• Всего документов: 5844
  • Число пользователей: 15259

Информация о документе

Цена 50000UZS
Размер 3.5MB
Покупки 0
Дата загрузки 17 Январь 2025
Расширение doc
Категория Информатика и ИТ

Продавец

Lola Mamurova

Дата регистрации 25 Сентябрь 2024

16 Продаж

Python dasturlash tilida inkapsulyatsiya

Contact sinfida umumiy o'zgaruvchilar va usullar asosiy dasturdan (asosiy) mavjud. Xususiy o'zgaruvchilar va usullar faqat sinfning o'zi tomonidan o'qilishi, chaqirilishi yoki o'zgartirilishi mumkin. 14 Tegishli sarlavha faylida "private_var.h" Kontakt tuzilishi e'lon qilindi, lekin uning mazmuni asosiy dasturdan yashirin bo'lib qoldi. Shunday qilib, "main.c" uchun strukturaning mazmuni noma'lum va shaxsiy ma'lumotlarni o'qish yoki o'zgartirishga urinishlar kompilyatsiya xatosiga olib keladi. 20 MUNDARIJA KIRISH....................................................................................................................3 I BOB. PYTHON DASTURLASH TILIDA INKAPSULYATSIYA.....................5 1.1. Inkapsulyatsiya daturlash tilidagi asosiy tamoyillardan biri..........................5 1.2. Bog'lanish sifatida inkapsulyatsiya……………………………………….....7 1.3. Kirish nazorati sifatida inkapsulyatsiya……………………………………..8 II BOB. INKAPSULYATSIYA BUZILISHI…………………………………....10 2.1. Do'stlar bilan inkapsulyatsiyani buzish (yaxshi amaliyot)……………..…..15 2.2. C da inkapsulyatsiya……………………………………………………….…18 2.3. Ko'rsatkichlar yordamida shaxsiy o'zgaruvchilarga kirish………………....20 XULOSA.................................................................................................................25 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR................................................................27 ILOVA.....................................................................................................................28 2 my_phone._Phone__serial_number = "44.55.66" print ( "New serial number is " , my_phone._Phone__serial_number ) input ( "Press Enter to exit" ) Python3 har qanday sinf o'zgaruvchilari yoki usullariga cheklangan kirishni ta'minlamaydi. Yashirilishi kerak bo'lgan ma'lumotlar aslida o'qilishi va o'zgartirilishi mumkin. Python3 da inkapsulyatsiya ko'proq konventsiyadir va uni saqlab qolish dasturchiga bog'liq. Obyektga Yo'naltirilgan Dasturlashning tamoyillaridan biri bu inkapsulyatsiya, ya'ni obyektning xususiyatlarga to'g'ridan-to'g'ri (nuqta orqali) murojat qilishni va ularning qiymatini o'zgartirishni taqiqlab qo'yish. Pythonda bunday yopiq xususiyatlarning nomi ikki pastki chiziq bilan boshlanadi: Yuqoridagi kodimizning 11-qatorida __km xususiyati avtomobilning necha km yurgani haqida ma'lumot saqlaydi va bu ma'lumotni tashqaridan o'zgartirib 11 I BOB. PYTHON DASTURLASH TILIDA INKAPSULYATSIYA. 1.1. Inkapsulyatsiya daturlash tilidagi asosiy tamoyillardan biri "Kapsula" atamasining ma'nosi noaniq va manbadan manbaga farq qiladi. Umuman olganda, inkapsulyatsiya OOP ning asosiy tamoyillaridan biri hisoblanadi, garchi ba'zi ilmiy maqolalarda inkapsulyatsiya ro'yxatidan butunlay chiqarib tashlanadi. Misol uchun, Jon Mitchell "Dasturlash tillaridagi tushunchalar" kitobida OOPda asosiy tushunchalarni sanab o'tishda faqat abstraktsiyani eslatib o'tadi - bu atama ma'no jihatidan inkapsulyatsiyaga yaqin, ammo baribir kengroq va yuqori darajali hisoblanadi. Boshqa tomondan, Robert Martin o'zining "Toza arxitektura" kitobida inkapsulyatsiya, merosxo'rlik va polimorfizm OOPning asosi deb hisoblanishini aniq aytadi. "Inkapsulyatsiya" atamasiga berilgan turli xil ta'riflar umumiy maxrajga kelish qiyin. Umuman olganda, bu atamaning ma'nosiga ikkita yondashuv mavjud. Inkapsulyatsiyani quyidagicha ko'rish mumkin: ma'lumotlarni ushbu ma'lumotlarni boshqaradigan usullar bilan bog'lash; ma'lumotlarga kirishni boshqarish vositalari yoki ushbu ma'lumotlarni boshqaradigan usullar to'plami. Obyektga Yo'naltirilgan Dasturlashning tamoyillaridan biri bu inkapsulyatsiya , ya'ni obyektning xususiyatlarga to'g'ridan-to'g'ri (nuqta orqali) murojat qilishni va ularning qiymatini o'zgartirishni taqiqlab qo'yish. Pythonda bunday yopiq xususiyatlarning nomi ikki pastki chiziq bilan boshlanadi: from uuid import uuid4 class Avto: """Avtomobil klassi""" def __init__(self,make,model,rang,yil,narh,km=0): 5 1. Python dasturlash tilining keng miqyosda qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan uch asosiy soha bor: veb-dasturlash (backend – vebserver uchun ilovalar yozish), sun’iy intellekt masalalari, kompyuterda foydalanuvchi juda ko‘p marta bajaradigan mayda ishlar (elektron xatlarni jo’natish, fayllarni izlash va bosmalash, elektron jadvaldan biror-bir ma’lumotlarni ajratib olish va xakozolar). 2. Python o‘rganish ancha oson bo‘lgan dasturiy tildir. Agar tabiiy tillar bilan o‘xshatish qiladigan bo‘lsak, biror-bir tilda fikrni yetkazish uchun ma’lum vaqt so‘zlarni, tilning grammatikasi o‘rganish kerak bo‘ladi. Qandaydir minimal bilim shakllangandan so‘ng, asta-sekin inson o‘z fikrini ifoda eta boshlaydi. Dasturlash tillari bilan ham holat xuddi shunday. Biror dasturlash tilida amaliy foyda keltiradigan dastur yozishni boshlash uchun ma’lum bilimlar majmuini egallash kerak, shundan so‘nggina dasturlashni boshlash mumkin. Boshqa dasturlash tillaridan farqli ravishda, Python da amaliy ahamiyatga ega dasturlarni ishlab chiqishga ancha ertaroq, hali tilning katta qismini o‘rganmasdan turib ham kirishish mumkin. 3. Python interpretatsiya qilinadigan dasturiy til. Dasturlash tillarini interpretatsiya qilinadigan va kompilyatsiya qilinadigan dasturlash tillariga bo‘lishadi. Aniqroq aytganda, agar dasturlash tilidagi dasturni bajarish interpretatsiya orqali amalga oshirilsa, bunday tillar interpretatsiya qilanadigan til deyiladi. Agar dasturlash tilidagi dasturni bajarish uchun uni avval mashina tiliga o‘tkazish talab qilinsa, bunday tillar kompilyatsiya qilinadigan tillar deyiladi. Aslini olganda, kompyuter uchun yozilgan har qanday dastur interpretatsiya qilinadi. Chunki mashina kodlaridagi dastur kompyuterning miyasi bo‘lgan protsessor tomonidan interpretatsiya qilinadi. Interpretatsiya qilinadigan tillarda yozilgan dasturlar uchun maxsus – interpretator dastur mavjud. 27 Inkapsulyatsiya Python 3 ma'lumotlarga kirishning 3 darajasini ta'minlaydi: ommaviy ( public , maxsus sintaksis yo'q, publicBanana); himoyalangan ( protected , ismning boshida bitta pastki chiziq, _protectedBanana); xususiy ( private , ismning boshida ikkita pastki chiziq, __privateBanana). Qisqalik va soddalik uchun misolda faqat ikkita asosiy daraja (xususiy va ommaviy) yoritilgan. #!/usr/bin/python3 class Phone : username = "Kate" # public variable __how_many_times_turned_on = 0 # private variable def call ( self ): # public method print ( "Ring-ring!" ) def __turn_on ( self ): # private method self.__how_many_times_turned_on += 1 print ( "Times was turned on: " , self.__how_many_times_turned_on ) my_phone = Phone() my_phone.call() print ( "The username is " , my_phone.username ) # my_phone.turn_on() # my_phone.__turn_on() # print( “Turned on: “, my_phone.__how_many_times_turned_on) # print( “Turned on: “, my_phone.how_many_times_turned_on) # will produce an error 9 2.2.C da inkapsulyatsiya Inkapsulyatsiya an'anaviy ravishda OOPning asosiy tamoyillaridan biri hisoblanadi. Biroq, bu ushbu tamoyilning protsessual tillarda qo'llanilishini cheklamaydi. C tilida "xususiy" va "ommaviy" kalit so'zlari yo'qligiga qaramay, inkapsulyatsiya uzoq vaqt davomida ishlatilgan. Shaxsiy o'zgaruvchilar Inkapsulyatsiya kontekstida C dagi barcha ma'lumotlar sukut bo'yicha ommaviy hisoblanishi mumkin. Tuzilmalardagi (strukturadagi) o'zgaruvchilarga kirish darajasi, agar ularning ta'rifi asosiy dasturdan ajratilgan bo'lsa, xususiyga o'zgartirilishi mumkin. Istalgan effektga alohida sarlavha (sarlavha, .h) va manba (manba, .c) fayllari yordamida erishish mumkin. Ushbu misolda tuzilma "private_var.c" alohida manba faylida aniqlangan. C da strukturani ishga tushirish xotirani ajratish va ajratishni talab qilganligi sababli, bir nechta yordamchi funktsiyalar qo'shilgan . 19 FOYDALANILADIGAN ADABIYOTLAR: 1. Asosiy adabiyotlar 1. Normurodov Ch.B. Mengliyev Sh.A. PHP7 dasturlash tili - O‘quv qo‘llanma – Termiz: “Xamidi xususiy firmasi”, 2020, 218 bet. 2. Vasilev A. N. Python na primerax. Prakticheskiy kurs po programmirovaniyu. — SPb. Nauka i Texnika, 2016. — 432 st. 3. Dj. Forse, P. Bisseks, U. CHan - Django. Razrabotka veb-prilojeniy na Python, Simvol-Plyus , 2010. – 456 st 4. Eric Matthes Python Crash Course, a hands-on, Project-Based, Introduction to Programming, ISBN-13: 978-1-59327-603-4, 2016, 562 p. 5. “web va web dasturlash” dan qo’llanma 6. Uz.Vikipedia.org - electron ensiklopediasi 7. Google.com – qidiruv tizimi 8. “webdasturlash”, Straustrup 9. “ subline text” programma 10. “ Html : Книга рецептов”, Вячеслав Ермолаев, Тарас Сорока 11. “ yii 2 в задачах и примерах”, Никита Культин 12. www.uz – milliy qidiruv tizimi 28 Asosiy dasturdan (asosiy) mobile_number shaxsiy o zgaruvchisini chopʻ etishga yoki o zgartirishga urinish kompilyatsiya xatosiga olib keladi, chunki ʻ sinfdagi shaxsiy ma lumotlarga kirish cheklangan. ʼ 2.1.Do'stlar bilan inkapsulyatsiyani buzish (yaxshi amaliyot) C++ tilida “do'st” kalit so'zi mavjud bo'lib, u sizga ma'lumotlarga kirishning umumiy qoidalariga istisnolar qo'shish imkonini beradi. Agar funktsiya yoki sinf Contact sinfining do'sti deb atalsa, ular himoyalangan yoki shaxsiy ma'lumotlarga bepul kirish huquqiga ega bo'ladilar. Do'stlikning ikkita asosiy qoidasi bor - do'stlik meros bo'lib o'tmaydi va o'zaro emas. Bundan tashqari, "do'stlar" ga ega bo'lish ma'lumotlar xavfsizligi darajasini o'zgartirmaydi - "do'st" bundan mustasno, shaxsiy ma'lumotlar maxfiy bo'lib qoladi. 15 Shaxsiy funktsiyalarga kirish Asosiy dasturdan print_numbers() funksiyasini chaqirish mumkin. Buning uchun siz goto kalit so'zidan foydalanishingiz yoki ko'rsatgichni asosiy funktsiyaga shaxsiy funktsiyaga o'tkazishingiz mumkin. Ikkala usul ham "private_funct.c" manba faylida yoki to'g'ridan-to'g'ri funktsiyaning o'zida o'zgarishlarni talab qiladi. Ushbu usullar inkapsulyatsiyani chetlab o'tmagani uchun uni bekor qilgani uchun ular ushbu maqola doirasidan tashqarida. 25 ”PYTHON DASTURLASH TILIDA INKAPSULYATSIYA” mavzusidagi K URS ISHI Ilmiy rahbar: ____________________ 1 kerak. Misol uchun mashinaning necha km yurganini o'zgartirish uchun klassimizga quyidagi metodni qo'shamiz: def add_km(self,km): """Mashinaning km ga yana km qo'shish""" if km>=0: self.__km += km else: print("Mashina km kamaytirib bo'lmaydi") avto1.add_km(1500) print(avto1.get_km()) Natija: 101500 Inkapsulyatsiyaning maqsadi obyektning ma'lum xususiyatlarini tashqi ta'sirdan himoya qilish. Misol uchun yuqoridagi misolimizda mashinaning qancha yurganini faqat musbat tarafga o'zgartirish mumkin, noyob ID raqamini esa umuman o'zgartirib bo'lmaydi. 1.2.Bog'lanish sifatida inkapsulyatsiya "Inkapsulyatsiya" atamasining bunday talqinini tushuntirish juda oddiy. Bunday holda, kamida bitta o'zgaruvchiga va uni boshqaradigan bitta usulga ega bo'lgan har qanday sinf ushbu printsipni aniq ko'rsatadi. #!/usr/bin/python3 class Phone : number = "111-11-11" def print_number ( self ): print ( "Phone number is: " , self.number ) my_phone = Phone() my_phone.print_number() 7 bo'lmaydi. Kodimizning 12-qatorida esa har bir yangi yaratilgan avtomobilga yangi, noyob va takrorlanmas ID generasiya qilish uchun uuid4() funksiyasidan foydalanayapmiz. Deylik biz mashinalar sotish uchun onlayn bozor yaratsak, bozorimizga qo'shilgan har bir moshina endi o'zining ID raqamiga ega bo'ladi va bu ID raqamni to'g'ridan-to'g'ri (nuqta orqali) ko'rib bo'lmaydi. avto1 = Avto("GM","Malibu","Qora",2020,40000,100000) avto1.__km Natija: AttributeError: 'Avto' object has no attribute '__km' Yopiq xususiyatlarni ko'rish uchun esa alohida metodlar yozish maqsadga muvofiq bo'ladi ( get_km() va get_id() ): print (f"ID: {avto1.get_id()}") Natija: ID: 1d4f39a4-3222-4682-9231-6275ca5e1bff Bunday yopiq xususiyatlarni o'zgartirish ham metodlar orqali amalga oshirilishi kerak. Misol uchun mashinaning necha km yurganini o'zgartirish uchun klassimizga quyidagi metodni qo'shamiz: Natija: 101500 12 input ( "Press Enter to exit" ) II-BOB.INKAPSULYATSIYA BUZILISHI Tilning o'zi dasturchiga inkapsulyatsiyani chetlab o'tadigan sintaktik vosita bilan ta'minlaydi. Shaxsiy o'zgaruvchilarni o'qish va o'zgartirish va shaxsiy funktsiyalarni chaqirish hali ham mumkin. #!/usr/bin/python3 class Phone : username = "Kate" # public variable __serial_number = "11.22.33" # private variable __how_many_times_turned_on = 0 # private variable def call ( self ): # public method print ( "Ring-ring!" ) def __turn_on ( self ): # private method self.__how_many_times_turned_on += 1 print ( "Times was turned on: " , self.__how_many_times_turned_on ) my_phone = Phone() my_phone._Phone__turn_on() 10 Shaxsiy funktsiyalar Funktsiyalar sukut bo'yicha tashqi bo'lib, tarjima birligi deb ataladigan bo'limda ko'rinadi. Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, agar bir nechta fayllar birgalikda bitta ob'ekt fayliga kompilyatsiya qilinsa, ushbu fayllardan har biri boshqa fayldan istalgan funksiyaga kirish imkoniyatiga ega bo'ladi. Funktsiyani yaratishda "statik" kalit so'zidan foydalanish uning aniqlangan faylga ko'rinishini cheklaydi.Shuning uchun funktsiyani maxfiy saqlash uchun bir necha qadamlarni bajarish kerak: funktsiya manba faylida (.c) yoki mos keladigan sarlavha faylida (.h) statik deb e'lon qilinishi kerak; funktsiya ta'rifi alohida manba faylida bo'lishi kerak. 22 Ushbu misolda print_numbers() funksiyasi Contact sinfining usuli emas, balki oddiy funksiyadir. print_numbers() funksiyasini Contact sinfining “do‘sti” deb e’lon qilish print_numbers() funksiyasining shaxsiy ma’lumotlarga kirishiga 16 input ( "Press Enter to exit" ) Ayrim dasturlash tillarida foydali bo'lishi mumkin bo'lgan faqat usullardan iborat (va o'zgaruvchilari bo'lmagan) sinf yaratish mumkin. Bundan tashqari, hech qanday usullarsiz faqat ma'lumotlar sinfini yaratish mumkin, ko'p hollarda undan qochish kerak. Har ikkala amaliyot ham kerak bo'lganda qo'llanilishi kerak va ularning "birlashtiruvchi" inkapsulyatsiya bilan bog'liqligi bahsli. 1.3.Kirish nazorati sifatida inkapsulyatsiya Ma'lumotlar yoki usullarga kirishni cheklash kontseptsiyasini tushuntirish ancha batafsilroq ma'lumotlarni talab qiladi. Avvalo, ushbu kontekstda "kirish" atamasi sinfning ichki mazmunini ko'rish va / yoki o'zgartirish qobiliyati sifatida tushunilishi kerak. Ko'pgina OOP tillari tomonidan taqdim etilgan kirishning bir necha darajalari mavjud. Xulosa qilib aytishimiz mumkinki, ob'ektning ma'lumotlari quyidagilar bo'lishi mumkin: ommaviy (public) - ma'lumotlar hamma uchun mavjud; xususiy (private) — ma’lumotlar faqat u tegishli bo‘lgan obyekt/sinf uchun mavjud. Aksariyat tillar ushbu chegaralar orasiga tushadigan qo'shimcha kirish darajalariga ega. Masalan, C++ va Python3 uchta kirish darajasiga ega: ommaviy, himoyalangan va xususiy; C# ro'yxatga " internal " kalit so'zini qo'shadi. Shuni ta'kidlash kerakki, ko'pchilik dasturlash tillarida har qanday ma'lumotlarga kirish darajasi sukut bo'yicha o'rnatiladi. Misol uchun, C++ da, sukut bo'yicha, sinfdagi ma'lumotlarga kirish darajasi shaxsiy qilib o'rnatiladi - uning ma'lumotlariga faqat sinf a'zolari va do'stlari kirishlari mumkin. C++ tilidagi struktura ( struct ) uchun standart kirish darajasi har xil — u ommaviydir va bunday tuzilmadagi ma’lumotlarga har kim kirishi mumkin. Python 3 da sinf o'zgaruvchilari va usullariga kirish darajasi butunlay sintaksisga bog'liq. Misollar 8 Tegishli "private_funct.h" sarlavha faylida print_numbers() statik funksiya sifatida e'lon qilingan. Asosiy dastur "main.c" print_numbers() ni bilvosita delete_contact() orqali muvaffaqiyatli chaqiradi, chunki ikkala funksiya ham bitta hujjatda. Biroq, asosiy dasturdan print_numbers() ni chaqirishga urinish xatolikka olib keladi. 24 18 dasturlardan hajm jixatidan kichikligi, oson o’qilishi, dasturni taxrirlashning qulayligi va boshqa parametrlari bilan farq qilib turadi. Mavzuning dolzarbligi Hozirgi jadal rivojlanish va turli jarayonlarni avtomatlashtirish hamda robotlashtirish davrida dasturlashni bilish va uni o‘z ish jarayonida ishlata olish texnik va pedagogik yo‘nalishda ta’lim olayotgan o‘quvchi-talabalar uchun juda muhim deb hisoblanadi. Bu zamonaviy mutahassislar uchun eng zaruriy talablardan biridir. Sababi hozirgi kunda informatika turli-tuman sohalarda muvaffaqiyatli ravishda qo‘llanilishi mumkinligini hech kim ham rad eta olmaydi. Huddi shuning uchun ham, o‘quv - qo‘llanmaning asosiy maqsadi – o’quvchi talabalarga Python dasturlash tili misolida hisoblash texnikasi vositalarini ishlatish bo‘yicha bilimlarni va amaliy ko‘nikmalarni imkon darajasida singdirishdir. Inkapsulyatsiya OOP tillaridan tashqarida mavjud. Zamonaviy OOP tillari inkapsulyatsiyadan foydalanishni qulay va tabiiy qiladi. Masalaning qo`yilishi Kurs ishida asosiy masalalar qo'yilishi: 1. Python dasturlash tilini o’rganish 2. Amaliy ishlarni mustaqil bajara olish 3. Ma’lumotlarni boshqaradiga usullar bilan bog’lash 4. Ma’lumotlarga kirishni boshqarish 5. Shaxsiy funksiyalarga kira olish 6. Bog’lanish sifatidagi inkapsulyatsiyani tushuntira olish 7. Kirish nazoratida sifatidagi inkapsulyatsiyalarni bajara olish 8. Inkapsulyatsiarda buzilishlarni tushunish 4 Ushbu misolda “private_funct.c” faylida print_numbers() statik funksiyasi aniqlangan. Aytgancha, delete_contact() funksiyasi print_numbers() ni muvaffaqiyatli chaqiradi, chunki ular bir faylda 23 2.3.Ko'rsatkichlar yordamida shaxsiy o'zgaruvchilarga kirish Turni konvertatsiya qilish C va C++ da inkapsulyatsiyani yengish uchun ishlatilishi mumkin, ammo bu yondashuv allaqachon tasvirlangan. Ma'lumotlar tuzilishda e'lon qilingan tartibda joylashtirilganligini bilib, ko'rsatkichlar va ko'rsatkich arifmetikasi hiyla-nayrang qiladi. Strukturadagi o'zgaruvchilarga kirish cheklangan. Biroq, ma'lumotlar saqlanadigan xotira emas, balki faqat o'zgaruvchilar yashiringan. Ko'rsatkichlarni xotira manziliga havola sifatida qarash mumkin va agar bu xotira dastur uchun mavjud bo'lsa, bu xotirada saqlangan ma'lumotlarni o'qish va o'zgartirish mumkin. Agar ko'rsatkich struktura o'z ma'lumotlarini saqlaydigan xotiraga tayinlangan bo'lsa, ularni o'qish mumkin. Xuddi shu tuzilma ta'rifi (bir xil ".c" va ".h" fayllari) va o'zgartirilgan "main.c" fayli yordamida kirish cheklovi yengib o'tildi. 21 Inkapsulyatsiyaning maqsadi obyektning ma'lum xususiyatlarini tashqi ta'sirdan himoya qilish. Misol uchun yuqoridagi misolimizda mashinaning qancha yurganini faqat musbat tarafga o'zgartirish mumkin, noyob ID raqamini esa umuman o'zgartirib bo'lmaydi. Odatiy bo'lib, sinfda (sinfda) ma'lumotlar va usullar shaxsiy (maxfiy); ular faqat tegishli sinf tomonidan o'qilishi va o'zgartirilishi mumkin. Kirish darajasini C++ tomonidan taqdim etilgan tegishli kalit so'zlar bilan o'zgartirish mumkin. C++ da bir nechta spetsifikatsiyalar mavjud va ular ma'lumotlarga kirishni quyidagi tarzda o'zgartiradilar: ommaviy (ommaviy) ma'lumotlar - hamma uchun mavjud; himoyalangan (himoyalangan) - faqat sinf va bolalar sinflari uchun mavjud; xususiy (xususiy) - faqat ular tegishli bo'lgan sinf uchun mavjud. Qisqacha aytganda, misollarda faqat ikkita daraja (xususiy va ommaviy) yoritiladi. Inkapsulyatsiyaga misol 13 XULOSA Axborot texnologiyalari sohasidagi kadrlarni tayyorlash tizimini takomillashtirish “Raqamli O‘zbekiston — 2030” strategiyasini muvaffaqiyatli amalga oshirish, raqamli texnologiyalarni rivojlantirish va aholining kundalik hayotiga keng joriy etishni ta’minlashning muhim shartlaridan biri hisoblanadi. Axborot texnologiyalari sohasidagi kasbga tayyorlash va qayta tayyorlash tizimining samaradorligini oshirish bo‘yicha ko‘rilayotgan choralar davlat organlari va tarmoq tashkilotlarini malakali IT-mutaxassislar bilan ta’minlash uchun mustahkam zamin yaratmoqda. Xususan, Muhammad al-Xorazmiy nomidagi axborot-kommunikatsiya texnologiyalari yo‘nalishiga oid fanlarni chuqurlashtirib o‘qitishga ixtisoslashtirilgan maktab va bir qator xorijiy universitetlar filiallari faoliyati yo‘lga qo‘yilib, tuman va shaharlarda raqamli texnologiyalarga o‘qitish markazlari bosqichma-bosqich tashkil etilmoqda. Python dasturlash tili imkoniyatlari boshlang‘ich o‘rganuvchilar, ya’ni maktab o‘quvchilari, talabalar va mustaqil o‘rganuvchilar tushunishi uchun nihoyatda yengil, tushunarli, kerakli izohlar bilan va sodda xalq tilda izhor qilingan. Python dasturlash tili samarador yuqori darajadagi ma’lumotlar tuzilmasini hamda oddiy, ammo samarador bo‘lgan ob’yektga yo‘naltirilgan dasturlash uslublarini taqdim etadi. Undan tashqari, bu til o‘rganish uchun oson va shu bilan birga imkoniyatlari yuqori bo‘lgan oz sonli dasturlash tillari jumlasiga kiradi va shu bilan birgalikda unda dasturlash jarayoni juda ham oddiy amalga oshiriladi. Python dasturlash tilining rasmiy sayti – www.python.org bo‘lib, uning muallifi Niderlandiyadagi Matematika va informatika ilmiy adqiqot institutida ishlagan Gvido van Rossum deb hisoblanadi. Pythonning o‘ziga xosligi esa uning oddiyligi, o‘rganishga osonligi, sodda sintaksisga egaligi va dasturlash jarayonini boshlash uchun qulay, erkin va ochiq kodlik dasturiy ta’minotga egaligidir. Undan tashqari, o‘z dasturingizni yozish davomida quyi darajadagi detallarni, misol uchun xotirani boshqarishni hisobga olishingizga hech qanday hojat qolmaydi. Python haqida quyidagi uchta xulosaga kelish mumkin: 26 """Avtomobilning xususiyatlari""" self.make = make self.model = model self.rang = rang self.yil = yil self.narh = narh self.__km = km self.__id = uuid4() def get_km(self): return self.__km def get_id(self): return self.__id Yuqoridagi kodimizning 11-qatorida __km xususiyati avtomobilning necha km yurgani haqida ma'lumot saqlaydi va bu ma'lumotni tashqaridan o'zgartirib bo'lmaydi. Kodimizning 12-qatorida esa har bir yangi yaratilgan avtomobilga yangi , noyob va takrorlanmas ID generasiya qilish uchun uuid4() funksiyasidan foydalanayapmiz. Deylik biz mashinalar sotish uchun onlayn bozor yaratsak , bozorimizga qo'shilgan har bir moshina endi o'zining ID raqamiga ega bo'ladi va bu ID raqamni to'g'ridan-to'g'ri (nuqta orqali) ko'rib bo'lmaydi. avto1 = Avto("GM","Malibu","Qora",2020,40000,100000) avto1.__km Natija: AttributeError: 'Avto' object has no attribute '__km' Yopiq xususiyatlarni ko'rish uchun esa alohida metodlar yozish maqsadga muvofiq bo'ladi (get_km() va get_id()): print(f"ID: {avto1.get_id()}") Natija: ID: 1d4f39a4-3222-4682-9231-6275ca5e1bff Bunday yopiq xususiyatlarni o'zgartirish ham metodlar orqali amalga oshirilishi 6 #!/usr/bin/python3 class Phone : username = "Kate" # public variable __how_many_times_turned_on = 0 # private variable def call ( self ): # public method print ( "Ring-ring!" ) def __turn_on ( self ): # private method self.__how_many_times_turned_on += 1 print ( "Times was turned on: " , self.__how_many_times_turned_on ) my_phone = Phone() my_phone.call() print ( "The username is " , my_phone.username ) # my_phone.turn_on() # my_phone.__turn_on() # print( “Turned on: “, my_phone.__how_many_times_turned_on) # print( “Turned on: “, my_phone.how_many_times_turned_on) # will produce an error input ( "Press Enter to exit" ) #!/usr/bin/python3 class Phone : username = "Kate" # public variable __serial_number = "11.22.33" # private variable __how_many_times_turned_on = 0 # private variable def call ( self ): # public method print ( "Ring-ring!" ) 30 ILOVALAR from uuid import uuid4 class Avto: """Avtomobil klassi""" def __init__(self,make,model,rang,yil,narh,km=0): """Avtomobilning xususiyatlari""" self.make = make self.model = model self.rang = rang self.yil = yil self.narh = narh self.__km = km self.__id = uuid4() def get_km(self): return self.__km def get_id(self): return self.__id #!/usr/bin/python3 class Phone : number = "111-11-11" def print_number ( self ): print ( "Phone number is: " , self.number ) my_phone = Phone() my_phone.print_number() input ( "Press Enter to exit" 29 KIRISH Barcha dasturlash tillari kabi Python dasturlash tili ham rivojlanib, zamonga va talabga qarab ishlab chiqaruvchilar tomonidan o’zgarishlar kiritib borilmoqda. Python – yuqori darajali rivojlangan tillar turkumiga kirib, turli xildagi veb- ilovalarni yaratishga mo’ljallangan. Uning yordamida o’yin, ma’lumotlar bazasi, biznes-masalalarni hal qilish, amaliy masalalarni yechish kabi bir qator amaliy ahamiyatga ega bo’lgan masalalar hal etish imkoniyatlari berilgan. Shuningdek sun’iy intellekt, mashinaviy o’qitish sohasida ham keng qo’llanilmoqda. Python tili to’la ob’ektga mo’ljallangan til hisoblanadi. Python dasturlash tili yaratish bo’yicha 1980 yillarda ish boshlangan bo’lib, 1989 yili Gollandiyaning CWI instituti xodimi Gvido van Rossum tomonidan yakunlangan. 1990 yili tilning rasmiy matni e’lon qilingan. Shu vaqtlardan buyoni uning bir qator versiyalari ishlab chiqildi. 2000 yili tilning 2.0, 2008 yili 3.0 versiyalari ishlab chiqildi. Shuningdek, tilning oraliq versiyalari ham ishlab chiqilgan bo’lib biz uning keng tarqalgan 3.10 versiyasi haqida to’xtalib o’tmoqdamiz. Tilning oxirgi versiyalari, undagi o’zgarishlar, zaruriy utilitalar va boshqa zaruriy ma’lumotlar tilning rasmiy sayti https://www.python.org/ da to’la berilgan. Ushbu sayt orqali dasturlash tilining oxirgi versiyalarini ko’chirib olish mumkin. Gvido 1970 yillarda britaniyada keng tarqalgan “Monti Paytonning xavo tsirki” komediyasining muxlisi bo’lganligi uchun dasturlash tiliga Python nomini bergan. Dasturlash tili tez ommalasha bordi va hozirgi kunga kelib dasturlash tillari orasida eng yuqori o’rinlarni egallab kelmoqda. Python tili kross-platformali til hisoblanadi, ya’ni ushbu til barcha asosiy operatsion sistemalarga o’rnatish imkoniya ti mavjud. Shuning uchun tuzilgan dasturlar Python tili o’rnatilgan boshqa operatsion sistemalarda ham ishlatilishi mumkin. Ushbu tilda tuzilgan dastur boshqa dasturlash tillarida tuzilgan 3 def __turn_on ( self ): # private method self.__how_many_times_turned_on += 1 print ( "Times was turned on: " , self.__how_many_times_turned_on ) my_phone = Phone() my_phone._Phone__turn_on() my_phone._Phone__serial_number = "44.55.66" print ( "New serial number is " , my_phone._Phone__serial_number ) input ( "Press Enter to exit" ) 31 yagona sababdir. Agar siz do'stingizning ta'rifi bilan chiziqni olib tashlasangiz, kod tuzilmaydi. Eslatma: Do'stlar haqorat qilmaslik yaxshiroqdir. Do'st qo'shish umumiy amaliyot sifatida emas, balki istisno sifatida qaralishi kerak. Turni o'zgartirish va ko'rsatkichlar bilan inkapsulyatsiyani buzish (yomon amaliyot) Avvalo shuni ta'kidlash joizki, ko'rsatgichlardan foydalanish va turdagi konvertatsiyani bu tarzda ishlatish yomon fikrdir. Ushbu usul kerakli ma'lumotlarni olishni kafolatlamaydi. U yomon o'qiladi va yomon saqlanadi. Qanday bo'lmasin, u mavjud. C++ C tilidan ko'plab vositalarni meros qilib oldi, ulardan biri matn terishdir. Odatiy bo'lib, sinfdagi barcha o'zgaruvchilar va usullar shaxsiydir. Shu bilan birga, strukturadagi (strukturadagi) ma'lumotlarga kirishning standart darajasi ommaviydir. Ma'lumotlar Contact sinfidagi ma'lumotlar bilan bir xil tarzda joylashtiriladigan va shaxsiy ma'lumotlarga kirish uchun turdagi konversiyadan foydalangan holda tuzilma yoki butunlay ochiq sinf yaratish mumkin. 17

Python dasturlash tilida inkapsulyatsiya

Купить