Sifat tizimini sertifikatlashtirish idoralari va ularning faoliyatini o’rganish - Iqtisodiyot - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	20000UZS
Hajmi	480.5KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	03 Iyun 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Iqtisodiyot

Sotuvchi

Nurali Axmedov

Ro'yxatga olish sanasi 24 Oktyabr 2024

12 Sotish

Sifat tizimini sertifikatlashtirish idoralari va ularning faoliyatini o’rganish

Sotib olish

MAVZU: Sifat tizimini sertifikatlashtirish idoralari va ularning faoliyatini
o’rganish
MUNDARIJA:
KIRISH………………………………………………………………………………..6
I -BOB. SERTIFIKATLASHTIRISH IDORALARI HAQIDA UMUMIY
MA'LUMOT…………………………………………………………………
………..8
I.1 Menejment tizimlarini sertifikatlashtirish idoralariga qo'yilgan
talablar…………8
I.2 Sifat menejmentini sertifikatlashtirish ekspert-auditorlarning vazifalari va
ularga qo'yilgan talablar………………………………….……………….………...…15
II BOB. SIFAT MENEJMENTINI SERTIFIKATLASHTIRISH
BOSQICHLARI………………………………………………………………………...24
II.1 Sertifikatlashtirish ishlarini tashkillashtirish…………………………………24
II.2 Tekshirilayotgan sifat menejment tizimini hujjatlarini
tahlili………………………………………………………………………………….…28
III. XULOSA……………………………….………………………………………....32
IV. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR………………………….……………..33
V. ILOVALAR………………………………………………………………………..34
O’zg varaq H ujjat Imzo Sana varaq
5

KIRISH
Zamonaviy sharoitda Sifat masalalari hozirgi bozor iqtisodiyoti sharoitida
insoniyatning hayot tarzini, iqtisodiy, ijtimoiy va ekologik xavfsizlik omillari
dolzarb ahamiyat kasb etishi bilan bir qatorda bozor iqtisodiyotida va unga о‘tish
davrida jamiyat rivojlanishining barqarorligi va iqtisodiy turg'unligini ta’minlovchi
omil tarzida ham ko‘riladi.
Bozor iqtisodiyotiga o‘tishda mahsulotlar va xizmatlaming sifati masalasi
korxonaning nufuzini, rivojini va ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarining
raqobatbardoshhhgi belgilovchi muhim omil hisoblanadi. Korxona va
tashkilotlarda mahsulot sifatini boshqarish tizimli ravishda yo‘lga qo‘yilganligi va
sifatni ta’minlash masalalari korxonaning doimiy siyosati darajasida ko‘rilishi
bozorda o‘zining muqim o‘miga ega bo‘lish, strategik hamkorlik va iste’molchilar
bilan faoliyat olib borishning garovi sanaladi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida mahsulot va xizmatlar sifatini xalqaro standartlar
talablariga muvofiq ishlab chiqarish hamda korxona va tashkilotlarda xalqaro
standartlami keng joriy qilish respublikamiz eksport salohiyatini oshirishning
muhim va strategik omillaridan biridir.
Iqtisodiyotni rivojlantirish va mahsulot ishlab chiqaruvchi korxonalarning
eksport salohiyatini oshirish maqsadida xalqaro standartlami joriy qilish bo'yicha
hukumatimiz tomonidan qator chora va tadbirlar amalga joriy qilinmoqda.
O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2004-yiI 22- iyuldagi 349-sonli
“Korxonalarda xalqaro standartlarga muvofiq bo'lgan sifatni boshqarish
tizimlarini joriy etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”, 2006-yil 29-avgustda 183-sonli
“Korxonalarda xalqaro standartlarga muvofiq sifatni boshqarish tizimlarini joriy
qilish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi, 2009-yil 19-iyuldagi
№173-sonli “Xalqaro standartlarga muvofiq sifatni boshqarish tizimlarini
respublika korxonalariga joriy etishni kengaytirish bo'yicha chora-tadbirlar
to‘g‘risida”gi qarorlari shular jumlasidandir.
Mazkur qarorlarda mamlakatimizda ishlab chiqarilgan mahsulotlar va
ko‘rsatiladigan xizmatlaming tashqi va ichki bozorlarda raqobatbardoshliligini
yanada oshirish, respublikaning eksport salohiyatini kengaytirish maqsadi ko‘zda
tutilgan bo‘lib,
O’zg varaq H ujjat Imzo Sana varaq
6

respublikamiz korxonalarida sifat menejmenti tizimlarini joriy etish, ulami doimiy
takomillashtirish va samaradorligini oshirishga tashkiliy, uslubiy va texnik-
iqtisodiy yondashishlami talab etadi.
Qabul qilingan qarorlarda ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar va ko'rsatiladigan
xizmatlar sifati masalalarini xalqaro standartlarga muvofiq ravishda tashkil etish
bo'yicha asosiy vazifalar belgilab berilgan bo'lib, ular quyidagilardan iborat:
- Respublikamiz korxonalarida xalqaro standartlarga muvofiq bo'lgan sifatni
boshqarish tizimlarini joriy etish va sertifikatlashtirish;
- Ishlab chiqaruvchi korxonalarda xalqaro standartlarga muvofiq bo‘lgan
sifatni boshqarish tizimlarini o‘z vaqtida ishlab chiqish, joriy etish, ser -
tifikatlashtirish bilan bog‘liq jarayonlarning tizimli monitoringini olib borish;
- Xalqaro standartlarga muvofiq bo‘lgan sifatni boshqarish tizimlarini joriy etgan
korxonalarni rag‘batlantirishga doir takliflar ishlab chiqish va hokazo.

I-BOB. SIFAT TIZIMINI SERTIFIKATLASHTIRISH IDORALARI HAQIDA
UMUMIY MA'LUMOT
I.1 Menejment tizimlarini sertifikatlashtirish idoralariga qo'yilgan talablar
Sifat menejmenti tizimlari va ishlab chiqarishlami sertifikatlashtirish bo‘yicha
idoralar sifatida Texnik jihatdan tartibga solish agentligining hududiy idoralari,
SMSITI, bir turdagi mahsulotlami sertifikatlashtirish bo'yicha idoralar va boshqa
ishlab chiqaruvchi va iste’molchilarga tobe bo‘lmagan va belgilangan talablarga
javob beradigan boshqa tashkilotlar ISO/IEC 17021:2009 standard talablariga
muvofiq akkreditlanishi mumkin.
Ushbu standartning tuzilmasi bo‘yicha sertifikatlashtirish idoralari quyidagi
talablami bajarishi lozim:
4-bo‘lim. Tamoyillar: umumiy qoidalar; xolisonalik; layoqatlilik; javobgarlik;
ochiqlik; maxfiylik; shikoyatlarga javob berish tamoyillarini belgilaydi.
5-bo‘lim. Umumiy talablar: huquqiy va shartnoma masalalari; xolisonalikni
ta’minlash; majburiyat va moliyalashtirishga talablar;
6-bo‘lim. Tuzilmasiga talablar: tashkiliy tuzilma va yuqori rahbariyat;
xolisonalikni himoyalar bo'yicha Kengashga talablar;
7-bo‘lim. Resurslarga talablar: rahbar va xodimlaming layoqatliligi;
sertifikatlashtirish bo‘yicha faoliyatda xodimlami jalb etilishi; tashqi auditorlar va
tashqi texnik ekspertlami jalb qilish; xodimlar to‘g‘risidagi yozuvlar; bilvosita
(chetki) tashkilotlami jalb qilishga tegishli talablar;
8-bo‘lim. Axborotlarga talablar: keng miqyosda foydalaniladigan axbortlar;
sertifikatlashtirishga taalluqli hujjatlar; sertifikatlangan tashkilotlaming ro'yxati;
sertifikatga havolalar va belgilardan foydalanish; maxfiylik; sertifikatlashtirish
idorasinng mijozlar bilan o‘zaro axborot almashinuviga talablar;
9-bo‘lim. Jarayonlarga talablar: umumiy talablar; boshlang‘ich audit va
sertifikatlashtirish; nazorat bo‘yicha faoliyat; qayta sertifikatlashtirish; maxsus
auditlar; sertifikatlashtirish amal qilish sohasini qisqartirish, to‘tatish yoki bekor
qilish; apellyatsiya; shikoyatlar; arizachilar va mijozlar to‘g‘risidagi yozuvlarga
talablar;
O’zg varaq H ujjat Imzo Sana varaq
7
7O’zg varaq H ujjat Imzo Sana varaq
8
8

10-bo‘lim. Sertifikatlashtirish idorasi menejmenti tizimiga tal a blar keltirilgan.
Menejment tizimlarini (MT) sertifikatlashtirish idoralariga, shuningdek, sifat
menejmenti tizimini sertifikatlashtirish idoralari ISO/IEC 17021:2009 (ISO/IEC
17021:2006) va ISO/IEC 62 talablariga muvofiq O‘zbekiston Respublikasi
sertifikat lashtirish milliy tizimida akkreditlangan sertifikatlashtirish idoralar
sertifikatlashtirishni amalga oshiradi. Har bir akkreditlangan serti fikatlashtirish
idoralari, akkreditlashtirish idorasi tomonidan tas- diqlagan faoliyati bo‘yicha
sertifikatlashtirish ro‘yxati, ushbu idora uchun ruxsat etilgan akkreditatsiya sohasi
bo‘lishi shart. Serti fikatlashtirish faoliyatlari sohasining umumiy ro‘yxati, ya’ni
Xalqaro akkreditlashtirish bo‘yicha forum IAF GD 2:2005 “ISO/IEC 62:1996
qo‘llash bo‘yicha tavsiyalar” aniqlangan bo‘lib, u 12.1-jadvalda keltirilgan.
Menejment tizimlarini sertifikatlashtirish idoralari ISO/IEC 17021:2009
standarti talablariga muvofiq bo‘lishi va ularda sifat tizimi ishlab chiqilgan bo‘lishi
lozim.
MT sohasida sertifikatlashtirish prosedurasi bo‘yicha qaror qabul qiluvchi
auditorlar malakasi ISO 19011 yoki O‘z RH 51-014 ga muvofiq tasdiqlangan
bo‘lishlari lozim va ular O‘z RH 51-21 bo‘yicha davlat reestrida ro‘yxatga olingan
boiishlari shart.
MT sertifikatlashtirish Texnik jihatdan tartibga solish agentligi tasdiqlagan
menejment tizimlarini sertifikatlashtirish qoidalari va ISO 19011 hisobga olib
menejment tizimlarini sertifikatlashtirish idora lari ishlab chiqqan prosedura
hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladi. Audit uchun zaruriy qo‘shimcha talablar
ISO 9001, ISO 14001, OHSAS 18001 va boshqa standartlarda belgilangan.
Sertifikatlashtirish idorasi va uning auditorlari hamda barcha mutaxassisilari,
shuningdek, auditorlik guruhi ishida qatnashishga jalb qilingan subpudratchilar
arizachi-tashkilotning auditi jarayonida olingan barcha maTumotlarni maxfiyligiga
rioya etishi va mustaqil, layoqatli bo’lishi shart.
O’zg varaq H ujjat Imzo Sana varaq
9

EA
Kod lari Faoliyat sohasining nomlanishi NACE kodlari
1 Qishloq xo’jaligi va baliqchilik A3
2 Kon va rudalami qazib olishni ishlab chiqish C
3 Oziq-ovqat, salqin ichimlik va tamaki mahsulotlar DA
4 To'qimachilik va to'qimachilik mahsulotlar DB
5 Charm va teri mahsulotlar DC
6 Yog‘och va yog L
och mahsulotlar DD
7 Sellyuloza, qog'oz va qog'oz mahsulotlar DE 21
8 Nashriyot kompaniyalar DE 22.1
9 Tipografiya DE 22.2,3
10 Rafinatsiyalangan neft mahsulotlarini va koks ishlab
chiqarish DF23.1,2
11 Atom energiyasi DF 23.3
12 Kimyoviy mahsulotlar va tola DG except 24.4
13 Farmasevtika preparatlari DG24.4
14 Rezina va plastmassa mahsulotlar DH
15 ' Nometalli mineral mahsulotlar DI except 26.5,6
16 Beton, sement, so‘ndirilgan ohak, qurilish gipsi va h.k. DI 26.5,6
17 Metallar va metallardan olingan mahsulotlar DI
18 Mashinasozlik va qurilmalar DK
19 Elcktrotexnik va optik qurilmalar DL
20 Kemasozlik DM35.1
21 Havo vositalari DM 35.3
22 Boshqa transport vositalari DM 34, 35.2,4,5
23 Ishlab chiqarish (boshqa bandlarda ko'rsatilmagan) DN36
24 Chiqindilarni qayta ishlash (utilizatsiya) DN37
25 Elektr ta'minoti E40.1
26 Gaz ta’minoti E40.2
27 Suv ta’minoti E 41,40.3
28 Qurilish, konstruksiyalar F
29 Ulgurji va chakana savdo, mashinalarni ta’mirlash,
motosikllar, xo'jaliq va shaxsiy mahsulotlar G
30 Mehmonxonalar va restoranlar H
31 Tashishi, saqlash (omborlar) va kommunikatsiya I
32 Moliyaviy ko’maklashish (yordam); ko'chmas mulk,
ijara J, K 70, 71
33 Informasion texnologiyalar K 72
34 Muhandislik xizmatlari K 73, 74.2
35 Boshqa xizmatlar K 74 except K
74.2
36 Jamiyatni boshqarish L
37 Ta’lim M
38 Sog'liqni saqlash va ijtimoiy ishlar N
39 Boshqa ijtimoiy ishlar O
O’zg varaq H ujjat Imzo Sana varaq
10

Menejment tizimini sertifikatlashtirish idoralari sertifikatlashtirish auditi
jarayoni quyidagi bosqichlarda amalga oshirish lozim:
- tekshirilayotgan tashkilot bilan boshlang‘ich bog‘lanishni o‘matish;
- sertifikatlashtirishga arizani berish va ко‘rib chiqish;
- ariza bo‘yicha qaror qabul qilish;
- tashkilot hujjatlarini tahlil qilish;
- dastlabki audit (audit o‘tkazish joyiga dastlabki kelib ko‘rish);
- sertifikatlashtirishni o‘tkazishga tayyorlash (joyida audit);
- sertifikatlashtirish auditi (joyida audit);
- kuzatishda olinganlami tahlil qilish va audit natijalari bo‘yicha xulosa
tayyorlash, ro‘yxatga olish va muvofiqlik sertifikatini berish;
- sertifikatlashtirilgan MT muvofiqlik sertifikati amal qilish muddati davomida
inspeksion nazorati.
Sertifikatlashtirish idorasi bog'lanishni o'rnatishda arizachiga o‘zining
akkreditatsiya sohasi, sertifikatlashtirish prosedurasi, ariza shakli va yuridik
manzillari haqida to‘liq maTumotlami taqdim qiladi. Bunda kelgusida
sertifikatlashtirish proseduralari uchun zururiy bog‘lanuvchi shaxs, tashkilot
manzili, telefon, menejment tizimining qo‘llanish sohasi, tashkilotning boshqa
ma’lumotlari aniqlanib, belgilanadi.
MT sertifikatlashtirishga talabgor tashkilot, milliy tizimda akkreditlangan MT
sertifikatlashtirish bo‘yicha idoraga ariza jo‘natadi. Ariza bo‘yicha ijobiy qaror
bo‘lsa, arizachi-tashkilot sertifikatlashtirish bo‘yicha idoraga sifat qo‘llanmasi,
majburiy hujjatlashtirilgan proseduralar, asosiy jarayonlar bo‘yicha hujjatlar va
sertifikatlashtirish bo‘yicha idora so‘rovi yoki arizachi-tashkilot qiziqishi bo‘yicha
boshqa hujjatlami taqdim qilishi lozim.
Sertifikatlashtirish bo‘yicha idoraga taqdim qilingan arizada MT qo‘llanish
sohasini, va sertifikatlashtirish sohalari o‘zining akkreditlash sohasi bilan
muvofiqligini aniqlab aniq va ravshan tasdiqlashi lozim.
Tekshirilayotgan tashkilot hujjatlami tahlil qilishni audit mezonlariga
muvofiqligini aniqlash maqsadida o‘tkazadi. Tahlil qilishda tashkilotning faoliyati
turlari, o‘lchami va murakkabligini hamda audit o‘tkazish sohasi va maqsadlarini
hisobga olinishi lozim.
O’zg varaq H ujjat Imzo Sana varaq
11

Buyurtmachining talabi bo‘yicha, maxfiylikka rioya qilish maqsadida, hujjatlar
tahlili buyurtmachi auditi o‘tkazilgungacha joyida o‘tkazilishi mumkin.
Alohida holatlarda, agarda audit o‘tkazish natijalariga zarar keltirmasa
hujjatlar tahlili audit o‘tkazish davomida joyida o'tkazilishi mumkin.
Hujjatlar tahlilini, SI MT sertifikatlashtirish bo‘yicha idora rahbari yoki
auditorlar guruhi rahbari tayinlagan xodimlar amalga oshirishadi.
Dastlabki audit buyurtmachi tashilotda zaruriyat tug‘ulganda masalan, auditni
rejalashtirishda zaruriy malumotnomani olish uchun yoki agarda hujjatlar tahlili
natijalari jiddiy nomuvofiqliklar mavjudligini ko‘rsatsa, sertifikatlashtirish auditini
o‘tkazish imkoniyati to‘g‘risida xulosa chiqarish mumkin emas. Dastlabki audit
korxonani sertifikatlashtirish auditga tayyorligini tekshirish uchun
buyurtmachining hohishi bo'yicha ham o‘tkazilishi mumkin.
Hujjatlar tahlili dastlabki audit natijalari ijobiy bo‘Isa, auditorlar guruhi
belgilanadi. Komissiya tarkibiga 12.1-jadvalda keltirilgan kodlar bo‘yicha
malakaga ega bo'lgan va sertifikatlashtirish bo‘yicha idoraning akkreditlashtirish
sohasiga muvofiq auditorlar va zaruriyat tug‘ilgan holatlarda ekspertlar kiritiladi.
Auditorlar guruhi rahbari sertifikatlashtirish auditining rejasini ishlab chiqadi
va tekshirilayotgan tashkilot bilan oldindan kelishib oladi. Guruh rahbari,
komissiya a’zolarini tekshirish obyektlariga taqsimlaydi, ular oldindan audit uchun
savolnoma tayyorlaydilar.
Xalqaro akkreditlashtirish bo‘yicha forumi IAF GD 2:2005 «ISO/IEC 62:1996
qollash bo‘yicha tavsiyalar»da tavsiya qilingan ekspert-auditorlar ish kuni miqdori
bo‘yicha adit hajmi aniqlanadi.
Menejment tizimlarini sertifikatlashtirish idorasi sertifikatlashtirish auditi
keltirilgan tartibda o‘tkazadi.
MT auditini o‘tkazish texnologiyasi quyidagi jarayonlami o‘z ichiga oladi:
- mavjud hujjatlami tekshirish;
- hujjatlami boshqaruvchanligiga standartlarda o'matilganlarga muvofiqligi va
ichki talablariga tekshirish;
- MT hujjatlari talablarini xodimlar bajarishini tekshirish;
O’zg varaq H ujjat Imzo Sana varaq
12

- o'rnatilgan shaklda bayonnomalarga nomuvofiqliklarni va auditorlar
hisobotlarini MT muvofiq dalillami qayd etish.
Auditorlar guruhi rahbari audit kuzatuvida olinganlarga asosan audit haqida
hisobot tayyorlaydi. Hisobot ISO 19011 talabiga muvofiq tayyorlanib va arizachiga
kelishilgan muddatda berilishi lozim.
Yakuniy yig‘ilishda auditorlik guruhi audit natijalari, shuningdek, aniqlangan
nomuvofiqliklar va kelgusida sertifikatlashtirish bo‘yicha idora va arizachi
o‘rtasidagi o‘zaro foaliyatlar to‘g‘risida ma’lumot beridi.
Sertifikatlashtirish jarayonida yig‘ilgan ma’lumot, MT SI sertifikatlashtirish
bo‘yicha, qaromi qabul qilishida asoslashga etarli bo‘lishi lozim.
Sertifikatlashtirish barcha ro‘yxatga olingan nomuvofiqlik bayonnomalari
bartaraf qilinmasdan va sertifikatlashtirish bo'yicha idora auditorlari
(tashkilotlami qatnashishi yoki boshqa yo‘l bilan) tuzatish harakatlami
tekshirmasdan oldin tugatilishi mumkin emas.
Auditorlik guruhi qaror qabul qilish uchun audit mezonlariga muvofiq audit
davomida yig'ilgan boshqa ma’lumotlami va audit kuzatuvini tahlil qiladi va bu
to‘g‘risida xulosa tayyorlaydi.
Arizachi-tashkilotga sertifikatni berish yoki bekor qilish to‘g‘risidagi qaromi
sertifikatlashtirish idorasi, sertifikatlashtirish jarayonida yig'ilgan ma’lumotlar va
sertifikatlashtirish faoliyatiga taalluqli, ixtiyoriy boshqa ma’lumotlar asosida qabul
qiladi. Auditga qatnashishga qabul qilingan xodim, sertifikatlashtirish bo'yicha
qaromi qabul qilishda qatnashishi shart emas.
Sertifikatlashtirish bo'yicha idora ijobiy xulosa bo'lgan holatda O'z RH 51-
021ga muvofiq davlat reestri tizimiga kiritish va ro'yxatga olish uchun
sertifikatlashtirish milliy idorasiga taqdim etadi va o'matilgan shaklda sertifikat
rasmiylashtiradi.
Sertifika tlashtirish idorasi ro‘yxatga olganidan so‘ng arizachiga sertifikat bilan
birga muvofiqlik belgisini qo‘llash va inspeksion nazoratini o ‘tkazish
shartnomalarini beradi.
Sifat tizimlari va ishlab chiqarishlarni sertifikatlashtirish bo‘yicha
akkreditlangan idoralar quyidagi asosiy vazifalarni amalga oshirishadi:
O’zg varaq H ujjat Imzo Sana varaq
13

- Sifat tizimlarini dastlabki baholashini o‘tkazadi va sertifikatlashtirishni
o‘tkazish uchun shartnomalar tuzadilar;
- ishlab chiqarishlarni sertifikatlashtirish usuliyatlarini va sifat tizimlarini
tekshirish dasturlarini ishlab chiqadilar;
- sifat tizimi yoki ishlab chiqarishning auditini o‘tkazadi;
- sifat tizimi yoki ishlab chiqarish sertifikatlarini rasmiylashtiradi,
- sertifikatni beradi va tan oladilar;
- sertifikatlashtirilgan sifat tizimlari va ishlab chiqarishlar ustidan inspeksion
nazoratni amalga oshiradilar;
- sertifikatlashtirish natijalari haqida ma’lumot beradilar.

I.2 Sifat menejmentini sertifikatlashtirish ekspert-auditorlarning vazifalari va
ularga qo'yilgan talablar
Sertifikatlashtirish bilan bog‘liq bo‘lgan faoliyatda faol qatnashuvchi shaxs bu
ekspert - auditordir. U odatda Sifat tizimlarini, ishlab chiqarishni va mahsulotni
sertifikatlashtirishda sinov laboratoriyalarini akkreditlashda va boshqa ishlarda
qatnashishi mumkin.
Ekspert - auditor deb, sertifikatlashtirish sohasida muassasa va korxonalar
faoliyatini baholash va nazorat qilish huquqiga ega bo‘lgan attestatlangan shaxsga
aytiladi.
Ekspert-auditor sifatida Texnik jihatdan tartibga solish agentligi tomonidan bel-
gilangan tartibda attestatlangan fan, sanoat, maishiy xizmat, institutlar va boshqa
tashkilotlaming vakillari hamda belgilangan hujjatlar bilan ishlashda yetarli
chuqur bilimga ega bo‘lgan xususiy shaxs ham bo‘lishi murnkin.
Ekspert-auditor quyidagi vazifalarni bajaradi:
- mahsulot, jarayon, xizmatlarni, Sifat tizimlarini va ishlab chiqarishni
sertifikatlashtirish;
- sertifikatlashtirilgan mahsulot, jarayon va xizmatlaming tavsiflarini hamda
sertifikatlashtirilgan Sifat tizimlarini va ishlab chiqarishning turg‘imligini nazorat
qilish;
- sertifikatlashtirish bo‘yicha akkreditlash idoralari, sinov laboratoriyalarini
(markazlarini) va ulaming faoliyatini nazorat qilish;
- sertifikatlashtirishda tavsiyalar berish.
Ekspert-auditor o‘z faoliyatini sertifikatlashtirish milliy idorasi, bir turdagi
mahsulotni sertifikatlashtirish idoralari, Sifat tizimlarini va ishlab chiqarishni
sertifikatlashtirish doirasida amalga oshiradi.
Ekspert-auditor muayyan talablarga javob berishi lozim:
- to‘liq oliy ma’lumotli va sertifikatlashtirish sohasida etarli bilimga ega bo‘lib,
faoliyati sertifikatlashtirishning ma’lum turi bo‘yicha attestatlangan bo‘lishi kerak;
- oliy o‘quv yurtini tamomlagandan so‘ng kamida 5 yillik amaliy stajga ega
bo‘lishi, shundan kamida 3 yili standartlashtirish, metrologiya, sinovlar, sifatni
boshqarish va ta’minlash sohalarida ishlagan bo’lishi kerak.
O’zg varaq H ujjat Imzo Sana varaq
15
O’zg varaq H ujjat Imzo Sana varaq
14

Ekspert-auditor chuqur bilimli, tadbirkor bo‘lmog‘i lozim. U quyidagi sohalar
bo‘yicha bilimlami mukammal egallagan bo‘lishi shart:
- Respublika sertifikatlashtirish milliy tizimining qoida va tartiblar;
- sertifikatlashtirish o‘tkazish bo‘yicha bilimlar va me’yoriy hujjatlami
tushunish;
- sertifikatlashtirish va akkreditlash bo‘yicha asosiy ishlar mazmuni;
- sertifikatlashtirish va akkreditlash bo‘yicha iqtisodiy va huquqiy asoslari;
- mamlakat ichidagi va chet ellardagi sertifikatlashtirish va akkreditlash
tajribasi;
- standartlashtirish, metrologiya va Sifat tizimlarining asoslari;
- tekshiruv o‘tkazish va sifatni boshqarishining statistik usullari;
Ekspert-auditor tahlil qilish, mantiqiy asoslash, o‘zining fikrini qattiq va
asoslangan holda himoya qilishlik; ijodiy qobiliyatga va murakkab vaziyatda
to£g‘ri qaror qabul qilish xususiyatlariga ega bo‘lishi; haqqoniy, ma’suliyatli,
prinsipial ravishda hayrihoh, xush- muomalali, odobli va o‘zini tutabilishlik kabi
shaxsiy sifatlarga ega bo'lishi kerak. Ekspert-auditor tekshirilayotgan obyektning
xodimlari bilan aloqada bo‘lish va kerakli hujjatlar bilan tanishish; ma’lumot
uchun har qanday qo‘shimcha ma’lumotlar talab qilish (sertifikatlashtirish
maqsadlari uchun); tizimda amaldagi me’yoriy-uslubiy hujjatlami takomillashtirish
bo‘yicha o‘z taklifini berish; sertifikatlashtiriluvchi mahsulot, jarayon, xizmatlar,
Sifat tizimi va ishlab chiqarish bo‘yicha rejalami tuzatish yuzasidan o‘z muloha-
zalarini kirgazish huquqiga egadir.
Korxonalarda sertifikatlashtirish sohasidagi ishlami inobatga olib,
sertifikatlashtirish milliy idorasi Texnik jihatdan tartibga solish agentligi
tomonidan ekspert-auditorlar tayyorlash maxsus kurslari tashkil etilib, bu sohadagi
o‘qishning tashkiliy tomonlari SMSITIning asosiy faoliyatlaridan biri deb
qaralmoqda. Ekspert-auditorlarini tayyor- lash odatda ikki bosqichda olib boriladi:
nazariy bilimlami olish va attestatlash natijasida ularga tegishli rasmiy hujjatlar
topshirish.
Tinglovchilaming nazariy bilimlarini Texnik jihatdan tartibga solish agentligi
tomonidan tuzilgan maxsus komissiya baholaydi. Baholanish natijalari yetarli
darajada bo‘Isa, ularga sertifikatlashtirish milliy tizimining ekspert-auditori degan
guvohnomasi beriladi (agar attestatlashdan o‘tmasa rad etiladi).
O’zg varaq H ujjat Imzo Sana varaq
16

Ekspert-auditorlar ularga yuklatilgan vazifalari bo‘yicha muayyan burch va
ma’suliyatlarga egadirlar.
Sifat menejment tizimini kompleks tashkil etuvchi va unda amalga oshayotgan
jarayonlami o‘z ichiga oluvchi o‘zaro bog‘liq va o‘zaro ta’sir etuvchi
komponentlami tasavvur qilish mumkin (2.1-rasm).
Sifat menejmenti tizimida ko‘rib chiqilayotgan modelni ishlashida mahsulot,
xizmatlami hamda sifat menejmenti tizimi sertifikatlashtirishda sertifikatlashtirish
eng muhim va ahamiyatli o‘rinni egallaydi. Muvofiqlikni sertifikatlashtirish
sertifikatlashti- rish idorasi tomonidan amalga oshirladi.
Sifat menejmenti tizimini sertifikatlashtirish SMT sertifikatlashtirishda asosiy
ishlar bosqichlari quyidagicha:
1. ishlarni tashkillashtirish;
2. tashkilot SMT hujjatlarini tahlil qilish;
3. “joyida audit”ga tayyorgarlik;
4. “joyida audit”ni o‘tkazish va audit natijalari bo‘yicha dalolatnomalarni
tayyorlash;
O’zg varaq H ujjat Imzo Sana varaq
17

1-Jadval
O’zg varaq H ujjat Imzo Sana varaq
18

1- sertifikatlashtirishni yakunlash, sertifikatni ro‘yxatga kiritish va taqdim
etish;
2- sertifikatlashtirilgan SMT inspeksion nazorati.
Sifat menejmenti tizimini sertifikatlashtirish natijasida tekshirilayotgan
tashkilotni ISO 9001:2009 talablariga muvofiqlik darajasi va SMT natijaviyligi
aniqlanadi.
Sertifikatlashtirishni o‘tkazish sharoitiga qo‘yiladigan tal a blar:
- SMT sertifikatlashtirish bo‘yicha ishlar TSO/IEC 62, 0 ‘z DSt ISO
19011:2004 va sifat tizimini sertifikatlashtirish standarti, O‘z DSt tizimida
akkreditlangan sifat tizimini sertifikatlashtirish idoralari o‘tkazadi.
- Sertifikatlashtirishni o‘tkazish sharoitida SMT mavjud bo‘lgan va rasmiy
joriy qilingan hujjatlashtirilgan korxonalarda o‘tkaziladi.
- SMT sertifikatlashtirish bo‘yicha ishlarda sifat tizimini sertifikatlashtirish
bo‘yicha ekspertlar (auditorlar), ro‘yxatga olingan sertifikatlashtirish bo‘yicha
xodimlar va zaruriy hollarda texnik ekspertlari jalb qilinadi.
- Buyurtmachi SMT qo‘llanish sohasini aniqlab, murojaati va audit natijalari
bo‘yicha sertifikatlashtirish idorasi SMT sertifikatlashtirish sohasini aniqlaydi.
SMT sertifikatlashtirishda audit obyektlari sifatida quyidagilar hisoblanadi:
- SMT qo'llanish sohasi;
- iste’molchi talablariga mahsulot sifatini muvofiqligi va ushbu mahsulotga
bo‘lgan majburiy talablar;
- SMT da hujjatlashtirish ISO 9001:2009 talablarining to‘liq va aniq
mavjudligi;
- SMT jarayonlari funksionalligi tizim hujjatlari talablarini bajarilishini
haqqoniy munosabati va SMT natijaviyligini ta’min- lash.
SMT qo‘llanish sohasini tekshirishda SMT sertifikatlashtirishga murojaat
bo‘yicha sohasi tahlil qilinib, quyidagilar tekshiriladi:
- agarda arizada ko‘rsatilgan bo‘lsa barcha turdagi mahsulot va hayotiy davri
jarayonlari SMT qamrab olishini;
- tashkilotda SMT talablari ISO 9001:2009 standarti 7 bo‘limida istisnoning
to‘g‘riligi mahsulotning hayotiy jarayonlariga agarda bunday istisno ISO
9001:2009 1.2 bilan muvofiqlikda arizada ko‘rsatilgan bo‘lsa.
O’zg varaq H ujjat Imzo Sana varaq
19

Sertifikatlashtirshga arizda ko‘rsatilgan istisnolar har bir turdagi mahsulotlar
uchun tahlili o‘tkaziladi. Ushbu istisnolar sifat bo‘yicha qo‘llanma bo‘limlariga
muvofiq mavjudligi to‘liq asoslanishi lozim.
ISO 9001:2009 standartining 7 - bo‘limi talablariga noto‘g‘ri istisnolar SMT ga
yoki istisnolar ISO 9001:2009 boshqa bo‘limining talablariga nomuvofiq qaraladi.
SMT qo‘llanish sohasini tahlil va tekshiruvi sertfikatlashtirishning barcha
jarayonlarida ko‘rilishi ham mumkin.
Mahsulot sifatini o‘raatilgan talablarga muvofiqligini quyidagilar asosida
baholanadi:
- tashkilot ( ISO 9001 da (7.2.1; 7.2.3, a)-c) keltirilgan) mahsulotga taalluqli
talablar haqida ma’lumotlar bajarilishi sharti;
- iste’molchilami qoniqishiga bog‘liq ma’lumotlami tahlil natijalari ( ISO 9001
da 5.6.2, keltirilgan b); 5.6.3, kelti- rilganb); 7.2.3, keltirilgan c); 8.2.1);
- mahsulot sifati haqida davlat nazorati tashkilotlari tasarufidagi tashkilotdan
mahsulot sifati uchun olgan ma’lumotlar;
ISO 9001 8.2.4 da ko‘rsatilgan mahsulotni hayotiy davri va uning bosqichlarida
o‘lchash va monitoring ma’lumotlari.
SMT hujjatlarini ISO 9001 talablari muvofiqligiga tekshirish.
1) SMT hujjatlari majmuasi ISO 19001.14.2.1t tala muvofiq bo‘lishi shart.
Hujjatlari tarkibini tahlilini tekshirishda ISO 9001 barcha talabiga SMT da
kelitrilgan hujjatlar tarkibini tahlil qilinadi.
2) Sertifkatlashtirish idorasi sifat sohasidagi siyosat va sifat sohasidagi
maqsadlarni ISO 9001 5.3 va 5.4.1 talablariga muvofiqligini tekshirish shart.
3) Scrtifikatlashtirish idorasi sifat bo‘yicha qo‘llanmani 4.2.2 ISO 9001 4.2.2
talabiga muvofiqligini, sifat bo'yicha qo‘llanmaga standart ko‘rinishida, minimal
zaruriy hajmi tekshi- riladi.
Haqiqatda sifat bo‘yicha qo‘llanmaning hajmi, tarkibi va tuzilshini
tekshirilayotgan tashkilot aniqlaydi.
O’zg varaq H ujjat Imzo Sana varaq
20

Sifat qo‘llanmasini tarkibi, tuzilishi va hajmi tashkilotning spesifik faoliyat
doirasiga va o‘lchamiga bog‘liq. Ko‘pchilik tashkilotlar (kichik korxonalar)
qo‘llanmada SMT barcha tavsiflarni, hujjatlashtirilgan proseduralarni ISO 9001
talablari bo‘yicha qo‘shishi mumkin. Katta korxonalarda bir necha sifat
qo‘llanmasi va kompaniyani boshqarish ierarxiyasi bo‘yicha amalda (milliy,
hududiy va boshqa darajaja) mumkin.
4) Mavjud jarayonlar, ularni boshqarish va samarali rejalash ta’minoti uchun
taslikilotga kerakli hujjatlarni tekshiradi.
5) Majburiy hujjatlashtirilgan proseduralar va ular O‘z DSt ISO 9001 quyidagi
bandlari talablarga muvofiqligi bo‘yicha tekshiriladi:
- hujjatlarni boshqarish - 4.2.3;
- yozuvlarni boshqarish - 4.2.4;
- ichki auditlar - 8.2.2;
- nomuvofiq mahsulotlarni boshqarish - 8.3;
- tuzatish harakatlar - 8.5.2;
- oldini olish harakatlari - 8.5.3.
Bir necha turdagi faoliyat proseduralari bita hujjatda qo‘shilishi ruxsat etiladi
(masalan, tuzatish va oldini olish harakatlari pro seduralari).
6) ISO 9001 quyidagi bandlarida ko‘rsatilgan yozuvlarni tekshirish (ruxsat
etilgan istisnolar hisobida):
a) Rahbariyat tomonidan tahlil qilish - 5.6.1;
b) Layoqatlilik, xabardorlik va o‘qitish - 6.2.2;
c) ishlab chiqarish jarayonlariga va tayyor mahsulotga qo‘yiladigan talablarga
ularni muvofiqligini tasdiqlash uchun zarur bo‘lgan yozuvlarni - 7.1, g da
keltirilgan);
d) Mahsulotga qo‘yiladigan talablarni tahlil qilish, - 7.2.2;
e) Loyihalash va ishlab chiqish uchun mahsulotga taalluqli kirish ma’lumotlari,
7.3.2;
f) loyihalash va ishlab chiqish natij alari va bunda barcha zaruriy amallar -
7.3.4;
g) loyihalash va ishlab chiqish natijalarini verifikatlash va bunda barcha zaruriy
amallar - 7.3.5;
h) loyihalash va ishlab chiqish natijalarini validatlash va bunda barcha zaruriy
amallar - 7.3.6;
i)
O’zg varaq H ujjat Imzo Sana varaq
21

j) loyihalash va ishlab chiqishni o‘zgarishini tahlil natijalari va ixtiyoriy va
zaruriy amallar - 7.3.7;
k) yetkazuvchilarni baholash nitajalari va baholash uchun bog‘liq bo‘lgan
ixtiyoriy va zaruriy amallar, - 7.4.1;
l) tashkilot o‘rnatgan talablarga muvofiq mahsulotni ishlab chiqarish va xizmat
ko‘rsatish jarayonlarini validatsiyasini amalga oshirish - 7.5.2;
m) mavjud mahsulotni identifikatsiyalash va mahsulotni etkazuvchanligini
ta’minlash uchun uni ro‘yxatga - 7.5.3;
n) ayrim hollarda tasdiqlash yoki noloyiqlikni qabul qilish uchun iste’molchi
mulkini foydalanish (hamda xususiy, aqliy mulk), iste’molchi haqidagi
yozuvlar - 7.5.4;
o) metrologik bazani ro‘yxatga olish yoki monitoring va o‘lchash uchun
vositalarna qiyoslash va kalibrlash (halqaro yoki milliy etalonlar kirganda), -
7.6, a) keltirilgan;
p) navbatdagi o‘lchash natijalarini, agarda qurilma talablarga muvofiq bo‘lsa,
qonuniy ro‘yxatga olish, - 7.6;
q) monitoring va olchash uchun qurilmalarni kalabirlash va qiyoslash natijalari
- 7.6;
r) ichki auditni loyihalash va o‘tkazish - 8.2.2;
s) shaxslarni identifikatsiyalash, (ularni) chiqarayotgan mahsulotni
sanktsiyalashtirish, - 8.2.4;
t) mahsulotni qabul qilish mezonlariga muvofiq guvohnomalar - 8.2.4;
5) nomuvofiqlik tavsifidagi, og‘ishlarga ruxsat etilagan ixtiyoriy qabul qilingan
ketma-ket amallar, - 8.3;
ch) tuzatish harakatlarda qabul qilingan natijalar - 8.5.2;
sh) oldini olish harakatlarida qabul qilingan natijalar - 8.5.3.
Sertifikatlashtirish idorasi tashkilot qabul qilgan boshqa qo‘shimcha SMT
jarayonlarini layoqatligini ro‘yxatga olish uchun zaruriy va mahsulot sifatiga
muvofiq talablar yozuvlarini hisobga olishi lozim.
SMT hujjatlarida o‘rnatilgan va ISO 9001 talablarni SMT jarayonlari
layoqatliligini muvoiiqligiga tekshirish
O’zg varaq H ujjat Imzo Sana varaq
22

Sertifikatlashtirish idorasi tashkilot jarayonlarini identifikatsyasini, SMT uchun
zaruriy va barcha tashkilot uchun qabul qilingan natijaviyligi va samaradoligida
ko‘rsatilgan obe’ktiv dalillami baholashi va tekshirish shart (tekshirilayotgan
tashkilot hohishi bo‘yicha).
Xolisona dalillar 1 .522. banda kelitirilgan ma’lumot manba- laridan olingan
bo‘lshi mumkin.
O’zg varaq H ujjat Imzo Sana varaq
23

II BOB. SIFAT MENEJMENTINI SERTIFIKATLASHTIRISH BOSQICHLARI
II.1 Sertifikatlashtirish ishlarini tashkillashtirish
Ishlarni boshlash uchun keltirilgan shakl bo‘yicha rasmiy xat yoki o‘matilgan
shakldagi murojatnoma asosida buyurtmachi sertifikatlashtirish idorasiga jo
‘natishdan boshlanadi.
2-Jadval
O’zg varaq H ujjat Imzo Sana varaq
24

Sertifikatlashtirish idorasi murojaat xatni (murojatnomani) ro‘yxatdan o‘tkazib
va murojaat xati (murojatnoma) quyidagilar hisobini aniqlash uchun tahlil qilinadi:
- sertifikatlashtirish idorasi akkreditatsiya sohasida SMT qo‘llanish sohasini
muvofiqligini baholash;
- auditni rejalashtirish uchun zaruriy ma’lumotlami sertifikatlashtirish
idorasida taqdim qilish (tashkilotni joylashgan joyi, ishlovchi xodimlari, audit
o‘tkazishni maqbul vaqti, audit ishi tili va boshqalar);
- sertifikatlashtirish idorasiga buyurtmachi uchun maqbul ishlarni o‘tkazish
vaqti, imkoniyati va resurslarga muvofiq taqdim qilish.
Sertifikatlashtirish idorasiga jo‘natilgan murojaat xatini yo‘llash vaqtida
sertifikatlashtirishni o‘tkazish imkoniyatlami sertifikatlashtirish murojaatida
rasmiy ravishdagi blankada sertifikatlashtirish idorasiga jo ‘natadi.
Sertifikatlashtirish idorasi SMT sertifikatlashtirish xatini qabul qilganligi qabul
qilmaganligi haqidagi xulosani xat ko‘rinishida buyurtmachiga javob beradi.
Sertifikatlashtirish idorasi o‘tkazishni bekor qilgan hollarda teskari xulosa
uchun ham javob yo‘llaydi.
SMT sertifikatlashtirishni o‘tkazishga shartnoma tuzish. Ijobiy xulosa bilan
qabul qilingan murojaatnoma SMT sertifikatlashtirish idorasi va buyurtmachi
bilan shartnoma imzolaydi.
Shartnoma tuzilgandan so‘ng sertifikatlashtirish idorasi sertifikatlashtirish
o‘tkazishda standartlashtirish bo‘yicha tavsiyalarda kelitrilgan, foydalanadigan
ma’lumotlar va mehnat sarfini baholaydi.
Sertifikatlashtirish idorasi ishlari shartnomada ko‘rib chiqilgan dastlabki to‘lov
ish boshlanishidan oldin sertifikatlashtirish idorasi hisobiga hamma summa
to‘langandan so‘ng va audit natijalaridan, to‘liq ish hajmiga bog‘liq bo‘lmagan
tartibda olib boriladi.
Ishlarga ikki bosqichli to‘lov imkoniyati ruxsat etiladi.
Buyutmachiga hujjatlar majmuasini tayyorlash. Sertifikatlashtirish idorasi
shartnoma bo‘yicha isharga to‘lovdan so‘ng buyurtmachiga SMT hujjatlari va
dalillar ro‘yxatini jo‘natib, tekshiri layotgan tashkilot (buyurtmachi)ga majburiy
tartibda hamda
qo‘shimcha hujjatlar (yozuvlar)ning ro‘yxatini ham taqdim etadi.
O’zg varaq H ujjat Imzo Sana varaq
25

Buyurtmachi sertifikatlashtirish idorasida murojaat blankasini to‘ldirib, bir
nusxasi (agarda murojaat xati oldinroq jo‘natilgan hollarda) va SMT hujjatlari
hamda so‘ralgan dalillami qog‘oz shaklida bir nusxasi (SMT hujjatlari va dallilar
ayrim qismlari elektron ko‘rinishida bo‘lishi ham mumkin) taqdim qiladi.
Olingan hujjatlar sertifikatlashtirish idorasida nazorat nusxasi sifatida
qoldiriladi.
Sertifikatlashtirish bo‘yicha komissiya tuzish. So‘ralgan hujjatlar va dalillami
buyurtmachi taqdim etganidan so‘ng sertifikatlashtirish idorasi rahbari tarqatib,
sertifikatlashtirish bo‘yicha komissiya tuzadi va komissiya raisini belgilaydi.
Komissiya bir yoki bir qancha eksper t lardan tuzilishi mumkin. Agarda auditda
bi t ta ekspert mavjud bo‘lsa, u komissiya raisi majburiyatini bajaradi.
Komissiya tarkibi va ishtirokchilarini aniqlashda quyidagilami hisobga olish
zarur:
- audit maqsadi, sohasi va mezonini;
- audit o‘tkazish muddatini;
- tashkilot iqtisodiy faoliyati turi (turlari)ni;
- tekshirilayotgan tashkilotning ishlab chiqarish maydoni (filiallari) bilan turli
xil joylashuvini;
- tekshirilayotgan tashkilot ishchilar sonini;
- auditni o‘tkazishda mehnat sarfini;
- kelgusida audit maqsadi uchun komissiya layoqatini ta’minlash zaruriyatini;
- baholashni o‘tkazishga qabul qilingan qonuniy va miyoriy qonuniy aktlar,
texnik reglamentlar talablarini;
- sertifikatlashtiriladigan tashkilotdan komissiya a’zolarini mustaqilligini
ta’minlash;
- tekshirilayotgan tashkilot bilan komissiya a’zolarini natijali o‘zaro faoliyati
imkoniyatlarini;
- audit tilini.
Komissiyaning ko‘p tomonlama layoqatliligini tasdiqlash uchun quyidagilar
zarur:
O’zg varaq H ujjat Imzo Sana varaq
26

- kelgusidagi audit maqsadi uchun bilim va mahoratini identifikatlashtirish;
- ishlab chiqarish jarayonlari spesifikatsiyasida maxsus bilimi, audit usuli va
prosedurasini hamda ko‘p tomonlama bilim saviya mezonlarini hisobga olgan
holatda komissiya a’zolami tanlash.
Agarda komissiyada ekspertlar iqtisodiy faoliyatning aniq turlari bo‘yicha
mahoratga va zaruriy bilimga ega bo‘lmasa, bu paytda komissiya texnik
ekspertlami komissiyaga qo‘shishlari mumkin.
Komissiya tarkibiga tekshirilayotgan tashkilot vaklini shuningdek,
sertifikatlashtirish natijalarida qiziquvchi tashkilot vakillarini kiritish mumkin
emas.
Komissiya tarkibiga stajerlar, rahbar qo‘l ostidagi ishchilar va komissiya raisi
kuzatuvida kiritish mumkin.
Komissiya tarkibini sertifikatlashtirish idorasi rahbari tasdiqlaydi.
II.2 Tekshirilayotgan sifat menejment tizimini hujjatlarini tahlili
Tekshirilayotgan tashkilot SMT hujjatlarini tahlili ISO 9001 talablariga tizim
hujjatlari muvofiqligini aniqlash uchun o‘tkaziladi.
Tekshirilayotgan tashkilot bilan sertifikatlashtirish idorasi kelishuvi bo‘yicha
zaruriyat bo‘lganda o‘zinining vakillarini tekshirilayotgan tashkilot SMT bilan
joyida dastlabki tanishuvga yoki noaniq (baxsli) masalalami hal qilishga xizmat
safariga yuborishi mumkin. Bunday xizmat safarlarini buyurtmachi bilan mavjud
shartnomaga qo‘shimcha kelishuvlar yoki qo‘shimcha shartnoma shartlari
kelishiladi.
Olingan hujjatlami tahlili bilan bir vaqtda tekshirilayotgan tashkilotdan SMT
sertifikatlashtirishga qabul qilingan, tashkilot mahsulot (xizmati) haqidagi
qo‘shimcha dalillami yig‘ish va tahlili qilishni komissiya tashkillashtiradi.
Ma’lumot manbalari iste’molchilar, davlat tekshiruv va nazorat idoraliri,
iste’molchilar jamoasi, ustachilik kafolatlari, savdo tashkilotlari va boshqalar
ma’lumot manbalari bo‘lib xizmat qilishi mumkin.
Tahlil SMT hujjatlarini dastlabki tekshiruvi to‘g‘risidagi hisobot rasmiy
ravishda rasmiylashtirish bilan nihoyasiga yetkazilib, bunda aniqlangan hamda
topilgan kamchiliklar SMT auditini “joyida” o‘tkazish mumkin yoki mumkin
emasligi xulosada keltiriladi.
Hisobot komissiya raisi va a’zolari imzolari bilan o‘tkazilgan tahlil
sertifikatlashtirish idorasi tekshirilayotgan tashkilotga kechiktirilmasdan “joyida”
O’zg varaq H ujjat Imzo Sana varaq
27
O’zg varaq H ujjat Imzo Sana varaq
28

audit o‘tazishdan ikki hafta oldin yuboriladi.
Hisobotda ko‘rsatilgan nomuvofiqliklar bartaraf etilganidan so‘ng buyurtmachi
sertifikatlashtirish idorasiga qayta ishlangan hujjatlarni SMT baholash bo‘yicha
ishlarni uchun jo‘natishi mumkin. Hujjatlarni qayta tahlili bo‘yicha bajarilgan
ishlar shart- nomaga qo‘shimcha kelishuvlar hisobida keltirilishi mumkin.
SMT sertifikatlashtirish barcha rejalashtirilgan tuzatish harakatlarni va ularni
bajarilish natijalarini tekshirishni o‘tkazmasdan tugatilishi mumkin emas.
Komissiya ishlami agarda barcha ishlar bajarilgan bo‘lsa, audit rejasini ko‘rib
chiqilishi, audit natijalari bo‘yicha dalolatnoma tomonlar bilan to‘ldirilib va
imzolansa,
komissiya tuzatish harakatlami bajarilishi bo‘yicha hisobot va rejasini taqdim
qilgan bo‘lsa tugatilgan deb hisoblashi mumkin. Auditga aloqador hujjatlami
saqlash yoki amaldagi qonunchilik, me’yoriy va kontrakt hamda sertifikatlashtirish
idorasi hujjatlariga muvofiq bekor qilinadi. SMT sertifikatlashtirish bo‘yicha
hujjatlar sertifikatlashtirish idorasi hujjatlariga muvofiq o‘matilgan qoidalarga
asosan sertifikatlashtirish idorasida saqlanadi.
Sertifikatlashtirish idorasi rahbari va komissiya tekshirilayotgan tashkilot
(buyurtmachi) bilan kelishmasdan boshqa ixtiyoriy tomonlarga audit natijalari
bo‘yicha dalolatnoma tarkibi, audit vaqtida olingan boshqa ma’lumotlar va
hujjatlar tarkibini oshkor qilmasligi lozim.
SMT o‘rnatilgan talablarga muvofiq/nomuvofiqlik haqida qaror va sertifikat
berish/bermaslik to‘g‘risidagi qarorlarni qabul qilish uchun mezonlar:
SMT o‘matilgan talablarga muvofiq/nomuvofiqlik haqida qaror va sertifikat
berish/bermaslik to‘g‘risidagi qarorlarni qabul qilish uchun mezonlar
tekshirilayotgan tashkilotda nomuvofiqliklaming yo‘qligi yoki tuzatish harakatlami
kelishilgan muddatda va sertifikatlashtirish idorasi ulaming to‘grilovchi harakatlar
natijalari bajarilgan/bajarilmaganligi va qabul qilish/qabul qilmasligi bo‘lib
hisoblanadi.
SMT muvofiqlik sertifikatini berish yoki bekor qilish to‘g‘risidagi
sertifikatlashtirish idorasi rahbari tuzatish harakatlami reja da bo‘yicha bajarish
natijalari va dalolatnomani qarab chiqish asosida qaror qabul qiladi. Qaromi
auditda qatnashishga qabul qilmagan shaxs qabul qilish lozim.
SMT muvofiqlik sertifikatini berishni bekor qilishni sertifikatlashtirish idorasi
qayta shartnoma asosida qaytadan sertifikatlashtirish auditini o‘tkazish imkoniyat
to‘g‘risida xabardor qiladi.
O’zg varaq H ujjat Imzo Sana varaq
29

Sertifikatlashtirsh auditi natijalari bo‘yicha tuzatish harakatlarni bajarish va
nomuvofiqliklarni bartaraf etilishini nazorati
Sertifiktlashtirish idorasi o'matilgan nomuvofiqliklar bo‘yicha tuzatish
harakatlami bajarilishini tekshirilayotgan tashkilotning nomuvofiqliklarni bartaraf
etilganligi haqida yozma hisobotini olganidan keyin nazorati qilishi rejalashtiriladi.
Ahamiyatli nomuvofiqliklar bo‘yicha tuzatish harakatlami bajarilishini
tekshirilayotgan tashkilotga sertifkatlashtrish idorasining eksperti (lari) majburiy
tashrif bilan nazorat
qilinadi.
Kam ahamiyatli nomuvofiqliklar bo‘yicha to‘g‘ilovchi harakatlarni bajarilishi
nazoratida, agarda tuzatish harakatlar tarkibi majburiy “joyida” tekshrishini talab
etmasa, tekshirilayotgan tashkilotning rasmiy hisobti ko‘rib chiqilishiga ruxsat
etiladi.
Audit vaqtida ekspert tuzatish harakatlami bajarilishini nazorat qilish
maqsadida haqiqatda bajarilgan va tuzatish harakatlaming natijaviyligini
tekshiradi.
Agarda nomuvofiqliklar bo‘yicha tuzatish harakatlar obyektiv dalillarga
muvofiq qoniqtirilmasa tashkilotning SMT baholash va audit natijasi salbiy ta’sir
qilib, sertifikatlashtirish idorasi sertifikat berishni bekor qilish haqida xabar
beradi.
SMT muvofiqlik sertifikatini rasmiylashtirish. Sertifikat lashtirish idorasining
ijobiy qarori bilan SMT muvofiqlik sertifikati o‘rnatilgan shaklida
rasmiylashtiriladi.
Sertifikatlashtirish idorasida sertifikatga ro‘yxat raqami qo‘yilib, keyin
sertifikatlashtirish idorasi reestrida sertifikat ro‘yxatga olinadi.
Sertifikat ilovasi ham bo’lishi mumkin. Sertifikatlashtirish ido rasi rahbari
sertifikatga ilovani rasmiylashtirish to‘g‘risida qaror qabul qiladi.
Sertifikatlashtirish idorasi rahbari yoki uning muovini va komissiya raisi
o‘tkazilgan audit va sertifikatga imzo qo‘yadilar. Sertifikatga sertifikatlashtirish
idorasi muhri qo‘yiladi. Sertifikatning hisobraqamini sertifikatlashtirish idorasi
so‘rovi bo‘yicha sifat tizimi reestriga texnik markaz beradi. Hisob raqami sertifikat
ramkasining pastki qismiga qo‘yiladi. Hisob raqami o‘zida sertifi kat tartib
raqamini namoyish etib, beshta belgili reestr ro‘yxatidan tarkib topgan bo’ladi.
SMT muvofiqlik sertifikati rasmiylashti- rilganidan keyin sertifikatlashtirish
idorasi ma’lumotni rasmiy nashr qilish uchun sertifikat nusxasini sifat tizimi reestri
texnik markazga taqdim etadi.
O’zg varaq H ujjat Imzo Sana varaq
30

Sifat menejmenti tizimi muvofiqlik sertifikati amal qilish muddati uch yil.
Sertifikat berilish bekor qilingan holatlarda buyurtmachi bir oy muhlatda
sertifikatlashtirish idorasining apellyatsiya komissiyasiga yoki sertifikatlashtirish
milliy tizimi apellyatsiya kengashiga komissiya yakuniy xulosasidan noroziligi
to‘g‘risidagi murojaatnomasini berish huquqiga ega. Apellyatsiya ko‘rib chiqilgan
natijalar bo‘yicha buyurtmachi hisobidan boshqa komissiya bilan qayta audit
tayinlanishi mumkin.
Sertifikatlashtirish idorasi sertifikatni rasmiylashtirib bo‘lganidan keyin
sertifikat oluvchi o‘n kunlik muddatda sertifikat amal qilish muddatida inspesion
nazorat o‘tkazishga shartnoma imzolaydi.
Tekshirilayotgan tashkilotga sertifikat berish to‘g‘risidagi qaromi
sertifikatlashtirish idorasi muvofiqlik sertifikat iva inspeksion nazorat o‘tkazishga
shartnoma loyihasini beradi. Sertifikatlashtirish idorasi bir vaqtning o‘zida faqat
ko‘rsatilgan shakl bilan sifat menejmenti tizimi muvofiqlik belgisini sertifikat
oluvchiga foydalanishga rasmiy ruxsatini beradi.
O’zg varaq H ujjat Imzo Sana varaq
31

Xulosa
Sifatni boshqarish va sertifikatlashtirish faoliyati iqtisodiyotning bir qancha sohalar
va sanoatning barcha tarmoqlarida ishlab chiqarishdagi zamonaviylikni aks
ettirish, texnologik jarayonlami kompleks avtomatlashtirish, ishlab chiqarilayotgan
turli mahsu- lotlaming sifati yuqori darajada, me’yoriy hujjattaining belgilangan
talablariga mos bo‘lishini, iste’mol mahsulotlarini aholi uchun xavfsizligini
ta’minlash, ilg‘or, ko‘p yillik tajribadan o‘tgan jahon andozalaridan foydalanish va
ularni respublikamizda tadbiq etish kabilami o‘zida mujassamlashtirgan.
Sifat menejmenti tizimi va uni sertifikatlashtirishning ayrim o‘ziga xos
xususiyatlari mavjud, chunki u o‘ziga ishlab chiqarishni sertifikatlashtirishini ham
qamrab oladi. Bu esa ko‘pchilik mahalliy korxonalaming o‘ziga xos shart-
sharoitlarining mavjudligi bilan tushuntiriladi, ya’ni ularda menejment tizimlari
mavjud emas, ammo ular ishlab chiqarishni baholash jarayoni bilan tanishlar,
chunki bir vaqtda ishlab chiqarish jarayonlarining attestatsiyasilash ham mumkin.
Bu esa menejment tizimlari orqali ishlab chiqarish hamda korxonaning boshqaruv
tizimini muqobillashtiradi. Shuning uchun menejment tizimi o‘zining afzalliklari
bilan ham ahamiyatlidir.
Korxonalarda ISO xalqaro standartlari talablari asosida sifat menejment
tizimlarini ishlab chiqish va joriy etish va ularni sertifikatlashtirish hamda
kelgusida sifat menejmenti tizimlarini natijaviyligi va samaradorlinigi tahlil qilish
orqali korxonaning texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlarini baholash qulay afzalliklarni
yuzaga keltiradi.
O’zg varaq H ujjat Imzo Sana varaq
32

Foydalanilgan adabiyotlar
1. «O‘z DSt ISO 9000:2009 Sifat menejmenti tizimi. Atamalar va tushunchalar».
0 ‘zbekiston standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish agentligi.
Toshkent, 2009. -68 b.
2. «O‘z DSt ISO 9001:2009 Сифат менежменти тизими. Талаблар».
Узбекистан стандартлаштириш, метрология ва серти- фикатлаштириш
агентлиги. Тошкент, 2009. -42 б.
3. 1 .«O‘z DSt ISO 9004:2009 Sifat menejmenti tizimi. Faoliyatini yaxshilash
bo‘yicha tavsiyalar». 0‘zbekiston standartlashtirish, metrologiya va
sertifikatlashtirish agentligi. Toshkent, 2009. 70 b.
4. « O ‘ z DSt ISO 19011:2004. Руководящие указания по аудиту систем
менеджмента качества и/или систем экологического менеджмента».
Узбекский государственный центр стандартизации, метрологии и
сертификации. Ташкент, 2004. -36 с.
5. O ’ z RH 51-162:2008 Национальная система подтверждения соответствия
РУз. Правила сертификации систем менеджмента. Узбекский
государственный центр стандартизации, метрологии и сертификации.
Ташкент, 2008. -26 с.
6. O ‘ z RH 51-103:2000 Инспекционный контроль сертифицированных
систем качества и производств. Узбекский государственный центр
стандартизации, метрологии и сертификации. Ташкент. 2000. 20 с.
7. O‘zbekiston Respublikasi Sertifikatlashtirish va Akkreditatsiyalash milliy
tizimining asos bo‘luvchi me’yoriy hujjatlari.
8. «Все о качестве» sifat tizimlarini qo‘llash bo‘yicha kitoblar to‘plami (15 ta
har xil mazmundagi).
9. «Standart» ilmiy-texnikaviy jumali, «O‘zstandart» Agentligi.
10. «Стандарт и качества» илмий-техникавий журнали, Россия
Федерация™.
11. «Партнеры и конкуренты» ilmiy - texnikaviy jumali , Rossiya Federatsiyasi .
12. «Методы менеджмента качества» ilmiy - texnikaviy jumai , Rossiya
Federatsiyasi .
13. www.standart.uz
14. www.lex.uz
O’zg varaq H ujjat Imzo Sana varaq
33

Sifat tizimini sertifikatlashtirish idoralari va ularning faoliyatini o’rganish

Sotib olish