• Всего документов: 5844
  • Число пользователей: 15251

ПВХ композицидан иш унумдорлиги 95 кг соат булган гранула ишлаб чиқарадиган икки шнекли гранулятор линиясини лойихалаш

тушиш вакти аникланади. Албатта, бу вакт ичида ѐки шу баландликни босиб
утиш   даврида,   томчи   кристалланиб   улгуриши   к	
ѐрак.   Ундан   ташкари,   хосил
булган   гранула   бир-бирига  	
ѐпишмаслиги   ва   пастга   тушганда,   шакли
бузилмаслиги к	
ѐрак.
Маълумки,   вакт   утиши   билан   томчининг   кристалланиши   ортади.
Шунинг   учун,   гранула   олиш   т	
ѐмп	ѐратураси   шундай   булиши   к	ѐракки,   бунда
кристалларнинг   суюк   эритмага   нисбати,   грануланинг   таркибини,
яхлитлигини бузмаслиги к	
ѐрак.
Одатда   томчилардан   гранула   хосил   килиш,   грануляцион   минораларда
ѐ	
ки мавхум кайнаш катламида амалга оширилади.
Ушбу   курилмаларнинг   асосий   эл	
ѐмѐнтларидан   бири   пуркагичдир.
Пуркагичлар   конструкциясига   караб,   марказдан  кочма,  статик   ва  вибрацион
булади.
Агарда ушбу махсулотлар мавхум кайнаш катламида совутилса, с	
ѐлитра
учун  	
ѐз   фаслида   грануляцион   минора   баландлиги   h   =   30   м   ва   диам	ѐтри
d =10...20 м булиши к	
ѐрак.
Карбамид учун 
ѐз фаслида грануляцион минора баландлиги   h =55...50 м
ва диам	
ѐтри  d =15...20 м булиши зарур.
Нитроаммофоска   грануляция   килиш   учун,  	
ѐз   фаслида,   грануляцион
минора баландлиги  h =50...55 м ва диам	
ѐтри  d =10...20 м булиши к	ѐрак.
Турбопарракли   грануляторда   грануллаш.   Кукунсимон
мат	
ѐриалларни турбопарракли т	ѐзкор грануляторларда грануллаш м	ѐханизми
барабанли 	
ѐки тар	ѐлкали курилмаларда мат	ѐриалларни юмалатиб грануллаш
жара	
ѐнига   ухшашдир.
Т
ѐзкор   грануляторларда   гранула   хосил   булиши,   аралаштирувчи
парракларнинг   мат	
ѐриалга   таъсири,   яъни   170   с -1
  частота   билан   айлана	ѐтган
эл	
ѐмѐнтлар аралаштириши асосий сабабдир.
Мат
ѐриални   турбопарракларда   курилмада   кайта   ишлаш   вакти   бир   н	ѐча
с	
ѐкунддан 2-3 мин гача булади.
Бу турдаги курилмаларда гранула хосил булиши бир н	
ѐча боскичда 0	u
y5. Газ таксимлаш  тур  пардасининг   юзаси:	
F  	 QB
wu
6. Грануланинг мавхум кайнаш катламида харакат вакти  
ур   нинг уртача 
киймати ушбу т	
ѐнгламадан   топилади:
w
T 
 0,1 	
  Gu 0,65
 	  Fo  0,6	
wП
7. Мавхум кайнаш катламининг   массаси:
Q
к   	
 Q   	
ур
8. Мавхум кайнаш катламининг   баландлиги:
Н 
0  Q
к

тук 	
  F
9. Курилма ишчи кисмининг   баландлиги:
H  	
 5 , 6   	 H   	 Re 0 , 75
 	 Ar   0 , 37
10. Учиб чикиш т	
ѐзлиги ушбу формуладан   топилади:
w      	
 0 , 09 	  Ar  0 , 25
 	  lg   w
u	
w0
11. Катлам заррачасининг максимал учиб чикиш т	
ѐзлиги куйидагича 
аникланади:	
wymax
 3 		  w
y
12. Курилма ажратиш булимининг минимал   баландлиги:
w 2
H  y max
сеп
2 g боради,   яъни   жараѐн   даврларининг   алмашиниш   к	ѐтма-к	ѐтлиги   куйидагича:
аралаштириш,   аглом	
ѐрация,   д	ѐзинт	ѐграллаш,   гранула   хосил   килиш,
гранулаларни зичлаш ва шарсимон шакл б	
ѐриш.
Т	
ѐзкор усулда грануллаш жара	ѐнида ким	ѐвий р	ѐакциялар самарадор
утиши   мумкин.   Богловчи   модда
вазифасини   р	
ѐакциянинг   суюк
махсулотлари утайди.
Ундан   ташкари,      мат	
ѐриални
инт	
ѐнсив    аралаштирилиши,     унинг
Турбопарракли   тезкор
гранулятор.
1-кобик; 2-шн	
ѐк; 3-ротор 
вали; 4-ротор ст
ѐрж	ѐнлари. т	
ѐмп	ѐратурасини   ортишига   ва
т	
ѐрмопластификацияга   олиб   к	ѐлиши
мумкин. Т	
ѐрмопластификация 	ѐки
каттик   катлам   бир   кисмининг   суюк   холатга   фазавий   утиши   грануллаш
жара	
ѐнини   кам   богловчи   билан  	ѐки   богловчисиз   утказиш   имкониятини
б	
ѐради ва олинган гранулаларни куритмаса хам булади. Бунга  мисол килиб,
с
ѐлитра 	ѐки карбамид асосида мураккаб-аралашган мин	ѐрал угитларни олиш
жара	
ѐнини курсатиш   мумкин.
Турбопарракли т	
ѐзкор грануляторда кайта ишлана	ѐтган мат	ѐриал окими
харакатининг   тахлили,   бу   жара	
ѐннинг   асосий   парам	ѐтрларини   аниклаш
имконини б	
ѐради.
Мат	
ѐриал катламини узатишнинг чизикли т	ѐзлиги:
v
ч 
 	
    Q
0
  	  R   2
Тук к
бу  	
ѐрда   Q
0   -   грануллана	ѐтган   аралашма   сарфи;   
тук   -   грануллана	ѐтган
аралашма   зичлиги;    	
 -   гранулятор   ишчи   кам	ѐрасини   тулдирилиш
коэффици	
ѐнти;  R
к   - ишчи кам	ѐра радиуси.
Грануллаш жара	
ѐнида гранула босиб утган масофа узунлиги  l : катламиФавворасимон
конуссимон гранулятор.
1-иссиклик элткични
чикариш патрубкаси; 2- Тугри турт бурчак шаклидаги мав-
хум кайнаш катламли гранулятор.
1 - кобик; 2 - иссиклик элткич кириш
патрубкаси;   3   -   рѐцикл   учун   кириш
патрубкаси; 4-ишлатиб булинган
Конуслик    бурчаги 20° гача булган курилмаларда хамма кундаланг 
к	
ѐсимларида бир т	ѐкисда мавхум кайнаш содир булади   .
Квадрат шаклидаги мавµум
кайнашкатламли гранулятор
1-гранула тукиш патрубкаси;  2-тамба;
3-хаволи   конуссимон   классификатор;
4-ишлатиб   булинган   иссиклик
элткични   чикариш   патрубкаси;   5-
кобик; 6-суюклик ва р	
ѐциклни узатиш
булаги;   7-иссиклик   элткич   кириш
патрубкаси. Барабанли гранулятор-куриткич.
1-барабан   кобиги;   2-оркага
йуналган   шн	
ѐк;   3-парракли
насадка;   4-юклов-чи   кам	
ѐра;   5-
куритувчи   элткич   ки-риш
патрубкаси;   6-пульпа   пуркагич   7-
куриш   дарчаси;   8-р	
ѐцикл   кириш
патрубкаси;   9-зичловчи   халкалар;
10-бандаж;   11-токчали   насадка;
12-тожли ш	
ѐст	ѐрня; 13-конус-
Катта   иш   унумдорликка   эришиш   учун   тугри   туртбурчакли   курилмаларни
лойихалаш,   жара	
ѐнни   ярим   саноат   шароитларида   т	ѐкшириш   ва   синаш   учун
квадрат кундаланг к	
ѐсимли курилмалар жуда кулайдир .
Барабанли гранулятор-куритгич  (БГК) грануллаш ва куритиш учун дѐворларига 	ѐпишиши мумкин;
Бу усулда ишлайдиган курилмаларни оптималлашдан максад, к	
ѐракли
гранулом	
ѐтрик таркибдаги махсулот олиш ва максимал иш унумдорликка
эришишдан иборатдир.
. Конуссимон ³урилма.
1-´тхона;   2-газ   гор	
ѐлкаси;   3-гранулани   т´киш
патрубкаси;   4-³оби³;   5-ишлатиб   б´линган
исси³лик   элткични   чи³ариш   патрубкаси;   6-
м	
ѐханик   пуркагич;   7-   газ   та³симловчи   т´р
парда; 8-исси³лик элткич кириш патрубкаси. . Марказий т´киш ва иситилган
эритмани ³атламга узатувчи цилиндрик
³урилма.
1-маµсулотни т´киш патрубкаси; 2-сую³ликни
юклаш   патрубкаси;   3   -калориф	
ѐр;   4-исси³лик
элткич кириш патрубкаси; 5 – ишлатиб
Мавхум   кайнаш   катламида   грануллаш   учун   турли   конструкцияли
грануляторлар   ишлатилади.   Одатда   бундай   гранулятор   кобиги   шаклига
караб   цилиндрик,   30...60 о
  конуслик   бурчаги   кичик   булган   (20°   гача)   ва
конуслиги   катта,   конуссимон,   цилиндрик-конуссимон,   тугри   бурчакли   ва
квадрат   кундаланг   к	
ѐсимли   булади.   Курилманинг   шакли   унинг
гидродинамикасини   б	
ѐлгилайди.
Агар,   конуслик   бурчаги   катта   булса,   курилма   марказида   сийраклашган   ва
д	
ѐвор атрофида эса заррачалар с	ѐкин-с	ѐкин тупланиб катлам зичланади, яъни
фавворасимон мавхум кайнаш жара	
ѐн содир булади.
Цилиндр-конуссимон мавхум  кайнаш  катламли курилмаларнинг  цилиндрик
кисмида катламнинг заррачалари умуман булмайди.
Иссиклик   элткичлар   узаро   к
ѐсишган   йуналишда   харакат   килган
холатларда   каттик   заррачаларни   малум   бир   йуналишда   узатиш   учун   тугри
туртбурчак шаклдаги курилмалар ишлатилади. борилади. Суюклик каттик фаза билан бирга ѐки эритма сифатида курилмага 
юборилади.
Гранула хосил булиш ва унинг диам	
ѐтри усишига, каттик ва суюк 
фазалар орасидаги нисбат катта таъсир курсатади.
Бу грануллаш жара	
ѐни 4 боскичдан иборат:
- богловчи ва р	
ѐтурни   аралаштириш;
- майда заррачалар ва майдаланган булаклардан гранула хосил   килиш;
- юмалатиш ва   зичлаш;
- мутадиллаш   (стабиллаш).
Шуни   алохида   таъкидлаш   к	
ѐракки,   жара	ѐннинг   хар   бир     боскичида
улчам буйича заррачаларнинг таксимланиши узгариб   боради.
Кукун ва р	
ѐтурни аралаштириш пайтида богловчи модда сифатида турли
хил   суюкликлар   ишлатилади,   чунончи,   сув,   махсулот   эритмаси,   бирорта
компон	
ѐнтнинг   эритмаси   (плав)   ва   бошкалар.   Суюклик   ва   мат	ѐриалларнинг
узаро таъсир сх	
ѐмаси куйидагича:
агарда   фракцияда   майда   заррачалар   улуши   куп   булса,   улар   орасидаги
масофа   буш   колиб   к	
ѐтади.   Шунинг   учун,   заррачалар   орасидаги   тортишиш
кучи кичик булади ва гранула мустахкамлиги паст булишига олиб к	
ѐлади;
агарда   фракцияда   майда   заррачалар   улуши   купайса,   гранула   зичлиги
ортади ва уларнинг мустахкамлиги ортади.
Л	
ѐкин шуни алохида таъкидлаш к	ѐракки, йирик заррачаларнинг гранула
хосил   килишда   ижобий   роли   хам   бор,   чунки   улар   булажак   грануланинг
ск	
ѐлѐти   булиб   хизмат   килади.   Бунда,   майда   заррачалар   катта   заррачалар
орасидаги бушликни тулдиради ва натижада улар орасидаги масофа камаяди.
Факат   нам   аралашма   таркибидаги   йирик   ва   майда   заррачаларнинг   маълум
бир оптимал кийматларидагина зичлиги юкори ва катта тортишиш кучига эга
гранулалар хосил килиш   мумкин.
Юмалатиб   грануллаш   боскичи   -   бунда   заррачаларнинг   нисбатан
кузгалмас катламга куп марта урилиши натижасида гранулалар хосил килиш
ва уларни зичлаш мумкин. Хулоса
Кимѐвий   инжиниринг   жара	ѐнлари   ва   қурилмалари       фанидан         назарий
ва     амалий     хисоблашларни     ўргандим     гранулалаш     ва     пр	
ѐсслаш     асосан
ким	
ѐ  ва   озик-овкат   ва   саноатларда   шакл   хосил   қилиш   йули     билан
гранулалаш   ва   пр	
ѐсслаш   бошқа   к	ѐнг   таркалган   масалан   ўғитлар   ишлаб
чиқаришда   қўлланилади   ундан   ташкари,   ишлаб   чикариш   саноатларида
гранулалаш ва пр	
ѐсслаш жара	ѐнидан к	ѐнг мик	ѐсда   фойдаланилади.
Жара	
ѐнида   гранулалаш   ниусуллари   турлари   ишлаш   вакти   камчилиги
афзаллиги   кандай   холарда   филтирларни   кулланилишни   хакида
маълумотларга эга бўлдим ва   ўргандим. урнатилади. расмда барабанли  гранулятор-куритгич курилмаси курсатилган.
Бу   курилма   эритмаларни   грануллаш   ва   куритиш,   хамда   конструкциясига
караб,   хосил   килинган   махсулотни   классификациялаш   ва   совитиш   учун
кулланилади.
Цилиндрик обѐчайка 1 нинг ташкарисига бандаж 4 ва тожли ш	ѐст	ѐрѐя 5 лар
урнатилади. Эл	
ѐктр юриткич 14 дан айланма харакат р	ѐдуктор 13 	ѐрдамида 5
га   узатилади   ва   натижада   цилиндрик   об	
ѐчайка   1   мат	ѐриал   билан   бирга
айланади.   Барабаннинг   бир   ч	
ѐтида   юкловчи,   иккинчи   ч	ѐтида   тукувчи
кам	
ѐралар   жойланган   булиб,   улар   грануляторнинг   ишчи   хажмини   зичлаш
функциясини   хам   бажарадилар.   Юкловчи   тарнов   2   оркали   шихта  	
ѐки   курук
кукун   юкланади.   Агар   курилмага   курук   кукун   б	
ѐрилса,   унда   катлам   устига
богловчи таксимлагич 3 дан к	
ѐракли микдорда суюк фаза юборилади.
Ушбу   грануляторнинг   асосий
кисми   уз   уки   атрофида   айланувчи
тар	
ѐлка   1   булади.   Махсус   м	ѐханизм   8
ѐ	
рдамида унинг киялик бурчагини хам
узгартириш   мумкин.   Богловчи
моддани узатиш учун тар	
ѐлка 1 устида
пуркагич 3 урнатилади.   Грануллаш
Тарелкали гранулятор.
1-айланувчи тар	
ѐлка; 2-зичловчи 
кобик; 3-суюклик узатувчи пуркагич;
4-бу²ларни с´риб олиш патрубкаси; 5- пайтида   тар	
ѐлкага  	ѐпишиб   колган
массани   тозалаш   учун   махсус   киргич
урнатилади.
Бу   типдаги   курилмалар   тахлили
шуни курсатадики, бу курилмада
юкори   сифатли   махсулот   олиш   билан   бирга,   жуда   куп   иссиклик   ва   масса
алмашинишга   эришса   булади.   Олинган   махсулотнинг     гранулом	
ѐтрик
таркиби 80-90% товар фракциясини ташкил этади. Ундан ташкари, жара
ѐнни
автоматлаштириш кийин   эмас.
Камчиликлари:   улчами   катта,   купол;   м	
ѐталл   куп   сарфланади;
суюкликни пуркаш учун куп эн	
ѐргия сарф булади; махсулот   курилма к	
0	
L   l   тук	   R3
Q
0
бу 	
ѐрда   L  -  гранулятор  ишчи   кам	ѐраси   узунлиги;  	 - гранулятор  укининг 
айланиш   частотаси.
Хосил килинган грануланинг уртача диам
ѐтри ушбу формуладан
хисоблаб топилади:
d   	
 d 	  exp  m 	  W  W 	
бу 	
ѐрда   d
0   - гранула хосил булиш пайтидаги гранула диам	ѐтри;   m   - мат	ѐриал
хоссалари   ва   Фруд   крит	
ѐрийсига   боглик   коэффици	ѐнт;   W   -   гранула   хосил
булиш пайтида аралашма таркибидаги богловчи модда микдори.
Богловчи модда сарфи куйидаги формуладан аникланади:
 
 
Q   Q   
W  1

бог
0  
 бош

m  ln  d  
d
 0   
Турбопарракли т	
ѐзкор грануляторда олинган гранулалар улчамлари
логарифмик нормал таксимланиш конунига   буйсинади.
Ушбу дарслик муаллифлари томонидан турбопарракли т	
ѐзкор грануляторда 
пахта чигити кунжарасини грануллаш буйича ижобий натижалар олинган.
Курилма хом-аш	
ѐни юклаш, майдалаш, грануллаш, гранулаларни зичлаш ва 
шакл б	
ѐриш зоналаридан иборатдир.
Кунжарани турбопарракли, т	
ѐзкор грануляторда майдалаш даражаси ушбу 
формулада хисобланади:
 	
 t 
0,35
i     0,74       0,2
 
 
 
 d  

Пахта   чигити   кунжарасини   турбопарракли   курилмада   т	
ѐзкор   грануллаш
натижасида   олинган   мат	
ѐриал   катламининг   гранулом	ѐтрик   таркибини   ушбу
формулада аниклаш мумкин:  
Г  
2
Р
Турли махсулотларни гранулланишга мойиллик курсаткичи сифатида
гранулланишга мойиллик коэффициѐнти   кулланилади:
К      

1
Р
К     
            
2
Р 
0   
;
пл
пл
бу 	
ѐрда    	 ва   
0   - мат	ѐриалнинг оралик ва бошлангич зичликлари, т/м 3
;    	 - эзиш
даврида грануланинг мустахкамлиги, Па;  Р
пл -зичланиш босими, Па.
Агарда, мат	
ѐриалнинг зичланиш кобилияти  К
1   канча юкори булса, унинг
шунчалик шаклланиш кобилияти  К
2   яхши булади.
Мат	
ѐриалларни   гранулланишга   мойиллигини   бахолаш   уларнинг
зичланиш   ва   шаклланиш   кобилиятлари   буйича   классификация   килиш
имконини   б	
ѐрибгина   колмай,   балки   ушбу   мат	ѐриал   учун   энг   ишончли   ва
ярокли грануллаш усулини тавсия этиш имконини б	
ѐради.
Жадвалда   баъзи   бир   ким	
ѐвий   махсулотларнинг   гранулланишга
мойиллиги ва тавсия этиладиган грануллаш усуллари к	
ѐлтирилган.
№
т/р Мат	
ѐриал номи
К
1 10	 -3
К
2 W,
% T,  0
C
Усул
1 Фосфогипс 1,0 0,008 20 20 богловчи модда
кушиб пр	
ѐсслаш 	ѐки 
юмалатиб грануллаш
2 Хлорли калий 0,8 0,01 0,05 20 -
3 Суп	
ѐрфосфат 1,0 0,011 2,5 20 -
4 Аммофос 2,07 0,028 0,8 20 юмалатиб грануллаш
5 Нитроаммофос
калийли угит 1,23 0,027 0,3 20 пр	
ѐсслаш
6 Моч	
ѐвина 0,8 0,07 0,3 20 эритмани пуркаш 2. Шакллаш
Прѐсслаш  ва  грануллаш   жара	ѐнини  утказишдан  максад   босим,  т	ѐмп	ѐратура,
намлик   ва   кузгалиш   кучланишларини   компл	
ѐкс   таъсирида   тай	ѐр   ва   кисман
ярим тай	
ѐр махсулотларни олишдир.
Ушбу   жара	
ѐнлар   экструд	ѐрларда   утказилади.   Экструзия   жара	ѐнининг
афзаллиги   шундаки,   унда   аралаштириш,   дисп	
ѐрслаш,   бир   жинсли   килиш,
совитиш,   шакллантириш   ва   куритиш   каби   жара	
ѐнларни   бир   вактда   олиб
бориш   мумкин.   Ундан   ташкари,   экструзия   жара
ѐни   кайта   ишлана	ѐтган
мат	
ѐриалнинг   таркибини   ва   хоссаларини   зарур   йуналишда   узгартириш,
жара
ѐнни   узлуксиз   ташкил   этиш,   мат	ѐриалга   узлуксиз   равишда   ароматик
бирикма,   бу	
ѐк,   пластификатор   ва   таъм   б	ѐрадиган   моддаларни   б	ѐтухтов
узатиш   имкониятини   б	
ѐради.   Экструзия   жара	ѐни   пластмасса,   р	ѐзина,   хамир
каби   мат	
ѐриаларни,   хамда   макарон,   кондит	ѐр   махсулотлари,   омухта  	ѐм,
болалар   овкати,   гранулланган  	
ѐмлар   ишлаб   чикаришда   кулланилади.
Экструзия   усулида   олинган   тай	
ѐр   махсулот  	ѐки   кисман   тай	ѐр   махсулот
экструдат   д	
ѐб   аталади.   Экструдатнинг   шакли   унга   урнатилган   матрица
т	
ѐшиклари шакли билан б	ѐлгиланади.
Иссик, совук 	
ѐки кайнаш экструзия усуллари бор.
Пластик   хом-аш	
ѐ  ва   мат	ѐриалларни   матрица   оркали   эзиб   утказгандаги
м	
ѐханик шакллантириш-совук экструзия усулида амалга оширилади.
Намлиги   20...40%   ва   таркибида   крахмал   бор   мат	
ѐриалларни   кисман
кл	
ѐйст	ѐризация   килиш   учун   иссик   экструзия   усулидан   фойдаланилади.
Олинган махсулот албатта ковурилади 	
ѐки пиширилади.
Кайнаш  экструзияси  жара	
ѐнида  кайта  ишлана	ѐтган  мат	ѐриалда  кайтмас
биофизик   узгаришлар   (биринчи   галда   оксил,   крахмал   ва   шакар)   содир
булади. Одатда, хосил булган экструдат куритилади 	
ѐки ковурилади ва зарур
модда билан   копланади. Фойдаланилган адабие0тлар
1. Н.Р.Юсупб	
ѐков,Ҳ.С.Нурмухамм	ѐдов,С.Г.Зокиров,Ким	ѐвий
т	
ѐхнология асосий жара	ѐн ва   қурилмалари.–Т.;”Шарқ”,2003.-644б.
2. Н.Р.Юсупб	
ѐков,   Ҳ.С.Нурмухамм	ѐдов,   П.РИсматулла	ѐв,   С.Г.Зокиров,
У.В.Маннонов.   Ким	
ѐ  ва   озиқ   –   овқат   саноатларининг   асосий   жара	ѐн   ва
қурилмалари хисоблаш ва лойихалаш. – Тошк	
ѐнт, ТошКТИ, 2000. – 231   б	ѐт.
3. Н.Р.Юсупб	
ѐков, Ҳ.С.Нурмухамм	ѐдов, П.Р Исматулла	ѐв Ким	ѐ ва озиқ –
овқат   саноатларининг   асосий   жара	
ѐн   ва   қурилмалари   фанидан   хисоблар   ва
масалалар.- Тошк	
ѐнт, ТошКТИ,1999.– 351   б	ѐт.
4. Салимов.З.   Ким	
ѐвий   т	ѐхнологиянинг   асосий   жара	ѐнлари   ва
қурилмалари.:Олий   ўқув   юрти   студ	
ѐнтлари   учун   дарслик.Т.1.-
Т.:Ўзб	
ѐкистон,1994.-366   б.
5. Салимов.З.   Ким	
ѐвий   т	ѐхнологиянинг   асосий   жара	ѐнлари   ва
қурилмалари.Т.2.Модда   алмашиниш   жара	
ѐнлари:   Олий   ўқув   юртлари   учун
дарслик. – Т.: Ўзб	
ѐкистон, 1995. – 238   б. бўлмайди.   Полимѐрларни   рангли   ва   қора   м	ѐталларни   ўрнига   қўллаганда
буюмларни   таннархи   ва   оғирлиги   камаяди.   Полим	
ѐрлар   автомобилсозлик,
сув,   ҳаво   ва  	
ѐр   транспортида,   радио	ѐлѐктроника   ва   эл	ѐктроника   саноатида,
қурилишда,   қишлоқ   хўжалигида,тибби	
ѐтда,   озиқ-овқат   ва  	ѐнгил   саноатда
к	
ѐнг   қўлланилмоқда.   Аммо   саноат   тармоқларининг   полим	ѐрларга   бўлган
талаби,   уларни   ишлаб   чиқариш   суръатларидан   илгарилаб   к	
ѐтмоқда.   Шунга
монан юртимизда н	
ѐфт махсулотларини ишлаб чиқарувчи ва қайта ишловчи
бир   қатор   замонавий   т	
ѐхнологоялар   асосида   ишловчи   мажмуалар   барпо
этилган ва   р	
ѐжалаштирилган.
Янги   ким	
ѐвий   ишлаб   чиқаришни   барпо   этишда   муҳандис-
т	
ѐхнологлар  	ѐтакчи   ўринни   эгаллайди   Улар   корхонанинг   барча
босқичларида,   яъни   у  	
ѐки   бу   маҳсулотга   талабни   аниқлашдан   тортиб,   то
ишлаб   чиқаришни   синаш   ва   ўзлаштиришгача   бўлган   ишларда   фаол
қатнашадилар.   Муҳандис-т	
ѐхнологнинг   иши   ўта   масъулиятли   бўлиб,   бунга
лаборатория   тадқиқотлари  йўналишини  ва  ишлаб   чиқариш  усулини  танлаш,
адаби	
ѐт   маълумотлари   ва   лаборатория   тадқиқотлари,   пилот  	ѐки   тажриба-
саноат   қурилмалари   натижаларига   кўра,   маҳсулот   олинадиган   турли
усулларни солиштириш ва баҳолаш киради. Ҳар қандай ишлаб чиқаришнинг
иқтисодий   самарадорлигини   аниқлашда   барча   т	
ѐхник-иқтисодий   ва
т	
ѐхнологик   ҳисоблар   асосида   (хомаш	ѐ  бўйича   сарфлаш   ко	ѐффíци	ѐнтлари   ва
эн	
ѐргия   ва   жиҳозларнинг   ўлчамлари   ҳарада   миқдори   ва   бошқалар)
бажарилади.
Саноат   об	
ѐктини   лойиҳалаш   босқичида   муҳандис   ким	ѐгар
т	
ѐхнологлойиҳалаш   институтининг   кўп   бўлимлари   ишларини   бошқаради,   у
дастлабкимаълумотларни   б	
ѐради   ва   турли   соҳалардаги   мутахассислар-
м	
ѐханик,   эн	ѐрг	ѐтик,иссиқлик   т	ѐхниги,   қурувчи,   иқтисодчи   ва   бошқаларга
топшириқ тай	
ѐрлайди ПВХ композитсидан иш унумдорлиги 95 кг/соат булган
гранула ишлаб  чиқарадиган икки шнекли гранулятор
линиясини лойихалаш
Режа:
Кириш
1. Гранулалаш ва пресслаш ҳақида 
умумий тушунчалар
2. Шакллаш
3. Грануллаш усуллари ва  
гранулятор конструкциялари
4. Сочилувчан материалларни 
грануллашга мойиллигини бахолаш
5. Тарелкали грануляторни моддий 
баланси Хулоса
Фойдаланилган адабие0тлар 1400    5,22 Ar4. Тарелкали грануляторни моддий   баланси
Бошлангич маълумотлар: махсулот - аммофос.
- иш унумдорлик Q  = 16 т/соат;
- гранула уртача диамѐтри d
ур =2,0 мм;
- аммофос пульпасининг нам саклаши W
п =0,3 кг/кг;
- тай	
ѐр махсулот грануласининг намлиги -  W
т =0,005 кг/кг;
- атмосф	
ѐра хавосининг нам саклаши -  х
1 ;
- катлам т
ѐмп	ѐратураси -  t
к ;
- пульпа т	
ѐмп	ѐратураси -  t
П ;
- иссик хавонинг чикишдаги нисбий намлиги -  
2 ;
- махсулот солиштирма иссиклик сигими -  с
;
- солиштирма эриш иссиклиги -  q ;
- зичлик -   ;
- тукма зичлик -   
тук ;
- пульпа   т	
ѐмп	ѐратура   утказувчанлиги -   а .
1. Катлам   т
ѐмп	ѐратураси   t
к   ва   
2   лар   буйича   Рамзиннинг   I-x
диаграммасидан   ишлатиб   булинган   иссиклик   элткичнинг   нам
саклаши  х
2   топилади.
2. Иссиклик элткичнинг   сарфи:
Q
B   	

Q 	  w
П  x
2
  x
1    10	

3. Иссиклик балансидан иссик хавонинг т	
ѐмп	ѐратураси   топилади.
4. Мавхум кайнаш бошланиши т	
ѐзлиги проф. О.М. Тод	ѐс формуласи 
ѐ	
рдамида   аникланади:
Re    Ar
бу 	
ѐрда  w
u =(2...4 ) w
0   ишчи т	ѐзлик  1. Гранулалаш ва пресслаш ҳақида умумий   тушунчалар
Каттик   матѐриалларни   сувсизлантириш,   брик	ѐтлаш,   хамда   пластик
мат	
ѐриалларни   грануллаш   ва   шакллантириш   учун   ким	ѐвий,   озик-овкат,
фармац	
ѐвтика ва бошка саноатларда пр	ѐсслаш каби жара	ѐн кулланилади.
Пр	
ѐсслаш   жара	ѐнининг   мохияти   шундаки,   махсус   пр	ѐссларда   ташки
кучлар таъсирида кайта ишлана	
ѐтган мат	ѐриалнинг шакли ва гранулом	ѐтрик
таркиби узгартирилади.
Турли хом-аш	
ѐ ва мат	ѐриалларни сувсизлантириш, брик	ѐтлаш, шакллаш
ва штамплаш учун ортикча босим таъсирида ишлов б	
ѐрилади.
Босим   остида   сувсизлантириш   ким	
ѐ  ва   озик-овкат   саноатларининг
турли   сохаларида   ишлатилади:   канд   лавлаги   турпидан   сувни,   шакар
камишдан   шарбатини,   чигит,   кунгабокар   ва   бошка   уруг   ва   данаклардан
ѐ	
гини,   м	ѐва   ва   м	ѐва-р	ѐзаворлардан   шарбатини   ажратиб   олишда   к	ѐнг
кулланилади.
Брикетлаш   жара	
е0ни   брик	ѐтлар,   яъни   цилиндрик   ва   туртбурчак
шаклдаги пр	
ѐссланган булаклар олиш учун кулланилади. Ушбу жара	ѐн турли
саноатларда жуда к	
ѐнг таркалган: масалан, шакар ишлаб чикариш саноатида
канд-рафинат,   канд   лавлаги   турпи,   озик-овкат   конц	
ѐнтратлари   ва   доривор
брик	
ѐтларини олишда, кондит	ѐр ва омухта 	ѐмлар, хамда чикиндиларни кайта
ишлаш саноатлари ва бошкаларда брик	
ѐтлаш к	ѐнг ишлатилади.
Брик	
ѐтлаш жара	ѐнининг турлири куп булиб, энг асосийлари грануллаш
ва табл	
ѐткалаш. Маълумки, табл	ѐтка ва гранулалар улчамлари брик	ѐтникига
караганда анча кичик булади. Халк хужалигада мин	
ѐрал угит, пластмасса, 	ѐм,
чой,   озик-овкат   конц	
ѐнтратлари,   синт	ѐтик   ювиш   воситалари   ва   бошка
махсулотлар гранула холида ишлаб чикарилади.
Шакллантириш  - пластик мат	
ѐриалларни кайта ишлашнинг асосий 
усулидир. Бу жара	
ѐн: нон 	ѐпиш, макарон, 	ѐм, пластмасса ишлаб чикариш
саноатларида куп кулланилади. Мат	
ѐриалларга турли шакл б	ѐришда 
экструзия жара	
ѐни хам к	ѐнг ишлатилади.       0     t 
0 , 66
 	
U  0 , 3
R     11  	  V   0 . 8  	    0 , 03
 	   
  d  

 
 U
m   
бу 	
ѐрда  V  - айланма т	ѐзлиги, с -1
;  
0 -улчамисиз вакт;  t/D  - билалар жойлашиш 
кадами;  U -намлик %;  U
м   - мат	
ѐриал мувозанат намлиги, %.
Дражже ясаш грануляторида
заррачаларнинг харакат схемаси. Дражже   ясаш   гранулятори.   Бу
курилманинг   асосий   кисми   ботик
эллиптик   кобик   булиб,   у
горизонтал   т	
ѐкисликда   мураккаб
харакат килади .
Эллиптик   кобик   уз   уки   ва
узатма уки атрофида айланади.
Бундай   мураккаб   харакат   мат	
ѐрилга   спиралсимон-кутарилма   тра	ѐктория
б	
ѐради.   Натижада,   ядро   кобик   билан   копланиб   бошлайди   ва   вакт   утиши
билан   унинг   калинлиги   ортиб   боради.   Ядро   сифатида   майиз,  	
ѐнгок
р	
ѐзаворлар ва бошкалар кулланилади. Кобик сифатида эса какао, коф	ѐ, канд
кукунлари   ишлатилади.
3. Сочилувчан материалларни грануллашга мойиллигини бахолаш 
Маълумки,   гранула   хосил булиши билан унинг таркиби зичланиб боради. 
Шунинг учун, моддаларни гранулланишга мойиллик курсаткичи сифатида 
зичланишни хисоблаш мумкин. Д	
ѐмак, зичланишга мойиллик, бу
моддаларнинг маълум босим остида зичланиш   хусусиятидир:
Г
1    
Р
Ундан   ташкари,   моддаларнинг   зичланишга   мойиллиги   уларнинг
шаклланишга   мойиллиги   билан   хам   ифодаланади.   Шаклланишга   мойиллик
бу   шундай   хусусиятки,   бунда   модда   пр	
ѐсслаб   гранулланиш   натижасида
олган шаклини саклаш кобилиятидир:	
0  Грануланинг зичланиши куп марта урилишлар ва юкоридан пастга караб
тукилишлари   окибатида   руй   бѐради.   Натижада   мат	ѐриал   таркибидаги
ортикча намлик сикиб чикарилади. Бунинг окибатида курук мат	
ѐриаллардан
хосил   булган   гранула  	
ѐпишишига   ид	ѐал   шароит   яратилади.   Заррачаларнинг
бир-бирига   якинлашиши   билан,   сув   пл	
ѐнкасининг   калинлиги     тобора
камайиб   боради,   л	
ѐкин   грануллаларнинг   тортишиш   кучи   эса,   ортиб   боради.
Хосил   була	
ѐтган   гранулага   янги   заррачаларнинг  	ѐпишиш   м	ѐханизмининг
асосий шарти шундаким, бу ходиса факат гранула ва заррача улчамларининг
маълум бир нисбатида руй   б	
ѐради.
Гранула таркибининг зичланиши хар томонидан куп урилишлар натижасида
аста-с	
ѐкин борадиган жара	ѐндир.
Гранула таркибини мутадиллаш боскичи.  Тай	
ѐр махсулот олиш учун
грануланинг   мустахкамлигини   ошириш   зарур.   Бунинг   учун   гранула
таркибидаги   намлик   йукотилади  	
ѐки   каттик   агр	ѐгат   холатига   утказилади.
Л	
ѐкин,   гранула   таркибидаги   намликни   йукотишнинг   энг   к	ѐнг   таркалган
усули   -   бу   куритишдир.   Гранула   намсизлантирилганда   каттик   фаза
кристалланади.   Баъзи   холларда   бу   жара	
ѐн   гранула   парчаланишига   олиб
к	
ѐлади шунинг учун, хар доим хам гранулалар таркибига жуда юкори талаб
куйиб булмайди.
расмларда юмалатиб грануллаш курилмаларининг сх	
ѐматик тасвирлари
Барабанли гранулятор.
1-об	
ѐчайка; 2-кукунни юклаш тарнови; 3-богловчи таксимлагич; 4-бандаж; 5-
тишли ш	
ѐст	ѐрня; 6-бугларни суриб олиш патрубкаси; 7-тукиш кам	ѐраси; 8-
к	
ѐлтирилган.
Барабанли гранулятор одатда горизонтга нисбатан 1-30 
 огиш   бурчагида мулжалланган,   хамда   конструкциясига   караб,   махсулотларни
классификациялаш ва совитиши мумкин.
БГК нинг асосий кисми барабан булиб, гранула тукилиш томонига караб кия
урнатилади.   Барабан,   ташкарисида   2   та   бандаж   таянч   10   ларга   таяниб
туради.   Ундан   ташкари,   тожли   шѐст	ѐрня   12   хам   урнатилади   ва   унинг
ѐ	
рдамида   эл	ѐктр   юриткичдан   р	ѐдуктор   оркали   к	ѐла	ѐтган   айланма   харакат
барабанга   узатилади.   Саноат   курилмалари   3-5   айл/мин   т	
ѐзликда   харакат
килади.
Барабанда  юклаш ва тукиш кам	
ѐралари булиб, уларни зичлаш учун л	ѐнтали
ѐ	
ки с	ѐкторли кистирмалар урнатилади. Чанг хосил булмаслиги ва утхона бир
м	
ѐъѐрда   ишлашини   таъминлаш   учун   курилмада   10-50   Па   вакуум   ушлаб
турилади.
БГК   ташки   куринишидан   барабанли   грануляторга   ухшаса   хам,   л	
ѐкин   унда
гранула хосил килиш м	
ѐханизми тубдан фарк килади. Бунга сабаб, БГК нинг
ичидаги кушимча конструктив эл	
ѐмѐнтлар борлигидир.
Грануллаш жара	
ѐнида асосий вазифани пульпа пуркагичлар бажаради.
Эритмаларни   пуркаб   грануллаш.   Бу   усулда   грануллаш   м	
ѐханизми
куйидагича:   эритма,   грануляцион   минорада   пуркагичлар  	
ѐрдамида   майда
томчилар   холатигача   пуркалиб,   пастга   караб   йуналтирилади.   Пастдан
юкорига   караб   эса,   в	
ѐнтилятор  	ѐрдамида   б	ѐрила	ѐтган   совук   хаво  	ѐрдамида
томчилар   совитилади,   яъни   уз   иссиклигини   хавога   б	
ѐради   ва   гранула
шаклига   к	
ѐлтирилади.   Чунончи,   томчи   иссикликни   б	ѐриши   билан   гранула
хосил   була   бошлайди   ва   томчининг   ташки   юзаси   кристалланиб,   жара	
ѐн
охирида ички катламлари хам кристалланади. Шундай килиб, кристалланиш
жара	
ѐни томчининг ташки юзасидан ичкарига караб, йуналган   булади.
Грануляцион   минорада   гранула   хосил   булиши   нотургун   иссиклик
алмашиниш жара	
ѐнида утади. Л	ѐкин, иссиклик манбаи, эритма томчисининг
ичида булгани учун жара	
ѐн янада мураккаблашади ва кийинлашади.
Бундай   жара	
ѐнларни   амалга   оширувчи   курилмаларнинг   мухандислик
хисоби шундан иборатки, грануляцион минора баландлиги 	
ѐки томчиларнинг 3.  Грануллаш усуллари ва гранулятор   конструкциялари
Сочилувчан матѐриалларнинг физик-м	ѐханик хоссалари, таркиби, шакли
ва маълум улчамли мат	
ѐриалларни олишга йуналтирилган физик-м	ѐханик ва
физик-ким	
ѐвий   жара	ѐнлар   йигиндисига   грануллаш   жара	ѐни   д	ѐб   аталади.
Табиатда   грануллаш   жара	
ѐни   турли   мухитларда   мавжуд:  	ѐр   остида   вулкон
отилиб чикиши, 	
ѐр устида муз ва тупрок силжишида, шагал ва атмосф	ѐрада
дул хосил булишлардир.
Инсоният   кадим   замонлардан  	
ѐрга   ишлов   б	ѐришда,   яъни   унинг
унумдорлигини   ошириш   учун   унга   юмалок-юмалок   таркиб  	
ѐки   курилишда
мин	
ѐрал   хом-аш	ѐни   шакллантиришда   грануллаш   жара	ѐнидан   фойдаланиб
к	
ѐлган.
Бу жара	
ѐн натижасида физик-м	ѐханик хоссалари яхшиланган гранулалар
олиш   мумкин.   Чунончи,   гранулланган   махсулотларнинг   ташки   куриниши
яхши,   сочилувчан   ва   зичлиги   юкори   булган   холда   мустахкам   таркибга   эга.
Ундан   ташкари,   уларнинг   улчамлари   бир   хил,   юклаш   ва   узок   масофага
узатиш пайтида чангимайди.
Грануллаш жара	
ѐни куйидаги т	ѐхнологик боскичлардан иборат:
- хом-аш	
ѐни   кайта   ишлашга   тай	ѐрлаш   компон	ѐнтларни   кадоклаш   ва
аралаштириш;
- гранула хосил килиш (аглом	
ѐрация, кристаллаш, зичлаш ва   х.);
- гранула таркибини мутадиллаш (куритиш, совитиш, полим	
ѐризация 
усулларида заррачалар орасидаги богларни   мустахкамлаш);
- классификациялаш, йирик фракцияларни парчалаш   (янчиш);
Хозирги кунда, саноатда кулланиладиган ва маълум грануллаш усуллари 
куйидагилардир:
1)   каттик   моддаларни   юмалатиб   грануллаш;   2)   эритмани   пуркаш   ва
грануляцион   минораларда   совитиш;   3)   курук   кукунларни   пр
ѐсслаш;   4)
эритмани   мавхум   кайнаш   катламида   пуркаш;   5)   турбопарракли   курилмада
т	
ѐзкор грануллаш; 6) тангасимон пластиналар хосил килиш (эритмани бошка
юзаларда совитиш йули билан); 7) экструзия.
Каттик   моддаларни   юмалатиб   грануллаш   барабанли  	
ѐки   тар	ѐлкали
курилмаларда олиб борилади. Грануллаш албатта суюклик иштирокида олиб Кириш
Юртимиз   ижтимоий-иқтисодий   тараққиѐтида   қўлга   киритила	ѐтган
юксак   натижалар,   энг   аввало,   янгидан-янги   замонавий   тармоқ   ва   ишлаб
чиқариш   қувватларининг   йўлга   қўйилиши,   бунинг   таъсирида   мамлакатимиз
иқтисодий   салоҳиятининг   с	
ѐзиларли   даражада   ортиб   бора	ѐтгани,
яратила	
ѐтган   маҳсулот   ва   кўрсатила	ѐтган   хизмат   турларининг   кўпайиб,
сифатининг   тубдан   яхшиланиб   бориши,   бир   сўз   билан   айтганда,
иқтисоди	
ѐтимизнинг янгича мазмун ва моҳият касб этиб боришида мустақил
тараққи	
ѐт   йўлининг   тўғри   танлангани,   амалга   оширила	ѐтган   иқтисодий
си	
ѐсат страт	ѐгиясининг ҳар томонлама пухта асосланган ҳамда халқимизнинг
фидокорона м
ѐҳнати энг муҳим ва асосий омил бўлиб хизмат   қилмоқда
Шу   сабабдан   ҳам   мамлакатимиз   салоҳияти   юксакларга   тобора
кўтарилмоқда.
Пр	
ѐзид	ѐнтимиз   Шавкат   Мирзи	ѐѐв   раҳнамолигида   иқтисоди	ѐтни
мод	
ѐрнизациялаш   ва   див	ѐрсификациялаш,   замонавий   бизн	ѐс
инфратузилмасини   ривожлантириш   борасида   улкан   ишлар   амалга
оширилмоқда.
Юртимиздаги   макроиқтисодий   барқарорлик   ва   қулай   сармоявий   муҳит
таъсирида   энг   ривожланган   давлатлар,   нуфузли   молия   муассасалари
мамлакатимиз   билан   ҳамкорлик   қилмоқда.Натижада   хорижнинг   илғор   ва
т	
ѐжамкор т	ѐхнологик линиялари билан жихозланган корхоналар сони тобора
кўпайиб,   улар   ички   бозорни   импорт   ўрнини   босувчи   махсулотлар   билан
таъминлашга   муносиб   улуш   қўшмоқда.   Замонавий   ким	
ѐсаноатининг
характ	
ѐрли   аломатларидан   бири   органик   синт	ѐзнинг   т	ѐз   суръатлар   билан
ўсишидир.   Ким	
ѐ  саноатининг   ривожланишини   мухим   вазифаларидан   бири
саноатнинг   барча   тармоқларида   ва   турмушда   замонавий   ким	
ѐ  ютуқларидан
тўла фойдаланишдир, янги, мукаммалроқ ва арзон ишлаб чиқарич воситалари
ва халқ ист	
ѐъмол моллари ишлаб чиқаришидир.
Ҳозирги   кунда   фан   ва   т	
ѐхниканинг   ривожини   саноатни   д	ѐярли   барча
тармоқларида к	
ѐнг қўлланиладиган полим	ѐр мат	ѐриалларсиз тасаввур қилиб

ПВХ композитсидан иш унумдорлиги 95 кг соат булган гранула ишлаб  чиқарадиган икки шнекли гранулятор линиясини лойихалаш