qayd
etganidek, mintaqamizda, butun dunyoda ekologik vaziyatning tobora
yomonlashib borayotgani bizni jiddiy tashvishga soladi, –deydi
Qoraqalpog’iston Respublikasi Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish
qo’mitasi raisi Abdurahman Saparov. – bugungi kunda qo’shni davlatlar va
jahon jamoatchiligi bilan birgalikda Orol dengizi halokati oqibatida yuzaga
kelgan ekologik fojialar ta’sirini yumshatish borasida keng ko’lamli ishlar

amalga oshirilmoqda. Jumladan, dengizning qurigan tubida yuz minglab gektar
o’rmon va butazorlar tashkil etilmoqda.
Sarflangan mablag’lar
AQSh Xalqaro taraqqiyot agentligi (USAID) Orol dengizi hududida
cho’llanishning salbiy oqibatlari bilan kurashish maqsadida 1,6 mln dollar
miqdorida mablag’ ajratganini e’lon qildi. Tashabbus dengizning qurigan tubida
ekotizimlarni qayta tiklash loyihasining ikkinchi bosqichi doirasida amalga
oshirilmoqda. Favqulodda vaziyatlar vazirligi va O’rmon xo’jaligi davlat
qo’mitasi tomonidan Orol dengizi qurigan qismida 1 million 620 ming gektar
maydonda saksovul, tamariks va boshqa cho’l o’simliklaridan iborat o’rmon
barpo etildi. Moliyalashtirish manbaalari bo yicha Ekologiya, atrof muhitniʼ
muhofaza qilish va chiqindilar bilan bog liq ishlarni amalga oshirish
ʼ
jamg armasidan 5 mlrd. so m, O rmon xo jaligini rivojlantirish jamg armasidan
ʼ ʼ ʼ ʼ ʼ
5 mlrd so m
ʼ , Аktsiyadorlik tijorat banklaridan 5 mlrd so m, Qoraqalpog iston ʼ ʼ
Respublikasi Respublika byudjetining oshirib bajarilgan qismi hisobidan 10
mlrd. so m ajratiladi. Bundan tashqari, o tgan yillardagi mavjud qarzdorliklar
ʼ ʼ
uchun Vazirlar Mahkamasining zaxira jamg armasidan
ʼ 5,5 mlrd. so m ʼ
maqsadli mablag larni ajratilishi ko zda tutilmoqda.
ʼ ʼ
(USAID) tomonidan ajratilgan 1,6 million AQSh dollari (ERAS II)
loyihasining ikkinchi bosqichi doirasida amalga oshirilmoqda. Loyiha Orol
dengizining O`zbekiston qismida yangi o`rmon ekinlarini o`tqazish orqali
hududda havo sifati va yashash sharoitlarini yaxshilash hamda iqlim
o`zgarishiga chidamlilikni oshirishga yo`naltirilgan. Osiyo taraqqiyot banki
Orol bo`yi mintaqasi uchun ajratajak mablag`lar haqida axborot berilgan edi.
Osiyo taraqqiyot banki O`zbekiston Respublikasiga 25 yil muddatga, shu
jumladan, besh yillik imtiyozli davrga 150 million dollar miqdorida kreditlar
ajratishini ma`lum qilgan. Ushbu mablag`lar «Iqlim o`zgarishiga moslashishni

hisobga olgan holda Orol dengizi havzasida suv resurslarini boshqarish»
loyihasini amalga oshirishga yo`naltirilishi ko`zda tutilgan.
2021-yilda Jahon banki tomonidan Orol dengizi havzasida iqlim o`zgarishiga
moslashish dasturini amalga oshirish uchun 19 million dollar miqdorida
mablag` ajratilgani haqida xabar berilgan.
2019-yilda Vazirlar Mahkamasining Orol dengizi tubidagi suvi qurigan
hududlarda “yashil qoplamalar”ni tashkil etish to`g`risidagi qarori ham hududga
katta mablag` ajratishni ko`zlagan edi. Qarorga ko`ra, «O`zbekneftgaz»
aksiyadorlik jamiyatining Moliya vazirligi huzuridagi Orolbo`yi mintaqasini
rivojlantirish jamg`armasi oldidagi qarzdorligi hisobidan bosqichma-bosqich
100 mlrd so`m miqdorida mablag` ajratildi.
2014-yil-oktyabrida Urgench shahrida Orol dengizi muammolariga
bag`ishlangan xalqaro anjumanda Orol dengizi va mintaqadagi ekologik fojia
oqibatlarini yumshatish uchun 3 mlrd. dollar ajratilishini ma`lum qilingan.
Unda Xalqaro moliya institutlari tomonidan beriladigan 2,15 mlrd. dollar va
O`zbekistonning o`zi ajratadigan mablag`lari nazarda tutilgan.
Orol fojiasi oqibatlarini bartaraf etishda muhim qadamlar
Orolbo’yi mintaqasida inson xavfsizligini ta’minlash bo’yicha ko’p tomonlama
Trast fondiga 13,8 million AQSH dollari miqdorida mablag’ kelib tushgan
bo’lsa, keyingi ikki yilda 300 million AQSH dollari miqdorida mablag’
yo’naltiriladi. Ushbu mablag’lar ichimlik suvi, aholi salomatligi va bandligini
ta’minlash, tadbirkorlik, ekologiya, irrigatsiya-melioratsiya tizimlarini
yaxshilashga sarflanadi. Orol dengizining suvi qurigan tubida «yashil
qoplamalar» – himoya o’rmonzorlari barpo etish maqsadida so’nggi ikki yilda 1
million 567 ming gektar maydonda saksovul va cho’lga chidamli o’simliklar
ekildi va ushbu ishlar izchil davom etmoqda. Joriy yilning bahor mavsumida

Orol dengizining kurigan tubidagi 458,4 ming gektardan ortiq maydonda
“yashil qoplamalar” himoya o’rmonzorlari barpo etish ishlari bajarildi. Natijada,
dengizning suvi qurigan tubidan ko’tarilayotgan qum, tuz va chang
zarrachalarining salbiy ta’siri kamayishi, tabiiy muvozanat tiklanib, hayvonot va
o’simlik dunyosi jonlanishi sezilmoqda. Bugungi kunda Qoraqalpog’iston
Respublikasida umumiy maydoni 2 million 420 ming gektar bo’lgan to’rtta
muhofaza etiladigan tabiiy hudud mavjud. Ularga maydoni 68717,8 gektar
bo’lgan Quyi Amudaryo davlat biosfera rezervati, maydoni 628300 gektar
bo’lgan “Saygachiy” majmua (landshaft) buyurtma qo’riqxonasi, maydoni
1447143 gektar bo’lgan “Janubiy Ustyurt” milliy tabiat bog’i, maydoni 280507
gektar bo’lgan “Sudoche-Akpetki” davlat buyurtma qo’riqxonasi kiradi. Joriy
yilda maydoni 350000 gektar bo’lgan “Barsakelmes” buyurtma qo’riqxonasi
hamda maydoni 250000 gektar “Vozrojdeniya oroli” buyurtma qo’riqxonasi
tashkil etiladi. Albatta, bioxilmaxillik va muhofaza etiladigan tabiiy hududlar
barpo etilishi Amudaryo deltasida tabiiy to’qay resurslarini muhofaza qilish,
qayta tiklash va ulardan barqaror foydalanish, Ustyurt (platosi) tekisligining
noyob biologik xilma-xilligini ishonchli muhofoza qilish, ekologik tizim
holatini yaxshilash, o’simlik va hayvonotlarning noyob turlarini saqlab qolish,
ularni qayta tiklashga xizmat qiladi. Shuningdek, alohida ekologik qimmatga
ega bo’lgan tabiiy ob’ektlar va majmualarni saqlab qolish, ularni qayta tiklash,
Orol dengizining qurigan tubida tabiiy landshaftlarni muhofaza qilishda muhim
ahamiyat kasb etadi.
Orolbo’yi hududini ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish: bo’yicha belgilangan
vazifalar (dasturlar) ijrosini joyiga chiqqan holda o’rganish, mutasaddi vazirlik
va idoralarning hisobotlarini bevosita hududning o’zida eshitish amaliyotini
yo’lga qo’yish maqsadida O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senatining
sakkizinchi yalpi majlisida Orolbo’yi mintaqasini rivojlantirish masalalari
qo’mitasi tashkil etildi. Albat a bu sa’y-harakatlar mintaqani rivojlantirish,

ushbu hududda yashovchi aholining yashash sharoitini yaxshilash, fuqarolar
salomatligini muhofaza qilish, bandligini ta’minlash va daromadini oshirishga
xizmat qiladi.
Xalqaro tashkilotlardan ko’mak
Orolbo’yi mintaqasining ekologik barqarorligini ta’minlash va ijtimoiy-iqtisodiy
rivojlantirish bo’yicha O’zbekiston Respublikasi tomonidan yangi islohotlar va
xalqaro tashabbuslar amalga oshirilmoqda. Shu jumladan, BMTning Orolbo’yi
mintaqasi uchun Inson xavfsizligi bo’yicha ko’p tomonlama sheriklik trast
jamg’armasi, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Orolbo’yi xalqaro
innovatsiya markazi tashkil etildi. Shuningdek, O’zbekiston Respublikasi
Prezidentining 2020 yil 11 noyabrdagi «2020-2023 yillarda Qoraqalpog’iston
Respublikasini kompleks ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish chora-tadbirlari
to’g’risida»gi qarori qabul qilindi. Bu borada amalga oshirilgan eng muhim
ishlardan biri, Prezident Shavkat Mirziyoyev tashabbusi asosida BMT Bosh
assambleyasining 2021 yil 18 maydagi 75-sessiyasida «Orolbo’yi mintaqasini
ekologik innovatsiyalar va texnologiyalar hududi deb e’lon qilish to’g’risida»gi
maxsus rezolyutsiyasi qabul qilindi. Ushbu maxsus rezolyutsiyada belgilangan
ustuvor vazifalarning ijrosini ta’minlash maqsadida 2021 yil 29 iyulda
«Birlashgan millatlar tashkiloti Bosh assambleyasining 2021 yil 18 maydagi
«Orolbo’yi mintaqasini ekologik innovatsiyalar va texnologiyalar hududi deb
e’lon qilish to’g’risida»gi maxsus rezolyutsiyasini amalga oshirish choralari
to’g’risida» qaror qabul qilindi. Ushbu qaror bilan Orolbo’yi mintaqasida
ekologik barqarorlikni ta’minlash, ilmiy tadqiqotlar o’tkazish va ilmiy-
innovatsion ishlanmalarni amaliyotga joriy qilish, xalqaro hamkorlikni
rivojlantirishga bog’liq 2021-2024 yillarda amalga oshirilishi belgilangan 7 ta
yo’nalishdagi 71 ta tadbirdan iborat «Yo’l xaritasi» tasdiqlandi. «Yo’l
xaritasi»dagi tadbirlar uchun turli manbalardan 312 mlrd. so’m, 22,2 mln. AQSH
dollari, 6 mln. yevroga teng mablag’lar sarflanishi belgilab berildi. Shu bilan

birga, qaror bilan maxsus rezolyutsiyada belgilangan vazifalarni amalga oshirish
uchun 2021-2024 yillarda bajarilishi rejalashtirilgan 65 ta ustuvor innovatsion
loyihalar tasdiqlandi. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining «2017-2021
yillarda Orolbo’yi mintaqasini rivojlantirish davlat dasturi to’g’risida»gi qarori
yo’naltirilgan chora-tadbirlar kompleksini amalga oshirishni maqsad qilgan.
Xususan, unda quyidagilar nazarda tutiladi:
- yangi ish joylarini yaratish, aholi bandligini ta’minlash, shuningdek
mintaqaning investitsiyaviy jozibadorligini yaxshilash borasidagi
kompleks chora-tadbirlarni amalga oshirish;
- suv ta’minoti tizimini rivojlantirish va aholining toza ichimlik suvi bilan
ta’minlanish darajasini oshirish, kanalizatsiya, sanitariya va maishiy
chiqindilardan foydalanish tizimlarini yaxshilash;
- mintaqada sog’liqni saqlash tizimini yanada rivojlantirish va aholi
genofondini asrash tadbirlarini amalga oshirish;
- mintaqada yashovchi aholining uy-joy sharoitlarini yaxshilashga
yo’naltirilgan chora-tadbirlarni amalga oshirishni davom ettirish, ko’p
kvartirali uylarda uy ichi muhandislik kommunikatsiyalari va
umumfoydalanadigan joylarni ta’mirlash, shuningdek bolalar va sport
maydonchalarini barpo etgan holda uylarga tutash hududlarni
obodonlashtirish;
mintaqa aholi punktlarining transport, muhandislik va kommunikatsiya
infratuzilmasini rivojlantirish, sug’orish va tashqi yoritish tarmoqlarini
takomillashtirish, Nukus va Urganch shaharlarining zamonaviy energiya
tejaydigan texnologiyalarni joriy etgan holda issiqlik ta’minoti tizimlarini
yaxshilash.

Tadqiqot Metodologiya
Ushbu maqolani yozishda Zamonaviy metodan foydalanildi.
Xulosa
Yuqoridagilarni ko’rib aytishimiz mumkinki, global muammo sifatida xalqaro
miqyosda hal qilinishga harakat qilinayotgan Orol dengizi fojiasini zarar va
oqibatlarini iloji boricha kamaytirishga keskin choralar olib borilyapti. Taklif
o’rnida esa shunga o’xshash atrof-muhit muhofazasi bilan bog’liq muammolarni
hal qilishda aholi o’rtasida targ’ibot ishlarini olib borish nihoyatda muhim.
Shuningdek, Orolbo’yi mintaqasida kuzatilayotgan zarar va ta’sirlarni kompleks
ravishda o’rganish maqsadida xorijiy tajriba va ilmiy asoslangan chora-tadbirlar
tizimini ishlab chiqish zarur. Nafaqat ishlab chiqish, balki barcha ushbu
mintaqadagi aholini birgalikda ushbu choralarni qo’llashdagi ishtirokini
ta’minlashga ham harakat qilish zarur. O’tkazilgan tadqiqotlardan asos sifatida
keltiradigan bo’lsak ham, Orol va Orolbo’yi muammosini yechishdagi uchta
asosiy yo’nalishlar, ya’ni, birinchidan, ichimlik suvini quvurlar orqali aholiga
yetkazib berish bilan hududning sanitar-epidemiologik ahvolini yaxshilashga,
shuningdek, yer osti chuchuk suvidan foydalanishga ham e’tibor qaratildi.
Sog’liqni saqlash va sanitariya xizmati darajasini keskin yuqoriga ko’tarish
zarurligi uqtirildi.Ikkinchidan, dengizning qurigan janubiy qirg’oqlarida sun’iy
damba qurib, delta ekosistemasini doimiy suvlantirish yo’li bilan «Yashil kamar»
hosil qilish; uchinchidan, dengizni o’zini saqlash. Uni saqlash uchun unga
sistematik ravishda ko’p miqdorda suv yuborib turish kerakligi va bundan
tashqari Orolni qurigan tubida saksovulzorlar barpo etish natijasida qum
ko’chishi, chang ko’tarilishini oldini olinishi mutaxassislar tomonidan
ta’kidlandi. Zero, bu shu zaminda yashayotgan har bir insonning ona
Vatanimizga, uning tabiatiga bo’lgan farzandlik burchidir.

Foydalanilgan adabiyotlar
1. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyevning “Ekologiya
va atrof-muhitni muhofaza qilish sohasida davlat boshqaruvi tizimini
takomillashtirish to’g’risida”gi Farmoni. 21-aprel 2017-yil, Toshkent.
2. J.X.Xolmo’minov. Ekologik huquqlar. –Toshkent, 2012
3. OdumE.P., 1977a. Ecology-the common sense approach, The Ecologist,
7(7), 250-253.
4. Odum E.P., 1980a Radiation ecology at Oak Rider/ In – Environmental
Sciences Laboratorory Dedication, Oak Ridge, Teen., Oak Rige National
Laboratoru, pop. 53-57
Internet ma’lumotlari
1. https://lex.uz/ru/docs/-5836850
2. https://uza.uz/oz/posts/orol-dengizi-fojiasining-oqibatlarini-
kamaytirish-boyicha-keskin-choralar-olib-borilyapti_332449

Orol dengizigiga sarflangan mablag’larning moliyaviy tahlili

Sotib olish