Информация о документе

Цена 9999UZS
Размер 65.4KB
Покупки 0
Дата загрузки 08 Апрель 2025
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Экономика

Продавец

Hojiakbar Turatov

Дата регистрации 08 Апрель 2025

0 Продаж

Singapurning iqdisodiy rivojlanish modeli mavzusidagi kurs ishi

Купить
MUNDARIJA KIRISH ……………………….…………………………………..…………. 3 I BOB. SINGAPURNING IQTISODIY RIVOJLANISH ASOSLARI 1.1-§. Singapurning iqtisodiy rivojlanishiga tarixiy nuqtai nazar ..................... 6 1.2-§. Singapurning iqtisodiy modelining asosiy xususiyatlari ......................... 8 1.3-§. Davlat siyosati va iqtisodiy islohotlar ..................................................... 11 II BOB. SINGAPURNING IQTISODIY YUKSALISH OMILLARI 2.1-§. Investitsiyalar va tashqi savdo siyosati ................................................... 14 2.2-§. Innovatsion texnologiyalar va infratuzilma ............................................ 17 2.3-§. Inson kapitali va ta’lim tizimining roli ................................................... 20 III BOB. SINGAPURNING IQTISODIY MODELI VA BOSHQA DAVLATLAR BILAN TAQQOSLASH 3.1-§. Singapur va Osiyo yo‘lbarslari iqtisodiy modellari ................................ 23 3.2-§. Singapurning jahon iqtisodiyotidagi o‘rni .............................................. 26 3.3-§. Singapur tajribasidan o‘rganish imkoniyatlari ........................................ 29 XULOSA……………………………………………………………………... 32 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR……………………………………. 34 KIRISH Nazariy asoslar va amaliy tadqiqotlar o‘zaro bog‘langan bo‘lishi kerak, shunda rivojlanishning haqiqiy yo‘li topiladi. Sh.M.Mirziyoyev 1 “Singapurning iqtisodiy rivojlanish modeli” mavzusidagi kurs ishi O zbekiston Respublikasi Oliy va o rta maxsus ta’lim vazirining 2021 yil 19ʻ ʻ oktabrdagi 35-2021-son buyrug i bilan tasdiqlangan “Davlat ta’lim standarti”da ʻ ko zda tutilgan. Buning natijasida ushbu kurs ishida Qurish yasash matiryallarining ʻ turlari mavzusini tavsiya etilgan adabiyotlardan va internet manzillaridan o rganib, ʻ ma’lumot to plab, to plangan ma’lumotlarni umumlashtirgan holda kurs ishida aks ʻ ʻ ettirdim. Singapur bugungi kunda dunyoning eng rivojlangan va raqobatbardosh iqtisodiyotiga ega davlatlardan biri hisoblanadi. Mustaqillikka erishganidan so‘ng, qisqa vaqt ichida u iqtisodiy yuksalishning noyob modelini yaratib, global iqtisodiyotda muhim o‘rin egalladi. Singapur iqtisodiy modeli yuqori darajadagi davlat boshqaruvi, xorijiy investitsiyalarni faol jalb etish, innovatsion texnologiyalarni keng joriy etish va inson kapitaliga sarmoya kiritish kabi asosiy tamoyillarga tayanadi. Mamlakat iqtisodiyotining rivojlanishida erkin bozor tamoyillarining qo‘llanilishi va davlat tomonidan qat’iy strategik rejalashtirish muhim rol o‘ynadi. Singapur kichik hudud va tabiiy resurslarning yetishmovchiligiga qaramay, xizmatlar sohasi, texnologiya, moliya markazi hamda dengiz savdo yo‘llari orqali jahon iqtisodiyotining ajralmas qismiga aylandi. Hukumat tomonidan amalga oshirilgan samarali iqtisodiy islohotlar, soliq imtiyozlari va biznes yuritish sharoitlarining qulayligi Singapurni investitsiyalar uchun jozibador davlatga aylantirdi. 1 Mirziyoyev SH.M. Yuksak va farovon, demokratik O‘zbekiston davlatini birga quramiz.:T.:”O‘zbekiston”, 2016. 2 Singapurning iqtisodiy rivojlanish modeli dunyo miqyosida barqarorlik va samaradorlik timsoli bo‘lib, uning tajribasi ko‘plab rivojlanayotgan mamlakatlar uchun o‘rganishga arziydigan namuna sifatida qaraladi. Ushbu modelning o‘ziga xos jihatlarini tahlil qilish iqtisodiy strategiyalarni ishlab chiqishda muhim ahamiyatga ega. Kurs ishining dolzarbligi: Singapur bugungi kunda dunyodagi eng muvaffaqiyatli iqtisodiy modellaridan biriga ega bo‘lgan davlatlardan biri sifatida e’tirof etiladi. Mustaqillikka erishganidan so‘ng qisqa vaqt ichida iqtisodiy yuksalishga erishgan ushbu davlat tajribasi butun dunyo mamlakatlari, jumladan, rivojlanayotgan davlatlar uchun ham alohida ahamiyatga ega. Singapurning iqtisodiy rivojlanish modeli davlat boshqaruvi, innovatsiyalar, xorijiy investitsiyalarni jalb etish va inson kapitaliga sarmoya kiritish kabi muhim omillarga asoslangan. Mamlakatning biznes yuritish sharoitlari, korrupsiyaga qarshi samarali kurash tizimi, soliq siyosati va infratuzilma rivojlanishi global iqtisodiyotda Singapurga strategik ustunlik beradi. Ushbu mavzuni tadqiq etishning dolzarbligi shundaki, bugungi kunda ko‘plab davlatlar iqtisodiy barqarorlikka erishish va xalqaro raqobatbardoshlikni oshirish uchun samarali iqtisodiy modellarni o‘rganishga ehtiyoj sezmoqda. Singapur tajribasi esa iqtisodiy rivojlanishning innovatsion va tizimli yondashuvini namoyon qilib, iqtisodiy strategiyalarni shakllantirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Shuningdek, mazkur mavzu global iqtisodiy jarayonlarni chuqurroq anglash, barqaror iqtisodiy siyosat yuritish hamda samarali boshqaruv tizimini shakllantirishda ilmiy-amaliy ahamiyatga ega bo‘lib, uning o‘rganilishi iqtisodchilar, tadbirkorlar va davlat boshqaruvi sohasidagi mutaxassislar uchun foydalidir. Kurs ishining maqsadi: 3 Ushbu kurs ishining maqsadi Singapurning iqtisodiy rivojlanish modelini chuqur o‘rganish, uning muvaffaqiyat omillarini tahlil qilish va boshqa davlatlar uchun ahamiyatini aniqlashdan iborat. Singapur qisqa vaqt ichida jadal rivojlanib, dunyoning eng raqobatbardosh iqtisodiyotlaridan biriga aylangan davlat sifatida e’tirof etiladi. Shu sababli, uning iqtisodiy modeli, boshqaruv tizimi, investitsiya siyosati, innovatsiyalarni joriy etish strategiyalari va inson kapitaliga qaratilgan e’tibori ilmiy jihatdan alohida o‘rganishga loyiqdir. Kurs ishida Singapurning iqtisodiy rivojlanish jarayoni, bu yo‘lda amalga oshirilgan islohotlar va iqtisodiy siyosatning samaradorligi tahlil qilinadi. Shuningdek, Singapur tajribasining boshqa davlatlar iqtisodiyoti uchun qanchalik foydali bo‘lishi mumkinligi ham o‘rganiladi. Tadqiqot natijasida rivojlanayotgan mamlakatlar uchun Singapur modelidan foydalanish imkoniyatlari bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqiladi. Kurs ishining vazifasi: Ushbu kurs ishida Singapurning iqtisodiy rivojlanish modelini har tomonlama o‘rganish va uning muvaffaqiyat omillarini aniqlash asosiy vazifalar sifatida belgilangan. Avvalo, Singapur iqtisodiyotining shakllanish tarixi va asosiy bosqichlari tahlil qilinadi. Shuningdek, davlatning iqtisodiy siyosati, investitsiya muhiti, innovatsiyalarni joriy etish strategiyalari va inson kapitalini rivojlantirishga qaratilgan islohotlari o‘rganiladi. Singapur iqtisodiyotining o‘ziga xos jihatlari aniqlanib, uning boshqa rivojlangan davlatlar iqtisodiy modellari bilan o‘xshash va farqli tomonlari tahlil qilinadi. Shu bilan birga, Singapur tajribasi asosida rivojlanayotgan mamlakatlar uchun samarali iqtisodiy strategiyalar ishlab chiqish va ularning qo‘llanilish imkoniyatlarini baholash maqsad qilingan. Yakunda esa Singapurning global iqtisodiyotdagi o‘rni, xalqaro bozorlarga ta’siri va uning tajribasidan kelajakda qanday foydalanish mumkinligi haqida ilmiy xulosalar chiqariladi. 4 I BOB. SINGAPURNING IQTISODIY RIVOJLANISH ASOSLARI 1.1-§. Singapurning iqtisodiy rivojlanishiga tarixiy nuqtai nazar Singapur o‘zining iqtisodiy rivojlanish yo‘lida misli ko‘rilmagan o‘zgarishlarni boshdan kechirgan davlatlardan biridir. 1965-yilda mustaqillikka erishganida, mamlakatning tabiiy resurslari deyarli yo‘q edi, ishsizlik darajasi yuqori, aholi zich yashagan, infratuzilma esa yaxshi rivojlanmagan edi. Biroq, hukumat tomonidan qabul qilingan strategik qarorlar natijasida Singapur qisqa vaqt ichida dunyoning eng rivojlangan iqtisodiyotlaridan biriga aylandi. Singapurning iqtisodiy rivojlanishi 1960-yillarning boshlarida sanoatni rivojlantirishga qaratilgan siyosatdan boshlandi. Hukumat xorijiy investitsiyalarni faol jalb qilish, sanoat infratuzilmasini yaxshilash va mehnat unumdorligini oshirishga e’tibor qaratdi. Ayniqsa, xorijiy kompaniyalarga soliq imtiyozlari berish, erkin iqtisodiy zonalarni yaratish va malakali ishchi kuchini tayyorlash bo‘yicha chora-tadbirlar muhim rol o‘ynadi. Natijada, sanoat va ishlab chiqarish sektorlari jadal rivojlandi va eksport hajmi ortdi. 1970-1980-yillarda Singapur iqtisodiyotining asosiy drayveri sifatida yuqori texnologiyalar, moliyaviy xizmatlar va dengiz savdo sektori rivojlana boshladi. Mamlakat Osiyoning moliyaviy markaziga aylanish uchun bank tizimini isloh qildi va xalqaro kompaniyalar uchun qulay shart-sharoitlar yaratdi. Bu davrda Singapur nafaqat ishlab chiqarish sohasida, balki xizmatlar sektorida ham jahon bozoriga chiqishga muvaffaq bo‘ldi. 1990-yillardan boshlab Singapur innovatsiyalar va bilim iqtisodiyotiga e’tibor qaratdi. Ta’lim tizimining isloh qilinishi, ilm-fan va texnologik tadqiqotlarga katta investitsiyalar yo‘naltirilishi iqtisodiyotning yuqori qo‘shilgan qiymatga ega tarmoqlarini shakllantirdi. Axborot texnologiyalari, biotexnologiya, yashil energiya kabi sohalarning rivojlanishi Singapurni yanada mustahkam iqtisodiy poydevorga ega davlatga aylantirdi. Bugungi kunda Singapur dunyoning eng innovatsion va raqobatbardosh iqtisodiyotlaridan biri hisoblanadi. Uning iqtisodiy muvaffaqiyati strategik rejalashtirish, islohotlarning izchilligi va ochiq bozor tamoyillariga asoslangan 5 boshqaruv modelining samaradorligini namoyon etadi. Mamlakat tajribasi shuni ko‘rsatadiki, to‘g‘ri yo‘naltirilgan davlat siyosati va iqtisodiy islohotlar natijasida qisqa vaqt ichida yuksak natijalarga erishish mumkin. 2000-yillarga kelib, Singapur global iqtisodiyotdagi raqobatbardoshligini yanada mustahkamlash maqsadida yangi strategik yo‘nalishlarni belgiladi. Hukumat barqaror iqtisodiy o‘sishni ta’minlash uchun tadbirkorlikni rivojlantirishga, kichik va o‘rta biznes subyektlarini qo‘llab-quvvatlashga, shuningdek, innovatsion iqtisodiyotni shakllantirishga alohida e’tibor qaratdi. Mamlakat sanoati yuqori texnologiyalar, axborot-kommunikatsiya texnologiyalari va sun’iy intellekt sohalariga moslashdi. Ilmiy tadqiqotlar va startap ekotizimini rivojlantirish uchun davlat ham, xususiy sektor ham yirik investitsiyalar yo‘naltirdi. Singapur o‘zining iqtisodiy barqarorligini ta’minlash uchun xalqaro savdo va investitsiya aloqalarini kengaytirishga intildi. Mamlakat dunyoning yetakchi iqtisodiyotlari bilan erkin savdo bitimlari tuzdi va ASEAN mintaqasining iqtisodiy integratsiyasida faol ishtirok etdi. Global bozorlarga chiqish uchun infratuzilma loyihalariga, xususan, bandargohlar, aeroportlar va logistika tizimlariga katta e’tibor berildi. Pandemiya davrida (2020-yil va undan keyin) Singapur iqtisodiyoti duch kelgan qiyinchiliklarga qaramay, tezkor moslashuv va raqamli transformatsiya orqali o‘z pozitsiyasini saqlab qoldi. Elektron tijorat, tibbiyot texnologiyalari va yashil iqtisodiyot kabi yangi sohalar yanada rivojlandi. Hukumat pandemiyadan keyingi iqtisodiy tiklanish uchun raqamli iqtisodiyotni kuchaytirish, ekologik barqarorlikni ta’minlash va yangi innovatsion yechimlarni joriy etish bo‘yicha keng ko‘lamli dasturlarni amalga oshirdi. Bugungi kunda Singapur iqtisodiy rivojlanish modeli butun dunyo uchun o‘rganishga arziydigan namunalardan biri bo‘lib, uning muvaffaqiyati strategik rejalashtirish, innovatsiyalarga sarmoya kiritish va ochiq bozor tamoyillarini samarali qo‘llash natijasida erishilgan. Mamlakatning rivojlanish tajribasi ko‘plab 6 rivojlanayotgan davlatlar uchun ilhom manbai bo‘lib, barqaror iqtisodiy o‘sishni ta’minlash bo‘yicha muhim saboqlarni o‘z ichiga oladi. 7 1.2-§. Singapurning iqtisodiy modelining asosiy xususiyatlari Singapur iqtisodiy modeli dunyoda eng samarali va innovatsion tizimlardan biri hisoblanadi. Ushbu model iqtisodiy erkinlik, yuqori mehnat unumdorligi, xorijiy investitsiyalarni jalb etish va strategik rejalashtirish kabi asosiy tamoyillarga asoslanadi. Hukumatning uzoq muddatli va aniq belgilangan iqtisodiy siyosati Singapurni qisqa vaqt ichida jahonning eng rivojlangan iqtisodiyotlaridan biriga aylantirdi. Birinchi asosiy xususiyat – davlatning iqtisodiyotga faol aralashuvi va strategik boshqaruvi. Singapurda erkin bozor tamoyillari hukmron bo‘lsa-da, hukumat iqtisodiyotni tartibga solishda muhim rol o‘ynaydi. Hukumat iqtisodiy islohotlarni doimiy ravishda olib borib, tadbirkorlik muhitini yaxshilash, soliq tizimini soddalashtirish va biznes yuritish sharoitlarini yengillashtirish orqali iqtisodiy o‘sishga ko‘maklashadi. Bunday yondashuv mamlakatni xorijiy investorlar uchun eng jozibador joylardan biriga aylantirdi. 2 Ikkinchi muhim jihat – xorijiy investitsiyalar va ochiq iqtisodiyot. Singapur iqtisodiy modelining eng kuchli tomonlaridan biri – xorijiy kapital va transmilliy kompaniyalarning jalb qilinishidir. Hukumat qulay biznes muhitini yaratish, soliqlarni minimal darajaga tushirish va erkin iqtisodiy zonalarni tashkil qilish orqali xalqaro investorlarni mamlakatga jalb qildi. Natijada, Singapur Osiyoning eng yirik moliyaviy markazlaridan biriga aylandi va xalqaro kompaniyalar uchun biznes yuritishning qulay nuqtasiga aylandi. Uchinchi asosiy omil – sifatli inson kapitaliga sarmoya kiritish. Singapur ta’lim tizimiga katta ahamiyat berib, yuqori malakali mutaxassislarni tayyorlashga e’tibor qaratdi. Innovatsion iqtisodiyot uchun zarur bo‘lgan kadrlarni yetishtirish maqsadida ta’lim muassasalari, ilmiy tadqiqot institutlari va sanoat korxonalari o‘rtasida mustahkam hamkorlik yo‘lga qo‘yilgan. Ta’lim va malaka oshirish dasturlarining yuqori darajada rivojlanganligi mamlakatning yuqori texnologiyalar va xizmatlar sohasidagi yetakchiligini ta’minlamoqda. 2 Jean E.Abshire(2011) The history of Singapore 40-50 bet Greenwood publishing group 8 To‘rtinchi xususiyat – innovatsiyalar va texnologik rivojlanishga e’tibor qaratish. Singapur iqtisodiyoti ilmiy tadqiqot va innovatsiyalarni rivojlantirish orqali yuqori qo‘shilgan qiymatga ega mahsulotlarni ishlab chiqarishga asoslangan. Sun’iy intellekt, biotexnologiya, yashil energetika va axborot- kommunikatsiya texnologiyalari Singapur iqtisodiyotining asosiy yo‘nalishlaridan biri bo‘lib, hukumat ushbu sohalarga katta miqdorda investitsiyalar kiritmoqda. Beshinchi omil – mukammal infratuzilma va logistika tizimi. Singapur dunyoning eng rivojlangan infratuzilmalaridan biriga ega bo‘lib, mamlakatning strategik geografik joylashuvi uni Osiyo va global savdo markazlaridan biriga aylantirdi. Changi xalqaro aeroporti va Singapur bandargohi dunyoning eng yirik logistika markazlari qatoriga kiradi. Sifatli yo‘llar, transport tizimi va raqamli infratuzilma Singapurning iqtisodiy muvaffaqiyatida katta rol o‘ynaydi. Umuman olganda, Singapur iqtisodiy modeli davlatning samarali boshqaruvi, investitsiyalarga ochiqlik, inson kapitaliga sarmoya va innovatsion rivojlanishga asoslangan bo‘lib, dunyoning ko‘plab davlatlari uchun o‘rganishga arziydigan namunadir. Singapur iqtisodiy modeli muvaffaqiyatli amalga oshirilishi natijasida mamlakat qisqa vaqt ichida dunyoning eng rivojlangan davlatlari qatoriga kirdi. 1965-yilda mustaqillikka erishganidan keyin Singapur tabiiy resurslarga ega bo‘lmagan kichik davlat bo‘lishiga qaramay, strategik iqtisodiy siyosati orqali kuchli va barqaror iqtisodiyot yaratishga muvaffaq bo‘ldi. Bugungi kunda Singapur dunyoning eng yirik moliyaviy markazlaridan biri bo‘lib, global biznes yuritishning eng qulay joylaridan biri hisoblanadi. Birinchi muhim natija – barqaror iqtisodiy o‘sish. Singapurning yalpi ichki mahsuloti (YIM) yillar davomida muntazam ravishda yuqori sur’atlarda o‘sib bordi. Mamlakatning sanoat va xizmatlar sektori, ayniqsa, moliyaviy xizmatlar, logistika, texnologiya va farmatsevtika sohalari iqtisodiy rivojlanishning asosiy drayverlariga aylandi. Hukumatning iqtisodiy o‘sish strategiyalari va biznesga qulay muhit yaratish bo‘yicha sa’y-harakatlari Singapurni iqtisodiy jihatdan barqaror mamlakatga aylantirdi. 9 Ikkinchi natija – ishsizlikning past darajasi va aholi farovonligi. Singapurda ishsizlik darajasi juda past bo‘lib, mamlakatda bandlikning yuqori darajasi ta’minlangan. Hukumat ishchi kuchining malakasini oshirish uchun doimiy ravishda ta’lim va qayta tayyorlash dasturlarini amalga oshiradi. Bundan tashqari, ijtimoiy himoya tizimi va davlat tomonidan ta’minlanadigan xizmatlarning yuqori sifati aholi turmush darajasining sezilarli darajada yaxshilanishiga olib keldi. Uchinchi natija – investitsiyalarni jalb qilish va xalqaro biznes markazi sifatidagi mavqei. Singapur soliq siyosati va biznes yuritish sharoitlari jihatidan dunyodagi eng qulay davlatlardan biri hisoblanadi. Mamlakatga ko‘plab xalqaro kompaniyalar va transmilliy korporatsiyalar o‘z ofislarini joylashtirgan. Xalqaro moliyaviy markaz sifatida Singapur investitsiyalar oqimini jalb qilish va ularni samarali boshqarish borasida katta tajribaga ega. To‘rtinchi natija – innovatsion iqtisodiyotga o‘tish. Singapur sanoati yuqori texnologiyalar, raqamli iqtisodiyot va ilmiy tadqiqotlarga asoslangan. Hukumat yangi texnologiyalarni joriy etish, startaplarni qo‘llab-quvvatlash va raqamli infratuzilmani rivojlantirishga katta e’tibor qaratmoqda. Sun’iy intellekt, avtomatlashtirish va yashil texnologiyalar Singapur iqtisodiyotining asosiy yo‘nalishlariga aylanmoqda. Beshinchi natija – barqaror rivojlanish va ekologik muhitni yaxshilash. Singapur nafaqat iqtisodiy jihatdan rivojlanish, balki ekologik barqarorlikni ta’minlashga ham katta e’tibor qaratadi. Shahar infratuzilmasi ekologik tamoyillarga asoslangan bo‘lib, yashil energiya manbalaridan keng foydalaniladi, jamoat transporti tizimi yuqori darajada rivojlangan va atrof-muhitni muhofaza qilish bo‘yicha qator chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda. Umuman olganda, Singapur iqtisodiy modeli strategik rejalashtirish, samarali boshqaruv va innovatsiyalar orqali muvaffaqiyatli natijalarga erishgan noyob tajriba hisoblanadi. Ushbu model bugungi kunda ko‘plab davlatlar uchun ilhom manbai bo‘lib, iqtisodiy taraqqiyotga erishishning muvaffaqiyatli namunasi sifatida e’tirof etiladi. 10 1.3-§. Davlat siyosati va iqtisodiy islohotlar Singapur iqtisodiy rivojlanishining muhim omillaridan biri hukumat tomonidan olib borilgan uzoq muddatli strategik siyosat va islohotlardir. Mamlakat mustaqillikka erishganidan so‘ng, hukumat iqtisodiyotni modernizatsiya qilish, investitsiyalarni jalb qilish va bandlik darajasini oshirish bo‘yicha qat’iy chora- tadbirlarni amalga oshirdi. Singapur hukumati iqtisodiyotni davlat va xususiy sektor o‘rtasida muvozanatli tarzda boshqarish tamoyiliga asoslandi. Birinchi muhim siyosat yo‘nalishi investitsiyalarni jalb qilish va ochiq iqtisodiyot siyosati bo‘ldi. Hukumat xorijiy investitsiyalarni rag‘batlantirish uchun soliq imtiyozlari, qulay huquqiy muhit va zamonaviy infratuzilma yaratdi. Singapur soliq stavkalarining pastligi, shaffof qonunchilik tizimi va erkin savdo siyosati tufayli xalqaro biznes yuritish uchun eng qulay davlatlardan biriga aylandi. Ayniqsa, sanoat va texnologiya sohalariga yo‘naltirilgan to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalar Singapur iqtisodiyotining barqaror rivojlanishiga katta hissa qo‘shdi. Ikkinchi muhim yo‘nalish sanoatlashtirish va iqtisodiy diversifikatsiya siyosati bo‘ldi. Dastlab, Singapur asosan ishlab chiqarish sanoatini rivojlantirishga e’tibor qaratdi. Texnologik innovatsiyalar va ilg‘or ishlab chiqarish usullarini joriy etish natijasida mamlakat xalqaro bozorga chiqishga muvaffaq bo‘ldi. Keyinchalik, iqtisodiyotni diversifikatsiya qilish maqsadida xizmat ko‘rsatish sohasi, xususan, moliyaviy xizmatlar, logistika, turizm va IT-sektor faol rivojlantirildi. Bugungi kunda Singapur global moliyaviy markazga aylangan bo‘lib, bank va sug‘urta xizmatlari dunyo miqyosida yuqori darajada rivojlangan. Uchinchi yo‘nalish innovatsiyalar va texnologik taraqqiyotga asoslangan iqtisodiy islohotlar edi. Hukumat ilmiy tadqiqotlar va texnologik rivojlanishni qo‘llab-quvvatlash uchun maxsus dasturlar ishlab chiqdi. Raqamli iqtisodiyot, sun’iy intellekt va avtomatlashtirish Singapur iqtisodiyotining ustuvor yo‘nalishlari hisoblanadi. Hukumat startaplarni qo‘llab-quvvatlash, texnologik parklar yaratish va tadbirkorlikni rivojlantirish bo‘yicha qator tashabbuslarni amalga oshirdi. To‘rtinchi muhim islohot kuchli ta’lim va kadrlar siyosatini shakllantirish bo‘ldi. Hukumat ta’lim tizimini zamonaviy mehnat bozori talablariga moslashtirish 11 maqsadida doimiy islohotlar o‘tkazdi. Ta’limning yuqori sifati va malakali kadrlar tayyorlash tizimi Singapurning global iqtisodiyotdagi raqobatbardoshligini ta’minlovchi asosiy omillardan biri hisoblanadi. Ayniqsa, texnik va kasb-hunar ta’limi rivojlantirilib, ishchi kuchining zamonaviy texnologiyalar bilan ishlashiga alohida e’tibor qaratildi. Beshinchi yo‘nalish ijtimoyiy himoya va uy-joy siyosati bo‘ldi. Hukumat fuqarolarning turmush darajasini oshirish va ijtimoiy barqarorlikni ta’minlash maqsadida uy-joy dasturlarini amalga oshirdi. Singapurda aholining aksariyati davlat tomonidan subsidiyalangan uy-joylarga ega bo‘lib, bu esa ijtimoiy beqarorlik xavfini kamaytiradi. Bundan tashqari, sog‘liqni saqlash va ijtimoiy ta’minot tizimi ham samarali tashkil etilgan bo‘lib, aholi uchun arzon va sifatli tibbiy xizmatlar taqdim etiladi. Umuman olganda, Singapur davlat siyosati va iqtisodiy islohotlari uzoq muddatli strategik rejalarga asoslangan bo‘lib, mamlakatning tezkor iqtisodiy o‘sishiga, global miqyosdagi raqobatbardoshligiga va aholining yuqori farovonlik darajasiga erishishiga sabab bo‘ldi. Hukumatning pragmatik yondashuvi va qat’iy siyosiy boshqaruvi natijasida Singapur bugungi kunda dunyoning eng muvaffaqiyatli iqtisodiyotlaridan biriga aylangan. Singapur bugungi kunda jahon iqtisodiyotining muhim ishtirokchilaridan biri hisoblanadi. Mamlakatning geografik joylashuvi va rivojlangan infratuzilmasi uni xalqaro savdo va logistika markaziga aylantirdi. Dunyoning eng yirik dengiz portlaridan biri bo‘lgan Singapur porti global yuk tashishning muhim nuqtalaridan biri bo‘lib, Osiyo va dunyoning boshqa hududlari o‘rtasida savdo aloqalarini rivojlantirishda katta rol o‘ynaydi. 3 Singapur, shuningdek, global moliyaviy markaz sifatida ham tan olingan. Mamlakatning barqaror iqtisodiy va siyosiy muhiti, shaffof huquqiy tizimi hamda qulay soliqqa tortish siyosati xalqaro investorlarni jalb qiladi. Jahon banklari, sug‘urta kompaniyalari va investitsiya fondlari Singapurda o‘z ofislarini ochib, bu yerda katta moliyaviy operatsiyalarni amalga oshiradilar. Ayniqsa, FinTech va 3 Isomiddinov, To‘rabek. “Singapurning iqtisodiy rivojlanish strategiyasi.” Yosh olimlar, 1(16), 105–107, 2023. 12 raqamli to‘lov tizimlari Singapurda tez rivojlanib, uni mintaqadagi eng ilg‘or moliyaviy texnologiyalar markazlaridan biriga aylantirdi. Mamlakatning raqobatbardoshligini oshiruvchi yana bir muhim omil – innovatsiyalar va ilm-fan rivojlanishiga bo‘lgan e’tibor. Singapur hukumati startap ekotizimini rivojlantirish, ilmiy-tadqiqot institutlarini qo‘llab-quvvatlash va xalqaro texnologik kompaniyalar bilan hamkorlik qilish orqali texnologik taraqqiyotda yetakchilikni qo‘lga kiritishga intilmoqda. Singapur global innovatsion indeksda yuqori o‘rinlarni egallab kelmoqda va sun’iy intellekt, biotexnologiya, kiberxavfsizlik kabi sohalarda katta muvaffaqiyatlarga erishmoqda. 4 Shuningdek, ta’lim va kadrlar tayyorlash tizimi Singapur iqtisodiyotining asosiy ustunlaridan biri bo‘lib, mamlakatning global raqobatbardoshligini oshirishda muhim rol o‘ynaydi. Dunyoning eng nufuzli universitetlaridan biri bo‘lgan National University of Singapore (NUS) xalqaro reytinglarda yetakchi o‘rinlarni egallab, yuqori malakali mutaxassislarni yetishtirib chiqarmoqda. Hukumat ilg‘or texnologiyalar bo‘yicha mutaxassislar tayyorlashga katta mablag‘ ajratib, yosh avlodning innovatsion fikrlashini rivojlantirishga katta e’tibor qaratmoqda. Savdo siyosati va xalqaro hamkorlik ham Singapur iqtisodiyotining kuchli jihatlaridan biri hisoblanadi. Mamlakat dunyoning eng ochiq iqtisodiyotlaridan biri bo‘lib, xalqaro savdo bitimlari va erkin savdo zonalariga faol qo‘shiladi. Singapur Jahon savdo tashkiloti (WTO) va boshqa xalqaro tashkilotlar bilan yaqin hamkorlik qilib, global iqtisodiy integratsiyaga katta ahamiyat beradi. Xulosa qilib aytganda, Singapur nafaqat mintaqaviy, balki global iqtisodiy maydonda ham muhim rol o‘ynaydi. Mamlakatning innovatsion iqtisodiy modeli, qulay investitsion muhiti, rivojlangan infratuzilmasi va strategik joylashuvi uni jahon bozorida yetakchi davlatlardan biriga aylantirdi. Singapur iqtisodiyotining raqobatbardoshligi va barqarorligi uzoq muddatli strategik rejalarga asoslanib, mamlakatning kelajakdagi rivojlanishiga zamin yaratmoqda. 4 Xasanova, Nilufar. “Singapur davlatining ta’lim tizimidagi yutuqlari.” Yosh olimlar, 2(3), 41– 43, 2024. 13 II BOB. SINGAPURNING IQTISODIY YUKSALISH OMILLARI 2.1-§. Investitsiyalar va tashqi savdo siyosati Singapur global miqyosda eng ochiq va investorlar uchun qulay iqtisodiyotlardan biri hisoblanadi. Mamlakat iqtisodiy taraqqiyotining muhim omillaridan biri xorijiy investitsiyalarni jalb qilish va tashqi savdo siyosatini samarali yo‘lga qo‘yishdir. Singapur hukumati iqtisodiy liberallikni qo‘llab- quvvatlab, biznes yuritish uchun qulay shart-sharoit yaratgan. Natijada, mamlakat mintaqada eng yirik xalqaro investitsiya markazi sifatida tan olingan. Singapur bevosita xorijiy investitsiyalar (FDI) hajmi bo‘yicha dunyodagi eng yetakchi mamlakatlardan biri bo‘lib, yirik transmilliy kompaniyalar bu yerda o‘z ofislarini ochishga intilmoqda. Hukumat investorlarni jalb qilish uchun qulay soliq siyosati, huquqiy shaffoflik va rivojlangan infratuzilma kabi omillarga asoslangan strategiyani ishlab chiqqan. Ayniqsa, axborot texnologiyalari, moliya, biotexnologiya va yuqori texnologiyalar sohalarida yirik xorijiy investitsiyalar kiritilgan. Bundan tashqari, Singapur erkin savdo siyosatini qo‘llab-quvvatlaydigan mamlakatlardan biri bo‘lib, xalqaro bozorda faol ishtirok etadi. Mamlakat Jahon savdo tashkiloti (WTO) a’zosi bo‘lib, ko‘plab davlatlar bilan erkin savdo bitimlari imzolagan. Singapur iqtisodiyoti eksportga yo‘naltirilgan bo‘lib, texnologik mahsulotlar, elektronika, neft-kimyo mahsulotlari va moliyaviy xizmatlar global bozorda katta talabga ega. 5 Singapur hukumati investitsiyalar va savdo aloqalarini rivojlantirish uchun tashqi iqtisodiy hamkorlikni kengaytirish siyosatini olib bormoqda. Mamlakat AQSh, Yevropa Ittifoqi, Xitoy, Yaponiya va ASEAN davlatlari bilan mustahkam iqtisodiy hamkorlikka ega. Bu davlatlar bilan erkin savdo bitimlari imzolangan bo‘lib, bu Singapur mahsulotlari va xizmatlarining xalqaro bozorlarga erkin kirishini ta’minlaydi. Singapur iqtisodiy rivojlanishining asosiy ustunlaridan biri xorijiy investitsiyalarni faol jalb qilish va tashqi savdoga yo‘naltirilgan strategiyani olib 5 A.I. Tkachenko, A.E. Kalinina (2019) Paculariarities of economic development of Singapore. 3-bet 14 borishdir. Investorlarga qulay muhit yaratish, xalqaro savdo bitimlarida ishtirok etish va yuqori texnologiyalarga e’tibor qaratish mamlakatning global iqtisodiyotdagi raqobatbardoshligini oshirmoqda. Shu bois Singapur xalqaro iqtisodiy hamkorlikning muhim markazlaridan biri sifatida o‘z mavqeini mustahkamlagan. Singapur iqtisodiyotining asosiy drayverlaridan biri innovatsiyalar va texnologik rivojlanish hisoblanadi. Mamlakat raqamli transformatsiyani jadallashtirish, ilg‘or texnologiyalarni joriy etish va startap ekotizimini rivojlantirish orqali iqtisodiy o‘sishni qo‘llab-quvvatlamoqda. Hukumat texnologik taraqqiyotni rag‘batlantirish uchun “Smart Nation” tashabbusi doirasida sun’iy intellekt, robototexnika, kiberxavfsizlik va biotexnologiya sohalariga katta e’tibor qaratmoqda. Singapur dunyoning yetakchi texnologik markazlaridan biri bo‘lib, bu yerda Google, Microsoft, Facebook, Alibaba, Tesla kabi global kompaniyalar o‘z ilmiy- tadqiqot markazlarini tashkil etgan. Hukumat xorijiy kompaniyalar bilan hamkorlik qilishni qo‘llab-quvvatlab, ularga soliq imtiyozlari va grantlar ajratmoqda. Shu bilan birga, mahalliy startaplarni qo‘llab-quvvatlash maqsadida Enterprise Singapore va SGInnovate kabi tashkilotlar faoliyat yuritmoqda. Ushbu dasturlar orqali tadbirkorlar innovatsion g‘oyalarini rivojlantirish va global bozorlarga chiqish imkoniyatiga ega bo‘lishmoqda. 6 Ta’lim va ilmiy-tadqiqot institutlari ham innovatsion taraqqiyotda muhim rol o‘ynaydi. National University of Singapore (NUS) va Nanyang Technological University (NTU) dunyoning eng ilg‘or universitetlari qatoriga kiradi va texnologik sohalar bo‘yicha yetuk mutaxassislar tayyorlamoqda. Mamlakatdagi ilmiy-tadqiqot institutlari sun’iy intellekt, genomika, energetika va ekologiya sohalarida yirik tadqiqot loyihalarini amalga oshirmoqda. Raqamli iqtisodiyotning rivojlanishi bilan Singapur fintech (moliyaviy texnologiyalar) sohasida ham dunyodagi eng ilg‘or davlatlardan biriga aylandi. 6 Saidov, R.B., va Begjigitov, Elmurod Erkinboy o‘g‘li. “Xorijiy mamlakatlar sanoatlashuv tajribasi: Singapur iqtisodiy mo‘jizasi.” Journal of Economics and Business Management, 7(4), 2024. 15 Blockchain, kriptovalyutalar, raqamli to‘lov tizimlari va aqlli kontraktlar kabi texnologiyalar jadal rivojlanib, mamlakat moliyaviy xizmatlar sohasida innovatsion yondashuvlarni joriy qilmoqda. MAS (Monetary Authority of Singapore) regulyatori bu jarayonni qo‘llab-quvvatlab, fintech kompaniyalariga qulay muhit yaratmoqda. 7 Xulosa qilib aytganda, Singapur innovatsiyalar va texnologik rivojlanishga katta e’tibor qaratib, raqamli iqtisodiyotni mustahkamlash orqali global raqobatbardoshligini oshirmoqda. Ilmiy-tadqiqot faoliyati, startap ekotizimi va raqamli texnologiyalarni qo‘llab-quvvatlash mamlakatni kelajak iqtisodiyoti uchun tayyorlamoqda. Shu bois Singapur dunyoning eng ilg‘or innovatsion iqtisodiyotlaridan biri sifatida o‘z mavqeini mustahkamlashda davom etmoqda. 7 Eng Fon Pang (1985) Labour market changes and industrialisation in Singapore 13-20 bet Google scholar 16 2.2-§. Innovatsion texnologiyalar va infratuzilma Singapur global innovatsion markazlardan biri bo‘lib, ilg‘or texnologiyalarni joriy etish va zamonaviy infratuzilmani rivojlantirish orqali iqtisodiy taraqqiyotni qo‘llab-quvvatlamoqda. Mamlakat hukumati innovatsion yondashuvlarga asoslangan “Smart Nation” strategiyasini amalga oshirib, sun’iy intellekt, avtomatlashtirilgan tizimlar, kiberxavfsizlik va raqamli texnologiyalarni turli sohalarga integratsiya qilmoqda. Ushbu tashabbusning asosiy maqsadi Singapurni aqlli shahar (smart city) konsepsiyasiga moslashtirish va raqamli iqtisodiyotning rivojlanishiga yo‘l ochishdir. Texnologik taraqqiyot Singapur iqtisodiyotining asosiy ustunlaridan biri bo‘lib, mamlakat 5G texnologiyalari, Internet of Things (IoT), blockchain va sun’iy intellekt kabi ilg‘or texnologiyalarni faol qo‘llab-quvvatlamoqda. Hukumat texnologik startaplarni rivojlantirish uchun SGInnovate va Infocomm Media Development Authority (IMDA) kabi tashkilotlar orqali grant va subsidiyalar ajratmoqda. Shuningdek, Google, Microsoft, Amazon va Alibaba kabi yirik texnologik kompaniyalar Singapurda o‘z markazlarini tashkil etgan bo‘lib, bu mamlakatni global innovatsiyalar tarmog‘ining muhim qismi sifatida shakllantirmoqda. 8 Singapur infratuzilmasi ham yuqori darajada rivojlangan bo‘lib, u ilg‘or texnologiyalarni joriy qilish uchun mustahkam poydevor yaratadi. Transport tizimi avtomatlashtirilgan metro liniyalari, elektr avtobuslar va aqlli yo‘l harakati boshqaruvi kabi innovatsion echimlarga asoslangan. Singapur autonom transport tizimlarini sinovdan o‘tkazayotgan dunyodagi yetakchi davlatlardan biri bo‘lib, yaqin kelajakda haydovchisiz avtomobillar va sun’iy intellektga asoslangan transport tizimlarini keng joriy etishni rejalashtirmoqda. Shuningdek, mamlakat aqlli energetika va yashil infratuzilmani rivojlantirishga katta e’tibor qaratmoqda. Quyosh panellari, energiya tejovchi binolar, suvni qayta ishlash tizimlari kabi innovatsion loyihalar Singapurning ekologik barqarorlik bo‘yicha ilg‘or davlatlardan biriga aylanishiga xizmat 8 Isomiddinov, To‘rabek. “Singapurning iqtisodiy rivojlanish strategiyasi.” Yosh olimlar, 1(16), 105–107, 2023. 17 qilmoqda. Marina Bay Sands va Gardens by the Bay kabi futuristik loyihalar nafaqat infratuzilma rivojlanishining yorqin namunasi, balki ekologik barqarorlik tamoyillariga asoslangan yondashuvlarning ifodasidir. Singapur innovatsion texnologiyalar va infratuzilma rivojlanishiga katta sarmoya kiritib, kelajak iqtisodiyotini shakllantirmoqda. Aqlli shahar konsepsiyasi, ilg‘or texnologiyalar va raqamli iqtisodiyotga yo‘naltirilgan strategiyalar tufayli mamlakat global miqyosda texnologik markaz sifatida mustahkam mavqega ega bo‘lib bormoqda. 9 Singapur iqtisodiy muvaffaqiyatining muhim omillaridan biri inson kapitaliga bo‘lgan sarmoyadir. Hukumat malakali ishchi kuchini shakllantirish va innovatsion iqtisodiyotni rivojlantirish uchun ta’lim va kasbiy tayyorgarlik tizimini doimiy takomillashtirib boradi. Mamlakatning ta’lim siyosati xalqaro miqyosda yuqori baholanadi va Singapur maktablari PISA reytingi bo‘yicha dunyoning eng ilg‘or ta’lim tizimlaridan biri hisoblanadi. Singapur ta’lim tizimi amaliy ko‘nikmalarga yo‘naltirilgan bo‘lib, yoshlarni global mehnat bozorida raqobatbardosh qilishga qaratilgan. Ta’lim tizimi boshlang‘ich, o‘rta va oliy ta’lim bosqichlaridan iborat bo‘lib, talabalarga STEM (fan, texnologiya, muhandislik va matematika) sohalariga yo‘naltirilgan chuqurlashtirilgan dasturlar taqdim etiladi. National University of Singapore (NUS) va Nanyang Technological University (NTU) kabi oliy o‘quv yurtlari dunyoning eng yaxshi universitetlari qatoriga kiradi va innovatsion tadqiqotlarni amalga oshiradi. Hukumat Lifelong Learning (Umr bo‘yi ta’lim olish) dasturi orqali aholining doimiy malaka oshirishini rag‘batlantiradi. SkillsFuture kabi loyihalar ishchilarga yangi kasbiy ko‘nikmalarni o‘rganish va mehnat bozoridagi o‘zgarishlarga moslashish imkoniyatini yaratadi. Bu dasturlar orqali texnologik rivojlanish natijasida ish bozori talablariga mos ravishda kasbiy tayyorgarlik tizimi doimiy yangilanib boradi. 9 Xasanova, Nilufar. “Singapur davlatining ta’lim tizimidagi yutuqlari.” Yosh olimlar, 2(3), 41– 43, 2024. 18 Bundan tashqari, Singapur global miqyosda malakali mutaxassislarni jalb qilish uchun ochiq siyosat yuritadi. Mamlakat yetakchi olimlar, muhandislar va tadbirkorlar uchun Innovatsion viza va ish ruxsatnomalarini taqdim etib, yuqori malakali kadrlarga qulay ish sharoitlari yaratmoqda. Natijada, Singapur xalqaro intellektual markaz sifatida rivojlanib, iqtisodiy innovatsiyalarni jadallashtirishga xizmat qilmoqda. Xulosa qilib aytganda, Singapur inson kapitaliga bo‘lgan sarmoyani iqtisodiy taraqqiyotning ustuvor yo‘nalishi sifatida belgilagan. Zamonaviy ta’lim tizimi, doimiy kasbiy rivojlanish dasturlari va global iste’dodlarni jalb qilish strategiyalari tufayli mamlakat yuqori malakali ishchi kuchini shakllantirib, innovatsion iqtisodiyotni mustahkamlashda davom etmoqda. 19 2.3-§. Inson kapitali va ta’lim tizimining roli Singapur iqtisodiy rivojlanishining eng muhim omillaridan biri inson kapitaliga qaratilgan sarmoyadir. Hukumat malakali ishchi kuchini shakllantirish va mamlakatni global texnologik markazga aylantirish uchun ta’lim tizimini doimiy ravishda takomillashtirib boradi. Kichik hudud va tabiiy resurslarning cheklanganligi sababli Singapur aholining intellektual salohiyatiga asoslangan iqtisodiy modelni shakllantirdi. Bu jarayonda innovatsion ta’lim tizimi va doimiy kasbiy rivojlanish strategiyalari muhim o‘rin tutadi. Singapur ta’lim tizimi amaliy ko‘nikmalarga yo‘naltirilgan bo‘lib, yosh avlodni zamonaviy texnologiyalar va ilm-fan yutuqlariga moslashtirishga qaratilgan. Boshlang‘ich va o‘rta ta’lim bosqichlarida o‘quvchilar nafaqat an’anaviy fanlarni, balki kritik fikrlash, muammolarni hal qilish va raqamli savodxonlik kabi ko‘nikmalarni ham o‘zlashtiradilar. Bundan tashqari, Singapur maktablari xalqaro miqyosda yuqori natijalarga erishib kelmoqda va mamlakat PISA reytingida doimiy ravishda yetakchi o‘rinlarni egallaydi. 10 Oliy ta’lim bosqichida Singapur dunyoning eng ilg‘or universitetlarini shakllantirdi. National University of Singapore (NUS) va Nanyang Technological University (NTU) kabi oliy o‘quv yurtlari ilmiy tadqiqotlar va innovatsiyalar bo‘yicha xalqaro miqyosda yetakchi o‘rinlarni egallaydi. Ushbu universitetlar sun’iy intellekt, muhandislik, biologiya va tibbiyot kabi yo‘nalishlarda ilg‘or tadqiqotlar olib boradi va iqtisodiyotga yuqori malakali mutaxassislarni yetkazib beradi. Ta’lim tizimining yana bir muhim jihati Lifelong Learning (umr bo‘yi ta’lim olish) tamoyiliga asoslanishi hisoblanadi. Hukumat tomonidan ishchilarni doimiy ravishda malaka oshirishga rag‘batlantirish uchun SkillsFuture dasturi yo‘lga qo‘yilgan. Ushbu dastur orqali fuqarolar yangi texnologiyalar va bozor talablari asosida kasbiy bilim va ko‘nikmalarni rivojlantirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. 10 Saidov, R.B., va Begjigitov, Elmurod Erkinboy o‘g‘li. “Xorijiy mamlakatlar sanoatlashuv tajribasi: Singapur iqtisodiy mo‘jizasi.” Journal of Economics and Business Management, 7(4), 2024. 20 Natijada, Singapur mehnat bozorining o‘zgaruvchan talablariga tez moslasha oladigan inson kapitalini shakllantiradi. Bundan tashqari, mamlakat xalqaro miqyosda yuqori malakali mutaxassislarni jalb qilishga qaratilgan ochiq siyosat yuritadi. Innovatsion viza va ish ruxsatnomalari orqali yetakchi olimlar, tadbirkorlar va texnologik mutaxassislar Singapurga kelib ishlashlari uchun keng imkoniyatlarga ega. Bu esa iqtisodiyotning uzluksiz rivojlanishini ta’minlashga xizmat qiladi. 11 Singapur inson kapitali va ta’lim tizimiga sarmoya kiritish orqali yuqori malakali ishchi kuchini shakllantirishga erishdi. Zamonaviy ta’lim tizimi, doimiy kasbiy rivojlanish dasturlari va xalqaro iste’dodlarni jalb qilish strategiyalari tufayli mamlakat iqtisodiy innovatsiyalar va texnologik taraqqiyot yo‘lida yetakchi pozitsiyada qolmoqda. Singapur iqtisodiy modelining muvaffaqiyatli jihatlaridan biri tadbirkorlik va innovatsiyalarni rag‘batlantirishga asoslangan muhitning shakllantirilganidir. Mamlakat hukumati iqtisodiy o‘sishni barqaror saqlash va global miqyosda raqobatbardosh bo‘lish uchun startaplar va innovatsion kompaniyalar uchun qulay shart-sharoit yaratishga katta e’tibor qaratadi. Birinchidan, Singapur erkin bozor tamoyillari asosida ishlaydigan davlat bo‘lib, biznes yuritish bo‘yicha dunyodagi eng qulay mamlakatlardan biri hisoblanadi. Jahon bankining “Doing Business” reytingida Singapur doimiy ravishda yetakchi o‘rinlardan birini egallab kelmoqda. Bu mamlakatda biznes ochish jarayoni osonlashtirilgan bo‘lib, kompaniyalar bir necha kun ichida ro‘yxatdan o‘tib, faoliyat boshlashi mumkin. Hukumat tomonidan tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash maqsadida soliq imtiyozlari, grantlar va sarmoya dasturlari taklif etiladi. Ikkinchidan, innovatsion ekotizimni rivojlantirish uchun Singapur ilmiy tadqiqotlar va texnologik taraqqiyotga katta mablag‘ ajratmoqda. Hukumat National Research Foundation (NRF) orqali ilmiy-innovatsion loyihalarni moliyalashtiradi va “Smart Nation” dasturi doirasida sun’iy intellekt, 11 A.I. Tkachenko, A.E. Kalinina (2019) Paculariarities of economic development of Singapore. 3-bet 21 robototexnika va tarmoqqa ulangan qurilmalar (IoT) sohalarida rivojlanishni qo‘llab-quvvatlaydi. Singapur Google, Facebook, Microsoft, Tesla kabi yirik xalqaro kompaniyalarning mintaqaviy markaziga aylangan bo‘lib, bu innovatsion ekotizimni yanada rivojlantirishga xizmat qilmoqda. 12 Uchinchidan, startaplar uchun qulay muhit yaratish Singapur iqtisodiyotining asosiy yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi. Mamlakatda “Startup SG” dasturi orqali yangi bizneslarni moliyaviy va huquqiy jihatdan qo‘llab-quvvatlash mexanizmi ishlab chiqilgan. Shuningdek, Singapurda venture capital (sarmoya fondlari) va xalqaro investorlarning keng tarmog‘i mavjud bo‘lib, bu yosh tadbirkorlar uchun yangi imkoniyatlar eshigini ochadi. Bundan tashqari, Singapur intellektual mulk huquqlarini himoya qilish bo‘yicha yuqori reytingga ega bo‘lib, bu esa innovatsion kompaniyalarga o‘z mahsulot va xizmatlarini rivojlantirishda ishonchli huquqiy kafolatlar yaratadi. Raqamli texnologiyalar va startap ekotizimini rivojlantirish orqali Singapur global miqyosda Osiyoning innovatsion markazi sifatida shakllanib bormoqda. Xulosa qilib aytganda, Singapur tadbirkorlikni rivojlantirish, sarmoyadorlarni jalb qilish va innovatsiyalarni qo‘llab-quvvatlash orqali iqtisodiy o‘sishni jadallashtirishga erishdi. Mamlakatning ochiq bozor siyosati, ilg‘or texnologik dasturlari va sarmoya muhitining qulayligi uni global startaplar va texnologik kompaniyalar uchun ideal markazga aylantirmoqda. 12 Eng Fon Pang (1985) Labour market changes and industrialisation in Singapore 13-20 bet Google scholar 22 III BOB. SINGAPURNING IQTISODIY MODELI VA BOSHQA DAVLATLAR BILAN TAQQOSLASH 3.1-§. Singapur va Osiyo yo‘lbarslari iqtisodiy modellari Singapur iqtisodiy rivojlanish modeli Osiyo yo‘lbarslari deb nomlanuvchi mamlakatlar – Janubiy Koreya, Gonkong, Tayvan va Singapur bilan umumiy jihatlarga ega. Bu mamlakatlarning iqtisodiy o‘sish tajribasi asosan eksportga yo‘naltirilgan sanoatlashtirish, davlat tomonidan strategik boshqaruv, yuqori inson kapitali va innovatsiyalarga asoslangan. Shunga qaramay, har bir mamlakat o‘ziga xos iqtisodiy siyosat va islohotlar yo‘nalishiga ega bo‘lib, Singapur modeli o‘zining ayrim xususiyatlari bilan ajralib turadi. Birinchidan, Singapur iqtisodiyoti erkin bozor va xalqaro savdoga tayanadi, davlat esa iqtisodiy rivojlanish jarayonida strategik boshqaruvchi rolini o‘ynaydi. Singapur boshqa Osiyo yo‘lbarslaridan farqli ravishda tabiiy resurslarga ega bo‘lmagan holda rivojlangan bo‘lib, iqtisodiyotini asosan moliya, texnologiya, logistika va xizmat ko‘rsatish sohalari orqali shakllantirgan. Boshqa yo‘lbarslar sanoatlashtirish jarayoniga alohida e’tibor qaratgan bo‘lsa, Singapur o‘z iqtisodiy modelini xalqaro investitsiyalar va savdo markazi sifatida rivojlantirdi. Ikkinchidan, Singapurda davlat va xususiy sektor hamkorligi yuqori darajada rivojlangan. Hukumat Temasek Holdings va GIC kabi suveren jamg‘arma fondlari orqali asosiy iqtisodiy tarmoqlarga sarmoya kiritib, barqaror rivojlanishni ta’minlab kelmoqda. Janubiy Koreya va Tayvanda esa yirik xususiy korporatsiyalar (chaebol va konglomeratlar) iqtisodiyotning asosiy drayveri bo‘lib xizmat qilmoqda. 13 Uchinchidan, ta’lim va inson kapitaliga sarmoya kiritish Singapur modelining asosiy ustunlaridan biridir. Mamlakat Jahon banki va BMT tomonidan dunyodagi eng ilg‘or ta’lim tizimlaridan biri sifatida e’tirof etilgan. Ta’lim sohasi raqobatbardosh mehnat bozorini shakllantirish va texnologik innovatsiyalarni rivojlantirish uchun xizmat qilmoqda. Bu jihatdan Singapur boshqa Osiyo 13 Jean E.Abshire(2011) The history of Singapore 40-50 bet Greenwood publishing group 23 yo‘lbarslari bilan umumiylikka ega bo‘lsa-da, bu jarayonda ingliz tilida ta’lim berilishi va xalqaro standartlarga moslashish darajasi bilan ajralib turadi. To‘rtinchidan, Singapur boshqa Osiyo yo‘lbarslaridan farqli ravishda qattiq tartibga solingan va yuqori darajadagi davlat boshqaruvi bilan ajralib turadi. Mamlakatda korrupsiya darajasi nihoyatda past bo‘lib, Jahon iqtisodiy forumi reytinglarida eng shaffof iqtisodiyotlardan biri sifatida qayd etiladi. Janubiy Koreya va Tayvanda esa davlat va xususiy sektor o‘rtasidagi korrupsiya bilan bog‘liq muammolar iqtisodiy rivojlanishga ta’sir ko‘rsatgan. Singapur va Osiyo yo‘lbarslari iqtisodiy modellari umumiy jihatlarga ega bo‘lsa-da, Singapur o‘zining ochiq bozor iqtisodiyoti, strategik davlat boshqaruvi, innovatsiyalar va moliyaviy xizmatlarga tayanishi bilan ajralib turadi. Mamlakat xalqaro investitsiyalar markazi sifatida rivojlanib, yuqori darajadagi texnologiyalar va xizmatlar sohasida global yetakchilardan biriga aylandi. Bu esa Singapur iqtisodiy modelini noyob va muvaffaqiyatli qilib ko‘rsatmoqda. 14 Singapur iqtisodiy modeli muvaffaqiyatli tajriba sifatida nafaqat Osiyo, balki butun dunyo uchun namuna bo‘lib kelmoqda. Mamlakatning uzoq muddatli iqtisodiy barqarorligi bir nechta asosiy omillarga bog‘liq. Birinchidan, mamlakatning qulay geografik joylashuvi unga xalqaro savdo va logistika markazi sifatida rivojlanish imkonini berdi. Jahonning yirik transport yo‘llari chorrahasida joylashgan Singapur dunyodagi eng band portlardan biriga ega bo‘lib, yillik yuk aylanmasi bo‘yicha yetakchi o‘rinlarni egallab kelmoqda. 15 Ikkinchidan, mamlakat iqtisodiy siyosati barqaror va investorlarga qulay sharoit yaratishga yo‘naltirilgan. Singapur hukumati soliq yukini minimal darajada ushlab turish va xorijiy investorlar uchun jozibador muhit yaratish orqali iqtisodiyotga katta miqdorda kapital jalb qildi. Xalqaro kompaniyalar uchun qulay biznes muhiti tufayli Singapur moliya, texnologiya va farmatsevtika sohalarida global markazga aylandi. 14 Isomiddinov, To‘rabek. “Singapurning iqtisodiy rivojlanish strategiyasi.” Yosh olimlar, 1(16), 105–107, 2023. 15 Saidov, R.B., va Begjigitov, Elmurod Erkinboy o‘g‘li. “Xorijiy mamlakatlar sanoatlashuv tajribasi: Singapur iqtisodiy mo‘jizasi.” Journal of Economics and Business Management, 7(4), 2024. 24 Uchinchidan, innovatsion texnologiyalar va sun’iy intellekt sohasiga katta e’tibor qaratilmoqda. Singapur hukumati “Smart Nation” (Aqlli Millat) tashabbusini ilgari surib, raqamli infratuzilmani rivojlantirish, texnologik startaplarni qo‘llab-quvvatlash va sun’iy intellekt tadqiqotlarini kengaytirish ustida ish olib bormoqda. Bu esa mamlakatning kelajakda yuqori texnologiyalar markazi sifatida mavqeini mustahkamlashiga yordam beradi. 16 Biroq, Singapur iqtisodiy modelining barqarorligi uchun ba’zi muammolar ham mavjud. Demografik muammo, ya’ni aholi sonining sekin o‘sishi va qarish jarayoni ishchi kuchi ta’minotida muayyan qiyinchiliklarni yuzaga keltirishi mumkin. Hukumat bu muammoni chet ellik yuqori malakali ishchi kuchini jalb qilish va ta’lim tizimini takomillashtirish orqali hal etishga harakat qilmoqda. Shuningdek, Singapur iqtisodiyoti global iqtisodiy sharoitlarga yuqori darajada bog‘liq. Xalqaro savdo va investitsiyalar hajmidagi o‘zgarishlar mamlakat iqtisodiyotiga sezilarli ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Shuning uchun Singapur hukumati iqtisodiy diversifikatsiya va barqaror rivojlanish strategiyalarini ilgari surishga harakat qilmoqda. Xulosa qilib aytganda, Singapur iqtisodiy modeli uzoq muddatli barqaror rivojlanish va innovatsiyalar bilan bog‘liq bo‘lib, mamlakat global iqtisodiyotda yetakchi o‘rinlarni egallashni davom ettirishi kutilmoqda. Davlatning ilm-fan, texnologiyalar va investitsiyalarni qo‘llab-quvvatlashi tufayli Singapur kelajakda ham Osiyo va dunyo iqtisodiyoti markazlaridan biri bo‘lib qolishi mumkin. 16 Xasanova, Nilufar. “Singapur davlatining ta’lim tizimidagi yutuqlari.” Yosh olimlar, 2(3), 41– 43, 2024. 25 3.2-§. Singapurning jahon iqtisodiyotidagi o‘rni Singapur bugungi kunda jahon iqtisodiyotining muhim markazlaridan biri hisoblanadi. Mamlakatning kichik hududga ega bo‘lishiga qaramay, uning iqtisodiy ta’siri nihoyatda katta. Strategik geografik joylashuvi va rivojlangan infratuzilmasi Singapurga xalqaro savdo va moliya markazi sifatida mustahkam o‘rin egallash imkonini berdi. Birinchidan, Singapur dunyodagi eng yirik savdo va logistika markazlaridan biridir. Mamlakatning porti jahonning eng band portlaridan biri bo‘lib, yillik yuk aylanmasi jihatidan global yetakchilar qatorida turadi. Xalqaro savdoga ochiqligi va qulay bojxona tizimi tufayli Singapur global kompaniyalar uchun muhim tranzit nuqtasi bo‘lib xizmat qiladi. Mamlakat eksport va import bo‘yicha dunyoning eng rivojlangan davlatlari qatoriga kiradi, asosiy savdo hamkorlari esa Xitoy, AQSh, Malayziya, Yaponiya va Yevropa Ittifoqi davlatlari hisoblanadi. 17 Ikkinchidan, Singapur moliyaviy markaz sifatida jahon miqyosida katta ahamiyatga ega. Mamlakatda dunyoning eng yirik banklari va investitsiya kompaniyalari faoliyat yuritadi. Singapur hukumati investorlar uchun qulay soliq tizimi va shaffof moliyaviy siyosat yuritib, uni Osiyodagi eng yirik moliyaviy xabga aylantirgan. Ayniqsa, Islomiy bank xizmatlari, sug‘urta, venchur kapital va fintech sohalari Singapurda juda rivojlangan bo‘lib, mintaqadagi boshqa davlatlar uchun namuna hisoblanadi. Uchinchidan, Singapur innovatsion texnologiyalar va ilmiy tadqiqotlar markazi sifatida ham global miqyosda muhim rol o‘ynaydi. Davlat tomonidan sun’iy intellekt, biotexnologiya, yashil energiya va yuqori texnologiyali ishlab chiqarish sohalariga yirik investitsiyalar yo‘naltirilmoqda. Singapurning ilmiy- texnologik rivojlanishi uni kelajakning raqamli iqtisodiyotida yetakchi davlatlardan biriga aylantirishga xizmat qilmoqda. Bundan tashqari, Singapur xalqaro iqtisodiy tashkilotlar va integratsiyalarda ham faol ishtirok etadi. Mamlakat Jahon savdo tashkiloti (WTO), Osiyo-Tinch okeani iqtisodiy hamkorlik tashkiloti (APEC), ASEAN va boshqa xalqaro iqtisodiy 17 A.I. Tkachenko, A.E. Kalinina (2019) Paculariarities of economic development of Singapore. 3-bet 26 tuzilmalarning yetakchi a’zolaridan biridir. Ushbu tashkilotlar orqali Singapur global savdo qoidalarining shakllanishiga ta’sir o‘tkazib, xalqaro iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirishga hissa qo‘shmoqda. 18 Singapur jahon iqtisodiyotida yuqori texnologiyalar, moliyaviy xizmatlar, xalqaro savdo va investitsiyalar markazi sifatida muhim rol o‘ynaydi. Mamlakatning strategik iqtisodiy siyosati va innovatsion yondashuvi uni global iqtisodiyotning eng barqaror va muvaffaqiyatli ishtirokchilaridan biriga aylantirgan. Singapur iqtisodiy modeli doimiy o‘zgarishlarga moslashish qobiliyati bilan ajralib turadi. Mamlakatning barqaror rivojlanishi va global iqtisodiyotdagi muhim o‘rnini saqlab qolishi uchun bir qancha strategik yo‘nalishlar belgilangan. Kelajakda Singapur innovatsion texnologiyalar, yashil iqtisodiyot va raqamli infratuzilmani yanada rivojlantirishga katta e’tibor qaratadi. Birinchidan, Singapurning innovatsion iqtisodiy rivojlanishi kuchayib boradi. Mamlakat sun’iy intellekt, robototexnika, kiberxavfsizlik va raqamli texnologiyalar sohasiga yirik investitsiyalar kiritmoqda. Startap ekotizimi va venchur kapital bozori rivojlanganligi sababli, Singapur global miqyosda yangi texnologiyalarni tatbiq etish bo‘yicha yetakchi davlatlardan biriga aylanishi kutilmoqda. Hozirda davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanayotgan “Smart Nation” (Aqlli millat) strategiyasi kelajakdagi iqtisodiy o‘sishning asosiy omili hisoblanadi. 19 Ikkinchidan, yashil iqtisodiyot va barqaror rivojlanish Singapur uchun ustuvor yo‘nalishlardan biri bo‘lib qolmoqda. Mamlakat barqaror energiya manbalariga o‘tish, chiqindilarni qayta ishlash, ekologik toza transport tarmoqlarini kengaytirish kabi tashabbuslarni qo‘llab-quvvatlamoqda. 2030- yilgacha karbon neytrallikka erishish Singapur hukumati oldida turgan muhim vazifalardan biri bo‘lib, ushbu yo‘nalishda bir qancha islohotlar amalga 18 Eng Fon Pang (1985) Labour market changes and industrialisation in Singapore 13-20 bet Google scholar 19 Isomiddinov, To‘rabek. “Singapurning iqtisodiy rivojlanish strategiyasi.” Yosh olimlar, 1(16), 105–107, 2023. 27 oshirilmoqda. Xususan, quyosh energiyasi va yashil texnologiyalarni rivojlantirish bo‘yicha yangi investitsiya loyihalari yo‘lga qo‘yilmoqda. Uchinchidan, xalqaro iqtisodiy hamkorlik va mintaqaviy integratsiya Singapurning global o‘rnini mustahkamlashda davom etadi. Singapur hozirgi vaqtda ASEAN, APEC va boshqa xalqaro tashkilotlar doirasida hamkorlikni kengaytirib, yangi savdo bitimlari imzolashga e’tibor qaratmoqda. Xitoy, Hindiston, AQSh va Yevropa Ittifoqi kabi yirik iqtisodiyotlar bilan strategik sheriklikni rivojlantirish mamlakatning barqaror iqtisodiy o‘sishini ta’minlashga xizmat qiladi. 20 To‘rtinchidan, ta’lim va inson kapitaliga investitsiyalar Singapur iqtisodiyotining asosiy tayanchlaridan biri bo‘lib qoladi. Innovatsion iqtisodiyot sharoitida yuqori malakali kadrlarni tayyorlash muhim ahamiyat kasb etadi. Shu sababli, Singapur hukumati STEM (fan, texnologiya, muhandislik va matematika) yo‘nalishlari bo‘yicha ta’limni rivojlantirish, kasbiy ta’lim dasturlarini kengaytirish va ilmiy tadqiqotlarga sarmoya kiritish orqali raqobatbardosh inson kapitalini shakllantirishga intilmoqda. Xulosa qilib aytganda, Singapur kelajakda ham global iqtisodiyotning yetakchi ishtirokchilaridan biri sifatida o‘z mavqeini saqlab qolish uchun strategik islohotlarni davom ettiradi. Innovatsiyalar, yashil iqtisodiyot, xalqaro hamkorlik va inson kapitaliga sarmoya yo‘naltirish orqali mamlakat o‘zining iqtisodiy barqarorligini va yuqori raqobatbardoshligini ta’minlashni maqsad qilgan. 20 Jean E.Abshire(2011) The history of Singapore 40-50 bet Greenwood publishing group 28 3.3-§. Singapur tajribasidan o‘rganish imkoniyatlari Singapur iqtisodiy modeli dunyodagi eng muvaffaqiyatli rivojlanish strategiyalaridan biri hisoblanadi. Mamlakat qisqa vaqt ichida ortga qolgan hududdan global moliyaviy va texnologik markazga aylangan. Ushbu tajribani tahlil qilish va o‘rganish rivojlanayotgan davlatlar uchun muhim ahamiyatga ega. Singapur tajribasidan olingan saboqlar samarali iqtisodiy boshqaruv, innovatsion rivojlanish va xalqaro hamkorlikni kengaytirish yo‘nalishlarida foydalanish imkoniyatini beradi. Birinchidan, samarali davlat boshqaruvi va iqtisodiy siyosatni shakllantirish Singapur tajribasining asosiy saboqlaridan biridir. Mamlakat hukumatining iqtisodiy islohotlarni qat’iy amalga oshirgani, korrupsiyaga qarshi kurash va qonun ustuvorligini ta’minlagani milliy taraqqiyot uchun muhim omil bo‘ldi. Shu boisdan, Singapur tajribasidan o‘rganish maqsadida davlat boshqaruvi tizimini takomillashtirish va samaradorlikni oshirish bo‘yicha islohotlar amalga oshirilishi mumkin. 21 Ikkinchidan, ta’lim va inson kapitaliga investitsiyalarni ko‘paytirish muhim saboqlardan biri bo‘lib, bu har qanday davlatning uzoq muddatli rivojlanishini ta’minlaydi. Singapur global miqyosda eng ilg‘or ta’lim tizimlaridan biriga ega bo‘lib, mamlakatning muvaffaqiyat kaliti malakali inson resurslariga bog‘liq ekanligini isbotladi. Bu esa boshqa davlatlarga ta’lim tizimini modernizatsiya qilish, fan va texnologiyalarni rivojlantirish hamda innovatsion iqtisodiyotga asoslangan yangi kadrlarni tayyorlash zarurligini ko‘rsatadi. Uchinchidan, tashqi investitsiyalarni jalb qilish va qulay biznes muhitini shakllantirish Singapur iqtisodiyotining asosiy ustunlaridan biridir. Mamlakatda xorijiy investorlar uchun qulay sharoitlar yaratilgan bo‘lib, ochiq va shaffof qonunchilik, zamonaviy infratuzilma hamda past soliq stavkalari iqtisodiy o‘sishni tezlashtirdi. Boshqa davlatlar ham investorlarni jalb qilish uchun shaffoflikni oshirish, soliqlarga oid islohotlar o‘tkazish va texnologik infratuzilmani takomillashtirish kabi choralarni ko‘rishlari lozim. 21 Xasanova, Nilufar. “Singapur davlatining ta’lim tizimidagi yutuqlari.” Yosh olimlar, 2(3), 41– 43, 2024. 29 To‘rtinchidan, raqamli texnologiyalar va innovatsion iqtisodiyotga e’tibor qaratish Singapur tajribasidan olingan muhim saboqlardan biri sanaladi. Zamonaviy dunyoda axborot texnologiyalari va sun’iy intellekt rivojlanishi davlatlarning iqtisodiy o‘sishiga bevosita ta’sir ko‘rsatmoqda. Singapur hukumatining raqamli iqtisodiyot va “aqlli shahar” konsepsiyasini rivojlantirishga yo‘naltirilgan strategiyasi har qanday mamlakat uchun o‘rnak bo‘lishi mumkin. Shu sababli, boshqa davlatlar ham zamonaviy texnologiyalarni rivojlantirish va innovatsiyalarni rag‘batlantirishga katta e’tibor qaratishlari zarur. Singapur iqtisodiy modeli samarali boshqaruv, ta’lim va inson kapitaliga sarmoya, tashqi investitsiyalarni jalb qilish hamda innovatsion texnologiyalarni rivojlantirish kabi muhim jihatlar bilan ajralib turadi. Ushbu tajriba boshqa davlatlar uchun ham milliy taraqqiyot strategiyalarini shakllantirishda muhim o‘rnak bo‘lishi mumkin. Rivojlanayotgan davlatlar Singapur tajribasidan kelib chiqib, o‘z iqtisodiyotini mustahkamlash va global raqobatbardoshligini oshirish uchun zarur islohotlarni amalga oshirishlari lozim. 22 Singapur iqtisodiy rivojlanish modeli dunyo miqyosida eng muvaffaqiyatli strategiyalardan biri hisoblanadi. Mamlakat qisqa vaqt ichida mustamlaka bo‘lgan kichik hududdan global moliyaviy, texnologik va transport markaziga aylangan. Ushbu muvaffaqiyatning asosi davlat boshqaruvining samaradorligi, inson kapitaliga investitsiya, innovatsion texnologiyalarga e’tibor hamda ochiq iqtisodiy siyosatga asoslangan. Singapur tajribasi shuni ko‘rsatadiki, iqtisodiy rivojlanishning kaliti samarali boshqaruv va korrupsiyaga qarshi kurashdan boshlanadi. Davlatning islohotlarni qat’iy amalga oshirgani, biznes uchun qulay shart-sharoit yaratgani va xalqaro investitsiyalarni faol jalb qilgani mamlakatning tez rivojlanishiga yordam berdi. Boshqa rivojlanayotgan davlatlar ham iqtisodiy barqarorlikni ta’minlash uchun shaffof boshqaruv tizimini yaratishlari, xorijiy kapitalni jalb qilish uchun qulay muhit shakllantirishlari va tadbirkorlikni rivojlantirishlari lozim. 22 Saidov, R.B., va Begjigitov, Elmurod Erkinboy o‘g‘li. “Xorijiy mamlakatlar sanoatlashuv tajribasi: Singapur iqtisodiy mo‘jizasi.” Journal of Economics and Business Management, 7(4), 2024. 30 Ta’lim va inson kapitaliga sarmoya kiritish ham Singapurning barqaror taraqqiyotida muhim o‘rin tutadi. Yuqori sifatli ta’lim tizimi va malakali ishchi kuchi iqtisodiy o‘sishning asosiy drayveri bo‘lib xizmat qiladi. Shuning uchun, boshqa davlatlar ham ta’lim tizimini modernizatsiya qilish, yoshlarni ilm-fan va innovatsiyaga yo‘naltirish hamda zamonaviy texnologiyalarni o‘zlashtirishga alohida e’tibor qaratishlari lozim. 23 Bundan tashqari, texnologik taraqqiyot va innovatsion infratuzilmani rivojlantirish hozirgi global iqtisodiyotning ajralmas qismiga aylangan. Singapur “aqlli shahar” konsepsiyasini joriy qilib, raqamli iqtisodiyot va sun’iy intellekt sohalarida ilg‘or davlatlardan biriga aylandi. Shunday ekan, zamonaviy davlatlar ham texnologiyalarga katta e’tibor qaratib, iqtisodiyotning raqamli transformatsiyasiga ustuvorlik berishlari lozim. Xulosa qilib aytganda, Singapur iqtisodiy rivojlanish modeli ko‘plab davlatlar uchun o‘rganish va tajriba olishga arziydigan mukammal namuna sanaladi. Davlat boshqaruvi, ta’lim, innovatsiyalar va investitsiyalarni jalb qilish strategiyalari har qanday davlatning uzoq muddatli iqtisodiy barqarorligini ta’minlay oladi. Shunday ekan, ushbu modeldan olingan saboqlarni hisobga olib, har bir mamlakat o‘z iqtisodiy strategiyasini ishlab chiqishi va modernizatsiya yo‘lida aniq maqsadlarga intilishi lozim. 23 Eng Fon Pang (1985) Labour market changes and industrialisation in Singapore 13-20 bet Google scholar 31 XULOSA Ushbu “ Singapurning iqtisodiy rivojlanish modeli ” mavzusidagi kurs ishi kirish, asosiy qism, xulosa va foydalanilgan adabiyotlardan iborat. Asosiy qism 3 ta bob va 9 ta paragrafdan tashkil topgan. Singapur iqtisodiy rivojlanish modeli dunyodagi eng muvaffaqiyatli iqtisodiy tajribalardan biri hisoblanadi. Mamlakat o‘zining tabiiy resurslarga ega emasligiga qaramay, samarali davlat boshqaruvi, investitsiyalarni jalb qilish siyosati, innovatsiyalarni rivojlantirishga qaratilgan strategiyalar va ta’lim tizimini takomillashtirish orqali yuqori iqtisodiy natijalarga erishdi. Ushbu model iqtisodiy rivojlanishni tezlashtirishni istagan barcha davlatlar uchun namunaviy tajriba sifatida xizmat qilishi mumkin. Ayniqsa, rivojlanayotgan mamlakatlar kuchli institutsional islohotlar, biznes muhitining shaffofligi, texnologik taraqqiyotga yo‘naltirilgan investitsiyalar va inson kapitalini rivojlantirish kabi Singapur strategiyasining asosiy elementlaridan o‘rganishlari mumkin. Shu bois, Singapur tajribasi nafaqat Osiyo, balki butun dunyo uchun muhim saboqlarga ega. I bob yuzasidan xulosa. Singapurning iqtisodiy rivojlanishi uning murakkab tarixiy yo‘li, o‘ziga xos iqtisodiy modeli va davlat siyosati orqali shakllangan. Mustamlaka davridan boshlab, mustaqillikka erishganidan keyin ham Singapur tabiiy resurslarga ega bo‘lmagan kichik davlat bo‘lib, global iqtisodiyotga integratsiyalashish orqali rivojlanish yo‘lini tanladi. Hukumat tomonidan ishlab chiqilgan samarali iqtisodiy model ochiq bozor iqtisodiyoti, erkin savdo siyosati, samarali davlat boshqaruvi va innovatsiyalarni qo‘llab-quvvatlash asosida shakllandi. Davlat siyosati esa iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantirish, xorijiy investitsiyalarni jalb qilish va biznes uchun qulay muhit yaratishga qaratildi. Bu omillar Singapurning qisqa vaqt ichida global iqtisodiyotning yetakchi markazlaridan biriga aylanishida asosiy rol o‘ynadi. II bob yuzasidan xulosa. Singapurning iqtisodiy yuksalishi bir qator muhim omillar bilan bog‘liq. Mamlakatning investitsiyalar va tashqi savdo siyosati xorijiy kapitalning faol jalb 32 qilinishi va iqtisodiyotning eksportga yo‘naltirilganligi bilan ajralib turadi. Hukumat kompaniyalar uchun soliq imtiyozlari yaratib, erkin iqtisodiy zonalarni rivojlantirishga katta e’tibor qaratdi. Innovatsion texnologiyalar va infratuzilma esa Singapur iqtisodiyotining zamonaviy va raqamli asosga o‘tishida muhim rol o‘ynadi. “Aqlli shahar” konsepsiyasi va yuqori texnologiyali ishlab chiqarish sohasi mamlakatning raqobatbardoshligini oshirdi. Inson kapitali va ta’lim tizimi Singapurning iqtisodiy muvaffaqiyatida hal qiluvchi omil bo‘ldi. Yuksak malakali kadrlar tayyorlashga yo‘naltirilgan ta’lim tizimi va doimiy kasbiy rivojlanish dasturlari innovatsion iqtisodiyotga asos yaratdi. III bob yuzasidan xulosa. Singapurning iqtisodiy modeli boshqa Osiyo yo‘lbarslari – Janubiy Koreya, Tayvan va Gonkongning iqtisodiy strategiyalariga juda o‘xshash. Ushbu davlatlar ham eksportga yo‘naltirilgan iqtisodiyot, kuchli davlat nazorati, ta’lim va texnologik taraqqiyotga katta sarmoya kabi tamoyillarga asoslangan holda rivojlanishdi. Biroq, Singapur shaffof boshqaruv, juda yuqori biznes qulayligi va moliyaviy markaz sifatidagi roli bilan ulardan ajralib turadi. Bugungi kunda Singapur global iqtisodiyotda yirik logistika markazi, investitsiyalar va moliya markazi, innovatsion texnologiyalar yetakchisi sifatida muhim o‘rin egallaydi. Singapur tajribasi ko‘plab rivojlanayotgan davlatlar uchun namuna bo‘lib, samarali boshqaruv, texnologik rivojlanish va inson kapitaliga sarmoya kiritish orqali iqtisodiy o‘sishni ta’minlash mumkinligini ko‘rsatadi. 33 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR O zbekiston respublikasi prezidentining farmon va qarorlariʻ 1. O zbekiston Respublikasi Prezidentining 19.03.2021 yildagi PQ-5032- ʻ son. Fizika sohasidagi ta’lim sifatini oshirish va ilmiy tadqiqotlarni rivojlantirish chora-tadbirlari to g risida. ʻ ʻ Prezident asarlari 2. Mirziyoyev SH.M. Yuksak va farovon, demokratik O‘zbekiston davlatini birga quramiz.:T.:”O‘zbekiston”, 2016 3. Mirziyoyev, Sh. M. (2017). Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik - har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo‘lishi kerak. Toshkent: Uzbekistan. Ilmiy asarlar, Monografiyalar, risolalar 4. Isomiddinov, To‘rabek. “Singapurning iqtisodiy rivojlanish strategiyasi.” Yosh olimlar, 1(16), 105–107, 2023. 5. Xasanova, Nilufar. “Singapur davlatining ta’lim tizimidagi yutuqlari.” Yosh olimlar, 2(3), 41–43, 2024. 6. Saidov, R.B., va Begjigitov, Elmurod Erkinboy o‘g‘li. “Xorijiy mamlakatlar sanoatlashuv tajribasi: Singapur iqtisodiy mo‘jizasi.” Journal of Economics and Business Management, 7(4), 2024. 7. A.I. Tkachenko, A.E. Kalinina (2019) Paculariarities of economic development of Singapore. 3-bet 8. Eng Fon Pang (1985) Labour market changes and industrialisation in Singapore 13-20 bet Google scholar 9. Jean E.Abshire(2011) The history of Singapore 40-50 bet Greenwood publishing group Internet saytlar: 10. http://www.britannica.com/place/Singapore 11. http://www.sg101.gov.sg/economy/surviving-our-independence/1959- 1965/ 34
I BOB. SINGAPURNING IQTISODIY RIVOJLANISH ASOSLARI
1.1-§. Singapurning iqtisodiy rivojlanishiga tarixiy nuqtai nazar .....................
1.2-§. Singapurning iqtisodiy modelining asosiy xususiyatlari .........................
1.3-§. Davlat siyosati va iqtisodiy islohotlar .....................................................
II BOB. SINGAPURNING IQTISODIY YUKSALISH OMILLARI
2.1-§. Investitsiyalar va tashqi savdo siyosati ...................................................
2.2-§. Innovatsion texnologiyalar va infratuzilma ............................................
2.3-§. Inson kapitali va ta’lim tizimining roli ...................................................
III BOB. SINGAPURNING IQTISODIY MODELI VA BOSHQA DAVLATLAR BILAN TAQQOSLASH
3.1-§. Singapur va Osiyo yo‘lbarslari iqtisodiy modellari ................................
3.2-§. Singapurning jahon iqtisodiyotidagi o‘rni ..............................................
3.3-§. Singapur tajribasidan o‘rganish imkoniyatlari ........................................


 

“Singapurning iqtisodiy rivojlanish modeli” mavzusidagi kurs ishi Oʻzbekiston Respublikasi Oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirining 2021 yil 19 oktabrdagi 35-2021-son buyrugʻi bilan tasdiqlangan “Davlat ta’lim standarti”da koʻzda tutilgan. Buning natijasida ushbu kurs ishida Qurish yasash matiryallarining turlari mavzusini tavsiya etilgan adabiyotlardan va internet manzillaridan oʻrganib, ma’lumot toʻplab, toʻplangan ma’lumotlarni umumlashtirgan holda kurs ishida aks ettirdim.

 

Singapur bugungi kunda dunyoning eng rivojlangan va raqobatbardosh iqtisodiyotiga ega davlatlardan biri hisoblanadi. Mustaqillikka erishganidan so‘ng, qisqa vaqt ichida u iqtisodiy yuksalishning noyob modelini yaratib, global iqtisodiyotda muhim o‘rin egalladi. Singapur iqtisodiy modeli yuqori darajadagi davlat boshqaruvi, xorijiy investitsiyalarni faol jalb etish, innovatsion texnologiyalarni keng joriy etish va inson kapitaliga sarmoya kiritish kabi asosiy tamoyillarga tayanadi. 
 

Купить