Sifat menejmenti tizimini sertifikatlash - Iqtisodiyot - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	40000UZS
Hajmi	31.5KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	09 May 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Iqtisodiyot

Sotuvchi

Ilyos Hamidov

Ro'yxatga olish sanasi 15 Dekabr 2024

4 Sotish

Sifat menejmenti tizimini sertifikatlash

Sotib olish

“SIFAT MENEJMENTI“
Fanidan
KURS ISHI

MAVZU: SIFAT MENEJMENTI TIZIMINI SERTIFIKATLASH

Bajardi:
Tekshirdi:
MAVZU:SIFAT MENEJMENTI TIZIMINI SERTIFIKATLASH

REJA
KIRISH .………………….………………….………………….3
1-BOB. ISO 9001 standarti talablari asosida sifat menejmenti tizimi va
tamoyillari. .………………….………………….………………………..6
2-BOB. Sifat tizimlarini sertifikatlashtirishning asosiy qoidalari (O’z RH
51025), sifat tizimlarini sertifikatlashtirishni o’tkazish tartibi (O’z RH 51-
027). .………………….………………….…………………………..15
2.1.Ish yuritish jarayonlari .………………….………………….………..15
3-BOB. Sertifikatlanuvchi tizimni joriy qilish.………………….…….26
4.1Sifat menejmenti tizimini hujjatlashtirish .………………….………26
4.2Sifat menejmenti tizimining hujjatlari tuzilmasi .……………………..35
XULOSA.………………….………………….………………….…..…41
FOYDALANILGA ADABIYOTLAR.………………….……………..43
2

KIRISH
Sifat menejmenti tizimini (SMT) sertifikatlash bugungi kunda
korxonalar uchun xalqaro darajada tan olingan standartlarga javob
berishning eng muhim vositalaridan biriga aylangan. Bu jarayon
korxonalarga o‘z mahsulotlari va xizmatlarini yuqori sifat talablariga
muvofiqligini tasdiqlash, mijozlarning ishonchini oshirish va
raqobatbardoshligini mustahkamlash imkoniyatini beradi. Sertifikatlash
orqali korxona nafaqat ichki boshqaruv tizimini yaxshilaydi, balki global
bozorda o‘z o‘rnini mustahkamlash uchun zarur bo‘lgan ustunliklarni ham
qo‘lga kiritadi.
SMT sertifikatlashning asosiy maqsadi — korxonalarning faoliyatini
xalqaro ISO 9001 standarti kabi standartlarga muvofiqlashtirishdir. Ushbu
standart sifatni boshqarishning umumiy qoidalarini belgilaydi va
tashkilotlarning mahsulot va xizmatlarini mijozlar talablariga muvofiq
ishlab chiqarishiga yordam beradi. ISO 9001 sertifikati korxonaning sifat
menejmenti tizimi samarali ishlashini va uning barqarorligini tasdiqlaydi.
Bu esa nafaqat ichki jarayonlarni optimallashtiradi, balki tashqi bozorlar
uchun ishonchli hamkor sifatida ko‘rinish beradi.
Sertifikatlash jarayoni bir nechta bosqichlardan iborat. Avvalo, korxona
o‘z ichki tizimini tahlil qiladi va sifat menejmenti talablariga javob
beradigan tizimni shakllantiradi. Keyinchalik, mustaqil sertifikatlash
organlari tomonidan auditlar o‘tkazilib, tashkilotning tizimi belgilangan
standartlarga muvofiqligi baholanadi. Ushbu jarayon orqali korxona
o‘zining kuchli va zaif tomonlarini aniqlab, sifatni boshqarishning
samaradorligini oshirishi mumkin.
3

SMT sertifikatlash nafaqat korxonaning ichki jarayonlariga ijobiy ta’sir
ko‘rsatadi, balki tashqi bozorlarda ham keng imkoniyatlar yaratadi.
Sertifikatlangan korxonalar xalqaro tenderlarda ishtirok etish, xorijiy
mijozlar bilan hamkorlik qilish va sifat bo‘yicha yuqori talablarni
qo‘llaydigan yirik kompaniyalar bilan ishlash imkoniyatiga ega bo‘ladi.
Bu esa ularning daromadini oshiradi va barqaror rivojlanishni ta’minlaydi.
Sertifikatlash jarayoni xodimlarning malakasini oshirish va ularda sifat
madaniyatini shakllantirishda ham muhim ahamiyatga ega. Xodimlar sifat
menejmenti tizimining talablariga rioya qilish va ularni amaliyotga tatbiq
etish orqali tashkilotning umumiy muvaffaqiyatiga hissa qo‘shadilar. Bu
esa korxonaning ichki jamoasida hamkorlikni kuchaytiradi va mahsulot
yoki xizmat sifati bo‘yicha doimiy takomillashtirishga erishishga yordam
beradi.
Sifat menejmenti tizimini sertifikatlash jarayoni bugungi dinamik bozor
sharoitida korxonalarga katta afzalliklar beradi. Ularning brendi xalqaro
maydonda tan olinadi, iste’molchilar ishonchini qozonadi va
raqobatchilardan ajralib turadi. Shu sababli, SMT sertifikatlash nafaqat
korxonaning ichki boshqaruv tizimi, balki uning strategik rivojlanish
yo‘nalishi uchun ham asosiy element hisoblanadi.
Xulosa qilib aytganda, sifat menejmenti tizimini sertifikatlash jarayoni
korxonalarning samaradorligini oshirish, resurslardan oqilona foydalanish
va barqaror rivojlanish uchun zarurdir. Bu jarayon orqali tashkilotlar o‘z
faoliyatining har bir jihatini yanada yaxshilashga erishadi va global
raqobatda muvaffaqiyatli ishtirok etish imkoniyatiga ega bo‘ladi. SMT
4

sertifikatlash — bu nafaqat sifatni boshqarish tizimi, balki korxonaning
kelajagi uchun strategik qadamdir.
1-BOB. ISO 9001 standarti talablari asosida sifat menejmenti tizimi va
tamoyillari.
5

Umumiy qoidalar. Sifat menejmenti tizimi tamoyillari va ularning tavsiflari
hamda ISO 9001 standarti talablari bilan bog’liqligi to’g’risida to’xtalib
o’tmoqchimiz.
Hurmatli kitobxon, yodingizda bo’lsa, biz kitobning 2.5 bandida sifat
menejmenti tizimi kontseptsiyasi va umumiy qoidalari to’g’risida ma`lumot
bergan edik. Endi sizga taqdim etalayotgan ma`lumotlar o’sha banddagi
ma`lumotlarni to’ldirib keladi va bularni batafsil ko’rib chiqamiz.
Sifat menejmenti tizimining “Iste`molchiga mo’ljallab ish qilish” tamoyili.
Iste’molchiga mo’ljallab ish qilish.
Tashkilotlar o’zining iste`molchilariga tobe bo’ladi va shuning uchun
ularning joriy va kelgusidagi ehtiyojlarini tushunishi, ularning talablarini
bajarishi va kutganidan ham ortiq yaxshi natijaga erishish lozim.
O`zDst ISO 9000:2009
Tashkilot o’zining iste`molchilariga tobe bo’ladi va shuning uchun ularning
joriy va kelgusidaga ehtiyojlarini tushunishi va ularning talablarini bajarishi va
kutganlariga erishishini ta`minashi lozim. Buning uchun tashkilotning yuqori
rahbariyati tashkilotda quyidagilar yordamida iste`molchilarga mo’ljallangan
muhitni yaratishi lozim:
A. A)menejmentga (boshqaruvga) duchor qilingan va natijaviyligi va
samaradorligi nuqtai-nazardan yaxshilashni tushunish mumkin bo’lgan
tizimi va jarayonlarni aniqlashi;
B. B)jarayonlarni boshqarish va bajarilishining natijaiyligi va
samaradorligini, hamda tashkilotning faoliyatidan qanoatlanganligini
aniqlash uchun ma`lumot va ko’rsatkichlarni ta`minlashi.
Iste`molchilarga ularni ehtiyojini va istagini qondirishi xususiyatlari mavjud
bo’lgan mahsulot kerak. Bu ehtiyoj va istaklar odatda iste`molchilar talablari
bo’lib hisoblanadi va mahsulotning texnikaviy shartlarida namoyon bo’ladi.
Talablarni tashkilotning o’zi yoki iste`molchilarning kontraktlarida o’rnatilgan
6

bo’lishi mumkin. Ixtiyoriy holda ham mahsulot maqbulligini yakuniy natijada
iste`molchi o’rnatadi.
Madomiki, iste`molchilarning ehtiyoji va istaklari o’zgarar ekan, tashkilot
mahsulot sifatini va uning raqobatbardoshligini yanada yaxshilashga erishish
maqsadida o’z faoliyatini doimiy takomillashtirishi, texnikaning rivojlanishi va
raqobatchilikga bog’liq tazyiqlarni sinashi lozim. “Iste`molchiga
mo’ljallanganlik” tamoyilini qo’llanilishi – bu (kontrakt) shartnomalarda qayd
etilgan iste`molchi talablarini oddiygina rasmiy qanoatlantirish emas, balki,
iste`molchilarning kelgusidagi hohishlari va aytmagan hohishlarini o’ylab
topish va ularni bajarishga intilishdir.
“Iste`molchilarga mo’ljallanganlik” tamoyili ISO 9000 seriyali
standartlarida kelguda rivojlantirish tariqasida ifodalangan. Uzoq muddatli
rejalashirilgan biznes va uni tashkillashtirishni muvaffaqiyatliligni ta`minlash
maqsadda oltita qiziquvchi tashkilotlar: iste`molchilar, hissadorlar – biznes
egalar, tashkilot ishchilari, ta`minotchilar, investorlar, davlat va jamiyat
faoliyati natijalarida tavsiya etiladi.
Sifat menejmenti tizimning “Iste`molchilarga mo’ljallanganlik” tamoyilini
ISO 10014:2006 “Sifatni boshqarish – moliyaviy va iqtisodiy foydalar olish
bo’yicha ko’rsatma” xalqaro standartiga muvofiq qo’llash bo’yicha sxemasi
keltirilgan.
Madomiki, iste`molchilarning ehtiyoji va istaklari o’zgarar ekan, tashkilot
mahsulot sifatini va uning raqobatbardoshligini yanada yaxshilashga erishish
maqsadida o’z faoliyatini doimiy takomillashtirishi, texnikaning rivojlanishi va
raqobatchilikga bog’liq tazyiqlarni sinashi lozim. “Iste`molchiga
mo’ljallanganlik” tamoyilini qo’llanilishi – bu (kontrakt) shartnomalarda qayd
etilgan iste`molchi talablarini oddiygina rasmiy qanoatlantirish emas, balki,
iste`molchilarning kelgusidagi hohishlari va aytmagan hohishlarini o’ylab
topish va ularni bajarishga intilishdir.
7

“Iste`molchilarga mo’ljallanganlik” tamoyili ISO 9000 seriyali
standartlarida kelguda rivojlantirish tariqasida ifodalangan. Uzoq muddatli
rejalashirilgan biznes va uni tashkillashtirishni muvaffaqiyatliligni ta`minlash
maqsadda oltita qiziquvchi tashkilotlar: iste`molchilar, hissadorlar – biznes
egalar, tashkilot ishchilari, ta`minotchilar, investorlar, davlat va jamiyat
faoliyati natijalarida tavsiya etiladi.
Sifat menejmenti tizimning “Iste`molchilarga mo’ljallanganlik” tamoyilini
ISO 10014:2006 “Sifatni boshqarish – moliyaviy va iqtisodiy foydalar olish
bo’yicha ko’rsatma” xalqaro standartiga muvofiq qo’llash bo’yicha sxemasi
keltirilgan.
1-Tamoyilning qisqacha mazmuni. Ixtiyoriy korxonaning farovonligi ishlab
chiqarayotgan mahsulotni ishlatilish hajmiga, ya`ni iste`molchilar o’ylagan
(kutgan) va bu mahsulotga ehtiyojlarni muvofiqligiga bog’liq bo’ladi.
Iste`molchilar istagi (umidi) nafaqat mahsulot sifati bilan va balki, narxi,
etkazib berish sharoiti va tartiblari, mahsulotni foydalanishda xizmat ko’rsatish
sharoitlari va h.k.lar bilan bog’liq bo’ladi. Barcha qiziquvchi tomonlarning
ehtiyojlari va iste`molchilarning so’rovlariga tenglashtirilgan yondashishni
ta`minlash zarur.
1-Tamoyilning qisqacha mazmuni. Ixtiyoriy korxonaning farovonligi ishlab
chiqarayotgan mahsulotni ishlatilish hajmiga, ya`ni iste`molchilar o’ylagan
(kutgan) va bu mahsulotga ehtiyojlarni muvofiqligiga bog’liq bo’ladi.
Iste`molchilar istagi (umidi) nafaqat mahsulot sifati bilan va balki, narxi,
etkazib berish sharoiti va tartiblari, mahsulotni foydalanishda xizmat ko’rsatish
sharoitlari va h.k.lar bilan bog’liq bo’ladi. Barcha qiziquvchi tomonlarning
ehtiyojlari va iste`molchilarning so’rovlariga tenglashtirilgan yondashishni
ta`minlash zarur.
Tashkilotning barcha xodimlari iste`molchilar fikrini va ehtiyojini tushinishi
hamda bilishi lozim.
8

Iste`molchilaring qoniqqanligi quyidagi aniqlangan shaklda baholanadi va
o’lchanadi, balki, zaruriy holatlarda tuzatish harakatlarini tanlash mexanizmi
sifat tizmida tarkib topishi lozim.
Iste’molchining talablariga va majburiy talablarga mos keluvchi talablariga
javob beradigan mahsulotni barqaror ishlab chiqarishda uzining qobiliyatini
namoyish qilgan;
Tizimdan samarali foydalanish, uni doimiy yaxshilab turish hamda
iste’molchini talablariga va majburiy talablarga muvofiqligini ta’minlash orqali
iste’molchining qanoatlanti-rishni hisobga olib ish tutgan hollarda sifat
menedjmenti tizimiga quyiladigan talablarni belgilaydi.
Me’yoriy xujjatlarga havolalar: Mazkur standartda quyidagi standartlarga
qilingan havolalardan foydalanilgan: O’z DSt ISO 9000:2002 Sifat
menedjmenti tizimlari. Asosiy qoidalar va lug’at (IDT)
O’z DSt ISO 9001:1999 Sifat tizimlari. Loyihalashda, ishlab chiqishda,
ishlab chiqarishda, montaj qilishda va xizmat kursatishda sifatni ta’minlash
modeli (IDT)
O’z DSt ISO 9004:2002 Sifat menedjmenti tizimlari. Faoliyatni yaxshilash
buyicha tavsiyalar (IDT)
Atamalar va ga’riflar. Mazkur standartda O’z DSt ISO 9000 uz ichiga olgan
atamalar va ta’riflar qullaniladi.
Etkazib berishni zanjirini bayon qilish uchun O’z DSt ISO 9001:1999
qullaniladigan va quyida keltirilgan atamalar lug’atini aks ettirish uchun
uzgartirilgan edi.
"Tashkilot" atamasi avvalgi O’zDSt ISO 9001(IDT) da qullanilgan "etkazib
beruvchi" atamasini urnini oladi va ushbu standart qullanilayotgan ob’ektga
tegishlidir. "Etkazib beruvchi" atamasi endi avval qullanilgan "yordamchi
pudratchi" atama urniga foydalanadi. Mazkur standart matnida uchraydigan
"mahsulot" atamasi, "xizmat kursatish"ni xam bildirishi mumkin.
9

Sifat menedjmenti tizimi. Tashkilot, sifat menedjment tizimini ishlab
chiqishi, xujjatli rasmiylashtirishi, joriy etishi, ishchi holatda saqlab turishi,
mazkur standart talablariga muvofiq ravishda uning natijaliligini doimo
yaxshilashi kerak. Sifat menedjmenti tizimini joriy etish va ishlatishi uchun
tashkilot:
a. a)sifat menedjmenti tizimi uchun kerak bulgan jarayonlarni
aniqlashi va
ularni tashkilotda qullashi (1.2);
a. b)bu jarayonlarni amalga oshirishni ketma-ketligi va uzaro
bog’lanishini
aniqlashi;
v) bu jarayonlarni samarali bajarish va ularni boshqarish uchun kerak bulgan
mezonlari va usullarni aniqlashi;
g) jarayonlarni amalga oshirish va ularni kuzatib borish uchun zarur bulgan
resurslar va axborot bilan ta’minlashi;
a. d)jarayonlarni kuzatib turishi, ulchashi va tahlil qilishi;
b. e)ushbu jarayonlarni rejalashtirilgan natijalarga erishishi va ularni
doimo yaxshilab borish uchun zarur bulgan choralarni kurishi kerak.
Tashkilot mazkur standart talablariga muvofiq bu jarayonlarni boshqarishi
kerak. Mahsulotni talablarga muvofiqligiga ta’sir etuvchi tashqi jarayonlarni
uzining faoliyatiga qushishda, tashkilot bunday jarayonlarni boshqarilishini
belgilab quyishi kerak. Bu boshqarish sifat menedjmenti tizimida aniqlanishi
lozim.
Izoh - Sifat menedjmenti tieimining jarayonlari yuqorida sanab utilganlarni
hisobga olgan holda boshqarish, resurslar bilan ta’min-lashini, mahsulotni
ishlab chiqarish va ulchash jarayonlarini uz ichiga olishi kerak.
10

Rahbariyatning javobgarligi. Rahbariyatning majburiyatlari. Tashkilotning
yuqori rahbariyati sifat menedjmenti tizimini ishlab chiqishi, joriy etishi va
natijaliligini doimo oshirish buyicha uz majburiyatlarining isbotini quyidagilar
vositasida taqdim etishi kerak;
a. a)iste’molchilarning talablarini hamda qonun xujjatlarini va
me’yoriy
xujjatlarning talablarini bajarilishini muhimligi haqida tashkilotning barcha
xodimlarini xabardor qilishi;
a. b)tashkilotning sifat sohasidagi siyosat va maqsadlarini aniqlash;
v) rahbariyat tomonidan tahlil utkazish;
g) zarur bulgan resurslar bilan ta’minlash. Resurslar menedjmenti. Resurslar
bilan ta’minlash
Tashkilot quyidagilar uchun zarur bulgan resurslarni aniqlashi va uz vaqtida
ta’minlashi lozim:
a. a)sifat menedjmenti tizimining jarayonlarini joriy qilish, saqlab
turish va
yaxshilash;
a. b)iste’molchining talablarini bajarish paytida uning
qanoatlanganligini oshirish.
Mahsulotni ishlab chiqarishni rejalashtirish. Mahsulotni ishlab chiqarishni
rejalashtirish. Tashkilot maxsulotni ishlab chiqarish uchun zarur bulgan
jarayonlarni rejalashtirishi va ishlab chiqishi darkor. Ishlab chiqarish
jarayonlarini rejalashtirish sifat menedjmenti tizimini boshqa jarayonlarining
talablari bilan muvofiqlashtirilgan bulishi kerak (1). Tashkilot ishlab chiqarish
jarayonlarini rejalashtirishda zarur bulgan holda:
11

a. a)sifat soxasidagi maqsadlarini va mahsulotga quyiladigan
talablarni;
b. b)muayyan mahsulot uchun jarayonlar va xujjatlarni ishlab
chiqishni
zarurligini hamda resurslar bilan ta’minlashni;
v) aniq bir mahsulotni verifikatlash (tekshirish), validatlash (tasdiqlash),
monitoringi, tekshiruvi, sinovlari buyicha faoliyatini va uni qabul qilib olish
mezonlarini; g) ishlab chiqarish jarayonlariga va tayyor mahsulotga quyiladigan
talablarga ularni muvofiqligini tasdiqlash uchun zarur bulgan yozuvlarni
aniqlashi kerak. Rejalaitirish natijalari ushbu tashkilot uchun qulay kurinishda
rasmiylashtirishi kerak.
Ulchashlar, tahlil qilnsh va yaxshilash. Umumiy qoidalar.
Tashkilot:
a) mahsulotni muvofiqligini tasdiqlash; b) sifat menedjmenti tizimining
muvofiqligini ta’minlash;
v) sifat menedjmenti tizimini muntazam yaxshilash uchun zarur bulgan
monitoring, ulchash, tahlil qilish va yaxshilash jarayonlarini rejalashtirishi va
qullashi kerak. Bu faoliyat tug’ri keladigan usullarni, shu hisobda statistik
usullarni va ularni qullanish sohasini aniqlashni uz ichiga olishi kerak.
Sertifikatlashtirishni o’tkazish bosqichlari. Milliy sertifikatlash tizimi
doirasida sertifikatlashtirish ishlari so’rovchi tomonidan tanlangan
sertifikatlashtirish sxemasi bo’yicha aniqlangan tizim doirasida olib boriladi.
Sertifikatlashtirish tartibi va uning o’rnatilgan qoidalari mavjud bo’lib,
sertifikatlashtirishning asosiy bosqichlari sertifikatlashtirish ob’ekti va turlariga
bog’liq bo’lmagan o’zgarmas jarayon deb hisoblash mumkin. Odatda qabul
qilingan va sertifikatlashtirish jarayonining umumiy sxemasida keltirilgan. Buni
quyidagi beshta asosiy bosqichga bo’lishimiz mumkin:
Sertifikatlashtirishga ariza. Sertifikatlashtirish bo’yicha qaror qabul kilish.
12

Sertifikatlashtirish ob’ektini muvafiqligini o’rnatilgan talablar bilan
baholash. Muvofiqlikni baholash natijalarini tahlili va uni rasmiylashtirish.
Sertifikatlashtirish ob’ekti ustidan inspeksiya nazorat. O’zbekiston
Respublikasida mahsulotlarni sertifikatlashtirish tartibi. O’zbekiston
Respublikasida mahsulotlarni sertifikatlashtirish tartibi Vazirlar Mahkamasining
2004 yil 6 iyuldagi №318-sonli «Mahsulotlarni sertifikatlashtirish tartibotini
soddalashtirishga doir qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida»gi Qaroriga
binoan "O’zstandart" agentligi, O’zbekiston Respublikasi Sog’liqni saqlash
vazirligi, Qishloq va suv xo’jaligi vazirligi, Davlat tabiatni muhofaza qilish
qo’mitasi manfaatdor vazirliklar va idoralar bilan birgalikda quyidagi ishlarni
amalga oshirishadi: chetdan keltirilayotgan mahsulotlardan akkreditatsiya
qilingan idoralar va laboratoriyalar tomonidan sinov o’tkazish uchun namuna
olishning cheklangan normalarini belgilash; akkreditatsiya qilingan idoralar va
laboratoriyalar o’rtasida sinovlarning takrorlanishiga yo’l qo’ymaslik
maqsadida sinovlar turlarini belgilash; o’zlariga qarashli akkreditatsiya qilingan
laboratoriyalarda mahsulotlarni sinovdan o’tkazish xizmatlariga tariflarni
O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligida (uning hududiy bo’linmalarida)
oldindan deklaratsiya qilish.
Sertifikatlashtirishga ariza. Sertifikatlashtirish bo’yicha qaror qabul kilish.
Sertifikatlashtirish ob’ektini muvafiqligini o’rnatilgan talablar bilan
baholash. Muvofiqlikni baholash natijalarini tahlili va uni rasmiylashtirish.
Sertifikatlashtirish ob’ekti ustidan inspeksiya nazorat. O’zbekiston
Respublikasida mahsulotlarni sertifikatlashtirish tartibi. O’zbekiston
Respublikasida mahsulotlarni sertifikatlashtirish tartibi Vazirlar Mahkamasining
2004 yil 6 iyuldagi №318-sonli «Mahsulotlarni sertifikatlashtirish tartibotini
soddalashtirishga doir qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida»gi Qaroriga
binoan "O’zstandart" agentligi, O’zbekiston Respublikasi Sog’liqni saqlash
vazirligi, Qishloq va suv xo’jaligi vazirligi, Davlat tabiatni muhofaza qilish
qo’mitasi manfaatdor vazirliklar va idoralar bilan birgalikda quyidagi ishlarni
13

amalga oshirishadi: chetdan keltirilayotgan mahsulotlardan akkreditatsiya
qilingan idoralar va laboratoriyalar tomonidan sinov o’tkazish uchun namuna
olishning cheklangan normalarini belgilash; akkreditatsiya qilingan idoralar va
laboratoriyalar o’rtasida sinovlarning takrorlanishiga yo’l qo’ymaslik
maqsadida sinovlar turlarini belgilash; o’zlariga qarashli akkreditatsiya qilingan
laboratoriyalarda mahsulotlarni sinovdan o’tkazish xizmatlariga tariflarni
O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligida (uning hududiy bo’linmalarida)
oldindan deklaratsiya qilish.
Muvofiqlik sertifikatlari mavjudligini tekshirish faqat majburiy tartibda
sertifikatlanadigan mahsulotlarga nisbatan qonun hujjatlariga muvofiq
belgilangan vakolatli davlat organlari tomonidan amalga oshirilishi mumkin.
"O’zstandart" agentligida "Standartlashtirish to’g’risida"gi O’zbekiston
Respublikasining Qonunida belgilangan standartlashtirish bo’yicha me’yoriy
hujjatlar toifalarini tayyorlash va ro’yxatdan o’tkazish tartibi to’g’risidagi
Nizomning hamda Majburiy tartibda sertifikatlanadigan bir turdagi
mahsulotlarning har bir turini ularda sertifikatlashtirishning tegishli me’yoriy
hujjatlarda belgilangan xavfsizlik ko’rsatkichlari ko’rsatilgan Qoidalarining
O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida ro’yxatdan o’tkazadi va majburiy
tartibda sertifikatlanadigan mahsulotlarning nomenklatura ro’yxati, ularning
sifatini va xavfsizligini belgilovchi me’yoriy hujjatlarni ko’rsatgan holda, nashr
etilishini hamda bojxona, soliq va akkreditatsiya qilingan idoralarga jo’natadi.
14

2-BOB. Sifat tizimlarini sertifikatlashtirishning asosiy qoidalari (O’z RH
51025), sifat tizimlarini sertifikatlashtirishni o’tkazish tartibi (O’z RH 51-
027).
2.1.Ish yuritish jarayonlari
Mahsulotlarni sertifikatlashtirish tartibi umumiy qoidalari . YUqoridagi
Qarorda mahsulotlarni sertifikatlashtirishning umumiy tartibi belgilangan.
Ushbu Qaror asosida ishlab chiqilgan sertifikatlashtirish tartibi, muddatlari va
ketma-ketligi belgilangan holda «O’zstandart» agentligi tomonidan
«Mahsulotlarni sertifikatlash qoidalari» ishlab chiqilib, 2005 yil 18 martda
Adliya Vazirligida N 1458-sonli hujjat sifatida kuchga kiritilgan. Bir turdagi
mahsulotlarni sertifikatlashtirish tartibi «O’zstandart» agentligi tomonidan
ishlab chiqilib, O’zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligida
sertifikatlashtirishning tegishli qoidalari sifatida ro’yxatdan o’tkazilgan.
«Mahsulotlarni sertifikatlash qoidalari»da ko’rsatilganidek sertifikatlashtirilgan
mahsulotlarga qo’shimchalar yoki o’zgartirishlar kiritilishi davomida ilgari
tekshirilgan xavfsizlik bo’yicha mahsulot tavsifiga salbiy ta’sir etmaydigan
bo’lsa, yangi chiqarilayotgan mahsulotga qo’shimcha sertifikatlashtirish
o’tkazilishi talab etilmaydi. Mahsulot sertifikatlashtirilishi uchun talab
etiladigan xavfsizlik majburiy tavsiflari standartlashtirish bo’yicha tegishli
me’yoriy hujjatlarda belgilanadi. Ushbu qoidadagi talablar mahsulot yoki
xizmatlarni majburiy va ixtiyoriy sertifikatlashtirish davomida tadbiq etilishi
mumkin. YUqorida keltirilgan qaror va qoidaga asosan majburiy
sertifikatlashtiriladigan mahsulotlar ro’yxatidan ma’lum qismi ularning tegishli
talablarga muvofiqligini deklaratsiyalash yo’li bilan tasdiqlanishi mumkin
bo’ladi. Sertifikatlashtirishni amalga oshirish qoidasiga asosan ilovaga muvofiq
sxema bo’yicha, ikki bosqichda o’tkaziladi.
Birinchi bosqich - bir vaqtning o’zida, zaruriyatga ko’ra, veterinariya va
fitosanitariya xulosalari tegishli ravishda davlat veterinariya nazorati va
15

o’simliklar karantini bo’yicha davlat xizmati organlarida rasmiylashtirilgan
holda "O’zstandart" agentligi tomonidan akkreditatsiya qilingan davlat
sanitariya nazorati organlarida gigienik sertifikat rasmiylashtirilishini o’z ichiga
oladi. Bunda tadbirkorlik faoliyati sub’ekti: gigienik sertifikatni rasmiylashtirish
uchun ariza bilan birgalikda belgilangan tartibda akkreditatsiya qilingan
sertifikatlashtirish idoralariga (keyingi o’rinlarda sertifikatlashtirish idoralari
deb ataladi) muvofiqlik sertifikatini rasmiylashtirish yuzasidan ariza berishga;
zarurat bo’lganda tegishli xulosalar olish uchun veterinariya va fitosanitariya
nazorati organlariga mustaqil ravishda murojaat qilishga haqlidir.
Ikkinchi bosqich - sertifikatlashtirish idoralari tomonidan muvofiqlik
sertifikati berishdagi faoliyat. Bunda akreditatsiyadan o’tgan Idoralar
sertifikatlashtirish faoliyatiga qo’shimcha ravishda, tadbirkorlik sub’ektlarining
yozma arizasiga muvofiq davlat sanitariya nazorati organlarida, davlat
veterinariya nazorati va o’simliklar karantini bo’yicha davlat xizmati
organlarida, shuningdek tabiatni muhofaza qilish davlat organlarida
sertifikatlashtirishni o’tkazish va barcha zarur xulosalarni olish yuzasidan
agentlik xizmatlari ko’rsatishga haqlidir. Bunda namunalar tanlab olinishi,
shuningdek ular to’g’ri tanlanganligi va ular tegishli davlat organlariga taqdim
etilishi uchun sertifikatlash Idoralari javobgarlikni o’z zimmalariga olishga
majbur. Muvofiqlik sertifikatini rasmiylashtirish va berishning umumiy muddati
ishlarning murakkabligi darajasiga, ko’p mehnat talab qilishi va o’ziga xosligiga
qarab, barcha zarur hujjatlar taqdim qilingan vaqtdan boshlab 10 ish kunidan 1
oygacha doirada belgilanadi.
Bunda akreditatsiyadan o’tgan Idoralar sertifikatlashtirish faoliyatiga
qo’shimcha ravishda, tadbirkorlik sub’ektlarining yozma arizasiga muvofiq
davlat sanitariya nazorati organlarida, davlat veterinariya nazorati va o’simliklar
karantini bo’yicha davlat xizmati organlarida, shuningdek tabiatni muhofaza
qilish davlat organlarida sertifikatlashtirishni o’tkazish va barcha zarur
xulosalarni olish yuzasidan agentlik xizmatlari ko’rsatishga haqlidir. Bunda
16

namunalar tanlab olinishi, shuningdek ular to’g’ri tanlanganligi va ular tegishli
davlat organlariga taqdim etilishi uchun sertifikatlash Idoralari javobgarlikni o’z
zimmalariga olishga majbur. Muvofiqlik sertifikatini rasmiylashtirish va
berishning umumiy muddati ishlarning murakkabligi darajasiga, ko’p mehnat
talab qilishi va o’ziga xosligiga qarab, barcha zarur hujjatlar taqdim qilingan
vaqtdan boshlab 10 ish kunidan 1 oygacha doirada belgilanadi.
sertifikatlashtirish idoralari tomonidan muvofiqlik sertifikati berishdagi faoliyat.
Bunda akreditatsiyadan o’tgan Idoralar sertifikatlashtirish faoliyatiga
qo’shimcha ravishda, tadbirkorlik sub’ektlarining yozma arizasiga muvofiq
davlat sanitariya nazorati organlarida, davlat veterinariya nazorati va o’simliklar
karantini bo’yicha davlat xizmati organlarida, shuningdek tabiatni muhofaza
qilish davlat organlarida sertifikatlashtirishni o’tkazish va barcha zarur
xulosalarni olish yuzasidan agentlik xizmatlari ko’rsatishga haqlidir. Bunda
namunalar tanlab olinishi, shuningdek ular to’g’ri tanlanganligi va ular tegishli
davlat organlariga taqdim etilishi uchun sertifikatlash Idoralari javobgarlikni o’z
zimmalariga olishga majbur. Muvofiqlik sertifikatini rasmiylashtirish va
berishning umumiy muddati ishlarning murakkabligi darajasiga, ko’p mehnat
talab qilishi va o’ziga xosligiga qarab, barcha zarur hujjatlar taqdim qilingan
vaqtdan boshlab 10 ish kunidan 1 oygacha doirada belgilanadi.
Bunda akreditatsiyadan o’tgan Idoralar sertifikatlashtirish faoliyatiga
qo’shimcha ravishda, tadbirkorlik sub’ektlarining yozma arizasiga muvofiq
davlat sanitariya nazorati organlarida, davlat veterinariya nazorati va o’simliklar
karantini bo’yicha davlat xizmati organlarida, shuningdek tabiatni muhofaza
qilish davlat organlarida sertifikatlashtirishni o’tkazish va barcha zarur
xulosalarni olish yuzasidan agentlik xizmatlari ko’rsatishga haqlidir. Bunda
namunalar tanlab olinishi, shuningdek ular to’g’ri tanlanganligi va ular tegishli
davlat organlariga taqdim etilishi uchun sertifikatlash Idoralari javobgarlikni o’z
zimmalariga olishga majbur. Muvofiqlik sertifikatini rasmiylashtirish va
berishning umumiy muddati ishlarning murakkabligi darajasiga, ko’p mehnat
17

talab qilishi va o’ziga xosligiga qarab, barcha zarur hujjatlar taqdim qilingan
vaqtdan boshlab 10 ish kunidan 1 oygacha doirada belgilanadi.
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2004 yil 6 iyulda №318-
sonli «Mahsulotlarni sertifikatlashtirish tartibotini soddalashtirishga doir
qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida»gi qarorigacha oldingi xatboshida
keltirib o’tilgan talab yo’q edi, buning oqibatida sertifikatlashtirish ishlari
asossiz ravishda cho’zilib, tadbirkorlarning noroziligiga sabab bo’lar edi.
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2004 yil 6 iyulda №318-
sonli «Mahsulotlarni sertifikatlashtirish tartibotini soddalashtirishga doir
qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida»gi qarorigacha oldingi xatboshida
keltirib o’tilgan talab yo’q edi, buning oqibatida sertifikatlashtirish ishlari
asossiz ravishda cho’zilib, tadbirkorlarning noroziligiga sabab bo’lar edi. SHu
bilan birga ushbu Qaror asosida tadbirkorlarga sertifikatlashtirish
jarayonlarining xolisligini ta’minlash maqsadida ham qator qulayliklar yaratildi.
Gigienik sertifikatni, veterinariya va fitosanitariya xulosalarini
rasmiylashtirish va berish tartibi. Gigienik, veterinariya, fitosanitariya va
ekologiya sertifikatlari (xulosalar) mahsulotlarni majburiy sertifikatlashtirish
bosqichlaridan boshlang’ichi bo’lib, mahsulotlarga me’yoriy hujjatlarda tegishli
ravishda gigienik, veterinariya, fitosanitariya yoki ekologik me’yor va talablar
mavjud bo’lgan taqdirda o’tkaziladi. Gigienik sertifikatni olish uchun ariza
beruvchi davlat sanitariya nazoratining hududiy organiga ariza bilan murojaat
qiladi.
Yuqorida keltirilgan Qaror talablari asosan sertifikatlashtirishga ariza
berilganda ishlab chiqariladigan, sertifikatlashga taqdim qilinayotgan
mahsulotga me’yoriy hujjatning nusxasi ilova qilinishi kerak (Davlatlararo
standart - DS, O’zbekiston Respublikasi Davlat standarti - OzDSt, Texnik
shartlar - TSH; ishlab chiqariladigan oziq-ovqat mahsulotlari uchun -
O’zbekiston Respublikasi Sog’liqni saqlash vazirligi bilan kelishilgan
texnologik yo’riqnoma va retseptura).
18

Muvofiqlik sertifikatini rasmiylashtirish va berish tartibi. Muvofiqlik
sertifikatini rasmiylashtirish sertifikatlash idoralari tomonidan amalga
oshiriladi.
Sertifikatlashtirish idorasini tanlash arizachi tomonidan mustaqil amalga
oshiriladi.
Ariza beruvchi istalgan vaqtda, sertifikatlashtirish idoralari esa arizachining
birinchi talabi asosida quyidagi hujjatlarni taqdim etishi shart:
a. a)majburiy tarzda sertifikatlashtirilishi lozim bo’lgan mahsulot
turlarining
ro’yxati yoki ro’yxatdan ko’chirma;
a. sertifikatlashtirish doirasiga taalluqli bo’lgan mahsulotni
sertifikatlash qoidalari;
v) sertifikatlashtirish bo’yicha xizmatlar narxlari (tariflari) preyskuranti;
g) davlat vakolatli organida akkreditatsiya qilinganlikni tasdiqlovchi hujjat.
Sertifikatlashtirish idorasi, ko’rsatib o’tilgan hujjatlar nusxalarini taqdim
etganda ularning nusxalarini tayyorlash uchun ketgan harajatlarnigina
so’rovchidan undirishga haqli.
Ishlab chiqarilayotgan mahsulotga muvofiqlik sertifikatini rasmiylashtirish
uchun ariza beruvchi sertifikatlashtirish idorasiga ariza bilan murojaat qiladi.
Arizaga quyidagi hujjatlar ilova qilinadi:
-ishlab chiqarilayotgan mahsulotga me’yoriy hujjat nusxasi;
-mahsulotni yorliqlash namunasi (mahsulot to’g’risida axborot); -gigienik
sertifikat nusxasi.
Ariza beruvchi tomonidan ayni bir vaqtda gigienik sertifikat va muvofiqlik
sertifikati olishga ariza berilgan taqdirda gigienik sertifikat nusxasi talab
etilmaydi.
19

Chetdan olib kelinayotgan mahsulotni sertifikatlashtirish uchun quyidagilar
taqdim etiladi:
-ishlab chiqarilayotgan mahsulotga me’yoriy hujjat nusxasi (u mavjud
bo’lganda);
-mahsulotni yorliklash namunasi (mahsulot to’g’risida axborot);
-bojxona hududiga etib kelganligi to’g’risida belgi qo’yilgan ilova hujjat
(tovar-transport yuk xati, invoys, schyot-faktura) lar nusxasi.
Ariza nazarda tutilgan taqdirda, sertifikatlashtirish idorasi sertifikatlashtirish
ishlarini gigienik sertifikat (veterinariya va fitosanitariya xulosalari) nusxalarini
olish muddatini hisobga olgan holda kechiktirib boshlashi mumkin. Bu holda
sertifikatlashtirish idorasi muvofiqlik sertifikatini faqat ariza beruvchi
tomonidan ijobiy natijalarga ega bo’lgan hujjatlarning barcha zarur nusxalari
taqdim etilgandan keyin berishga haqlidir. Sertifikatlashtirish idorasi ariza
berilgan kundan boshlab ikki kun muddatda joyiga borib sertifikatlash
sinovlarini o’tkazish uchun mahsulot namunalarini tanlab oladi va
identifikatsiya qiladi. Namunalar soni, tanlab olish tartibi, identifikatsiya qilish
va saqlash qoidalari mahsulotga berilgan me’yoriy hujjatlarda belgilanadi. Ariza
beruvchi o’z mahsulotining tanlab olinishida va sinovlarida qatnashish huquqiga
ega. Namunalarning saqlanishi, sifati va sinovlarining ishonchliligi uchun sinov
o’tkazishga taqdim qilingan laboratoriya (markaz) javobgar hisoblanadi.
Sinovlar bo’yicha bayonnomalarini mas’ul mutaxassislar imzolaydi va
laboratoriya rahbari tasdiqlaydi. Ariza beruvchi sertifikatlashtirish idorasiga
akkreditatsiya qilingan laboratoriyalardagi mahsulot sinovlari bo’yicha
qo’shimcha hujjatlarni taqdim etishi mumkin. Agar mahsulotni alohida
ko’rsatkichlari bo’yicha sinovlar turli sinov laboratoriyalarida o’tkazilgan
bo’lsa, u holda sinovlarning ijobiy natijalari bilan birga barcha zarur
bayonnomalarning mavjudligi mahsulotning belgilangan talablarga
muvofiqligining ijobiy bahosi hisoblanadi. Respublikaga chetdan keltiriladigan,
majburiy tartibda sertifikatlanishi kerak bo’lgan mahsulotga me’yoriy hujjat
20

mavjud bo’lmaganda, sifat va xavfsizlik bo’yicha sertifikatlashtirish sinovlari
mahsulotning ana shunday turlari talablariga muvofiqligi yuzasidan amalga
oshiriladi. Arizachi tomonidan chetdan olib kelinayotgan mahsulotga zarur
me’yoriy hujjat yoki texnik tasnifnomalar taqdim etilmagan taqdirda, mazkur
mahsulotni sertifikatlash mahsulotning ana shunday turlariga hujjatlar bo’yicha
yoki gigienik sertifikat asosida, uni identifikatsiya qilgan holda amalga
oshiriladi (oziq-ovqat mahsulotiga va oziq-ovqatga qo’shiladigan qo’shimcha
mahsulot uchun). Laboratoriya sinovlarining salbiy natijalari, shuningdek
hujjatlarning to’liq bo’lmagan komplektini taqdim etish muvofiqlik sertifikati
berishni rad etish uchun asos hisoblanadi, bu to’g’rida sertifikatlashtirish idorasi
ariza beruvchiga aniq qonunchilik normalarini ko’rsatgan holda yozma ravishda
xabar qiladi.
Taqdim etilgandan keyin berishga haqlidir. Sertifikatlashtirish idorasi ariza
berilgan kundan boshlab ikki kun muddatda joyiga borib sertifikatlash
sinovlarini o’tkazish uchun mahsulot namunalarini tanlab oladi va
identifikatsiya qiladi. Namunalar soni, tanlab olish tartibi, identifikatsiya qilish
va saqlash qoidalari mahsulotga berilgan me’yoriy hujjatlarda belgilanadi. Ariza
beruvchi o’z mahsulotining tanlab olinishida va sinovlarida qatnashish huquqiga
ega. Namunalarning saqlanishi, sifati va sinovlarining ishonchliligi uchun sinov
o’tkazishga taqdim qilingan laboratoriya (markaz) javobgar hisoblanadi.
Sinovlar bo’yicha bayonnomalarini mas’ul mutaxassislar imzolaydi va
laboratoriya rahbari tasdiqlaydi. Ariza beruvchi sertifikatlashtirish idorasiga
akkreditatsiya qilingan laboratoriyalardagi mahsulot sinovlari bo’yicha
qo’shimcha hujjatlarni taqdim etishi mumkin. Agar mahsulotni alohida
ko’rsatkichlari bo’yicha sinovlar turli sinov laboratoriyalarida o’tkazilgan
bo’lsa, u holda sinovlarning ijobiy natijalari bilan birga barcha zarur
bayonnomalarning mavjudligi mahsulotning belgilangan talablarga
muvofiqligining ijobiy bahosi hisoblanadi. Respublikaga chetdan keltiriladigan,
majburiy tartibda sertifikatlanishi kerak bo’lgan mahsulotga me’yoriy hujjat
21

mavjud bo’lmaganda, sifat va xavfsizlik bo’yicha sertifikatlashtirish sinovlari
mahsulotning ana shunday turlari talablariga muvofiqligi yuzasidan amalga
oshiriladi. Arizachi tomonidan chetdan olib kelinayotgan mahsulotga zarur
me’yoriy hujjat yoki texnik tasnifnomalar taqdim etilmagan taqdirda, mazkur
mahsulotni sertifikatlash mahsulotning ana shunday turlariga hujjatlar bo’yicha
yoki gigienik sertifikat asosida, uni identifikatsiya qilgan holda amalga
oshiriladi (oziq-ovqat mahsulotiga va oziq-ovqatga qo’shiladigan qo’shimcha
mahsulot uchun). Laboratoriya sinovlarining salbiy natijalari, shuningdek
hujjatlarning to’liq bo’lmagan komplektini taqdim etish muvofiqlik sertifikati
berishni rad etish uchun asos hisoblanadi, bu to’g’rida sertifikatlashtirish idorasi
ariza beruvchiga aniq qonunchilik normalarini ko’rsatgan holda yozma ravishda
xabar qiladi.
taqdim etilgandan keyin berishga haqlidir. Sertifikatlashtirish idorasi ariza
berilgan kundan boshlab ikki kun muddatda joyiga borib sertifikatlash
sinovlarini o’tkazish uchun mahsulot namunalarini tanlab oladi va
identifikatsiya qiladi. Namunalar soni, tanlab olish tartibi, identifikatsiya qilish
va saqlash qoidalari mahsulotga berilgan me’yoriy hujjatlarda belgilanadi. Ariza
beruvchi o’z mahsulotining tanlab olinishida va sinovlarida qatnashish huquqiga
ega. Namunalarning saqlanishi, sifati va sinovlarining ishonchliligi uchun sinov
o’tkazishga taqdim qilingan laboratoriya (markaz) javobgar hisoblanadi.
Sinovlar bo’yicha bayonnomalarini mas’ul mutaxassislar imzolaydi va
laboratoriya rahbari tasdiqlaydi. Ariza beruvchi sertifikatlashtirish idorasiga
akkreditatsiya qilingan laboratoriyalardagi mahsulot sinovlari bo’yicha
qo’shimcha hujjatlarni taqdim etishi mumkin. Agar mahsulotni alohida
ko’rsatkichlari bo’yicha sinovlar turli sinov laboratoriyalarida o’tkazilgan
bo’lsa, u holda sinovlarning ijobiy natijalari bilan birga barcha zarur
bayonnomalarning mavjudligi mahsulotning belgilangan talablarga
muvofiqligining ijobiy bahosi hisoblanadi. Respublikaga chetdan keltiriladigan,
majburiy tartibda sertifikatlanishi kerak bo’lgan mahsulotga me’yoriy hujjat
22

mavjud bo’lmaganda, sifat va xavfsizlik bo’yicha sertifikatlashtirish sinovlari
mahsulotning ana shunday turlari talablariga muvofiqligi yuzasidan amalga
oshiriladi. Arizachi tomonidan chetdan olib kelinayotgan mahsulotga zarur
me’yoriy hujjat yoki texnik tasnifnomalar taqdim etilmagan taqdirda, mazkur
mahsulotni sertifikatlash mahsulotning ana shunday turlariga hujjatlar bo’yicha
yoki gigienik sertifikat asosida, uni identifikatsiya qilgan holda amalga
oshiriladi (oziq-ovqat mahsulotiga va oziq-ovqatga qo’shiladigan qo’shimcha
mahsulot uchun). Laboratoriya sinovlarining salbiy natijalari, shuningdek
hujjatlarning to’liq bo’lmagan komplektini taqdim etish muvofiqlik sertifikati
berishni rad etish uchun asos hisoblanadi, bu to’g’rida sertifikatlashtirish idorasi
ariza beruvchiga aniq qonunchilik normalarini ko’rsatgan holda yozma ravishda
xabar qiladi.
Xulosa berishni rad etganlik yuzasidan ariza beruvchi belgilangan tartibda
shikoyat qilishi mumkin.
Sertifikatlashtirish idorasi taqdim etilgan hujjatlar va sinovlarning ijobiy
natijalari asosida ikki ish kuni mobaynida muvofiqlik sertifikatini
rasmiylashtiradi.
Muvofiqlik sertifikati chetdan olib kelinayotgan mahsulotlarga mahsulot
yaroqliligining kafolatli muddatiga, ko’plab ishlab chiqariladigan mahsulot
uchun esa - 3 yilga beriladi.
Ko’plab ishlab chiqariladigan mahsulotga muvofiqlik sertifikati berish
uchun sertifikatlashtirish idorasi ariza beruvchidan mahsulotni ko’plab ishlab
chiqarish uchun shart-sharoitlar mavjudligini aniqlash maqsadida mahsulot
ishlab chiqariladigan ob’ektlarni belgilangan tartibda tekshiradi. Tekshirish
natijalari bo’yicha dalolatnoma rasmiylashtiriladi, undan muvofiqlik sertifikati
berish to’g’risida qaror qabul qilishda foydalaniladi.
O’tkazilgan tekshirishlar natijalari to’g’risidagi ma’lumotlar muvofiqlik
sertifikatida keltiriladi.
23

Xulosa berishni rad etganlik yuzasidan ariza beruvchi belgilangan tartibda
shikoyat qilishi mumkin.
Sertifikatlashtirish idorasi taqdim etilgan hujjatlar va sinovlarning ijobiy
natijalari asosida ikki ish kuni mobaynida muvofiqlik sertifikatini
rasmiylashtiradi.
Muvofiqlik sertifikati chetdan olib kelinayotgan mahsulotlarga mahsulot
yaroqliligining kafolatli muddatiga, ko’plab ishlab chiqariladigan mahsulot
uchun esa - 3 yilga beriladi.
Ko’plab ishlab chiqariladigan mahsulotga muvofiqlik sertifikati berish
uchun sertifikatlashtirish idorasi ariza beruvchidan mahsulotni ko’plab ishlab
chiqarish uchun shart-sharoitlar mavjudligini aniqlash maqsadida mahsulot
ishlab chiqariladigan ob’ektlarni belgilangan tartibda tekshiradi. Tekshirish
natijalari bo’yicha dalolatnoma rasmiylashtiriladi, undan muvofiqlik sertifikati
berish to’g’risida qaror qabul qilishda foydalaniladi.
O’tkazilgan tekshirishlar natijalari to’g’risidagi ma’lumotlar muvofiqlik
sertifikatida keltiriladi.
Tekshirishni o’tkazish muddati, ishlab chiqarishning shakli va toifalariga
ko’ra, sinovlar uchun namunalar tanlab olingan vaqtdan boshlab 10 ish kunidan
oshmasligi kerak. Tekshirish o’tkazilganligi uchun to’lov amalda sarflangan
vaqt bo’yicha va belgilangan tartibda tasdiqlangan xarajatlar kalkulyasiyasiga
binoan undiriladi.
Muvofiqlik sertifikatini rasmiylashtirish va berish muddati
sertifikatlashtirish idorasi tomonidan sinovlar natijalari olingan vaqtdan boshlab
5 ish kunidan oshmasligi kerak.
Ko’plab ishlab chiqariladigan mahsulot uchun muvofiqlik sertifikati bergan
sertifikatlashtirish idorasi har yili kamida bir marta, mahsulotning
sertifikatlashtirishda belgilangan talablarga muvofiqligini tasdiqlash maqsadida,
sertifikatlashtirilgan mahsulotni inspeksiya nazorati tekshiruvini o’tkazadi.
24

Tekshirishni o’tkazish muddati, ishlab chiqarishning shakli va toifalariga
ko’ra, sinovlar uchun namunalar tanlab olingan vaqtdan boshlab 10 ish kunidan
oshmasligi kerak. Tekshirish o’tkazilganligi uchun to’lov amalda sarflangan
vaqt bo’yicha va belgilangan tartibda tasdiqlangan xarajatlar kalkulyasiyasiga
binoan undiriladi.
Muvofiqlik sertifikatini rasmiylashtirish va berish muddati
sertifikatlashtirish idorasi tomonidan sinovlar natijalari olingan vaqtdan boshlab
5 ish kunidan oshmasligi kerak.
Ko’plab ishlab chiqariladigan mahsulot uchun muvofiqlik sertifikati bergan
sertifikatlashtirish idorasi har yili kamida bir marta, mahsulotning
sertifikatlashtirishda belgilangan talablarga muvofiqligini tasdiqlash maqsadida,
sertifikatlashtirilgan mahsulotni inspeksiya nazorati tekshiruvini o’tkazadi.
Inspeksiya nazorati natijalari bo’yicha muvofiqlik sertifikatining amal
qilishi tasdiqlanishi yoki to’xtatib turilishi yoxud belgilangan tartibda bekor
qilinishi mumkin.
Laboratoriya sinovlarini o’tkazganlik, sertifikatni rasmiylashtirganlik va
berganlik uchun to’lov tartibi, litsenziya ajratmalari miqdorlari O’zbekiston
Respublikasi Moliya vazirligi bilan kelishilgan holda "O’zstandart"
agentligining yo’riqnoma hujjatlari asosida belgilanadi.
25

3-BOB. Sertifikatlanuvchi tizimni joriy qilish
4.1Sifat menejmenti tizimini hujjatlashtirish
O’zbekiston Respublikasining sertifikatlashtirish bo’yicha milliy
idorasi;
Bir xil mahsulotni sertifikatlashtirish bo’yicha idora;
Bir xil mahsulotni, sifat tizimini va ishlab chiqarishlarni
sertifikatlashtirish bo’yicha akkreditlangan idoralari;
Akkreditlangan sinov laboratoriyalari.
Vazirlar Mahkamasining qaroriga binoan sertifikatlashtirish milliy
idorasi qilib, sertifikatlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish
O’zbekiston davlat markazi – “O’zstandart” agentligi belgilangan.
“O’zstandart” agentligiga qarashli turli soha va tarmoqlarni o’z ichiga
olgan, bir xil nomdagi bo’limlar ham bor.
Bularga standartlar va mahsulotni sertifikatlashtirish bo’yicha davlat
nazorati va o’lchash vositalarini davlat qiyoslovidan o’tkazish va
attestatlash sohaviy bo’limlari kiradi. Standartlar va mahsulotni
sertifikatlashtirish bo’yicha davlat nazorati sohaviy bo’limlar: og’ir sanoat,
mashinasozlik, engil sanoat, mahalliy sanoat hamda agrosanoat kompleksi
doirasida o’z faoliyatini amalga oshiradi. O’lchash vositalarini davlat
qiyoslovidan o’tkazish va attestatlash taromoq bo’limlari esa massalar,
radiotexnika, ionli nurlanish, geometrik, mexanik, elektrik magnitli,
bosim, sarflanish, haroratli hamda fizik -kimyoviy kattaliklarni
qiyoslovdan o’tkazadi. “O’zstandart” agentligi tarkibidagi asosiy
bo’limlar: “O’zstandart” agentligi ilmiy - uslubiy markazi etib O’zbekiton
26

standartlashtirish, metrologiya, sertifikatlashtirish va mahsulot sifatini
boshqarish soxalaridagi tadqiqot va mutaxassislar tayyorlash instituti.
Sertifikatlashtirish milliy idorasi qo’yidagi asosiy yo’nalishlar bo’yicha
o’z faoliyatini amalga oshirmoqda. Respublikada sertifikatlashtirishni
qo’llash va takomillashtirishning umumiy siyosatini ishlab chiqish, qonun
chiqaruvchi va ijro etuvchi tegishli davlat idoralari bilan aloqalarni
o’rnatish; Sertifikatlashtirish masalalari bo’yicha boshqa mamlakat va
xalqaro tashkilotlarning vakillari bilan, o’zaro kelishilgan asosda
aloqalarni o’rnatish, kerak bo’lsa, bu tashkilotlar faoliyatida O’zbekiston
Republikasining qatnashishini ta’minlash;
Sertifikatlashtirishda yagona qoida va ish tartiblarini belgilash, bularga
rioya qilishning nazorati, sertifikatlashtirish natijalari bo’yicha hujjatlarni
axborotli ma’lumot bilan ta’minlash. Vazirlar Mahkamasi qarorini bajarish
yo’lida O’zbekiston texnik jixatdan tartibga solish agentligi o’zining
viloyat markazlarini tuzib, ularning ishlariga har taraflama ko’mak
ko’rsatmoqda. 1993 yilning 28 dekabridan boshlab «Mahsulotlarni va
xizmatlarni sertifikatlashtirish to’g’risida» qonun kuchga kirib, bu qonun
asosida sertifikatlashtirish va sifatni ta’minlash borasidagi barcha ishlar
mutlako yangicha usulda yo’lga qo’yila boshlandi.
O’zbekiston texnik jixatdan tartibga solish agentligi tarkibidagi oziq -
ovqat va qishloq ho’jalik mahsulotlarini tekshiruv sinov laboratoriyasi
akkreditlangan labaoratoriyalardan hisoblanib, shu kungacha muayyan
turdagi mahsulotlarga muvofiqlik sertifikati berish uchun kerakli bo’lgan
sinovlarni bajarmokda. Respublika hududiga keltiriladigan Yoki undan
chetga chiqariladigan mollar (mahsulotlar) ning xafvsizligini tasdiqlash
bilan bog’liq bo’lgan amallar tegishli davlat idoralari bilan kelishilgan
27

holda “O’zstandart” agentligi tomonidan tayyorlangan alohida hujjat
bo’yicha bajariladi.
Xalqaro sertifikatlashtirishdagi munosabatlar. Xalqaro hamkorlikni
rivojlantirish maqsadida Turkiya va Xitoy davlatlari bilan
standartlashtirish, sertifikatlashtirish va metrologiya soxalarida hamkorlik
qilish niyatida bitim tuzildi. Bu yo’ldagi ishlar o’z mevasini bermokda.
Turkiya mutaxassislari Toshkentda bo’lib, O’zdavstandart tomonidan
uyushtirilgan respublika seminarlarida sertifikatlashtirish sohasida
ma’ruzalar bilan qatnashmoqdalar. O’zbekiston Respublikasi Mustaqil
Davlatlar Hamdustligi qatoriga kiruvchi mamlakatlar bilan
standartlashtirish, sertifikatlashtirish va metrologiya soxalarida bitimlar
tuzgan bo’lib, o’zaro iqtisodiy va ijtimoiy munosabatlarni uzluksiz
ravishda rivojlantirish borasida keng faoliyat yuritib kelinmokda.
Standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish soxalarida ilmiy
tadqiqot ishlari ham o’z yo’nalishiga egadir. O’zTMTI standartlashtirish,
metrologiya va sertifikatlashtirish sohalarida asosiy ilmiy - uslubiy baza
hisoblanadi. U ilgarigi sobik Ittifoq Gosstandart tarkibidagi bosh ilmiy
tadqiqot institutiga tegishli bo’lgan funksiyalarni bajarish bilan bir qatorda,
yuqorida qayd etilgan soxalar bo’yicha fundamental tadqiqotlar olib
boradi. SHu soxalardagi belgilangan maqsadlarni amalga oshirish uchun:
Standartlashtirish, metrologiya, sertifikatlashtirish va mahsulot sifati
soxalarida hozirgi xalqaro talablarga javob beradigan milliy ilmiy baza
yaratadi; Sertifikatlashtirish, metrologiya, sertifikatlashtirish va mahsulot
sifati milliy tizimlarini yaratishda ularning ilmiy va uslubiy asoslarini
ishlab chikadi;
Mahsulotning raqobatbardoshlik qobiliyatni ta’minlaydigan, atrof -
muhitni ishonchli darajada himoya qilishga, inson sog’lig’ini saqlashga.
28

Mehnat xafvsizligini ta’minlashga, mudofaa kobiliyatini oshirishga
qaratilgan xalqaro, me’yoriy va tashkiliy - uslubiy hujjatlar bilan
uygunlashadigan, asos bo’luvchi hujjatlar ishlab chiqadi va joriy etadi;
Sertifikatlashtirish va metrologiya sohalaridagi mavjud yoki
uchraydigan muammolarni tadqiqot qilish, davlat tilida me’yoriy hujjatlar,
ma’lumotnomalar, lug’atlar yaratadi;
Yuqori malakali ilmiy kadrlar tayyorlaydi;
Sertifikatlashtirish, metrologiya, sertifikatlashtirish va mahsulot
sifatining ilmiy masalalari bo’yicha xalqaro milliy va mintaqaviy
tashkilotlar bilan hamkorlikni amalga oshiradi;
Sertifikatlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish sohalarida
ishlayotgan mutaxassislarning malakasini oshirishni ta’minlaydi;
Sertifikatlashtirish sohasida ishlaydigan ekspert – auditorlarni
tayyorlaydi va boshqalar.
Xujjatlarga quyiladigan talablar. Umumiy talablar. Sifat menedjmenti
tizimining xujjatlari:
a) sifat sohasida siyosat va maqsadlar haqida xujjatli rasmiylashtirilgan
ariza;
b) sifat buyicha qullanma;
v) zarurligi mazkur standart bilan belgilangan xujjatlashtirilgan
protseduralar;
g) jarayonlarni samarali rejalashtirish, amalga oshirish va ularni
boshqarish
uchun tashkilotga kerak bulgan xujjatlar;
d)ushbu standart talablariga kura yozuvlarni (ma’lumotlarni) qayd
qilishni uz
ichiga olishi kerak.
29

a. a)tashkilotning kattaligi va faoliyat soxasi;
b. b)jarayonlarning murakkabligi va uzaro hamkorligi;
v) xodimlarning layoqatligi.
Xujjatlar ixtiyoriy shaklda va ixtiyoriy turdagi eltuvchilarda
rasmiylashtirilgan bulishi mumkin. Sifat buyicha qullanma Tashkilot:
a. a)turli istisnolarni mukammal bayonini va asoslanishi bilan
birga snfat menedjmenti tizimining (1.2) qullanish sohasini;
b. b)sifat menedjmenti tizimida belgilangan xujjatlashtirilgan
protseduralar, yoki ularga qilingan havolalarni;
v)sifat menedjmenti tizimiga kiritilgan jarayonlarning uzaro
hamkorligining bayonini uz ichiga olgan sifat buyicha qullanmasini ishlab
chiqishi va ishchi holatda ushlab turishi lozim.
Xujjatlarni boshqarish
b) sifat buyicha qullanma;
v) zarurligi mazkur standart bilan belgilangan xujjatlashtirilgan
protseduralar;
g) jarayonlarni samarali rejalashtirish, amalga oshirish va ularni
boshqarish
uchun tashkilotga kerak bulgan xujjatlar;
d)ushbu standart talablariga kura yozuvlarni (ma’lumotlarni) qayd
qilishni uz
ichiga olishi kerak.
c. a)tashkilotning kattaligi va faoliyat soxasi;
d. b)jarayonlarning murakkabligi va uzaro hamkorligi;
v) xodimlarning layoqatligi.
30

Xujjatlar ixtiyoriy shaklda va ixtiyoriy turdagi eltuvchilarda
rasmiylashtirilgan bulishi mumkin. Sifat buyicha qullanma Tashkilot:
c. a)turli istisnolarni mukammal bayonini va asoslanishi bilan
birga snfat menedjmenti tizimining (1.2) qullanish sohasini;
d. b)sifat menedjmenti tizimida belgilangan xujjatlashtirilgan
protseduralar, yoki ularga qilingan havolalarni;
v)sifat menedjmenti tizimiga kiritilgan jarayonlarning uzaro
hamkorligining bayonini uz ichiga olgan sifat buyicha qullanmasini ishlab
chiqishi va ishchi holatda ushlab turishi lozim.
Xujjatlarni boshqarish
Sifat menedjmenti tizimining xujjatlari ustidan boshqarishni amalga
oshirish kerak. YOzuvlar xujjatlarning mahsus turi bulib, bandda
keltirilgan talablarga muvofiq boshqarilishi kerak.
Xujjatlashtirilgan protseduralarni:
a) xujjatlarni joriy etishdan oldin ularni birxillikka tekshirish va
tasdiqlash;
b)xujjatlarni tahlil qilish, zaruriyatga kura ularni aktuallashtirish va
qayta
tasdiqlash;
v) uzgartishlarni va xujjatlarni amaldagi tahrirlarini
ta’minlash, identifikatlash;
g) zaruriy xujjatlarning ishlatilayotgan tahririni ulardan foydalanish
joylarida bulishligini ta’minlash;
d) xujjatlarni tushunarliligini va anik identifikatlanishini ta’minlash;
31

e) kelib chiqishi tashqaridan bulgan xujjatlarni identifikatlashtirilishini
va ularni tarqalitilishni boshqarishni ta’minlash;
j) eskirgan xujjatlarni uylanmasdan ishlatilishini oldini olish va ular
qandaydir maqsadlarda saqlanib qolinganda ularni aniq tartibda belgilash
uchun ishlab chiqish zarurdir.
Yozuvlarni boshqarish. Talablarga muvofiqlikni tasdiqlash va sifat
menedjmenti tizimining samarali iilashi maqsadida yozuvlar ustidan
boshqa-rishni amalga oshirish darkor. YOzuvlar tushunarli, belgilangan
bulishi hamda ularni qidirishni engilligi ta’minlangan bulishi kerak.
YOzuvlarini identifikatlashtirish, saqlash, foydalanishga qulay bulishi,
saqlanishni ta’minlash, saqlanish muddatlari va ularni muomaladan
chiqarish buyicha xujjatlashtirilgan protsedurani kiritish darkor.
Ishlab chiqarish muhitda oziq-ovqat mahsulotlarga xavfliliklar kirish
ehtimolligini;
Oziq-ovqatlarni biologik, kimyo va fizik ifloslanishlari, shu jumladan
mahsulotlarning o’zaro ikki tomonlama ifloslanishini;
Mahsulot va mahsulotning ishlab chiqarish muhitidagi xavfliliklar
darajasini tekshirish uchun DSHD ni tuzishi, joriy etishi va qo’llab
quvvatlashi kerak.
Oziq-ovqat mahsulotlar xavfsizligi hisobga olinib, tashkilot talablariga
javob berishi;
Ishlab chiqarilayotgan va/yoki ishlov beriladigan mahsulotning turi va
ish hajmi hamda xarakteriga mos bo’lishi;
Barcha ishlab chiqarish tizimda yoki umuman qo’llaniladigan dastur
kabi, yoxud muayyan mahsulot yoki ishlab chiqarish tizmada
qo’llaniladigan dastur kabi joriy etilishi;
32

Oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash guruhi tomonidan tasdiqlanishi
kerak.
Tashkilot yuqorida qayd etilganlarga mansub bo’lgan normativ va
qonun talablarini aniqlashi kerak. DSHD ni tanlash va tuzishda, tashkilot
tegishli ma’lumotni hisobga olishi va foydalanishi kerak (masalan,
normativ va qonun talablarini, iste’molchining talablarini, oziq-ovqat
mahsulotlar bo’yicha Komissiya Kodeksini rasmiy yo’riqnomalari,
prinsiplari va amaliyotini, milliy, xalqaro va tarmoq standartlarini)
Tashkilot ushbu dasturlarni tuzishda quyidagilarni hisobga olishi kerak:
a. a)binolar va unga tegishli bo’lgan muhandis tarmoqlarning
konstruksiyasi va joylashishini;
b. b)xonalarni, shu jumladan ishchi joy va ish asbob uskunalarni
joylashish tartibini;
s) havo, suv, energiya va boshqa muhandis kommunikatsiyalar olib
kelinishini;
Mahsulot va mahsulotning ishlab chiqarish muhitidagi xavfliliklar
darajasini tekshirish uchun DSHD ni tuzishi, joriy etishi va qo’llab
quvvatlashi kerak.
Oziq-ovqat mahsulotlar xavfsizligi hisobga olinib, tashkilot talablariga
javob berishi;
Ishlab chiqarilayotgan va/yoki ishlov beriladigan mahsulotning turi va
ish hajmi hamda xarakteriga mos bo’lishi;
Barcha ishlab chiqarish tizimda yoki umuman qo’llaniladigan dastur
kabi, yoxud muayyan mahsulot yoki ishlab chiqarish tizmada
qo’llaniladigan dastur kabi joriy etilishi;
33

Oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash guruhi tomonidan tasdiqlanishi
kerak.
Tashkilot yuqorida qayd etilganlarga mansub bo’lgan normativ va
qonun talablarini aniqlashi kerak. DSHD ni tanlash va tuzishda, tashkilot
tegishli ma’lumotni hisobga olishi va foydalanishi kerak (masalan,
normativ va qonun talablarini, iste’molchining talablarini, oziq-ovqat
mahsulotlar bo’yicha Komissiya Kodeksini rasmiy yo’riqnomalari,
prinsiplari va amaliyotini, milliy, xalqaro va tarmoq standartlarini)
Tashkilot ushbu dasturlarni tuzishda quyidagilarni hisobga olishi kerak:
a. a)binolar va unga tegishli bo’lgan muhandis tarmoqlarning
konstruksiyasi va joylashishini;
b. b)xonalarni, shu jumladan ishchi joy va ish asbob uskunalarni
joylashish tartibini;
s) havo, suv, energiya va boshqa muhandis kommunikatsiyalar olib
kelinishini;
c. d)yordamchi xizmatlarni, shu jumladan chiqindi va oqava
suvlarni utilizatsiya qilishni;
d. e)asbob uskunalarni yaroqliligini va uni tozalash, xizmat
ko’rsatish hamda profilaktika tekshirishlar uchun ishlatish joizligini;
e. f)sotib olingan materiallarni (masalan, xom ashyoni,
ingredientlarni, kimyoviy moddalar va o’rab joylaydigan
materiallarni, suv, havo, bug’, muzlarning mavjud bo’lgan
zapaslarini), chiqindilarni (qattiq va suyuq) idora qilish va
mahsulotga ishlov berishni (saqlash va transportda tashish);
34

f. g)ikki tomonlama ifloslanishni oldini olish bo’yicha
tadbirlarni;
g. h)tozalash va sanitar ishlov berishni;
h. i)dezinfeksiyalashni;
i. j)shaxsiy gigienani;
j. k)DSHD ga tegishli bo’lgan boshqa masalalarni.
DSHD verifikatlashni rejalashtirish kerak. Imkoni boricha DSHD
yangilanishi kerak. Verifikatlash va yangilanishlar yozuvlarini olib borish
kerak.
Hujjatlardaga kiritilgan ishlar qanday boshqarilayotganligi ko’rsatilishi
kerak.

3.2 Sifat menejmenti tizimining hujjatlari tuzilmasi
Xalqaro hamjamiyatda iqtisodiyotni integratsiyalashuvida hamda
mamlakatning ichki bozor munosabatlarini riojlantirishda ishlab
chiqarishning texnikaviy darajasini va mahsulotning sifatini aniqlovchi va
tavsiflovchi xossalarni aniqlash va ko’rsatkichlarni baholashga hamma
tomonlama va to’liq erishini taqozo etadi.
Me`yoriy va texnikaviy hujjatlarda mahsulot ishlab chiqarishga
aloqador asosiy talablarning tarkibi va o’zaro aloqadorligi 1-rasmda
keltirilgan.
Sifat menejmenti tizimini ishlab chiqishda hujjatlashtirish muhim
ahamiyatli o’rin tutadi.
Korxona sifat menejmenti tizimi proseduralarini, ya`ni sifat
menejmenti tizimini joriy qilish uchun zaruriy jarayonlarni tavsiflovchi
proseduralarni tayyorlashi lozim. Proseduralar miqdori va teranligi
35

korxona turi, o’lchami, jarayonlarni o’zaro aloqasi va murakkabligi,
qo’llanilayotgan usullar hamda ishlarni bajarishda qatnashuvchi
xodimlarining tayyorgarlik darajasi va malakasi kabi omillar sifatida
aniqlanishi lozim.
Sifat menejmenti tizimiga aloqador hujjatlarga quyidagilar kiradi
korxonaning sifat sohasidagi siyosati va maqsadlaridan tarkib topgan
hujjatlar;
-sifat bo’yicha qo’llanma – sifat sohasidagi siyosatni ifoda etuvchi va
sifat menejmenti tizimini tavsiflovchi hujjat;
-hujjatlashtirilgan proseduralar, bunga korxona xodimlarining
javobgarligi va vakolatlari ifoda etuvchi bo’linmalar haqidagi nizomlar va
lavozim yo’riqnomalari (qo’shimcha javobgarligi va vakolatlari)
qo’shilgan;
-boshqarish va yaxshilash, ularni samarali rejalashtirish uchun kerakli
jarayonlarga hujjatlar;
-amalga oshirilgan faoliyatlar dalillari (sifat bo’yicha yozuvlar) yoki
olingan natijalardan tarkib topgan hujjatlar.
Yozuvlarga aloqador bo’lgan standartda aniq aytib o’tilmagan ya`ni bir
hujjat mavjuddir va bu maxsus shakllardir. SHakllarni belgilashni rahbariy
qo’llanmalar yoki ularda qanday ma`lumotlar keltirilganligi, xususan
yo’riqnoma bo’yicha olib boriladigan yozuvlar taqdim etiladi. SHuning
uchun shakllarga ishchi yo’riqnoma sifatida qarash mumkinYUqorida
keltirilgan barcha hujjatlar ishlab chiqilgan, joriy qilingan va o’zida joriy
qilinganli haqida dalilarning mavjudligi bo’lishi lozim.
SHubhasiz, tizimning samaradorligi ko’proq u qanchalik yaxshi
hujjatlashtirilganligiga bog’liq bo’ladi. Umuman olganda, barcha yuqorida
ko’rsatilgan hujjatlar Sifat bo’yicha qo’llanmada keltirilish mumkin,
36

boshqacha qilib aytganda, sifat menejmentini hujjatlashtirish maqsadida
Sifat qo’llanmasi ya`ni sifat tizimining barcha proseduralari va hujjatlari
to’plami alohida bir hujjat bo’lib hisoblanadi. Barchasi korxona o’lchami,
jarayonlar miqdori va h.k. bog’liq bo’ladi.
4.2 Hujjatlarga qo’yiladigan talablar
4.2.1 Umumiy qoidalar
Sifat menejmenti tizimining hujjatlari:
a. sohasidagi siyosat va maqsadlar haqida hujjatlar bilan
rasmiylashtirilgan bayonotlarni;
b. b)sifat bo’yicha qo’llanmani;
c. c)ushbu standartda talab etiladigan hujjatlashtirilgan
proseduralar va
yozuvlarni;
a. d)tashkilot tomonidan jarayonlarni natijali rejalashtirish,
amalga oshirish va ularni boshqarishni ta`minlash uchun zarur deb
belgilangan hujjatlar, jumladan yozuvlarni o’z ichiga olishi kerak.
Izohlar
1. 1.Ushbu standartda «hujjatlashtirilgan prosedura» atamasi
uchraganda, prosedura ishlab chiqilgan, hujjatlar bilan
rasmiylashtirilgan, joriy qilingan va ishchi holatda saqlab
turilmoqda degan ma`noni anglatadi. Alohida hujjat bitta yoki
undan ko’p proseduralar talablarini hisobga olishi mumkin.
Hujjatlashtirilgan proseduraga qo’yiladigan talab bittadan ko’p
hujjatda aks etishi mumkin.
37

2. 2.Sifat menejmenti tizimi hujjatlarining hajmi quyidagilarni
hisobga olgan holda turli tashkilotlarda farqlanishi mumkin:
a. a)tashkilotning kattaligi va faoliyat turi;
b. b)jarayonlarning murakkabligi va o’zaro bog’lanishi; hamda
c. c)xodimlarning layoqatliligi.
3 Hujjatlar istalgan shaklda va har qanday turdagi tashuvchida
bo’lishi mumkin
SMT faoliyatini hujjatlashtirilgan asosini yaratish va bayon qilish
uchun tashkilot SMT hujjatlari to’plamini yaratishi kerak.
ISO 9001:2008 talablariga muvofiq quyidagi proseduralarni majburiy
ishlab chiqilishi va hujjatlashtirilishi talab qilinadi:
1. 1)hujjatlarni boshqarish;
2. 2)sifat bo’yicha yozuvlarni boshqarish;
3. 3)ichki auditni boshqarish;
4. 4)nomuvofiq mahsulotni boshqarish;
5. 5)tuzatish harakatlari;
6. 6)oldini olish harakatlari.
38

XULOSA
Sifat menejmenti tizimini (SMT) sertifikatlash bugungi dinamik va
raqobatbardosh bozor sharoitida har bir korxona uchun muhim strategik vosita
hisoblanadi. Ushbu jarayon korxonalarga o‘z mahsulotlari va xizmatlarini
xalqaro talablar va standartlarga muvofiqligini tasdiqlash imkoniyatini beradi.
SMT sertifikati nafaqat tashkilotning sifatni boshqarish tizimini tasdiqlaydi,
balki uning global bozordagi obro‘sini mustahkamlash, mijozlarning ishonchini
oshirish va barqaror rivojlanishini ta’minlashga yordam beradi.
39

Sertifikatlash jarayoni korxonaga ichki jarayonlarini optimallashtirish va
samaradorlikni oshirish imkonini beradi. Sifatni boshqarish tizimini joriy etish
va sertifikatlash orqali tashkilotlar o‘z faoliyatining har bir bosqichini chuqur
tahlil qiladi va samaradorligini oshirish uchun zarur choralarni ko‘radi. Bu esa
resurslardan oqilona foydalanishni, xodimlarning malakasini oshirishni va
tashkilot ichida sifat madaniyatini shakllantirishni ta’minlaydi.
SMT sertifikatlashning eng muhim foydalaridan biri — korxonaning xalqaro
miqyosdagi tan olinishidir. ISO 9001 kabi xalqaro standartlarga mos keluvchi
sifat menejmenti tizimiga ega bo‘lish tashkilotga xorijiy mijozlar va hamkorlar
ishonchini qozonish imkonini beradi. Bu, ayniqsa, eksportga yo‘naltirilgan yoki
xalqaro tenderlarda ishtirok etishni maqsad qilgan korxonalar uchun juda
muhimdir.
Shuningdek, SMT sertifikatlash jarayoni korxonaga ichki boshqaruvni yanada
tartibga solish imkonini beradi. Ushbu jarayon davomida tashkilot kuchli va zaif
tomonlarini aniqlaydi, ularni yaxshilash strategiyalarini ishlab chiqadi va ishlab
chiqarish jarayonlarini doimiy takomillashtirishga intiladi. Bu esa tashkilotning
samaradorligini oshiradi va uzoq muddatli muvaffaqiyatini ta’minlaydi.
Sertifikatlashning yana bir muhim jihati — mijozlar bilan barqaror va
ishonchli munosabatlarni shakllantirishdir. SMT sertifikatiga ega tashkilotlar
mahsulot va xizmatlarining sifatiga doimiy ravishda e’tibor qaratadi, bu esa
mijozlarning talablarini to‘liq qondirish va ularning ishonchini oshirishga
xizmat qiladi. Mijozlar uchun sifat sertifikati tashkilotning ishonchli hamkor
ekanligini anglatadi va ularning brendga bo‘lgan sadoqatini oshiradi.
SMT sertifikatlash jarayoni nafaqat tashkilotning ichki va tashqi
samaradorligini oshirish, balki uning ijtimoiy mas’uliyatini namoyon qilishga
ham imkon beradi. Sifat menejmenti tizimi orqali tashkilotlar nafaqat iqtisodiy
samaradorlikni, balki ekologik barqarorlikni va ijtimoiy masalalarni ham hal
40

qilishga qaratilgan yondashuvlarni joriy etadi. Bu esa korxonaning jamoatchilik
oldidagi imidjini yaxshilaydi va uning ijtimoiy mas’uliyatini oshiradi.
Xulosa qilib aytganda, SMT sertifikatlash jarayoni korxonalarga ko‘plab
foydalar keltiradi. Ular nafaqat ichki jarayonlarini tartibga solib,
samaradorligini oshiradi, balki tashqi bozorlarda o‘z raqobatbardoshligini
mustahkamlaydi. Sertifikatlash orqali korxonalar mijozlar talablarini to‘liq
qondiradi, yangi bozorlarni o‘zlashtiradi va xalqaro darajada tan olinadi. SMT
sertifikati korxonalar uchun ishonchli vosita bo‘lib, ularning uzoq muddatli
rivojlanish va barqarorlik maqsadlariga erishishida asosiy rol o‘ynaydi.
Kelajakda SMT sertifikatlash jarayoniga e’tibor yanada ortib boradi, chunki
sifat va barqarorlik global miqyosda korxonalar muvaffaqiyatining muhim
omillari bo‘lib qolmoqda. Har bir tashkilot o‘zining strategik rejalari doirasida
SMT sertifikatlash jarayonini amalga oshirishi va uni doimiy takomillashtirishi
zarur. Bu nafaqat tashkilotning ichki barqarorligini oshiradi, balki uning xalqaro
bozorlar va jamoatchilik oldidagi obro‘sini mustahkamlaydi. SMT sertifikatlash
jarayoni — bu tashkilotlar uchun sifatli faoliyat, raqobatbardoshlik va barqaror
rivojlanishning kalitidir.
41

Asosiy adabiyotlar
1. Каримов И.А. «Эришилган марраларимизни мустаҳкамлаб,
ислоҳотлар йўлларини излаб бориш асосий вазифа» Халқ сўзи
2004й. 10 феврал.
2. И.А.Каримов Только здоровўй народ, здоровая нация способнў
на великие свершения «Вўступление Президента республики
Узбекистан Ислама Каримова на торжественном собрании,
посвяҳенном 12-й годовҳине Конституции Республики
Узбекистан» Деловой партнер. № 4 9 декабря 2004г.
42

3. Зуб А.Т. «Стратегический менеджмент теория и практика»
Учебное пособия 2-е из-д, ИСПР.доп. _ М.: Аспект Пресс, 2004.
4. Кравченно Р.С. Кориоративное управление: обеспечение и и
заҳита права акциинеров на информацию – М.: Спарк, 2002.
5. Дадабоев Ю.Т., Мамутова Х.Ш., Стратегическое планирование.
– Фергана, 2000.
6. Якубов И.О., Абдусаттарова Х.М., Очилов К.Т. Ситдикова Л.А.
Стратегик режалаштириш. ЎзР Ёзувчилар уюшмасининг
адабиёт жамғармаси нашриёти. Ўқув қўлланма Т.: ТДИУ. 2004.
43

SIFAT MENEJMENTI TIZIMINI SERTIFIKATLASH mustaqil ish

Sotib olish