Kirish Roʻyxatdan oʻtish

Docx

  • Referatlar
  • Diplom ishlar
  • Boshqa
    • Slaydlar
    • Referatlar
    • Kurs ishlari
    • Diplom ishlar
    • Dissertatsiyalar
    • Dars ishlanmalar
    • Infografika
    • Kitoblar
    • Testlar

Dokument ma'lumotlari

Narxi 20000UZS
Hajmi 2.9MB
Xaridlar 0
Yuklab olingan sana 03 Iyun 2025
Kengaytma docx
Bo'lim Kurs ishlari
Fan Iqtisodiyot

Sotuvchi

Nurali Axmedov

Ro'yxatga olish sanasi 24 Oktyabr 2024

4 Sotish

Rotor diskli ekstraktor qurilmasi hisoblansin va loyihasi ishlab chiqilsin. (V=0,002389 m3soat)

Sotib olish
Rotor diskli ekstraktor qurilmasi hisoblansin va loyihasi
ishlab chiqilsin.  (V=0,00 23 89 m 3
/soat)
Reja:
        Kirish
1.   Ekstraksiya jarayonining prinstipial sxemasi
2.  Ekstraksiya jarayonini tashkil etish usullari
3.  Ekstraktorlar konstrukstiyalari
4. Rotor diskli ekstraktor qurilmasi hisobi
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar
                                                          Kirish
Oxirgi un yil ichida kimyoviy texnologiya, ozik-ovkat va boshka sanoatlarda
keskin   uzgarishlar   ruy   berib,   yangi   texnologiyalar   amalda   kullanib,   rivojlanish
boshlandi. Bunday uzgarishlar jarayon va kurilmalar fanini yanada yukori darajaga
kutarilishiga   sababchi   buldi.  Ushbu   fanning  bunday   yukori   saviyaga   kutarilishiga
xisoblash   texnikasining   gurkirab   rivojlanishi   xam   uz   xissasini   kushdi,   chunki     u
jarayon   va   kurilmalarni   urganish,   modellashtirish   va   xisoblash   ishlarini   misli
kurilmagan imkoniyatlarini yaratdi.
                   Hozirgi kunda fan va texnikaning rivojini sanoatni deyarli barcha tarmoqlarida
keng qо‘llaniladigan polimer materiallarsiz tasavvur qilib bо‘lmaydi.   Polimerlarni
rangli   va   qora   metallarni   о ‘rniga   q о ‘llaganda   buyumlarni   tannarxi   va   og‘irligi
kamayadi.   Polimerlar   avtomobilsozlik,   suv,   havo   va   yer   transportida,
radioyelektronika   va   elektronika   sanoatida,   qurili shd a,   qi shl oq
x о ‘jaligida,tibbiyotda, oziq-ovqat va yengil sanoatda keng q о ‘llanilmoqda. Ammo
sanoat   tarmoqlarining   polimerlarga   b о ‘lgan   talabi,   ularni   i shl ab   chi qari sh
sur’atlaridan   ilgarilab   ketmoqda.   Shu nga   monan   yurtimizda   neft   maxsulotlarini
i shl ab   chi qaruv chi   va qayta i shl ov chi   bir qator zamonaviy texnologoyalar asosida
i shl ov chi  majmualar barpo etilgan va rejala sht irilgan.
                              Yangi kimyoviy i shl ab  chi qari shn i barpo eti shd a muhandis-texnologlar
yetak chi   о ‘rinni egallaydi Ular korxonaning bar cha   bosqi chl arida, ya’ni u yoki bu
mahsulotga   talabni   aniqla shd an   tortib,   to   i shl ab   chi qari shn i   sina sh   va
о ‘zla sht iri shg a cha  b о ‘lgan i shl arda faol qatna sha dilar. Muhandis-texnologning i shi
о ‘ta   mas’uliyatli   b о ‘lib,   bunga   laboratoriya   tadqiqotlari   y о ‘nali shi ni   va   i shl ab
chi qari sh   usulini  tanla sh , adabiyot  ma’lumotlari  va laboratoriya  tadqiqotlari, pilot
yoki   tajriba - sanoat   qurilmalari   natijalariga   k о ‘ra,   mahsulot   olinadigan   turli
usullarni solishtirish va baholash kiradi. Har qanday ishlab chiqarishning iqtisodiy
samaradorligini  aniqlashda barcha texnik-iqtisodiy va texnologik hisoblar  asosida
(xomashyo   b о ‘yicha   sarflash   koyeffísiyentlari   va   energiya   va   jihozlarning
о ‘lchamlari harada miqdori va boshqalar) bajariladi.                                                               Sanoat   obektini   loyihalash   bosqichida   muhandis   kimyogar
texnologloyihalash   institutining   k о ‘p   b о ‘limlari   ishlarini   boshqaradi,   u
dastlabkima’lumotlarni   beradi   va   turli   sohalardagi   mutaxassislar-mexanik,
energetik,issiqlik texnigi, quruvchi, iqtisodchi va boshqalarga topshiriq tayyorlaydi
                                                                Bu   borada   О‘zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   “Ta’lim
muassasalarining   bitiruvchilarini   tadbirkorlik   faoliyatiga   jalb   etish   borasidagi
qо‘shimcha chora tadbirlar tо‘g‘risidagi parmoni muhim qadam bо‘ladi. 
Hozirgi   keskin   raqobat   sharoitida   innavatsion   texnologiyalar   va   ilm   fanni
yanada rivojlantirish, iqtidorli yoshlarni ilmiy faoliyatga keng jalb etish о‘z ijodiy
va   intellektual     salohiyatini   rо‘yobga   chiqarishlari   uchun   ularga   zarur   shart
sharoitlar yaratish muhim ahamiyatga ega.
Bu masalaga ustivor ahamiyat bermasdan turib taraqiyot haqida sо‘z yuritib
bо‘lmasligini   barchamiz   yaxshi   tushunamiz.   Bugun   zamonning   о‘zi   ushbu
masalani   siyosatimizning   eng   muhim   yо‘nalishlaridan   biri   sifatida   belgilashni
taqozo etmoqda. 
Alohida katta  etiborni  talab  etadigan  yana bir  masala   shuki,  hozirgi   vaqtda
yurtimizda   kichik   biznes   va   xususiy   tadbirkorlik,   asosan,   savdo   sotiq,   xizmat   va
aloqa sohasida qishloq xо‘jalik mahsulotlarini qayta ishlash bо‘yicha kо‘proq rivoj
topmoqda.  Lekin,  shu   bilan   birga,   sanoat   sohasida,   yuqori   texnologiyalarini   talab
etadigan   zamonaviy   ishlab   chiqarish   tarmoqlarini   tashkil   etishda,   innavatsion   va
nanotexnologiyalar,   farmokologiya   va   farmaseftika,   axborot   -kommunikatsiya
tizimi,   biotexnologiya,   muqobil   energetika   turlaridan   foydalanish   sohasida,
muxtasar aytganda, ilg‘or ilm fan yutuqlariga asoslangan kichik biznes va xususiy
tadbirkorlikni rivojlantirishga keng yо‘l ochib berishimiz zarur. 1. Ekstraksiya jarayonining prinstipial sxemasi
  «Suyuqlik - suyuqlik» sistemalarida eritma yoki qattik jismlar tarkibidan bir
yoki bir necha komponentlarni maxsus suyuqlik (erituvchi) yordamida ajratib olish
jarayoni     ekstraksiyalash   deb   nomlanadi.   Shuni   alohida   ta’kidlash   kerakki,
erituvchi aralashmada erimaydi, lekin ekstraksiyalanayotgan komponentni eritadi.
Ma’lumki, ekstraksiya jarayoni 2 xil bo`ladi. 1) suyuqliklarni ekstraksiyalash;
2) qattiq materiallarni ekstraksiyalash.
Ekstraksiya jarayonining prinstipial sxemasi  5.47-rasmda  keltirilgan.
            
                     Tarkibida tarqatuvchi modda   M   bor boshlang’ich eritma  F  va
erituvchi   E   lar   ekstraktorga   yuklanadi.   Biror   eritma   tarkibidagi   komponentlarni
ajratib   olish   uchun   qo’llaniladigan   suyuqlik   ekctragent   ( E )   deb   nomlanadi.
Fazalar o`rtasida massa almashinish jarayoni ularning bevosita to`qnashuvi tufayli
yuz   beradi.   Ekstraksiya   natijasida   hosil   bo`lgan   suyuq   aralashma   ajratgichga
yuboriladi va u erda ekstrakt ( E ) va  rafinat ( R ) ga ajratiladi.
Suyuq   aralashmani   ekstrakt   va   rafinatga   ajratish   uchun   tindirish,
separastiyalash, stentrifugalash yoki boshqa mexanik jarayonlar g’o’llaniladi.
Ekstrakt   tarkibidagi   zarur   komponent   (mahsulot)   ajratib   olinadi,   rafinatdan
esa ekstragent qayta tiklanadi.
Ekstraksiya   jarayoni   turli   xil   konstrukstiyali   qurilmalarda   -   ekstraktorlarda
o’tkaziladi.
Jarayon   tahlili     shuni     ko`rsatadiki,     bu   jarayon   ham   rektifikastiya   kabi
eritmalarni ajratish uchun ishlatiladi. Agar, rektifikastiya jarayoni issiqlik ta’sirida
olib   borilsa,   ekstraksiya   uchun   esa   -   uning   zarurati   yo`g’.   Rektifikastiyada
komponentlarga   ajratish     ularning   turli   uchuvchanligiga   bog’liq.   Agar,   eritma
komponentlarining   qaynash   temperaturalari   bir   -   biriga   juda   yaqin   bo`lsa,
ekstraksiya   jarayonidan   foydalanish   yuqori   samara   beradi.   Lekin,   ekstragentning
zichligi,   suyuq   aralashma   zichligidan   etarli   darajada   farq   qilishi   va   kam   bo`lishi
kerak. EkstraktorF
E  Ajratgich Э
R Ekstraksiya   jarayonidan   kimyo,   neftni   qayta   ishlash,   neft   kimyosi,   oziq   -
ovqat,   farmastevtika   va   sanoatning   boshqa   sohalarida   keng   miqyosda
foydalaniladi.   Bu   jarayon     xilma-xil   organik   va   neft–kimyo   sintez   mahsulotlarini
toza   holda   ajratib   olish,   nodir,   kamyob   va   tarqoq   elementlarni   olish,   oqava
suvlarini   tozalash   va   boshqa   sohalarda   ishlatiladi.   Jarayonning   asosiy   afzalligi
shundaki,  u  past   temperaturada   o’tadi  va    termolabil     moddalari   bor  elementlarni
ajratish imkonini yaratadi.
Ekstraksiya   jarayoni   kamchiliklardan   holi   emas,   yani   qo’shimcha   erituvchi
ishlatiladi,   erituvchini   g’ayta   tiklash   texnologik   sxemani   murakkablashtiriladi   va
qo’shimcha qurilma talab etadi, hamda jarayonni qimmatlashishiga olib keladi.
Ko`pchilik   xollarda   ekstraksiya   va   rektifikastiya   jarayonlari   ko`pincha
birgalikda qo’llaniladi. Bunga sabab, boshlang’ich eritma konstentrastiyasi  ortishi
bilan rektifikastiya jarayoniga zarur bo`lgan issiqlik sarfi kamayadi. Demak, avval
ekstraksiya   jarayonining   o`tkazilishi,   boshlang’ich     eritmani   ajratish   uchun
sarflanadigan issiqlikni tejashga olib keladi.
2 .  Ekstraksiya jarayonini tashkil etish usullari
Sanoat miqyosida davriy va uzluksiz ekstraksiya  jarayoni  quyidagi sxemalar
asosida  tashkil  etiladi:  bir   pog’onali,  ko`p  pog’onali   qarama-qarshi  yo`nalishli  va
ko`p pog’onali o`zaro kesishgan yo`nalishli.
Bir pog’onali ekstraksiya  asosan ajratish koeffistientining qiymati juda katta
bo`lgan hollarda ishlatiladi. Bu sxema davriy yoki uzluksiz bo`lishi mumkin. 
 
Bir pog’onali ekstraksiya (a) va jarayonni u-h koordinatlarida (b) va uchburchakli (v) diagrammada tasvirlash.
Aralashtirgichli qurilmaga boshlangich eritma   F , konstentrastiyasi   x
b   bo`lgan
L   (kg)   miqdordagi   erituvchi   va   ekstragent   E   yuklanadi.   So`ng,   aralashtirgich
yordamida   ular   aralashtiriladi   va   ikki   qatlamga   ajratiladi,   ya’ni   ekstrakt   E   va
rafinat  R  ga.
Emulsiyalarni   ajratish   uchun   tindirgich   va   qiyin   ajratiladigan   emulsiyalar
uchun esa, separatorlar ishlatiladi.
Boshlang’ich eritma aralashtirganda uch komponentli aralashma hosil bo’ladi
va   uning     tarkibi   aralashtirish   chizig’i   FE   da   joylashgan   N   nug’ta   bilan
xarakterlanadi. Aralashma ajrati natijasida ekstrakt va rafinatga bo`linadi. Ularning
tarkibi  N  nug’ta org’ali  o’tadigan, muvozanat xordasida yotuvchi  R  va  E  nug’talar
bilan belgilanadi. Ekstragent modulini richag g’oidasiga binoan topish mumkin:Е
F=	¯F	¯N
¯E	¯N
Rafinat mig’dorini esa, 	
R=	N	¯Э	¯N	
¯R¯Э
Ekstrakt miqdorini esa:	
Э=	N	−	R=	N⋅(
¯R	¯N
¯R	¯Э	)
Rafinat tarkibini uchburchakning  LM  tomonidagi nuqta  R
k , ekstraktnikini esa
-  E
k  belgilaydi.
Agar, fazalar bir-birida erimaydigan bo`lsa, bir pog’onali ekstraksiya jarayoni Ko’p pog’onali ekstraksiya(a) va jarayonni u - h (b)
va uchburchakli (v) diagrammada tasvirlash.u-x     diagrammada     AV     to`g`ri     chiziq   bilan   ifodalanadi.   Ushbu   to`g`ri   chiziq
og’ish burchagining tangensi boshlang’ich eritma va erituvchi og’irliklari nisbatiga
tengdir:L
E=	¯B¯R
¯R	¯F=	tg	α
Agar, erituvchi miqdori oshirilsa, istalgan tozalik darajali rafinat olish mumkin. 
Lekin, ekstraktning to`yinish chegarasi  u
ox  bilan belgilanadi.
Ikkala   diagrammadan   ko`rinib   turibdiki,   bir   pog’onali   ekstraksiya   natijasida
olingan   rafinat   va   ekstrakt   tarkiblari   muvozanatda   bo’ladi   va   boshlang’ich
tarkibdan kam farq qiladi. Shuning uchun, bu jarayon samaradorligi past bo`ladi va
sanoat korxonalarida keng qo’llanilmaydi.
Jarayon samaradorligini  oshirish uchun  uni  bir  necha marta g’aytarish kerak
va har gal yangi erituvchi uzatish zarur.
Ko`p   pog’onali   ekstraksiya   ko`p   seksiyali   ekstraktorlarda   o`tkaziladi.
Bunday   qurilmalarda   fazalar   yo`nalishi   qarama-qarshi,     o`zaro   kesishgan   yoki
kombinastiyalashgan bo`lishi mumkin.
Јarama   –   qarshi   yo`nalishli   ekstraksiya   jarayoni   turli   sxemalarda   amalga
oshirilishi mumkin (5.51a-rasm). 
Ko`p   pog’onali   ekstraksiya   qurilmalarida   boshlang’ich   eritma     F     va
ekstragent   E     qurilmaning   qarama-qarshi   uchlaridan   yuboriladi.   Tarqaluvchi komponent konstentrastiyasi to`yinishga yaqin bo`lgan ekstrakt birinchi pog’onada
x
b    konstentrastiyali    F   boshlang’ich eritma bilan o`zaro to`qnashuvda bo`ladi. Bu
komponentli   aralashma   birinchi   pog’onada   ajratilganda   so`ng,       u
1   =   u
ox
konstentrastiyali ekstrakt va   x
1   konstentrastiyali rafinat olinadi.
Tarkibi   x
1   bo`lgan   rafinat   qurilmaning   ikkinchi   pog’onasida   E
3   tarkibli
ekstrakt bilan o`zaro ta’sirda bo`ladi. Ajratilgandan so`ng,  R
2  tarkibli rafinat va   E
2
ekstrakt   hosil   bo`ladi.     Ekstraktorning       n   -   pog’onasida   konstentrastiyasi       x
n-1
bo`lgan   R
n-1   rafinat yangi   u
b =u
n    konstentrastiyali, ya’ni nolga yaqin ekstragent   E
bilan to`qnashishda bo`ladi.   Ј urilmadan chiqishda tozalangan eritma olinadi. Ko`p
pog’onali ekstraksiya jarayoni  u - x  diagrammada ko`rsatilgan.
Ekstraksiya jarayonining moddiy balansi ushbu ko`rinishga ega:L⋅(хб−	хох)=	Е⋅(уох−	уб)
 ( n-1 ) - seksiya uchun	
L⋅(хб−	хn−1)=	Е⋅(уох−	уn)
Bundan,   qarama-qarshi   yo`nalishli   jarayon   ishchi   chizig’ining   tenglamasini
keltirib chiqarish mumkin:	
yn=	L
E	(xn−1−	xб)+уох
Ushbu   tenglama   og’ish   burchagining   tangensi   bo’lib,   to`g`ri   chiziqni
ifodalovchi  tenglamadir:	
tg	α=	L
E
Fazalar   to`qnashish   pog’onalarining   soni   A   (x
b u
ox )   va   V   (x
o x
ub )   nuqtalari
orasidagi pog’onalar soni bilan aniqlanadi.
Kinetik   chiziq   o’rni   qurilmadagi   gidrodinamik   holat   va   ajratib   olish
koeffistienti bilan belgilanadi.
Ekstraksiya jarayonining tasviri 5.51v-rasmda keltirilgan.
Ekstraksiya qurilmasining birinchi seksiyasida boshlang’ich eritma  F  ikkinchi
pog’onadan tushayotgan ekstrakt    E
2     bilan o`zaro to`qnashuvda bo`ladi. Natijada,
uch   fazali     N
1   nuqtali   aralashma   hosil   bo`ladi.   Ushbu   aralashma   separatorda
ajratilishi  tufayli  muvozanatda bo`lmagan tarkibli ekstrakt     E
1    va rafinat     R
1    lar   Ko'p pog'onali, oqimlar yo’nalishi o’zaro kesishgan
ekstraksiyalash sxemasi.olinadi.
Ikkinchi pog’onadagi    rafinat    R
1     uchinchi pog’onadan tushayotgan ekstrakt
E
3     bilan   o`zaro   ta’sirda   bo`lib,     uch   fazali   N
2     aralashma     hosil   qiladi.   O’z
navbatida u  R
2  va  E
2  ajraladi. 
Fazalarni   seksiyaga   kirishi   va   chiqishidagi   tarkiblariga     oid   ikki   nuqtalarni
FE ,    R
1 E
2 ,  R
2 E
3     va hokazo chiziqlar bilan birlashtirib, ularning kesilish nuqtasi  R
ni topamiz.
Ekstraktorning   boshqa   seksiyalarida   ham   xuddi   shunday   jarayonlar   sodir
bo`ladi.     Natijada,   boshlang’ich   eritma   qurilmaning   oxirgi     n   -   seksiyasidan     x
ox ,
ekstragent esa -  u
ox  konstentrastiya bilan chiqadi.
Oqimlar   yo`nalishi   o`zaro   kesishgan   ekstraksiya   jarayonida   bir   seksiyada
davriy yoki bir necha seksiyada  uzluksiz (5.52b-rasm) amalga oshirilishi mumkin.
Ekstraksiyalash   jarayoni   uzluksiz   bo’lganda   boshlang’ich   eritma   F   birinchi
seksiyada   ekstragent   E   bilan   birga   to`qnashuvda   bo’ladi.   Undan   so’ng,   ajratilish
natijasida rafinat   R
1   va ekstrakt    E
1    lar hosil bo’ladi. Keyin, rafinat    R
1    ikkinchi
seksiyaga o’tadi va u erda yana yangi ekstragent    E   bilan g’ayta ishlanadi.   E
1   va
E
2     ekstraktlar   qurilmadan   chig’ariladi,   R
2     tarkibli   rafinat   esa   keyingi   seksiyaga
o’tadi   va   jarayon   yana   g’aytariladi.   Natijada,   zarur   tarkibli   rafinat     R
n     va
o’zgaruvchan tarkibli   E
1 , E
2 ,  ...  E
n   ekstrakt olinadi.
Uzluksiz, ko`p  marotabalik  ekstraksiyalash  jarayoni rasmda keltirilgan.
Boshlang’ich   eritma   va   ekstranent   aralashtirilishi   natijasida   uch   fazali
aralashma ( N
1  nuqta) hosil bo`ladi va u birinchi seksiyada rafinat  R
1  va ekstrakt  E
1
ga   ajraladi.   Ikkinchi   seksiya   R
2   tarkibli   rafinat   yangi   ekstragent   E   bilan   O'zaro  kesishgan  yo'nalishli  ko'p pog'onali ekstraksiya
jarayonini uchburchakli diagramma (a) va u-h  koordinatlarda  (b)  tasvirlash.aralashtiriladi.   Uch   fazali   aralashma   ( R
1 E   kesmadagi   N
2   nuqta)   rafinat   R
2   va
ekstrakt  E
2  larga ajraladi. So`ng, rafinat keyingi seksiyaga o`tadi.
Tozalangan,   x
ox   konstentrastiyali   eritma   qurilmaning   oxirgi   seksiyasidan
chiqariladi   va   texnologik   jarayonning   keyingi   bosg’ichiga   uzatiladi.   Ekstrakt   esa,
g’ayta tiklanadi yoki oqava suv sifatida  utilizastiya  qilinadi. 
Јarama   -   qarshi   yo`nalishli   ko`p   pog’onali   ekstraksiya   o`zaro   kesishgan
yo`nalishli jarayonga qaraganda ancha samarali. Chunki, qarama-qarshi yo`nalishli
ekstraksiyalashda  o`rtacha  harakatga  keltiruvchi  kuch miqdori ko`proq bo`ladi.
Јurilmaning tepa va pastki  qismlaridagi  o`rtacha   harakatga keltiruvchi  kuch
tenglashishi   hisobiga   eritma   tarkibidan   komponentni   to`laroq   ajratib   olishga
erishiladi. Undan tashqari, ekstrakstion modul   qiymati   kamayadi,   lekin   bir   xil
tozalash darajasiga erishish uchun kerakli pog’onalar soni ko`payadi.
3 . Ekstraktorlar konstrukstiyalari
Ma’lumki,   ekstraksiyalash   jarayonlarida   massa   o`tkazishning   samaradorligi
massa berish yuzasi va o`rtacha harakatga keltiruvchi kuchga to`g`ri proporstional.
Ekstraktorlarda   massa   almashinish   yuzasini   oshirish   maqsadida   suyuq   fazalardan
biri   tomchi   holida   purkaladi.     Dispers   va   dispersion   fazalar   o`rtasida   massa
o`tkazish jarayoni sodir bo`ladi. Ekstraktorda yuqori harakatga keltiruvchi kuchga
erishish   uchun   jarayondagi   oqimlar   ideal   siqib   chiqarish   sharoitida   o`zaro to`qnashishi tashkil etiladi. Buning uchun ekstraksiyalash jarayoni yupqa qatlamda
nasadkali,   markazdan   qochma   ekstraktorlarda   ularni   seksiyalash   yoki   ko`p
pog’onali seksiyalangan qurilmalarda olib boriladi.
Jarayon   tashkil   etilishiga   qarab   ekstraktorlar   davriy   va   uzluksiz   prinstipda
ishlaydigan bo`ladi.
Jarayonda   qatnashayotgan   fazalar   to`qnashuviga   qarab   ekstraktorlar   3
guruhga   bo`linadi:     aralashtirib   -   tindiruvchi;   differenstial   kontaktli   va   pog’onali
yoki seksiyali.
Aralashtirib   –   tindiruvchi   ekstraktorlar   bir   necha   pog’onadan   iborat
bo`lib,   ulardan   har   biri   tarkibida   aralashtirgich   va   ajratgich   bo`ladi.   Tashqaridan
berilayotgan   energiya   hisobiga   aralashtirgichda   suyuqlik   fazalaridan   biri   tomchi
holida   purkaladi   va   natijada   dispersion   faza   hosil     bo`ladi.   Tomchi   holidagi
dispersion faza dispers fazada tarqaladi. Dispers faza sifatida engil faza ham yoki
og’ir  faza  ham bo`lishi mumkin.
Ajratgich   sifatida   tindirgichni   ham   ishlatish   mumkin.   Zamonaviy
qurilmalarda esa, uning o`rniga separator  ishlatiladi. Separatorda emulsiya rafinat
va   ekstraktga   ajratiladi.   Eng   sodda   aralashtirib-tindiruvchi   ekstraktor   sxemasi
rasmda keltirilgan.
Bir nechta aralashtirib - tindiruvchi qurilmalarni seksiyalarga ulash natijasida
turli ekstrakstion qurilmalarni hosil qilish mumkin.
Lekin,   ushbu   sxemaning   bir   qator   kamchiliklari   bor:   g’o’pol,   ko’p   joy   Aralashtirib - tindiruvchi ekstrakcion qurilma.
1 - ekstraktor; 2 - separator. egallaydi, metall va energiya sarfi ko’p.
Diff erenst ial   –   k ont ak t li   ek st rak t orlar   fazalar     o`rtasidagi
to`qnashishni   uzluksiz   va   ulardagi   konstentrastiyalarning   asta   -   sekin,
uzluksiz   o`zgarishini   ta’minlaydi.   Bu   turdagi     qurilmalarda   fazalarning
bo`ylama   siljishi   hisobiga   ideal   siqib   chiqarish   qurilmasiga   qaraganda
o`rtacha harakatga keltiruvchi kuch birmuncha past bo’ladi.
Undan   tashqari,   suyuq   fazani   purkash   uchun   ham   energiya
safrlanishi zarur. Ekstraktorda energiya sarflanish turiga qarab, tashqi
energiya hisobiga va bunday energiyasiz  qurilmalarga  bo`linadi. ¤zaro
ta’sirda bo`lgan fazalarga tashqi energiya aralashtirgich, tebratgich va
pulsatorlar yordamida uzatiladi.
Pog’onali  (sek st iy ali)  ek st rak t orlar   alohida sekstiyalardan tarkib
topgan bo`lib, ularda fazalar konstentrastiyalari notekis, sakrab-sakrab
o`zgaradi.   Ayrim   hollarda   har   bir   sekstiyada   konstentrastiyalar
maydoni     ideal     siqib   chiqarish   qurilmasiga     yaqinlashib     qoladi.
Shunday     bir   necha   sekstiyadan   tashkil   bo`lgan   ekstraktor   ideal   siqib
chiqarish qurilmasi deb hisoblanishi mumkin.
Kolonnali   ekstraktorlar   tarelkali,     ichi   bo`sh   kolonna,   nasadkali,
pulsastion va rotor - diskli bo`lishi mumkin.   Tarelkali ekstraktor.
1 - silindrik qobiq; 2 - quyilish moslamasi;
3 - elaksimon tarelka.
Ichi bo’sh (purkovchi) ekstraktor.
Tarelk ali   ek st rak t orlar   turli   konstrukstiyadagi   elaksimon   tarelka
va   іuyilish   moslamasi   bor   kolonnali   іurilmadir.   ¤zaro   qarama   -   qarshi
yo`nalishdagi fazalar oqimlarining har bir tarelkada to`qnashishi tufayli
ro`y   beradi.   Fazalardan   biri   tarelka   teshiklari   orqali   o`tib   mayda
tomchilarga   parchalanadi.   Yaxlit   faza   tarelka   bo`ylab   harakatlanadi   va
quyilish   patrubkasi   orqali   keyingi   tarelkaga   o`tadi   va   jarayon   shu
yo`sinda qaytariladi.
Mayda   tomchi   holatidagi   suyuqlik   dispers   faza   deb,   qurilmaning
butun   hajmini   egallagan   suyuqlik   esa,   dispersion     (yaxlit)     faza     deb nomlanadi.
Tarelkada tomchilar birlashib, uning osti yoki ustida yaxlit suyuqlik
qatlamini   hosil   qiladi.   Јurilmani   sekstiyalash,   jarayonni   harakatga
keltiruvchi kuchni ortishiga olib keladi.
Tarelka teshiklaridagi dispers fazaning tezligi oqimchali rejim hosil
bo`lish   shartidan   aniqlanadi.   Tomchili   rejimdan   oqimchali   rejimga
o`tish paytidagi kritik tezlik tarelka teshiklariga boІliq, ya’ni:wкp=	4,4
d0
TurІun oqimchali rejimda ekstraktor samarali ishlashi uchun tezlik
kritik tezlikdan 20% ko`p bo`lishi kerak.
Dispers   fazadagi   massa   berish   koeffistientini   aniqlash   uchun
quyidagi formulani tavsiya etish mumkin:	
Nu	д=0,064	Re	0,84⋅Pr	д0,5
bu   erda   Nu
d   =  	

d d
e / D
d   -diffuzion   Nusselt   kriteriysi   (	
d -dispers   fazadagi
massa   beri   koeffistienti);     d
e   -   tomchining   ekvivalent   diametri;   D
d   -
dispers       fazadagi         diffuziya         koeffistienti);   Re  =   w
max	
 d
e /	
s   -   tomchi
uchun   Reynolds   kriteriysi   ( w
max   -   yaxlit   fazadagi   tomchining   nisbiy
tezligi;   
s   - yaxlit fazaning kinematik іovushoіligi);   Rr
d   =   
d / D
d    -   dispers
faza   uchun   Prandtl   kriteriysi   (	

d   -   dispers   fazaning   kinematik
іovushoіligi).
Ichi   bo` sh   (purk ov chi)   k olonnalar .   Bu   turdagi   ekstraktorlar   oІir
suyuqlik   L   bilan   to`ldiriladi   va   u   biror   w
c   tezlik   bilan   qurilmada
harakatlanib, to`kish shtusteridan chiqib ketadi (5.56-rasm).   Engil faza
G   іurilmaga   purkagich   orqali   tomchi   holatida     uzatiladi     va     pastga qarab  w
d   tezlik bilan tushadi.
Ekstraktorning tepa qismida tomchilar birlashadi va yaxlit suyuqlik
qatlami   hosil   bo`ladi   va   u   qurilmaning   tepa   shtusteri   orіali     chiqib
ketadi.
Tomchining   nisbiy   harakat   tezligi   w
o   ni   rejimga   qarab   cho`kish
tezligi   tenglamasi     (3.21)   orqali   topish   mumkin.   Јurilma   devoriga
nisbatan   tomchilar   siljishining   tezligi   nisbiy   w
o   tezlik   va   yaxlit   faza
harakatining chiziqli tezligi  w
c  ning farqi sifatida aniqlash mumkin:wД=w0−wc
Agar,   dispers   (yaxlit)   faza   bo`yicha   qurilmaning   yuklamasi   ortib
ketsa,   tomchilar   tezligi   w
d   =   0   bo`lgan   hol   sodir   bo`lishi   mumkin.
Bunday   hollarda   qurilmada   dispers   faza   yiІilib   qoladi.   Ekstraktorning
ishchi zonasida dispers fazaning yiІilishi, uning o`tish yo`lini torayishiga
olib   keladi.   Natijada,     ushbu   fazaning   tezligi   ortib   ketadi   va   u   ishchi
zonadan   dispers   faza   tomchilarini   olib   chiqa   boshlaydi.   Fazalarning
qarama-qarshi harakati buzuladi va ekstraktor tiіilib boshlaydi.
Mexanik  aralasht irgichli, k olonnali  ek st rak t orlar . Agar, dispers
va   dispersion   fazalar   zichliklarining   farqi   juda   kam   (   <   100   kg/m 3
)   va
fazalar orasidagi sirtiy taranglik katta bo’lsa, rotor - diskli  ekstraktorlar
іo’llaniladi.
Mexanik   aralashtirgich   diskli,   turbinali,   parrakli   va   hokazo   bo’lishi mumkin. Lekin,  kimyo va oziq – ovqat mashinasozligida asosan rotor -
diskli ekstraktorlar ishlab chiqariladi.
Bu   turdagi   ekstraktorning   o`іi   bo`ylab   rotor   -   o`q   1   aylanadi   va
unga   aylanuvchi   disk     2   lar   o`rnatilgan   bo`ladi.   ¤q   1   ning   aylanishi
natijasida   fazalar   yaxshi   aralashadi.   ¥alqasimon   to`siqlar   kolonna   3   ni
bir   nechta   sekstiyalarga   bo`ladi.   Disklar   har   bir   sekstiyaning   o`rtasida
aylanadi.
Јarama   -   qarshi   yo`nalishda   harakatlanayotgan   L   va   G   fazalar
aylanuvchi   disk   2   lar   yordamida   kolonna   balandligi   bo`ylab
aralashtiriladi   va   halqasimon   to`siqlar   3   atrofida   qisman   qatlamlarga
ajraladi. Agar, og’ir faza  L  yaxlit faza vazifasini o`tasa, qurilmaning tepa
qismida,   ya’ni   teshikli   panjara   5   ning   yuqorisida   engil   faza   yaxlit
fazadan   to`liq   ajraladi.   So`ngra,   ajralgan   faza   tegishli   shtuster   orqali
tashqariga   chiqariladi.   Og’ir   faza   esa,   kolonnaning   pastki   qismidan
olinadi.
Fazalarga   ajratish   jarayonining   samaradorligini   oshirish   uchun
5.58-rasmda ko`rsatilgan ekstraktorlar ishlatiladi.
Bunday   qurilmalarning   aralashtirish   sekstiyalari   1   oraligida
tindirish   zonalari   2     joylashgan   bo`ladi.   Ikki   fazali   oqimni   ajratish
jarayonini   jadallash   uchun   zona   2   simli   to’r,   nasadka   yoki   konstentrik
stilindr   bloklari   bilan   to`ldiriladi.   Bu   turdagi   kolonnalar   vertikal   yoki
ma’lum oІish burchagi ostida o`rnatilishi mumkin.
Mexanik  aralashtirgichli, kolonnali ekstraktorlar diametri  quyidagi
formuladan topiladi:D=	
√	
G	/ρG+L/ρL	
900	π(qд+qя)опт   Rotor - diskli ekstraktor.
1-o’q; 2- aylanuvchi disk;
3- qo’zg’almas xalqsimon to’siqlar; 4- qobiq; 5-teshikli 
panjara; 6- ajratuvchi kamera.   Aralashtirgichli va ajratuvchi
zonali, kolonnali aralashtirib - tindiruvchi 
ekstraktor.
1- aralashtirgich; 2- tindirgich. bu erda  q
d , q
ya  - dispers va yaxlit faza bo’yicha solishtirma yuklama, m 3
/(m 2
 s).
                Lekin,   ushbu     formulaga     qurilmaning   ko’ndalang   kesimiga   tushayotgan
yuklamalar yig’indisini ham kiritish uning anig’ligini oshiradi.
Јurilmaning  balandligi esa ushbu formuladan anig’lanadi:H	=	hэ⋅N	=	
hэ⋅m	y	
m	yэ
bu   erda   h
e   -   seksiya   balandligi,   m;   N   -   qurilmadagi   seksiyalar   soni;   m
ue   -   bitta
seksiyaning yzatish birligi soni.
Aralashmani ekstrakt va rafinatga sifatli ajratish uchun ekstraktorning yuqori
va pastki qismlarida separastion (tindirish) seksiyalari bor.
Nasadkali, elaksimon va boshqa turdagi ekstraktorlar samaradorligini oshirish
uchun   qarama   -   qarshi   yo`nalgan   oqimlarga   bo`ylama   tebranish   ta’sir   ettirish
kerak.     Tebranish   (pulsastiya)   larning   amplitudasi   va   chastotasi   etarli   miqdorda
bo`lsa,   suyuqlik   o`ta   kichik   tomchilar   o`lchamida   purkaladi   va   ikkala   fazalar
aralashish   intensivligi   ortadi.   Tebranishlar   asosan   pulsastiya   va   vibrastiyali
usullarda tashkil  etish  mumkin.
5.59   a-rasmda     pulsastiyali     ekstraktor     sxemasi   ko`rsatilgan.   Bunda   engil
fazaning   kirish   yo`ligi   gidravlik   yoki   pnevmatik   pulsator   o’rnatilgan.   Suyuqlik
oqimiga ilgarilama - qaytma harakat berish uchun klapansiz porshen, plunjer yoki
membranali   nasosdan,   hamda   maxsus   pnevmatik   moslamadan   foydalanish
mumkin.
Pulsastiya   tebranishlari   ta’siri   ostida   suyuqlik   oqimining   turbulentligi   va
fazalarning  tomchilarga parchalanishi  ortadi. Bu  hol   o`z  navbatida  tarelkali    yoki
nasadkali ekstraktorlarda massa almashinish jarayonining o`sishiga  olib keladi.
Pulsastiyali   ekstraktorning   ishlash   rejimi   pulsastiyalar   intensivligiga   bog’liq
bo`lib, amplitudaning chastotaga ko`paytmasi bilan  xarakterlanadi.
Agar, pulsastiya  intensivligi  kichik bo`lsa,  engil  faza og’ir  fazada yoki  og’ir
faza   engilda   galma-gal     tarqaladi.   Agar,   pulsastiya   intensivligi   katta   bo`lsa,
kolonnaning   ishchi   zonasi   yaxlit   fazaga   qarama   -   qarshi   yo`nalishda   harakat
qilayotgan   mayda   tomchilar   bilan   bir   tekisda   to`lib   turadi.   Bunday   rejim   Pulsatsiyali (a) va vibratsiya tarelkali (b) ekstraktorlar.
a) 1 - kolonna; 2 - porshenli pulsator; 3 - tarelka; 4 - tindirish zonasidagi fazalarni ajratuvchi yuza.
b) 1,2 - oІir fazaning kirish va chiіish shtutserlari; 3,4 - engil fazaning kirish va chiіish shtutserlari;
5 - elaksimon tarelka; 6 - shtok.pulsastiyali ekstraktorning optimal rejimi hisoblanadi.
Tebranishlar   amplitudasi   siqilgan   havoning   bosimi   bilan   belgilanadi.
Pulsastiyalar    chastotasi  odatda minutiga 30...250, amplitudasi  esa - 2...25 mm  ni
tashkil etadi.
Agar,   pulsastiyalar   intensivligi   yanada   oshirilsa,   ekstraktorda   tiqilib   qolish
hodisasi ro`y beradi.
Pulsastiyali   ekstraktorlar   kolonnasidagi   butun   suyuqlikni   tebratish   uchun
energiya sarfi katta, ko`ndalang kesim  bo`yicha oqim tezliklar  bir xil emasligi  va
kavitastiya   hodisa   hosil   bo`lishi   mumkinligi,   hamda   qurilmaning   ayrim
bo`laklarida   havfli   kuchlanishlar   barpo   bo`lishi   -   bu   turdagi   ekstraktorlarning
kamchiliklaridir.
Bu turdagi qurilmalarda tarelka 5 lar shtok 6 da o`rnatiladi va shtok ilgarilama
- qaytma harakat qiladi. Bunday harakat suyuqlikka tebranishlar beradi va jarayon
intensivlashadi.
Pulsastiya   va   vibrastiyali
ekstraktorlarda massa almashinish
intensivligi   rotor   -   diskli
qurilmanikiga   g’araganda   ancha yuqori.   Bunga   sabab,   massa   berish   va   o`rtacha   harakatga   keltiruvchi   kuchning
kattaligidir.   Undan   tashqari,   solishtirma   yuklama   30...80   m 3
/(m 2
 soat).     Bu
ko`rsatkich boshqa ekstraktorlar uchun ruxsat etilgan yuklamadan ancha ortiq.
Yana   bir   afzalligi   shundaki,   qurilmada   yuqori   massa   alamashinishga
erishilgani uchun, metall va kapital sarflar kamayadi.
Lekin,   pulsastiya     va     vibrastiyali   ekstraktorlar   kamchiliklardan   holi   emas.
Masalan,     ular   katta   dinamik   yuklamaga   bardosh     beradigan   og’ir   poydevorlarga
o`rnatilishi zarur. Undan tashqari, boshqa ekstraktorlarga qaraganda ekspluatastion
sarflar ham birmuncha ko`proq.
Markazdan   qochma   ekstraktorlar .   Agar,   ekstraksiyalanayotgan   modda
parchalanib   ketish     xususiyatiga   ega   bo`lsa,   jarayonning   davomiyligini   maksimal
darajada   qisqartirish   zarur   bo`lganda,   bu   turdagi   ekstraktorlar   qo’llaniladi.
Ma’lumki,   markazdan   qochma   ekstraktorlarda   jarayon   maksimal   tezlik   bilan
amalga   oshiriladi.   Eritma   va   erituvchi   zichliklari   orasida     farq     juda     kichik
bo`lganda ham, bunday ekstraktorlarni qo’llash maqsadga muvofiq.
Bu   turdagi   ekstraktorlar   -   trubali,   kamerali   va   yupqa   qatlamli   bo`ladi.   5.60-
rasmda trubali, markazdan qochma ekstraktor sxemasi keltirilgan.
Ekstraktor stilindrik baraban 3 dan iborat bo`lib, ichiga qaytaruvchi disk 7 lar
o`rnatilgan   bo`ladi.   Јaytaruvchi   disklar   barabanni   separastion   (I,   III,   V,   VII)   va
ekstrakstion   (II,   IV,   VI)   zonalarga   bo`ladi.   Og’ir   faza   L   kanal   2   va   qo’zg’almas
stilindr   4   orqali   ekstraktorning   VI   zonasiga   uzatiladi.   U   erdan   og’ir   faza
barabanning   pastki   qismidan   yuqoriga   ko`tariladi   va   halqasimon   to`kish   kanali   8
orqali chiqariladi. Engil faza   G   esa,   kanal 6 orqali yuqori ekstrakstion zona II ga
uzatiladi.   Og’ir   faza   L   ga   qarama   -   qarshi   yo`nalishda   harakat   qilib,   qurilmaning
pastki qismidagi to`kish kanali 1 orqali chiqariladi.
Jarayon   natijasida   ekstrakstion   zonalarda   hosil   bo’lgan   emulsiya   teshikli,
qaytaruvchi disklar orqali o`tish paytida birinchi bor ajratiladi. Emulsiyaning to`liq
fazalarga ajratilishi  markazdan  qochma kuch ta’sirida separastion  zonalarda sodir
bo`ladi.
4.   Ротор дискли экстрактор қурилмаси ҳисобиTrubali markazdan іochma
ekstraktor shemasi.
1,8 - engil va og’ir fazalarni to’kish silindrlari; 2,6 – og’ir va 
engil fazalar kirish kanallari; 3 - silindrik baraban; 4 – 
qo’zg’almas silindr; 5 - teshikli aralashtiruvchi disklar; 7 - 
teshikli іaytaruvchi to’siq; I, III, V,  VII - separatsion zonalar; 
II, IV,  VI - ekstraksion zonalar. Benzin   yordamida   suvdagi   fenol   ajratib   olinayotgan   ekstraksiya   jarayonini
amalga oshirish uchun mo`ljallangan rotor-diskli ekstraktorning asosiy o`lchamlari
quyidagi sharoitlarda aniqlansin: 
- aralashma sarfi                                                                     V
x = 0,002389
m 3
/s;
               - suvdagi fenolning boshlang’ich konstentrastiyasi                                              S
xb = 0,3
kg/m 3
;
- suvdagi fenolning oxirgi konstentrastiyasi                                                          S
xo = 0,009
kg/m 3
 (97%);
                -  ekstragent   tarkibidagi  fenolning  boshlang’ich  konstentrastiyasi   S
un =  0,01
kg/m 3
;
        - ekstraktordagi temperatura                                                      t  = 25  o
S.VУ=	V	Д=	0,002778	м3/с;	m=	2,22	;	             	   	mo=	0;	
ρС=	997	кг	/м3;	        	ρ	Д=	874	кг	/м3;	   	Δρ	=	123	кг	/м3;	
μС=	0,894	мПа	⋅с	;          	μД=	0,6	мПа	⋅с	;     	   	D	С=	1,05	⋅10	−9	м2/c;	
D	Д=	2⋅10	−9м2/с	;             	σ	=	0,0341	Н	/м	;   	Ф	з=	0,382	.
Bunday   ajratib   olish   darajasi   bo`lganda   benzoldagi   fenolning   oxirgi
konstentrastiyasi quyidagiga teng bo`ladi:	
С	у.о.=	Су.б.+(
V	X	
VY)⋅(Cx.б.−Сх.о.)=	
¿0,01	+(
0,001689	
0,002778	)⋅(0,3	−0,009	)=	0,1555	кг	/м3
Rotor-diskli ekstraktorlarni hisoblashda faqat kolonnaning diametri va ishchi
qismining   balandligini   aniqlash   etarli   emas.   Shuning   uchun   uning   ichki
qurilmalarining   o`lchamlari   (disk   va   stator   halqalar   diametrlari,   disklar   orasidagi
masofa)   va   diskning   aylanish   chastotasini   ham   aniqlash   kerak.   Rotor-diskli
ekstraktorlarni   hisoblash   uchun   rasmda   keltirilgan   sxemadagi   uslubdan
foydalaniladi:
Ushbu   uslubga   binoan   D
p /D,   D
c /D,   h/D,   hamda   nD
p   nisbatlar   boshlang’ich
ma’lumotlardir.   Bu   erda     D   –   kolonna   diametri;   D
p   –   disk   diametri;   D
c   –   stator halg’asining   ichki   diametri;       h   –   seksiya   balandligi;     n   –   rotor   aylanishining
chastotasi.
Odatda,   bunday   ekstraktorlarda   diskning   diametri   kolonna   diametridan
1,5...2,0, seksiya balandligi esa 2-4 marotaba kichik bo’ladi.
Қ urilmaning   ichki   uskuna   o`lchamlari   uchun   quyidagi   nisbatlarni   qabul
qilamiz:D	p
D	=	2
3;	
DC
D	=	3
4;	h
D	=	1
3
va  nD
p  = 0,2 m/s sharoitda ishlayotgan ekstraktorning o`lchamlarini hisoblaymiz.
Tomchilarning o`rtacha diametrini aniqlash  uchun seksiyalar  (disklar) sonini
bilish   kerak.   Shuning   uchun   seksiyalar   sonini   N   =   20   deb   qabul   qilib   olamiz   va
unda quyidagi natijani olamiz:	
d=16	,7⋅(0,894	⋅10	−3)0,3⋅(0,0341	)0,5	
0,2	0,9⋅997	0,8⋅9,81	0,2⋅20	0,28	=0,00203	м	=	2,03	мм
Bilqillab qolish davrida fazalarning umumiy sohta tezligi.
Mayda   tomchilarning   erkin   cho`kish   tezligini   topish   uchun   Adamarning
tenglamasidan foydalansa bo’ladi:	
w	ч=	Δ	ρ	⋅g⋅d2⋅(μД+	μС)	
6⋅μС⋅(2⋅	μС+3⋅	μД)
bu erda  w
ch   – erkin cho`kish tezligi; 	
  - fazalar zichliklarining farqi;   	
s       va   	
D  –Tomchilar o'lchamlari va 
maksimal yuklamalarni 
hisoblash
D, D
p  , D
c  , h, n, N larni 
hisoblash
Ishchi zona balandligini 
hisoblash
. Rotor-diskli ekstraktor o'lchamlarini hisoblash sxemasi. D
P  ,  D
C  ,  h  ,  nD
P
D    D     D
  dispersion va dispers fazalar qovushoqliklari.
Yirik   tomchilarni   erkin   cho`kish   tezligini   hisoblash   uchun   quyidagi   empirik
formuladan foydalanamiz:2≤	Т≤	70	да	Q	=	(0,75	⋅T	)0,78	
Т	>70	булганда	Q	=	(22	⋅T	)0,42
bu erda	
Q=0,75	+Re
p0,15	
T=	4⋅Δ	ρ⋅g⋅d2⋅ρ0,15	
3⋅σ	
P=	ρc2⋅σ	3	
Δ	ρ⋅g⋅μc4
bu erda 	
  - fazalar orasidagi tortishish kuchi. 
Parametr  T =70 ga teng bo`lsa, bu tomchilarning kritik diametriga mos keladi.
Ushbu formulalar yordamida hisoblash  w
o  = 5,73 ekanligi kelib chiqadi.
Tomchilarning xarakteristik tezliklarini ushbu formulalardan aniqlaymiz;	
(
DC
D	)
2
=	(
3
4)
2
=	0,562	;	1−(
D	P
D	)
2
=	1−	(
2
3)
2
=	0,556	;	
(
D	C+D	P	
D	)⋅[(
D	C−	D	P	
D	)
2
+(
h
D	)
2
]
0,6	
=	(
3
4+	2
3)⋅[(
3
4+	2
3)
2
+(
1
3)
2
]
0,6	
=	0,485
Demak,  	
   =   0,485   va   tomchilarning   xarakteristik   tezliklari   quyidagiga   teng
bo`ladi:  	
wхар	=	α⋅wo=0,485	⋅5,73	=	2,78	см	/с
Bilqillab qolish davridagi fazalarning sohta umumiy tezligi ushbu formuladan
topiladi: (wc+w	Д)б=	(1−	4⋅Ф	б+7⋅Ф	б2−	4⋅Ф	б3)⋅w	хар	=	
¿(1−	4⋅0,382	+7⋅0,382	2−	4⋅0,382	3)⋅2,78	=	0,756	  см	/сKolonnaning diametri va ichki uskunalarining o`lchamlari.
Ushbu  shart-sharoitda  kolonnaning  ruxsat   etilgan   minimal  diametri   quyidagi
qiymatga teng:	
Dmin	=
√
4⋅(V	Д+VC)	
π⋅(wД+wC)=√
4⋅(0,001389	+0,002778	)	
3,14	⋅0,00756	=0,84	м
Kolonnaning   ichki   diametrini   1   m   ga   teng   deb   olamiz.   Bunday   kolonnada
fazalarning sohta tezliklari:	
wУ=wД=0,354	см	/c;	wX=	wC=0,177	см	/с
                      ga tengdir.
Fazalar   tezliklarining   yig’indisi   ularning   bilqillab   qolish   davridagi   umumiy
tezlikning 69% ni tashkil qiladi. 
Ekstraktor ichki uskunalarining asosiy o`lchamlari:	
D	p=	D⋅(
D	p	
D	)=1⋅2
3=0,667	м;	
Dс=	D⋅(
Dс
D	)=1⋅3
4=0,75	м;	
h=	D⋅(
h
D	)=1⋅1
3=0,333	м;
Aylanish chastotasi	
n=	
n⋅Dp	
Dp	
=	0,2
0,667	=0,3	с−1
Fazalar to`qnashish joyining solishtirma yuzasi.
Fazalarning   sohta   tezliklarining   va   xarakteristik   tezliklar   qiymatlarini
quyidagi tenglamaga	
Ф	3−	2⋅Ф	2−	(1+	w	Д	
wот	
−	wС	
wот	)⋅Ф	−	w	Д	
wхар
g’o’yib, kubik tenglamani olamiz:	
Ф	3−	2⋅Ф	+1,06	⋅Ф	−0,127	=0 Ushbu   tenglamani   echib,   ushlab   qolish   qobiliyati   F   =   0,169   ekanligini
topamiz. Unda, fazalarning solishtirma to`qnashish yuzasi а=	6⋅Ф
d	=	6⋅0,169	
2,03	⋅10	3=	500	м2
м3
Kolonnaning ishchi zonasining balandligi.
Dispersion   E
S      va dispers   E
D   fazalarning bo`ylama aralashish koeffistientlari
quyidagi empirik tenglamalardan topish mumkin:	
Ех=	Ес=	0,5	⋅
wc⋅h	
1−	ф	+0,09	⋅(
D	p
D	)
2
⋅[(
D	c
D	)
2
−(
D	p
D	)
2
]⋅nD	p⋅h=	
¿0,5	⋅0,177	⋅10	−2⋅0,333	
1−	0,169	+	0,09	⋅(
2
3)
2
⋅[(
3
4)
2
−(
2
3)
2
]⋅0,2	⋅0,333	=	6,59	⋅10	−4м2/с	
ЕУ=	Е	Д=	0,5	⋅
w	Д⋅h	
ф	+0,09	⋅(
D	p
D	)
2
⋅[(
D	c
D	)
2
−	(
D	p
D	)
2
]⋅nD	p⋅h=	
¿0,5	⋅0,354	⋅10	−2⋅0,333	
0,169	+0,09	⋅(
2
3)
2
⋅[(
3
4)
2
−	(
2
3)
2
]⋅0,2	⋅0,333	=	38	⋅10	−4м2/с
Massa   berish   koeffistientini   aniqlash   uchun   Reynolds   kriteriysi   va
tomchilarning nisbiy tezliklarini topish kerak:	
wнис	=	
wД
Ф	+	
wC	
1−Ф	=	0,177	
0,169	+	0,354	
1−0,169	=2,3	см	/с	
Re	=	
ρc⋅wнис	⋅d	
μc	
=997	⋅0,023	⋅2,03	⋅10	−3	
0,894	⋅10	−3	=	52	,2
Yuqorida keltirilgan parametr   T   esa quyidagiga teng bo`ladi:	
Т=	4⋅123	⋅9,81	⋅(2,03	⋅10	−3)2⋅40	,4	
3⋅0,0341	=7,85
Ekstraktordagi   seksiyalar   soni   N   =   20   deb   olingan.   Ekstraktorning
balandligini birinchi tahminda  	
H	=	N⋅h deb qabul qilamiz. Unda uning balandligi  Н	=	20⋅0,333	=6,66	м   ga teng bo`ladi.
Massa berish koeffistienti quyidagicha hisoblanadi:	
Nu	ci=	0,6	⋅Re	0,5⋅Pr	0,5	=	0,6	⋅52	,50,5⋅854	0,5	=	127	
βx=	βc=	Nu	ci⋅
Dc
D	=	127	⋅1,05	⋅10	−9	
2,03	⋅10	−3=	0,657	⋅10	−4м/с	
τ=	Ф⋅Н	
wД	
=	0,169	⋅6,66	
0,00354	=318	с	
Fo	Дi=	4⋅D	Д	τ	
d2	=	4⋅2⋅10	−9⋅318	
(2,03	⋅10	−3)2=0,617	
Nu	Дi=31	,4⋅(Fo	Дi)−0,34⋅(Pr	Дi)−0,125⋅We	0,37=	
¿31	,4⋅0,617	−0,34⋅343	−0,125⋅0,0314	0,37=4,96
bu erda	
Pr	с
i=	
μc
ρc⋅Dc
=	0,894	⋅10	−3	
997	⋅1,05	⋅10	−9=	854	
Pr	Д
i=	
μД
ρД⋅D	Д
=	0,6	⋅10	−3	
874	⋅2⋅10	−9=	343	
βу=	βд=	Nu	д!⋅
Dд
d	=4,96	⋅	2⋅10	−4	
2,03	⋅10	−3=0,0488	⋅10	−4	м/с
Ideal   siqib   chiqarish   rejimiga   to`g`ri   keladigan   suv   fazasida   massa
o`tkazish koeffistienti va o`tkazish birligi balandligini hisoblaymiz:	
К	х=(	
1
β	х
+	1	
m⋅β	у)
−1
=	(	
1	
0,657	⋅10	−4+	1	
2,22	⋅0,0488	⋅10	−4)
−1
=	0,93	⋅10	−5	м/с	
Н	ох=	wx	
Кх⋅а=	0,00177	
0,93	⋅10	−5⋅500	=	0,381	м
Ushbu   jarayonda   fazalarning   sarflari   umuman   o`zgarmaydi   va
fazalar   orasidagi   muvozanat   to`g`ri   chiziqli   bog’liqlik   bilan   ifodalanadi. Shuning   uchun   o`tkazish   sonining   birliklarini   hisoblashda   ushbu
formuladan foydalanamiz:nox=	
m⋅V	y/Vx	
m⋅Vy/V	x−1⋅ln	
m⋅cxб+mo−cyox	
m⋅cxб+mo−cyox
hisoblanayotgan jarayon uchun 	
m⋅Vy	
Vx	
=2,22⋅2=4,44	,   m
o  = 0.
Demak, 	
nox=	4,44	
4,44	−1⋅ln	2,22⋅0.3−0,1555	
2,22⋅0,009	−0,01	=5,08
Shunday   qilib,   ideal   siqib   chiqarish   rejimida   ikkala   faza   bo`yicha
kolonnaning ishchi balandligi 	
Н=	nox⋅Hox=5,08⋅0,381	=1,93	м
Bo`ylama aralashishni hisobga olgan holda kolonnaning balandligini
aniqlash uchun mavhum o`tkazish soni birligini ketma – ket yaqinlashish
usulidan   foydalanamiz.   Buning   uchun   avval   Pekle   kriteriysini   ikkala
fazalar uchun topamiz:	
Pe	y=	
wy⋅H	
Ey	
=0,00354	⋅6,66	
38	⋅10	−4	=6,2	
Pe	x=
wx⋅H	
Ex	
=0,00177	⋅6,66	
6,69	⋅10	−4	=	17	,6
Birinchi yaqinlashuvda   f
y    va   f
x    koeffistientlar qiymatlarini aniqlaymiz:	
fy={1−	[1−exp	(−	Pe	y)]−1	
Pe	y	}
−1
=	{1−	[1−exp	(−6,2	)]−1	
6,2	}
−1
=1,192	
fx={1−	[1−	exp	(−	Pe	x)]−1	
Pe	x	}
−1
=	{1−	[1−exp	(−17	,6)]−1	
17	,6	}
−1
=1,06 Olingan natijalar ushbu formulagaН	ох
'=	Н	ох+	ЕД	
w	x⋅fx
+(	
V	x	
m⋅V	y)⋅(	
Еy	
w	y⋅fy)=	0,381	+660	⋅10	−9	
0,00177	⋅1,06	+0,2252	38	⋅10	−4	
0,00354	⋅1,192	=	0,941
m bu erda	
Vx	
m⋅Vy
=	1	
2,22	⋅2=0,2252	
Hох'=0,941	м
  g’iymatga kolonnaning	
Н	=	H	ох'⋅nox=	0,941	⋅5,08	=	4,78	м
balandligi   to`g`ri   keladi.   ¥isoblash   natijasida   olingan   N   va  	
Нохi   lar   yordamida
Pekle kriteriysi,   f
y    va   f
x    koeffistientlarning anig’rog’ g’iymatlarini topamiz:	
Ре	у=0,00354	⋅4,78	
38	⋅10	−4	=4,45	
Ре	у=0,00177	⋅4,78	
6,69	⋅10	−4	=12	,6	
fy={1−[1−exp	(−Pe	y)]
−1	
Pe	y	}
−1
−(1−
Vx
m⋅Vy)⋅
Fy
wy⋅Hoxi=	
={1−[1−exp	(−4,45	)]−1	
4,45	}
−1
−(1−0,2252	)⋅38⋅10	−4	
0,00354	⋅0,941	=0,401	
fx={1−[1−exp	(−	Pe	x)]−1	
Pe	x	}
−1
+(1−
Vx
m⋅Vy)⋅
Fx
wx⋅H	oxi=	
={1−[1−exp	(−12	,6)]−1	
12	,6	}
−1
+(1−0,2252	)⋅6,69⋅10	−4	
0,00177	⋅0,941	=1,4
Ikkinchi ketma-ket yag’inlashuvda zohiriy o’tkazish sonining birligi
g’uyidagi g’iymatga teng bo’ladi:	
Нох
i=0,381	+	6,69⋅10	−4	
0,00177	⋅1,4	+0,2252	⋅38⋅10	−4	
0,00354	⋅0,401	=1,25	м	
Hох'=1,25	м
 g’iymatida kolonnaning zarur balandligi  N  = 1,25  5,08 = 6,35 m
ga tengdir. 	
Hох'
  va  N    larni hisoblashni bir necha marta ushbu parametrlarning oxirgi ikki iterastiyasining son qiymatlari teng bo`lguncha o`tkazamiz vaHох'=1,15	м
;       N = 5,84   m
ekanligini aniqlaymiz. 
              Disklar   orasidagi   masofa   0,33   deb   qabul   qilganimiz   uchun   N   =   5,84   m     li
kolonna disklarining soni	
5,84	
0,333	=17	,5	та
Disklar   sonini   18   ta   desak,   ishchi   zonaning   balandligi   quyidagi
qiymatga teng bo`ladi.  
N = 18 	
  0,333 = 6 m
Miqdori  20  ga teng deb olingan edi. Agarda quyidagi tenglamaga: 	
d=	16	,7⋅	μc0,3⋅σ	0,5	
(n⋅D	p)0,9⋅ρс0,8⋅g0,2⋅N	0,23
N   =   11   g’o’ysak,   tomchilarning   o`rtacha   o`lchami     d   =   2,08   mm
ligini   bilamiz  va   bu   o`lcham     N   =  20   dagi     d     g’iymatidan   25%   ga   farq
qiladi.   Tomchilarning   o`lchami   va   ekstraktorning   qolgan   boshqa
gidrodinamik   parametrini   qaytadan   hisoblashga   o`rin   yo`g’,   chunki
bunday chetga chiqish yuqorida keltirilgan tenglamaning aniqlik doirasida
joylashgan.   Kolonnaning   balandligiga   bog’liq   bo`lgan   dispers   yuzadagi
modda   berish   koeffistienti   ham   mutlaqo   o`zgarmaydi.   Agar   hisoblash
natijasida   ekstraktorning   balandligi   boshida   olingan   qiymatdan   farq
qilganda,   xamma   hisoblashni   takrorlashga   to`g`ri   kelar   edi.   Tomchining
o`rtacha o`lchamini aniqlashdan tortib ekstraktordagi kolonna balandligini
hisoblash natijalari shuni ko`rsatadiki bo`ylama aralashtirishning salmog’i
ancha   katta.   Bo`ylama   aralashtirish   yuqoriligi   sababli   kerakli   ishchi
zonasining balandligi  3  marta ortadi. 
Reynolds   kriteriysining   katta   qiymatlari   ( Re   g’   10 5
)   uchun
aylanayotgan diskni  quvvat kriteriysi  tahminan   K
N   =   0,03 . Bizning misol
uchun  Re	c=	ρм⋅π⋅dp2	
μм	
=	997	⋅0,3	⋅0,667	2	
0,894	⋅10	−3	=	149000Aralashtirilayotgan muhitning o`rtacha zichligi	
ρ	=	Ф	⋅ρД+(1−	Ф	)⋅ρ	м=	0,169	⋅874	+(1−	0,169	)⋅997	=	976	кг	/м3
Bitta   disk   yordamida   aralashtirish   uchun   kerakli   energiya   sarfi
quyidagiga teng bo`ladi: 	
N=	KN⋅ρ⋅n3⋅D	p5=0,03	⋅976	⋅0,3	3⋅0,667	5=	0,1	Вт
Ko`rinib   turibdiki,   aralashtirish   uchun   quvvat   sarfi   ko`p   emas   va
hamma   disklar   uchun   2   Vt   ni   tashkil   etadi.   Demak,   elektr   yuritkich
quvvatini   mexanik   hisoblar   asosida   tanlash   kerak.   Uning   quvvati
ishqalanish kuchlari va ishga tushirish onlarini engish uchun etarli bo`lishi
zarur.
Cho`ktirish zonalarining o`lchamlari
Odatda rotor-diskli ekstraktorlarda ishchi va cho`ktirish zonalarining
balandliklari   bir   xil   bo`ladi.   Agarda   ushbu   formula   orqali   benzol
tomchilari koalenstenstiya bo`lishi uchun zarur vaqti 	
τкоал	=	1,32	⋅10	5⋅(
μм⋅d	
σ	)⋅(
H
d	)
0,18
⋅(
Δ	ρ	⋅g⋅d2	
σ	)
0,32
va uning asosida cho`ktirish zonasining hajmi hisoblansa, ushbu zonaning
balandligi   tahminan   0,2   m   ga   teng   bo`ladi.   Ma’lumki   bu   turdagi
ekstraktorlarda   cho`ktirish   zonasi   ishchi   zonasining   davomi   bo`lib,   unda
suyuqlik   intensiv   harakat   qiladi.   Shuning   uchun   cho`ktirish   zonasi   2
qismdan iborat bo`lgani maqsadga muvofiqdir, ya’ni cho`ktirish va oraliq
turg’unlashtiruvchi   zonalardan.   Yuqorida   aytilganlarni   hisobga   olsak,
cho`ktirish zonasining to`liq balandligi  1,2 m ga teng bo`ladi.  rasmda   rotor-diskli   ekstraktorning   texnologik   hisoblar   asosida   olingan
o`lchamlari keltirilgan. Ushbu misolda rotor-diskli ekstraktor hisobi  n·D
P  = 0,2 m/s
bo’lgan   shart-sharoit   uchun   bajarilgan.   Ammo   rotor-diskli   ekstraktorlarni
loyihalashda hisoblar  n D
P  ko’paytmaning turli g’iymatlari uchun bajarilishi kerak
va olingan natijalardan optimal varnianti tanlanishi zarur.   Rotor-diskli
ekstraktor. X ulosa
            Asosiy Tehnologik J arayonlar va Qurilmalar      fanidan     nazariy       va amaliy
xisoblashlarni       о‘rgandim         aralashtirish         asosan     kimyo     va     ozik-ovkat       va
sanoatlarda  keng tarkalgan.
Rotor   diskli   ekstraktor   qurilmasi   hisobi   optimal       sharoitlarni     yaratish
uchun  konustiriktiv,texnologik va  fizik-kimyoviy usullardan  foydalaniladi.  Rotor
diskli   ekstraktor   qurilmasi   hisobi   jarayoniga     kupgina     omillar     taisir     etganligi
sababli  aralashtirgichni  xisoblash  juda  murakkab masaladir. Foydalanilgan adabiyotlar
      1.N.R.Yusupbekov,H.S.Nurmuxammedov,S.G.Zokirov,Kimyoviy texnologiya 
asosiy jarayon va qurilmalari.–T.;”Sharq”,2003.-644b.  
            2.   N.R.Yusupbekov,   H.S.Nurmuxammedov,   P.RIsmatullayev,   S.G.Zokirov,
U.V.Mannonov.   Kimyo   va   oziq   –   ovqat   sanoatlarining   asosiy   jarayon   va
qurilmalari xisoblash va loyixalash. – Toshkent, ToshkTI, 2000. – 231 bet.  
      3.N.R.Yusupbekov, H.S.Nurmuxammedov, P.R Ismatullayev Kimyo va oziq –
ovqat sanoatlarining asosiy jarayon va qurilmalari fanidan xisoblar va masalalar.-
Toshkent, ToshkTI,1999.– 351 bet.
     4.Salimov.Z. Kimyoviy texnologiyaning asosiy jarayonlari va qurilmalari.:Oliy
о‘quv yurti  studentlari uchun darslik.T.1.-T.:О‘zbekiston,1994.-366 b.
          5.Salimov.Z.   Kimyoviy   texnologiyaning   asosiy   jarayonlari   va
qurilmalari.T.2.Modda  almashinish  jarayonlari:  Oliy о‘quv yurtlari uchun darslik.
– T.: О‘zbekiston, 1995. – 238 b.

Rotor diskli ekstraktor qurilmasi hisoblansin va loyihasi ishlab chiqilsin.  (V=0,002389 m3soat)

Sotib olish
  • O'xshash dokumentlar

  • O‘zbekiston Respublikasida makroiqtisodiy barqarorlikni ta’minlash kurs ishi
  • Ispaniyaning turistik salohiyati. Ispaniya iqtisodiyoti
  • INDIVIDUAL COMFORT MChJ da AMALIYOT HISOBOTI
  • Qurilish tashkilotlarida ishlab chiqarish xarajatlari hisobi va qurilish ishlari tannarxini kalkulyatsiya qilish
  • Polipropilen chiqindilаri аsosidа texnik idishlаr olish texnologiyasini tаkomillаshtirish (Q=11500 ty)

Xaridni tasdiqlang

Ha Yo'q

© Copyright 2019-2025. Created by Foreach.Soft

  • Balansdan chiqarish bo'yicha ko'rsatmalar
  • Biz bilan aloqa
  • Saytdan foydalanish yuriqnomasi
  • Fayl yuklash yuriqnomasi
  • Русский