Информация о документе

Цена 15000UZS
Размер 981.4KB
Покупки 0
Дата загрузки 16 Сентябрь 2023
Расширение docx
Раздел Дипломные работы
Предмет Энергетика

Продавец

Bohodir Jalolov

SIRDARYO IES da 300mw li bug' turbina qurilmasi kondensatorida kondensatsiyalanmaydigan bug'-havo aralashmasini olib tashlovchi suv oqimli ejektorlarning hisobi

Купить
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI ISLOM KARIMOV NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI FAKULTET ISSIQLIK ENERGETIKASI KAFEDRA ISSIQLIK ENERGETIKASI MALAKAVIY YAKUNIY ISHI SIRDARYO IES da 300mw li bug’ turbina qurilmasi kondensatorida kondensatsiyalanmaydigan bug’-havo aralashmasini olib tashlovchi suv oqimli ejektorlarning hisobi . Toshkent Mundarija: Kirish Asosiy Qism Suv oqimli ejektorlar Suv oqimli ejektorlar sxemalari LMZ gidrozatvor sxemasi Suv oqimli ejektorda sinovlar va ish jarayoni Suv oqimli ejektori va kondensatorning birgalikda ishlash Suv oqimli ejektorlarni ishga tushirish sxemasi Suv oqimli ejektorlarni hisoblash Mehnat muhofazasi va xavfsizlik texnikasi Iqtisodiy qism Ekologik qism Xulosa Foydalanilgan adaiyotlar 2 Kirish Hozirgi vaqtda O’zbekiston energetika tizimida qariyib 40 ta elektr stansiyalar mavjud bo’lib ulardan eng yirik elektr stansiyalardan quyidagilar: 1. Namanganda joylashgan To’raqo’rg’on IES quvvati 900 MBt. 2. Toshkent IES 2230 MBt. 3. Toshkent IEM 57 MBt. 4. Sirdaryo IES 3215 MBt. 5. Qashqadaryoda joylashgan Talimarjon IES 1700 MBt. 2 6. Farg’ona IEM 329 MBt. 7. Muborak IEM 60 MBt. 8. Navoiy IES 2070 MBt. 9. Taxiatosh IES 1190 MBt. 10. Yangi Angren IES 2100 MBt. O’zbekistonning energetika tizimi yiliga 60 mlrd kVt soatga yaqin elektr energiyasini ishlab chiqarish imkoniyatiga ega, unda umumiy o’rnatilgan quvvati 12,3 mln kVt bo’lgan 42 ta issiqlik va gidravlik stansiyalari ishlab turibdi. Respublikaning 14 t а yirik shaharlarida iste’molchilar markazlashtirilgan ravishda issiqlik energiyasi bilan ta’minlanadi. Suv isitish qozonlarining umumiy o’rnatilgan quvvati 250 ming GJ dan ziyoddir. Energetika yoki energetik tizim tushunchasi ostida energetika manbalarini barcha turlarini olish, o’zgartirish, taqsimlash va xalq xo’jaligida ishlatish uchun tuzilgan tabiiy va sun’iy (inson tomonidan yaratilgan) tizimlar birligi tushiniladi. Elektr stansiyasi — elektr energiyasi ishlab chiqarish uchun mo ljallanganʻ uskunalar, jihozlar va apparatlar, buning uchun zarur inshootlar va binolar majmui; elektr energiyasi ishlab chiqaruvchi korxona hisoblanadi. Energiya manbalariga qarab, issiqlik elektr stansiyalari (IES, bug turbinali, gaz turbinali, dizelli), ʻ gidroelektr stansiya, shamol elektr stansiyasi, gidroakkumulyatsiyalovchi elektr stansiyasi, ko tarilish suv elektr stansiyasi va magnitogidrodinamik generatorli 3 ʻ styalarga bo linadi. Atom elektr stansiyasi, geotermal (yer issiqligidan ʻ 3 foydalanuvchi) elektr st-yalari va gelioenergetika st-yalari issiqlik elektr st-yasi jumlasiga kiradi. 2016 — 2022-yillarda respublikamizda elektr energiyasi ishlab chiqarish ko’rsatkichlari: ➖ 2016-yil - 59,0 mlrd kVt ⋅ soat; ➖ 2017-yil - 60,7 mlrd kVt ⋅ soat; ➖ 2018-yil - 62,8 mlrd kVt ⋅ soat; ➖ 2019-yil - 63,6 mlrd kVt ⋅ soat; ➖ 2020-yil - 66,4 mlrd kVt ⋅ soat; ➖ 2021-yil - 71,3 mlrd kVt ⋅ soat; ➖ 2022-yil - 74,3 mlrd kVt ⋅ soat*. 2022-yilda elektr energiyasi ishlab chiqarish hajmi 2016-yilga nisbatan 15,3 mlrd kVt ⋅ soatga yoki 25,9 foizga ko’pni tashkil etdi. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 13.01.2023 kuni elektr energetikasi sohasini yanada rivojlantirish bo’yicha joriy yilga asosiy vazifalar muhokamasiga bag’ishlangan yig’ilish o’tkazdi. Davlatimiz rahbarining 2019 yil 1 fevraldagi qaroriga muvofiq, O’zbekiston Respublikasi Energetika vazirligi tashkil etilgan edi. O’sha yilning 27 martidagi Prezident qaroriga asosan, “O’zbekenergo” aksiyadorlik jamiyati isloh qilinib, uning negizida “Issiqlik elektr stansiyalari”, “O’zbekiston milliy elektr tarmoqlari” va “Hududiy elektr tarmoqlari” aksiyadorlik jamiyatlari tashkil topdi. Hisob-kitoblarga ko’ra, 2030 yilga borib yurtimizda elektr energiyasi iste’moli hozirgiga nisbatan 2 barobar ko’p bo’lishi kutilmoqda. Shu bois Energetika vazirligiga keyingi o’n yilda umumiy quvvati 7900 MVt ni tashkil etadigan yangi issiqlik elektr stansiyalarini ishga tushirish bo’yicha topshiriqlar berildi. Shuningdek, investorlarni jalb qilgan holda, 8000MVt quvvatga ega quyosh va shamol elektr stansiyalarini qurish, gidro elektr stansiyalari quvvatini 1935 MVt ga oshirish, kichik gidro elektr stansiyalar barpo etishni xususiy sektorga berish 4 yuzasidan vazifalar belgilandi. Mutasaddi tashkilotlarga Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi bilan birgalikda elektr energiyasi sohasida zamonaviy texnologiyalar bilan bevosita ishlaydigan o’rta va kichik bo’g’in mutaxassislarini tayyorlash bo’yicha besh yillik dastur ishlab chiqish vazifasi qo’yildi. Yig’ilishda muhokama qilingan masalalar yuzasidan soha korxonalari rahbarlari hisobot berdi, chora-tadbirlar belgilab olindi. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 20-fevral kuni elektr energetikasi tarmog’ida investitsiya loyihalarini amalga oshirish va sohani rivojlantirish masalalariga bag’ishlangan yig’ilish o’tkazdi. Bu haqda Prezident matbuot xizmati xabar berdi. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 1-fevraldagi qaroriga muvofiq O’zbekiston Respublikasi Energetika vazirligi tashkil etildi. Unga elektr energetikasi hamda neft-gaz sohasidagi muammolarni bartaraf etish, iqtisodiyot tarmoqlari va mamlakat aholisini yoqilg’i-energetika resurslari bilan barqaror ta’minlash bo’yicha katta vakolatlar berildi. 2019 yilgi Investitsiya dasturiga elektr energiyasi tizimi bo’yicha umumiy qiymati 8,1 milliard dollarlik 33 ta loyiha kiritilgan. Bu yil qariyb 620 million dollar o’zlashtirilib, 7 ta yirik loyiha ishga tushirilishi belgilangan. Prezident ushbu investitsiya loyihalarini sifatli amalga oshirish, mavjud kamchiliklarni bartaraf etish bo’yicha topshiriqlar berdi. Masalan, xalqaro moliya institutlari ishtirokidagi «Taxiatosh issiqlik elektr stansiyasidan Xorazm-Sarimoy punktigacha 220 kVt li elektr liniyalarini tortish», «Yuqori kuchlanishli podstansiyalarni modernizatsiya qilish», «To’raqo’rg’on issiqlik elektr stansiyasini qurish» loyihalarini amalga oshirish muddatlari kechikkan. Shu bois Energetika vazirligi, «O’zbekenergo» AJga xalqaro moliya tashkilotlari mablag’larini to’liq o’zlashtirish, loyihalarni o’z vaqtida bajarib, mablag’larni iqtisod qilish vazifalari qo’yildi. 5 Shavkat Mirziyoyev energetika sohasidagi muammolar haqida gapirdi Ayni vaqtda O’zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev Oliy Majlisga murojaatnoma yo’llamoqda. Bu haqda “Daryo” muxbiri xabar berdi. Prezident energetika sohasidagi muammolar bugun paydo bo’lmaganini aytdi. “Ko’p yillar davomida yangi gaz konlariga investitsiya kiritilmagani, elektr va gaz tarmoqlari modernizatsiya qilinmagani ham, ayni haqiqat. Oqibatda, tizimda aniq hisob-kitob yo’qligi, katta yo’qotishlar oddiy holga aylanib qolgan edi. Shu bilan birga, so’nggi olti yilda aholimiz 12 foizga, sanoat korxonalari esa 2 barobarga ortib, 45 mingdan 100 mingtaga ko’paydi. Natijada, elektr energiyasiga talab kamida 35 foizga oshdi va yildan-yilga ko’payib bormoqda”, — dedi prezident. Davlat rahbari iqtisodiyot barqaror rivojlanishi uchun, energetika sohasiga 25-30 milliard dollar investitsiya kerakligini qo’shimcha qildi. “Bunga faqatgina xususiy investitsiyalarni jalb qilish orqali erishish mumkin. Shu bois, so’nggi uch yilda sohaga 8 milliard dollarlik to’g’ridan-to’g’ri investitsiyalar jalb qilindi. Jumladan, Buxoro, Namangan va Xorazmda quvvati 500 MVt li yana 3 ta quyosh stansiyalarini qurish bo’yicha tanlov yakunlandi”, — dedi prezident. Shavkat Mirziyoyev yil boshidan quvvati 1500 MVt li 7 ta elektr stansiyasi ishga tushirilganini aytdi. “Kelasi yilda yana 4500 MVt li 11 ta yirik loyihani yakuniga yetkazamiz. Jumladan, Buxoro, Jizzax, Qashqadaryo, Navoiy, Samarqand, Farg’ona va Toshkent viloyatlarida barpo etiladigan quyosh va shamol elektr stansiyalari hisobiga, qo’shimcha 14 milliard kVt li elektr energiya ishlab chiqariladi. Bu orqali, xonadonlarga beriladigan elektr energiyasi 50 foizga ko’payadi”, — dedi prezident. “Ochiq aytish kerak, ko’p iqtisodchilar energetika sohasida erkin bozorga o’tishni taklif qilmoqda. Bu – to’g’ri yo’l. Men ham buni xohlayman. Lekin, xalqimizning jon boshiga daromadi, ijtimoiy himoyasini o’ylab, bu sohadagi islohotlarni shoshmasdan, bosqichma-bosqich qilishimiz kerak. 6 Eng muhim masala – energiya resurslaridan samarali foydalanish. Afsuski, iqtisodiyotimizda energiya sarfi boshqa davlatlardan 2 barobar yuqori. Shuning uchun, energiya samaradorligini oshirish Milliy dasturini qabul qilamiz. Energetika sohasida erkin bozorga o’tishimiz shart. Agar erkin bozorga o’tmasak, bizga investor kelmaydi”, — deya qo’shimcha qildi prezident. Toshkent IEMda har birining quvvati 32 MVt dan bo’lgan ikkita gaz turbina qurilmalarini qurish ishlari davom etmoqda Turkiyaning “Çalik Enerji” kompaniyasi pudratchiligida barpo etilayotgan mazkur loyiha 2024-yilga qadar ishga tushirilishi rejalashtirilgan. Loyiha amalga oshirilishi natijasida markaz tomonidan yiliga qo’shimcha 515,6 million kVt ⋅ soat elektr va 690,3 ming Gkal issiqlik energiyasi ishlab chiqariladi. Германиянинг Siemens компанияси билан ҳамкорликда Сурхондарё ва Навоий вилоятларида иссиқлик электр станциялари қуриш бўйича келишувга эришилди . Kun.uz мухбирининг Берлиндан хабар беришича , бу ҳақда 2 май куни Германия – Ўзбекистон бизнес форумида маълум қилинган . 7 SUV OQIMLI EJEKTORLARINING MAQSAD, DIZAYNLAR VA QO’SHIMCHA SXEMALARI Issiqlik elektr stansiyasi kondensator qurilmasining suv oqimli ejektori bir bosqichli qurilma bo’lib, uning saplosida ishchi suv oqimi kondensatordagi kondensatsiyalanmaydigan gazlarni so’rib oladi va oqim qismi bilan aralashtiradi keyingi bosqichda ularni quvur liniyasi drenaj tizimi orqali o kanalga yoki drenajga tashlab yuboradi. Bug’ turbinasi kondensatorlari uchun ishlatiladigan suv oqimi ejektorlari kondensatorda kondensatlanmagan gazlarni doimiy ravishda olib tashlash orqali ma’lum bir bosimni ushlab turadi, bug’ turbinasi qurilmasining vakuum zonasidagi bosimni hosil qilsh (asosiy ejektorlar), shuningdek bug’ turbinasini ishga tushirishda (ishga tushirish ejektori) tomonidan vakuum hosil qilinadi. Suv oqilmi ejektorining asosiy xarakteristikasi bu, bosimning funktsional bog’liqligi, kondensatordan so’rilgan havo oqimi P so’ri , ejektorini qabul qilish kamerasiga kiruvchi bug’-havo aralashmasi miqdori G B . Kondensatordagi bosim P K , asosan sovutish suvi harorat bilan belgilanadi, uning oqim tezligi va turbinaning kondensatori P so’ri dan bug’ qarshiligi bilan farqlanadi. Suv oqimli ejektor kondensatordan nafaqat kondensatsiyalanmaydigan gazlarni (asosan havo), shuningdek, ishchi suv oqimida kondensatsiyalanadigan ma’lum miqdordagi bug’ni olib chiqish uchun ham energiya sarflaydi. Kondensatordan so’rilgan havo va bug’ sarfining nisbati vakuum tizimining zichligiga, kondensator va suv oqimi ejektorlarining rejim parametrlariga va ejektorlar soniga bog’liq. 1-rasmda suv oqimlii ejektorining an’anaviy konstruktiv sxemasi, ko’rsatilgan. 8 1-rasm suv oqimli ejektorining sxemasi 1-ishchi saplo, 2-qabul qiluvchi kamera, 3-aralashtirish kamerasi, 4-diffuzor, 5-drenaj trubkasi, 6-siqilgan havo aralashmasi, 7 - ishchi suyuqlik(suv), 8-kondensatorning bug’ - havo aralashmasi. Qisqa aralashtirish kamerasi va diffuzorli ejektorga misol 2-rasmda ko’rsatilgan . 2-rasm T o’rt soploli past bosimda ishlaydigan suv oqilmi ejektori 9 1-to’rt qatorli saplo, 2-qabul qiluvchi kamera, 3-aralashtirish kamerasi,4-diffuzor, 5-havo-suv aralashmasining chiqishi, 6 - havo-bug’ aralashmasining kirishi, 7-suv kiri shi . 3-rasmda LMZ tomonidan ishlab chiqilgan EV 4-1400 tipidagi to’rt korpusli ejektor ko’rsatilgan, 300 MVt quvvatga ega turbinalarning birinchi modifikatsiyalari uchun ishlatilgan. U to’rttadan parallel umumiy qabul qilish kamerasiga ega bo’lgan bir korpusli ejektorlarga, turbina kondensatorida hosil bo’lgan bug’-havo aralashmasi kiritiladi. Tajriba lar shuni ko’rsatdiki, bu ejektor lar ishla sh jarayonida te branishlar hosil bo’ladi . 3-rasm EV-4-1400 LMZ suv oqim li ejektor 1-suv kirish trubkasi, 2-qabul qilish kamerasi, 3-aralashtirish kamerasi va diffuzor (4 dona), 4-chiqish trubkasi, 5-suv oqimliaralashmasining chiqishi, 6-so’rilgan bug’ - havo aralashmasining kirishi, 7-saplo (4 dona) 70-yillarda VTI da o’tkazilgan ish jarayoni tadqiqotlari asosida taklif etilgan konstruksiya, uzluksiz aralashtirish kameralari (kanallari) bo’lgan diffuzorsiz suv oqilmi ejektori mavjud. 4 " a " rasmda yetti kanalli suv oqilmi ejektorining konstruktiv sxemasi ko’rsatilgan, EV7-1000, bu EV4-1400 ejektorlariga nisbatan 10 ancha yuqori samaradorlikka ega va ish paytida deyarli tebranmaydi. 300 va 800 MVt quvvatga ega turbinalar kondensatorida yangi ejektorlar joriy etililgan 4-rasm Kengaytrilgan aralashtirish kamerasi bo’lgan suv oqilmi ejektorlarining dizayn sxemasi. a) EV-7-1000 VTI tipidagi y etti kanalli ejektor, b) 1-ishchi saplo, 2-qabul qiluvchi kamera, 3-aralashtirish kamerasi, 4-drenaj quvuri, 5-havo oqimining chiqishi, 6-bo’ylama qovurg’alar, 7-kondensatordan bug’ - havo aralashmasining kirishi, 8-bosimli suv kamerasi, 11 9-ishchi suvning kirishi, 10-chiqariladigan havoni y etkazib berish uchun oyna. VTI da ishlab chiqilgan, bir, uch, to’rt va yetti kanalli sanoat sharoitida va sinovdan o’tgan diametri 80, 100 va 125 mm bo’lgan aralashtirish kameralari bo’lgan ejektorlar. Tadqiqotlar shuni ko’rsatdiki, har biri uchun saplo oldida ishlaydigan suvning bosim qiymatlari kamera kesimlarining optimal nisbati mavjud, bunda uning izotermik samaradorligi maksimal qiymatga ega bo’ladi. Eng ko’p yangi turbinalar uchun LMZ tomonidan ishlab chiqilgan yetti kanalli suv oqimli ejektorlar keng tarqalgan. Mahalliy elektr stantsiyalarida yetti kanalli suv oqimli ejektorlarini ishlatish bo’yicha yigirma yillik tajriba shuni ko’rsatdiki vaqt o’tishi bilan aralashtirish quvurlarining kirish joylarida eroziya sodir bo’ladi, bu esa quyidagilarga olib keladi. Eroziyaning intensivligi ishlaydigan saplolarni aralashtirish kanallariga nisbatan markazlanishi buziladi. Saploga yirik chiqindilar tiqilib qolganda (yog’och yoki tosh bo’lagi) oqim aralashtirish kanali orqali qaytariladi, ammo bu ejektorning ishlashining sekinlashishiga olib keladi. Ushbu kamchiliklarni hisobga olgan holda, VTI dumaloq ejektor dizaynini taklif qildi. (4-rasm ), unda o’qlar ishchi nasadkalar aylana bo’ylab bir-biridan teng masofada joylashgan va ulardagi suv oqimlari pastki qismdagi tebranishni yo’qotish uchun halqali aralashtirish kamerasi bo’limlarga bo’lingan. Bunda tashqari o’n ikki saploli ejektor ham mavjud. Ushbu ejektorga suvni past bosimli nasos to’g’ridan-to’g’ri yetkazib beradi. Odatda aralashtirish kamerasining pastki qismida bosimning keskin oshishi, halqali ejektorda bo’lgani kabi, tebranishga olib kleadi tebranishni yo’qotish uchun uzunligi bo’ylab qovurg’alar bilan mahkamlab chiqiladi. Mahalliy IESlarda ishlatiladigan suv oqilmi ejektorlarining asosiy parametrlari Yetti kanalli ejektsiya koeffitsientining eksperimental qiymatlari va halqa ejektorlari (taxminan 3,5) optimal geometrik ejektorlarining maksimal o’lchamlari, shu jumladan uch, to’rt va o’n bitta kanalli boshqa kanal ejektorlari ma’lumotlari keltirilgan. 12 Ejektorlarning ishchi suv nasoslari yoki boshqacha aytganda, ko’tarish nasoslari sifatida ejektorlar (ПНЭ) 32Д19 tipidagi markazdan qochma nasoslardan foydalaniladi (unumdorligi 4-5 ming tonna/soat, quvvat 500-600 kVt); 20NDS (unumdorligi 2800 m / soat, bosim 0,45 MPa); 14NDS (unumdorligi 1260 m /soat, bosim 0,37 MPa, quvvat 160 kVt); D-3200-75 (unumdorligi 2700 m /soat, bosim 0,5 MPa). K -800-240-5 turbinasida ikkita D-3200-75 rusumli nasosi o’rnatilgan. Bug’ turbinasi kondensatoridan bug’-havo aralashmasining so’rilish chizig’idagi ejektor oldida odatda ejektordan kondensatorga suv oqishidan himoya qilish uchun nazorat klapni yoki suv qopqoqi o’rnatiladi. LMZda ishlab chiqilgan ejektorlarning teskari oqimi bilan yopiladigan va majburiy yopish uchun nazorat klapni bilan jihozlanadigan tiplari mavjud. 5-rasmdagi soda ejelktor nazorat klapnli, kichik bo’lgani va qarshilik qismlari yo’qligi sababli sodda va ishonchlidir. Amalda, suv oqilmi ejektorini yuqori balandlikda joylashtirish kondensatorga suv oqib kirish himoyasini ta’minlamaydi, gidrozatvor konsensatorga suv kirishino oldioni olish uchun kerak. Kondensatorga tushadigan suv sababli asosiy kondensat sifati yomonlashishi mumkin. 13 5-rasm-LMZ gidrozatvor sxemasi 1 - gidrozatvo r , 2 - vakuumning o’tkazgich, 3-kondensatordagi bug’ - havo aralashmasi, 4 - havo aralashmasini chiqarib yuborish 5 - suv oqilmi ejektori, 6 - ishchi suvni yetkazib berish. Agar suv oqilmi ejektorining saplollari ifloslantiruvchi moddalar bilan tiqilib qolsa suv filtrlarni o’rnatish kerak. Eng keng tarqalgan filtrlar katta chiqindilarni ushlab qolish uchun mo’ljallangan. Agar filtrlar o’rnatilmasa suv oqilmi ejektorning ishchi suv quvuri va suvning sifati, ifloslanishi, ishchi saplolarning ishdan chiqishiga olib keladi. Suv Oqilmi ejektorlarining ikkita sxemasi ma’lum: yopiq va ochiq. Yopiq sxema bilan ejektordan suv oqimliaralashmasi drenaj idishiga (havo ajratgich) kiradi va havo chiqarib yuboriladi. Suv nasos bilan so’rib olinib yana ejektorga 14 beriladi. Ejektordagi oqimlardagi kondensatsiya sabab yopiq kontaktlarning zanglashi mumkin, aylanma suv haroratining ko’tarilishiga yo’l qo’ymaslik, kondensatordan so’rilgan bug’- havo aralashmasidagi bug’ tufayli nasosdagi suvni isishi sababli aylanma suv bilan sovutishga mo’ljallangan issiqlik almashinuv aparati o’rnatish talab etiladi (6-rasm) . Sovuq suv konturi (6-rasm). Konturdagi suv haroratini doimiy nazorat qilish zarurati va havo ajratgichidagi issiqlik uning ishlashini biroz murakkablashtiradi. 6 -rasm I ssiqlik almashinuv ining yopiq sxema si 1-turbina, 2-kondensator, 3-bug’ - havo aralashmasining drenaj liniyasi, 4-suv oqilmi ejektor, 5-drenaj ba ki, 6-drenaj dan suv chiqarish, 7-nasos, 8-issiqlik almashinuv qutrilmasi, 9 – havo miqdori o’lchagichi, 10 - bosimli aylanma nasos, 11-drenaj sirkulatsiya nasosi 15 7 -rasm Yopiq sxemali qo’shimcha sovutish suvi 1 - suv oqilmi ejektor, 2-kondensator, 3-drenajga suv chiqarish, 4-ko’tarish nasosi , 5 - drenaj baki , 6-sovuq suv taminoti Yopiq sxemaning afzalliklari: Agar konturning zanglashiga olib kelmaydigan kondensat ishlatilsa, ejektorda kondensatsiyalanadigan bug’ yo’qotilishi kuzatilmaydi. Ejektorlardan keyin suv oqimliaralashmasini drenaj kanaliga chiqarishning murakkab tizimini istisno qiladi. Ushbu afzalliklarga qaramay, yopiq sxema hali mahalliy dasturlarda qo’llanilmagan. Ochiq sxemada ejektorlar uchun ishchi suv to’g’ridan-to’g’ri olinadi. Ochiq sxema aylanma nasoslar yoki maxsus ko’tarish nasosi bilan ta’minlangan (8-rasm). 16 8 -rasm Suv oqimli ejektorining suv taminoti ochiq sxemalari 1-kondensator, 2- suv oqilmi ejektori, 3-aylanma suv ta’minoti, 4-aylanma suvni drenajlash, 5-drenaj kanali, 6-ish chi suvni ko’tarish nasosi . Ikki yoki undan ortiq parallel ishlaydigan oqilmi ejektorlarini o’rnatishda har bir ejektorda individual ko’tarish nasosi mavjud bo’lganda amalga oshiriladi. Agar hammasi bo’lsa ejektorlar ishchi suvni bitta nasosdan oladi. Har bir turbina kondensatorida kamida ikkita suv oqilmi ejektori bo’lishi kerak: ishchi va zaxira. B itta ishchi ejektor bilan ishlaganda nasos havoni olib tashlash uchun minimal va maksimal yuklama o’rnini to’ldiradi. Oqim harakatini ta’minlash uchun suv oqilmi ejektorini vertikal ravishda o’rnatish tavsiya etiladi. Ejektorning samaradorligini oshiradigan suv oqimi yuqoridan pastga harakatlanadi. Yani drenaj ejektordan keyingi quvur liniyasi, havo ajratgichgacha vertikal bo’lishi kerak. Zamonaviy yuqori quvvatli turbinalarda ejektorlarning barcha drenaj quvurlari bitta umumiy yoki umumiy stantsiya kollektoriga ulanadi, u orqali suv oqimli aralashmasi drenaj kanaliga tashlanadi. Tajriba shuni ko’rsatdiki, bunday drenaj 17 tizimlari kuchli tebranadi va asosiy ejektorlarning ishlash davri hisoblanganidan ko’ra kamroq bo’ladi. Bunga yo’l qo’ymaslik uchun har bir ejektorning drenaj liniyasiga 9-rasmda ko’rsatilgandek individual havo ajratgichni o’rnatish kerak. 9-rasm 1-turbina, 2-kondensator, 3-ejektor nasosi , 4-asosiy ejektori, 5-drenaj trubkasi, 6- havo o’lchagich, 7-havo ajratgich, 8-suv drenaji, 9-drenaj liniyasi, 10- havo so’ruvchi ejektor. SUV OQILMI EJEKTORDA SINOVLAR VA ISH JARAYONI Ejektorning asosiy xarakteristikasi uning qabul qilish kamerasidagi bosimning (vakuumning) ishchi suvning bosimi va haroratning o’zgarmas qiymatlari va ejektor orqasidagi drenaj trubkasidagi bosimning ejektsiyalangan havo oqimiga bog’liqligidadir. Bug’-havo aralashmasini so’rish paytida ejektorning xarakteristikasi, so’rish bosimining o’zgarishi juda keng chegaralarda, ba’zida ba’zi og’ishlar bilan, boshlang’ich qismidan va yuqori so’rish bosimidan bo’ladi. Idial rejimda qabul qilish kamerasidagi bosim ishchi suv haroratida to’yingan bug’ 18 bosimiga yaqin bo’ladi. Ejektorning volumetrik ishlashi sekundiga kubometrda aniqlanadi. formula:VK= 0,287 ∙GV(tP+273 )∙10 −3 PK− PP Chiziqli xarakteristikaning absissa o ’ qidagi burchak tangensi bo ’ lgan hajmli ishlashning doimiyligi mos keladi (10- rasm ). Nominal ejektorning volumetrik ishlashi rejim parametrlari va ishchi suvning volumetrik oqimi bilan bog ’ liq bo ’ lib , ejektorning ishlash samaradorligining asosiy o ’ ziga xos ko ’ rsatkichi bo ’ lib , u volumetrik ejektsiya koeffitsienti deb ataladi , uning yordamida odatda turli ejektorlar bir - biri bilan taqqoslanadi . 11-rasm Ejektorning xususiyatlari va P K = f ( G B ) va VK= f(GB) bog’liqligi 1-xarakteristikaning chiziqli qismi, 2-xarakteristikaning boshlang’ich egriligi bo’lgan qismi, 3- bo’sh maydon xususiyatlari, 1, 2, 3-volumetrik ishlashning tegishli qiymatlari. Suv oqimliaralashmasi ejektorda drenaj trubkasida bosim orqali siqiladi. Ejektorning vertikal joylashuvidagi bu bosim uning drenaj qudug’idagi suv sathidan balandligi, shuningdek aralashmaning zichligi va megapaskallardagi drenaj trubasining qarshiligi bilan belgilanadi: Ps= Pb− ∆h∙ρSM ∙g∙10 −6+∆PS.T 19 Drenaj trubkasidagi klapinni yopish orqali orqa bosimning oshishi ikkita rejimda bo’lishi mumkin: Ikkala holatda ham, chegaraviy qiymatga erishilganda, ishchi suv oqimining kinetik energiyasi, uning shakli va rejim parametrlariga bog’liq bo’lgan, ma’lum bir bosim ejektori uchun suv oqimlioqimini maksimal darajada siqish uchun yetarli emasligi sababli ejektor ishlamay qoladi (11-rasm). Ejektorni o’rnatish balandligini oshirish bosimni pasaytiradi. Sifonning barqaror ishlashini ta’minlash uchun maksimal balandlik 8 m dan oshmasligi kerak. 11-rasm Teskari bosim P C o’zgarganda ejektorning xususiyatlari Ishchi suv haroratining har xil qiymatlariga mos keladigan quruq havoni so’rib olishda ejektorning xususiyatlari bir-biriga teng ravishda joylashtiriladi. Ushbu qiymat bilan xarakteristikalarning ordinatlari berilgan haroratdagi to’yish bosimlar farqining qiymatiga qarab farqlanadi. Bu volumetrik ishlash suv haroratiga bog’liq emasligini ko’rsatadi (13-rasm "a"). 12-rasm-harorat o’zgarganda ejektorning haroratlari t i va ishchi suv bosimi P i Soplolar oldidagi ishchi suvning turli bosimiga mos keladigan ejektorning xarakteristikalari ordinat o’qidagi nuqtadan nurlar shaklida bo’ladi, bu ish chi suv 20 haroratidagi to’yi nish bosimining qiymati ga mos bo’ladi . Maksimal bosim ish chi suv nasosining turi va ejektorga yo’lning qarshiligi bilan belgilanadi. Ushbu o’tkazuvchi klapinini yopish orqali pasayishi bilan bosim kuchayadi va xarakteristikasi keskinroq bo’ladi, bu hajmli ishlashning pasayishiga mos keladi. Berilgan ejektor uchun ma’lum bir bosim bilan sodir bo’ladi. Uning qabul qilish kamerasi suv bilan to’ldirilgan (12-rasm "b"). Ejektorning oqim qismida harakatlanadigan suv oqimlioqimi uchta xarakterli qismga ega. Oqim yo’nalishi bo’yicha birinchi qismda ishlaydigan suv oqimi yuqori tezlikda soplodan oqib chiqadigan tomchilar parchalanadi, atrof-muhit havosining aralashtirish kamerasiga borib tushadi. Ikkinchi qismda so’rilgan havo berilgan bosim bilan siqiladi. Bunday holda, harakatlanuvchi reaktivning kinetik energiyasining bosim energiyasiga keskin o’tishi oqimning keskin inhibatsiyasi va tuzilishining tomchilab emulsiya (yoki chuqurchalar) ga o’zgarishi bilan sodir bo’ladi, bu havo pufakchalari suv qatlamlari bilan ajralib turishi bilan harakterlanadi. Uchinchi zonada, bosim ortishi bilan aralashtirish kamerasi va drenaj trubasining kesimi to’liq to’ldirilganda bir ikki fazali oqim hosil bo’lishi tugaydi. Ejektorning oqim qismidagi bosimning ko’tarilish qismidagi joylashishi uning turiga va geometrik o’lchamlariga, shuningdek rejim parametrlariga bog’liq: asosan bosim va sarflarga. O’zgarmas sharoitlarda oqim ko’tarilish yoki pasayish bilan bosimning ko’tarilish qismi qabul qiluvchi kameraga qarab harakatlanadi, bu qiymatga erishilganda ejektor ishlamay qoladi. Bunga mos keladigan qiymatlar berilgan ejektor uchun cheklangan va chiqadigan havo deb hisoblanadi (1 2 -rasm). Cheklov rejimiga o’tish oldindan ejektorning volumetrik ishlashida sezilarli o’zgaris hlar muammosiz sodir bo’ladi. 13-rasmda ikki turdagi ejektorlar ko’rsatilgan: qisqa aralashtirish kamerasi va diffuzor bilan kengaytirilgan aralashtirish kamerasiga ega diffuzor, uning hajmli ejektsiya koeffitsienti birinchisidan ikki baravar ko’p. Ejektor oqimlarining oqim tabiati birinchi ejektorda odatda bosim ortishi bilan farq qiladi u kesimdagi diffuzorda joylashgan bo’lib, uning maydoni va soploning chiqish kesimi maydoni 21 optimal qiymatdan ancha katta, bu esa siqilish paytida energiya yo’qotishlarining ko’payishiga olib keladi. A ralashtirish kamerasi bo’lgan ejektorda bosim orti shining tasavvurlar maydoni aralashtirish kamerasining tasavvurlar maydoniga teng:. 14-rasmda aniq ko’rinib turganidek, bosim ortish qismidagi maydoni minimallashtiriladi. Ikkinchi ejektorning ishchi oqimining birinchi parchalanish va kengayish qismining uzunligi ancha katta bo’lib, bu tomchilarning kesma bo’ylab bir tekis taqsimlanishiga olib keladi. Bularning barchasi birinchisiga nisbatan ikkinchi ejektorning hajmli ishlashining o’sishiga yordam beradi. Ikkinchi ejektor past qiymatlarda cheklangan rejimda ishlaydi. Bundan kelib chiqadiki, kondensatsiya uchun qurilmalarning aralashtirish kamerasi bilan suv oqimi ejektorlaridan foydalanish kerak. 13-rasm-suv oqimi ejektorlarida havo oqimining xarakteristikasi a- qisqa aralashtirish kamerasi va diffuzor bilan; b) - kengaytirilgan aralashtirish kamerasi ; I-ishlaydigan reaktivning parchalanish zonasi; II-bosimning sakrash zonasi; III-bir hil ikki fazali oqimning oqim zonasi. 14-rasm-suv oqimi ejektorlarida havo oqimining xarakteristikasi 22 a) - qisqa aralashtirish kamerasi va diffuzor bilan; b) - kengaytirilgan aralashtirish kamerasi bilan; v) - ejektor uzunligi bo’ylab bosimning o’zgarishi SUV OQIMLI EJEKTORI VA KONDENSATORNING BIRGALIKDA ISHLASHI. Bug’- havo aralshmasini so’rib olishda ejektorning xususiyatlari ko’rib chiqiladi. Shu bilan birga, asosiy ejektorlar kondensatordan quruq havoni emas, balki to’yingan bug’- havo aralashmasini so’rib oladi, uning tarkibidagi bug’ miqdori asosan undagi havo miqdori bilan belgilanadi. Bug’ ejektorning ishchi suvi oqimi bilan bosimning ortishi evaziga kondensatsiyalanadi. Barqaror rejimda ejektor kondensatorda doimiy bosim (vakuum) saqlanishini ta’minlaydi. Ejektor o’chirilganda bosim vakuum tizimning zichligiga bog’liq ravishda o’sishni boshlaydi. Kondensatorning bosim ejektorning so’rish bosimi bilan belgilanadi, u quruq havoda uning xususiyatiga qarab o’zgaradi. Kondensator va ejektor o’rtasidagi bug’ qarshiligi va uning asosiy tarkibiy qismlari: kondensator trubkasi to’plamining bug’ qarshiligi, kondensator va ejektor o’rtasidagi bug’ o’tkazgichining qarshiligi va bug’ - havo oqimining ejektorni qabul qilish kamerasiga kirish joyidan ishlaydigan suv oqimiga qarshiliklar. Unda bug’ kondensatsiyalanadi. P K = P K + ∆ P K + ∆ P TR + ∆ P VX 23 Shunday qilib ejektor tomonidan so’rilgan bug’ - havo aralashmasida G havo ning haqiqiy havo oqimining ko’payishi bilan ma’lum bir chegara qiymati G PK kondensatordaki bosim deyarli o’zgarishsiz qoladi, ejektorning so’rish bosimi oshadi va bug’ qarshiligining barcha tarkibiy qismlari formula (3) va G P aralashmasidagi bug’ iste’moli kamayadi. P K quruq havo ejektorining xarakteristikasi bilan kesishish nuqtasi P N ga mos keladi amaliy jihatdan P K havo oqimining chegarviy qiymatida G P va so’rish aralashmasida juda kam bug’ sarflanadi. Bosim kondensator G F da kattalasha boshlaydi. G F ko’plab omillarga bog’liq uning miqdorini aniqlash uchun ma’lumotlar etarli emas. Kondensatordagi bosimning yanada oshishi ejektorning xarakteristikasi bilan turbinaning oxirgi bosqichidagi lapatka apparati ishonchliligiga qarab kondensatorda ruxsat etilgan maksimal vakuumgacha to’liq aniqlanadi (15-rasm). Bunday holda, ejektor odatda buzilmasdan, doimiy hajmli ishlash va aralashmada minimal bug’ sarfi bilan ishlaydi. Ushbu suv oqimi ejektori ma’lum bir oqim tezligidagi bug’ oqimi bilan taqqoslanadi. Havo haddan tashqari ortib ketadi va ishlamay qoladi, bu esa turbinani to’xtatishga olib keladi. 24 15-rasm Kondensatordagi bosim(a) va so’rilgan G P aralashmasidagi bug’ oqimining bog’liqligi (b) Ishchi suv harorati oshishi bilan suv oqilmi ejektorining xarakteristikasi o’zgaradi. Haroratga mos keladigan to’yingan bug’ bosimining farqi qiymatiga teng (16- rasm). Bunday holda, bog’liqlikning gorizontal qismi havo xarajatlari farqi miqdoriga kamayadi . Bu shuni anglatadiki ,agar haqiqiy havo so’rish qilingan bo’lsa, u holda kondensatordagi bosim mos keladigan iqtisodiy yo’qotish bilan kattalashadi. Shuni yodda tutingki, bu holat faqat mahalliy amaliyot uchun kamdan-kam hollarda ejektorlarning yopiq sxema bo’yicha yoki ochiq sxema bo’yicha ishlashi mumkin, ejektorlar uchun drenaj suvidan foydalanish mumkin. Ikkinchi holda, havo past so’rish qilinganida, kondensatorda sovutish suvi oqimi oshadi, bu vakuumning ortishiga va samaradorlikning oshishiga olib keladi, 25 shuningdek, suv oqimi ejektorida kondensatsiyalanadigan bug’ yo’qotilishi kamayadi. Rasm 16 Ishchi suv harorati o’zgarganda P K va P N ning havo oqimiga bog’liqligi. Ejektor qurilmasining hajmli samaradorligini V N dan V N2 ga oshirish orqali ishchi suvning bosimi yoki bir nechta ejektorlarning parallel ishlashiga ulanishi ularning umumiy xarakteristikasi pozitsiyaga aylanadi, bu gorizontal qismning uzunligini oshirishga olib keladi. Bu shuni anglatadiki, P K kondensator bosimi quyidagilar bilan ta’minlanadi G V vakuum tizimiga so’rilgan havo oqimining yuqori bo’lishi bilan ta’minlanadi (17-rasm). Shu bilan birga ejektor qurilmasining ishlashini ta’minlash uchun energiya sarfi ham oshadi. Haqiqiy havo so’rish bilan kamroq hajmli ishlash bilan ishlash tavsiya etiladi va undan qanchalik kam farq qilsa , kondensatordan so’rilgan bug’- havo aralashmasida bug’ shunchalik kam bo’ladi, bu juda foydali, chunki bu bug’ ejektorda kondensatsiyalanadi va tsikldan yo’qoladi. Volumetrik unumdorlikni oshirish, haqiqiy havo so’rish hajmining oshishi bilan, kondensatorda vakuum volumetrik ishlashga ega bo’lgan ejektorning xususiyatlariga muvofiq yomonlashganda sodir bo’lishi kerak . 26 17-rasm P k ning havo oqimiga bog’liqligi Ejektorning volumetrik ishlashi o’zgarganda. Agar ortiqcha havo ko’paysa, unda siz ikkinchi nasosni yoki uchinchi ejektorni ulashingiz kerak (agar mavjud bo’lsa) yoki tegishli iqtisodiy yo’qotish bilan yomon vakuum bilan ishlashingiz va shu bilan birga vakuum tizimining bo’shliqlarini qidirishingiz va ularni berkitishingiz kerak. Barqaror rejimda kondansator ichidagi bosim doimiy va mustaqil ravishda saqlanadi. Kondensatorning rejim parametrlari o’zgarganda bosim o’zgaradi. Doimiy havo oqimi bilan bosimning oshishi,vakuum tizimiga so’rilgan suv, sovutish suvi haroratining oshishiga, uning oqim tezligining pasayishiga, kondensatorga kiradigan bug’ oqimining oshishiga, shuningdek kondensator turubkalaridagi nakiplarning ko’payishiga olib keladi. 27 18-rasm P N va G P ning P K o’zgarganda havo oqimiga bog’liqligi . Bosim sovutish suv haroratiga,yani yozdagi haroratga qaraganda gorizontal qismining uzunligi har doim qishda ancha past. (19-rasm). Shunga ko’ra yozda bug’ qarshiligi va ejektorda kondensatsiyalanadigan bug’ oqimi ko’proq bo’ladi . 19-rasm-P K ,P N ,D PK ning qish va yozda havo oqimiga bog’liqligi. 28 SUV OQIMLI EJEKTORLARNI ISHGA TUSHIRISH SXEMASI Elektr stantsiyalari va tarmoqlarini texnik ekspluatatsiya qilish qoidalarining (PTE- 89) 4.4.19-bandiga muvofiq, soatiga kilogrammdagi havo so’rishlari, kondensatorning bug’ yuklamasining o’zgarishi oralig’ida, 40 dan 100% gacha, formulada belgilangan qiymatlardan yuqori bo’lmasligi kerak. G B = 8+0,065 N, N-turbinali stansiyaning kondensatsiyta rejimidagi nominal quvvati, MVt. Shunday qilib, 300 MVt quvvatga ega turbina uchun maksimal havo so’rish 7,6 g/s (27,5kg/soat), 800 MVt turbina uchun esa 16,6 g/s (60 kg/soat) ni tashkil qiladi. Ishchi suv oqim haviy ejektorining volumetrik ishlash koeffitsenti 3ga ko’paytrilib maksimal ruxsat etilgan jarayon asosida aniqlanadi. Undan tashqari, bir xil quvvatdagi ishga tushirish zaxira ejektoridan foydalaniladi. G = n*G B va P K -P N keyinchalik n =3 deb qabul qilingan holda hajmli samaradorlik (1) formula bo’yicha aniqlanadi va 300MVt turbina uchun muvofiq xarakteristikadagi kondensatordagi bosim nominal sharoitda P=4,4 MPa va sovutuvchi suvning harorati 15 ° C deb olamiz. VK= 0,287 ∙10 −3∙3∙7,6 (15 +273 ) 4,4 −1,7 =0,7 m3 s =2520 m3/soat Ejektor qurilmasini ishga tushirish sxemasi. Uskunaning turi va tarkibi va boshqa mahalliy sharoitlardan kelib chiqqan holda ishlab chiqiladi. Asosiy suv oqilmi ejektorlaridan foydalanganda, xuddi shu turdagi ejektorlardan aylanma tizimdan havoni so’rib olish va turbinaning birikuvchi qisimlaridan havoni so’rib olish uchun foydalanish tavsiya etiladi. 20-rasmda bir martalik suv taminoti tizimiga ega 300MVT quvvatga ega kondensatsiyali turbinaga suv oqilmi ejektorlarini ishga tushirish sxemasi ko’rsatilgan. Asosiy ejektorlar sifatida ishlaydigan suv iste’moli 600 va 1000 t/soat bo’lgan har xil quvvatdagi cho’zilgan aralashtirish kamerasiga ega bo’lgan ikkita halqali ejektordan foydalanish tavsiya etiladi. Bu ejektorlar ishlaydigan suv bosimi soplolar oldida P P =0,4 MPa mos ravishda 2000 va 3500 m 3 /soat hajmli 29 mahsuldorlikka ega. Ishchi ejektor sifatida kamroq quvvqatli ejektor, ikkinchisi esa zaxira rejimi sifatida ishlatilishi kerak. Asosiy ejektorlar uchun ishchi suv, V P = 230 t/soat va aylanma tizim uchun 150 t/soat bosimli aylanma o’tkazgichdan ikkita markazdan qochma nasos yordamida yetkazib beriladi, masalam, 14nds, ulardan biri ishchi, ikkinchisi zaxira. Oddiy sharoitlarda ejektorni o’rnatish va bitta nasosning ishlashi uchun energiya sarfi taxminan 160kVt ni tashkil qiladi. 20-rasm-300 MVt turbinali ejektor qurilmasining sxemasi. 1-bug’ turbinasi, 2-kondensator, 3-ishchi suv oqilmi ejektor, 4-zaxira ejektor,5- aylanma tizimning ejektori, 6-muhr ejektori, 7-ejektorlar uchun ishlaydigan suv nasoslari, 8-energiya blokining o’z ehtiyojlari uchun, 9-bug’ kondensatsiya uchun issiqlik almashtirgich (PS-115),10-kondensatorning suv kameralaridan so’rish qilish, 11 - aylanma suv o’tkazgichlari, 12 - ejektorlarning ishchi suvi, 13 - ejektorlardan suv oqimliaralashmasining drenaji, 14-bug’ - havo aralashmasi. Vakuum tizimining havo zichligi yomonlashganda, zaxira nasos avtomatik yoqiladi, zaxira ejektor oldidagi bug’-havo aralashmasining kondensatoridan ishchi suv va so’rib olish uchun bosim liniyasida klapanlar ochiladi. Bunday holda umumiy quvvati 5500 m /soat bo’lgan ikkala asosiy ejektor vakuumni yomonlashtirmasdan 15 °C da 160 kg/soat havoni so’rishga qodir. Kondensator qurilmasiningn ishlash shartiga ko’ra keraksiz ejektorlarni o’chirish nafaqat havoni so’rib tashlash uchun energiya sarfini, balki asosiy suv oqilmi 30 ejektorlarida bug’ kondensatsiyasini yo’qotilishini ham kamaytiradi. Shuni ta’kidlash kerakki, tavsiya etilgan sxema vakuum tizimining havo zichligi standartga yaqin bo’lgan boshqa qurilmalar uchun javob beradi. Biroq, ish tajribasi shuni ko’rsatadiki, ko’pincha tboshqa qurilmalarning havo zichligi standartdan ikki-uch baravar yomonroq bo’ladi. Bunday hollarda, buzilgan vakuum bilan ishlashdan ko’ra, suv oqilmi ejektorlarining ishlash zaxirasini ko’paytirish foydali bo’ladi. Ushbu zaxirani ko’paytirish yoki kamaytirish to’g’risida qaror uskunaning holati va ishlash darajasiga qarab joyida qabul qilinadi. SUV OQIMLI EJEKTORLARINI SOZLASH, SINOVDAN O’TKAZISH VA ISHLATISH, ISH PAYTIDA YUZAGA KELISHI MUMKIN BO’LGAN MUAMMOLAR Asosiy ejektorlarni o’rnatgandan so’ng, ularni 21-rasmga muvofiq asboblar bilan jihozlash kerak, har bir ejektorni quruq havoda nazorat sinovlarini o’tkazing va keyin olingan xarakteristikani hisoblangan xarakteristika bilan taqqoslang. Agar farqlar aniqlansa, unda nomuvofiqlik sababini aniqlash va yo’q qilish kerak. 21-rasm IESning 800 MVt turbinasida halqa ejektorining joylashuvi sxemasi 1 - 1300 VTI tipidagi halqa aralashtirish kamerasi bo’lgan asosiy oqilmi ejektori, 2 31 - drenaj trubkasi, 3 - havo ajratgich, 4 - drenaj aylanma suv o’tkazgich, 5- kondensatorning bug’ - havo aralashmasi, 6 - ejektor nasoslaridagi ishchi suv,7 - havo o’lchagich P N , P P , P C , P V , - bosimni o’lchash uchun bosim o’lchagichlari. Har bir ejektorni quruq havoda sinovdan o’tkazish alohida amalga oshiriladi. Sinovning vazifasi qabul qilish kamerasidagi bosimning soplolar oldidagi ishchi suvning ma’lum bir bosimi, uning harorati va ejektor ortasidagi bosim ostida maxsus qurilma orqali unga yetkazib beriladigan havo oqimiga bog’liqligini aniqlashdir. Qiymatlar odatda 0,02-0,03 MPa dan oshmaganligi sababli, qabul qilish kamerasiga yetkazib beriladigan oqim tezligi bosimning keskin pasayishi bilan ishlaydigan almashtiriladigan soplolar yordamida havoni o’lchash tavsiya etiladi. Ular orqali sekundiga gramm iste’mol qilish faqat soploning diametri bilan belgilanadi. GVVX =0,18 dc2 (5) Havo qabul qilish moslamasi qalin devorli quvur bo’lib, o’rtada klapn mavjud (23-rasm). Bu quvur ejektorning so’rish bo’shlig’iga payvandlanadi, uning ichida almashtiriladigan soplolar uchun maxsus joylar mavjud bo’lib, ular qopqoq gayka bilan ushlab turiladi. Bunday qurilma barcha ejektorlarga o’rnatilishi kerak, chunki uning yordami bilan quruq havoni tezda olib tashlash mumkin, unga ko’ra ejektorning yaroqliligini tekshirish mumkin. 1-soplo (almashtiriladigan), 2 - bosimli gayka, 3 – tag qism, 4 - quvur,5 – klapn, 6 - vakuum tizimining yuzasi, 7-armatura. 23-rasm-havo qabul qilish qurilmasi 32 Quruq havo sinovlaridan oldin, ejektor bug’ - havo aralashmasining ta’minot liniyasidagi klapnni yopish orqali kondensatordan uziladi. Keyin suvni ejektor nasoslaridan ishlaydigan soplolarga yetkazib beriladi. Yoqilgan nasoslar sonini o’zgartirish va suv ta’minoti liniyasidagi eshik klapinini yopish tufayli quyidagilar bo’lishi mumkin. Ejektor soplolari oldida ishlaydigan suvning kerakli bosimi o’rnatildi. Birinchi navbatda, ejektorning kirish qismiga havo yetkazib berilmaganda, ishlamagan rejimdagi bosim aniqlanadi. Agar o’lchangan bosim ishlaydigan suv haroratida to’yingan bug’ bosimiga yaqin bo’lsa, bu ejektorning yaroqliligini va unda keraksiz so’rg’ichlarning yo’qligini ko’rsatadi. Keyin o’zgaruvchan soplolar orqali havo qabul qilishda parametrlarni o’lchash amalga oshiriladi. Keskin o’zgarishlar davrida, soplolar o’zgarganda, suv vakuum o’lchash moslamalarining impuls liniyalariga kirishi mumkin. Bunday holda, ular vakuum o’lchagichlari yaqinida o’rnatilgan qisqichlari yordamida atmosfera havosi bilan puflanishi kerak. Olingan parametrlarga ko’ra, ejektorning xarakteristikalari har xil va keyin aniqlanadi va volumetrik ejektsiya koeffitsientining eksperimental va hisoblangan qiymatlari bir-biri bilan taqqoslanadi. Ba’zi rejimlarda, 5 °C ishlaydigan suvning past haroratida va havo to’g’ridan- to’g’ri ejektorning kirish trubasiga kirganda, ejektorning qabul qilish kamerasini muzlatish va bosimni oshirish mumkin. Bu yuqori tezlikda harakatlanadigan havo haroratining haqiqiy pasayishi va oqimdagi suv tomchilarining muzlashi bilan bog’liq. Havo ta’minoti to’xtatilganda, muz yo’qoladi. Shuni hisobga olgan holda, o’lchov buzilishlari tufayli quruq havo sinovlarida bunday hodisaning paydo bo’lishiga yo’l qo’ymaslik kerak. 33 Misol tariqasida, 24 va 25-rasmlarda turbinalarda ishlatiladigan quvvatning xususiyatlari ko’rsatilgan 300 va 800 MVt EV4-1400 va EV7-1000 kabi asosiy suv oqilmi ejektorlari. 24-rasm Quruq havoni so’rib olishda EV-4-1400 LMZ suv oqimi ejektorining xususiyatlari. P P = 3,4 3,7 bar, P C = 0,67 0,7 bar , t havo =17 20 ° С . 25-rasm Quruq havoda EV 7-1000 tipidagi ejektorning xarakteristikasi PP=0,46 MPa PC=0,8 = 0,9 MPa 34 Kondensatordan so’rilgan bug’ - havo aralashmasida ejektorlarni sinovdan o’tkazishda o’lchov hajmi vazifalarga bog’liq. Odatda, foydalanish uchun kondensatordagi bosimning so’rilgan va qo’shimcha ravishda havo oqimiga haqiqiy bog’liqligini qurish qiziqish uyg’otadi bir, ikki va uchta suv oqimi ejektorlari ishlaganda vakuum tizimiga yetkazib beriladi. Ushbu bog’liqliklarni olish uchun tabiiy havo so’rish qilish paytida kondensatorning egzoz trubkasidagi bosimni o’lchash, shuningdek uni soplolar yordamida qurilma orqali to’g’ridan- to’g’ri kondensator og’ziga qo’shimcha yetkazib berish kerak. Ushbu sinovlar bilan individual tajribalarda kondensatorda belgilangan vakuum chegaralarida buzilish mumkin. Kondensatorning bo’yniga qo’shimcha havo kiritilganda, kondensatorning barqaror ishlash rejimi 20-30 daqiqadan so’ng sodir bo’ladi, shuning uchun bu sinovlar quruq havoga qaraganda uzoqroq bo’ladi. Bug’havo aralashmasida o’tkazilgan sinovlarda siz vakuum tizimiga so’rilgan havo oqimini aniqlashingiz va turbo qurilmaning havo zichligini baholashingiz mumkin. G V =8+0,065*800=60 kg/soat Ishlash uchun kondensatordan so’rilgan bug’- havo aralashmasidagi bug oqimining miqdorini bilish ham foydalidir. Ushbu bug’ ishchi suv oqimlarida kondensatsiyalanadi va tsikldan yo’qoladi. Uning oqim tezligini issiqlik balansi tenglamasidan ejektorda suvni sekundiga grammda isitish orqali formula bo’yicha aniqlash mumkin: G P = G P ( ∆ t − ∆ t S . V ) ι P − t S (6) Suv oqilmi ejektorida suvni isitish sekin bo’lgani uchun (odatda 1 °C gacha), u aniq o’lchashni talab qiladi. Buning uchun besh darajali asosiy shkala va 0,01 °C o’lchov aniqligiga ega bo’lgan va barqaror rejimda oqim harorati farqini o’lchash uchun mo’ljallangan metastatik termometrlardan foydalanish mumkin. Kondensatordan havo bilan birga so’rilgan ejektorlarda yo’qolgan bug’ oqimining mutlaq qiymati ko’plab geometrik va rejim omillariga bog’liq bo’lib, ularning 35 asosiylari so’rilgan aralashmadagi havo oqimi va ishlaydigan suvning harorati. Yo’qotilgan bug’ning maksimal sarfi yozda 300 MVt quvvatga ega turbinaga taxminan 0,8 kg/s ni tashkil etadi, qishda iste’mol 3-4 baravar kamayadi. Ejektorni nominal ishchi suvi bosimi bilan sarflanmagan rejimda sinab ko’rganingizdan va sifonning barqaror ishlashiga erishganingizdan so’ng, siz so’rish liniyasida eshik klapinini ochishingiz va ejektorni kondensator bilan ulashingiz mumkin. Ejektorda ulanish paytida bosim ko’tarilgan qismida yorilish va shovqin to’xtaydi, bu ejektor korpusida suv qaynayotganda hosil bo’lgan bug’ning zarba kondensatsiyasi bilan bog’liq bo’lib, u erda bosim to’yingan bug bosimidan bir oz pastroq bo’ladi. Turbinani ishga tushirishda ejektorni kondensatorga ulash sovutish suvi kondensatorga va bug turbinaning muhrlariga yetkazib berilgandan so’ng amalga oshiriladi. Ishga tushirilganda, ikkala asosiy ejektor ham qabul qilinadigan tezlikda vakuum to’plamini ta’minlamasligi mumkin. Buning sababi, ishlaydigan ejektorlar bilan, odatda, vakuum ostida bo’lgan vakuum tizimining hajmining kengayishi bilan bog’liq bo’lgan ortiqcha havo so’rilishi. Bunday holda, vakuum tizimini muhrlash choralarini ko’rish kerak. Turbinali kondensatordan suv oqilmi ejektori tomonidan so’rilgan havo oqimining ta’riflari odatda ma’lum bir usulda amalga oshiriladi kondensatordagi bosim ejektorning qabul qilish kamerasidagi bosim o’zgarishiga qarab o’zgaradi . Turbinaning gorizontal qismida ishlash paytida haqiqiy havo oqimini aniqlash uchun o’zgaruvchan kalibrlangan soplolar yordamida kondensatorga havo qo’shib, sezilarli o’sish sodir bo’lguncha uning oqimini bosqichma-bosqich oshirib borish kerak . Buni o’lchash orqali bosim va uni ordinat o’qiga belgilash (26-rasm), bu nuqta orqali sovutish suvining berilgan haroratiga mos keladigan ejektor xarakteristikasi bilan kesishguncha gorizontal chiziq chiziladi . Keyin vertikal chiziq abscissa o’qi bilan kesishguncha ushbu kesishish nuqtasi orqali chiziladi. Keyinchalik, ushbu nuqtaning chap tomonida, muhim soplo orqali kondensatorga qo’shilgan havo oqimiga teng segment qoldirilishi kerak. Keyin ushbu 36 segmentning oxiridan koordinatalarning boshigacha bo’lgan masofa ushbu miqyosda vakuum tizimiga bo’shliqlar orqali so’rilgan havo oqimini tashkil qiladi. Olingan natijaning to’g’riligiga ko’proq ishonch hosil qilish uchun soplo orqali qo’shilgan havo biroz ko’proq sarflanishi bilan takrorlash mumkin. 26-rasm-suv oqimli ejektori tomonidan so’rilgan havo so’rilishini aniqlash Ikki yoki uchta asosiy ejektorning ishlashi paytida havo so’rish qilish miqdorini qo’shimcha havo oqimini ta’minlamasdan, balki ejektorlarni ketma-ket o’chirib qo’yish orqali osonroq aniqlash mumkin. Ushbu usulni 800 MVt quvvatga ega turbinada amalga oshirishga misol sifatida 27-rasmda uchta ishlaydigan ejektordan biri o’chirilganda kondensator bosimi 2,66 dan 3,66 kPa gacha ko’tarilganligi ko’rsatilgan, bu 64 g/s havo so’rish stakaniga to’g’ri keladi. 37 27 – rasm Ishchi ejektorlar soni o’zgarganda 800 MVt turbinadagi bog’liqliklar Ejektorlar ishlayotganda, ejektorni o’rnatish uchun minimal energiya sarfida kondensatorda nominal bosim ta’minlanishini kuzatish kerak. Buning uchun vakuum tizimining havo zichligini yaxshi darajada ushlab turish, havo so’rg’ichining PTE-89 tomonidan belgilangan me’yordan oshib ketishiga yo’l qo’ymaslik va bitta asosiy ejektor va bitta ishlaydigan suv nasosi bilan ishlash kerak. Ikkinchi ejektorni yoqish va uni PTE-89 ning 5.2-bandiga muvofiq kondensatorga ulash faqat vakuum tizimining zichligining to’satdan buzilishi natijasida kondensatordagi bosim uning standart qiymatiga nisbatan sezilarli darajada oshganda tavsiya etiladi (18-rasm). Shundan so’ng, havo so’rish qilish manbasini tezroq topish va yo’q qilish choralarini ko’rish kerak, chunki zaxira ejektor va nasos ishlayotganda havo so’rish qilish uchun energiya sarfi oshadi va asosiy ejektorlarning ishlash chegarasi kamayadi. So’rg’ichni olib tashlaganingizdan so’ng, zaxira ejektor o’chadi. Suv oqimi ejektorining normal ishlashini buzish belgilari, asosiy sabablari va bartaraf etish usullari standart qiymatga nisbatan so’rish bosimining oshishi, odatda, nasosning ishlamay qolishi, ejektorga suv yetkazib berish liniyasida (yoki filtr) tiqilib qolishi yoki ular yo’q bo’lganda ishlaydigan soplolarning tiqilib qolishi tufayli ejektor soplolari oldida ishlaydigan suv bosimining pasayishi bilan bog’liq. 38 Uchun yo’q qilish nasosning ishlashini tekshirish va sozlash, ejektor soplolarini tozalash kerak. Sarflanmagan rejimga nisbatan bosimning oshishi ejektor korpusida yoki havo chiqarish liniyasida bo’shliqlarning paydo bo’lishi bilan bog’liq. Bo’shliqarni topish va yo’q qilish kerak. Sifonning normal ishlashini buzish va drenaj trubasining yuqori qismidagi bosimning oshishi odatda ejektsiyalangan havoning yuqori oqim tezligida drenaj tizimida pulsatsiyalarning paydo bo’lishi bilan bog’liq. Drenaj liniyalarining to’g’ri tekshirish kerak va agar kerak bo’lsa, har bir ejektordan keyin havo ajratgichlarni o’rnatish kerak. Ishchi suv nasosini o’chirishda ejektordan turbinali kondensatorgacha suv tushishi, odatda, nazorat klapining yopilmasligi, shuningdek, ish suvining o’chirilgan suv oqimi ejektorining yopiq klapinidan o’tishi bilan bog’liq. Inkjet apparati - bu ishchi (faol) oqimni nasos oqimi (passiv) bilan aralashtirish va keyinchalik oraliq bosim bilan aralash oqim hosil qilish orqali energiya uzatish ta’minlanadigan qurilma. Aralash oqimlar turli fazaviy holatlarda va bosim bilan farq qiladi. Qurilishning soddaligi va boshqa bir qator afzalliklari tufayli inkjet apparatalar oziq - ovqat va farmatsevtika sanoatidan neftni qayta ishlash va energetika sanoatiga qadar turli sohalarda keng qo’llaniladi. Inkjet apparatlari quyidagi bir qator afzalliklarni hisobga olgan holda keng tarqalgan: 1) suyuqliklarni, gazlarni, gaz-suyuqlik aralashmalarini, qattiq zarralarni o’z ichiga olgan hidoyat aralashmalarini, agressiv vositalarni quyish qobiliyati; 2) harakatlanuvchi qismlarning yo’qligi, dizaynning soddaligi, natijada ishonchlilik va texnik xizmat ko’rsatish qulayligi; 3) Di - Namik gidromashinalarning boshqa turlariga nisbatan kichik umumiy o’lchamlari va og’irligi, borish qiyin bo’lgan joylarga joylashtirish imkoniyati; Ammo bir qator afzalliklarda, shuningdek, muhim kamchiliklar mavjud, ular orasida, birinchi navbatda: 39 1) yuqori bosim ostida ishlaydigan oqimni etkazib berish zarurati; 2) past samaradorlik 3) ishchi (faol) muhitda ishlatiladigan ko’p miqdordagi suyuqlikni qaytarib bo’lmaydigan darajada to’kish. Biroq, uning uchinchi kamchiliklari har doim ham o’zini to’liq namoyon qilmaydi, chunki ba’zi qurilmalarda reaktiv apparatdan keyin ko’p miqdordagi suyuqlik yana ishlatilishi mumkin, masalan, ikki fazali oqimni bir - biridan ajratgandan so’ng, yuqori tezlikda faol oqimni qayta yaratish uchun. Ushbu barcha afzalliklar va kamchiliklar reaktiv qurilmalarning quyidagi sohalarda keng tarqalishiga imkon berdi: 1) kimyo sanoatida reaktiv qurilmalar epoksi va akril qatronlar, ishqorlar va kislotalar ishlab chiqarish, suvli eritmalarning karbonatlanish samaradorligini oshirish uchun gazni tarqatish va boshqalar uchun ishlatiladi; 2) neftni qayta ishlash sanoatida inkjet qurilmalar suv omborini qayta ishlashda deemulgator bilan suv emulsiyasini bog’lash uchun ishlatiladi, shuningdek yoqilg’i va motor moylariga qo’shimchalar qo’shiladi va hokazo; 3) elektr stantsiyalarida-bug turbinalarini tartibga solish tizimida, elektr generatorlarining havo sovutish tizimlarida; 4) quduqlar va quduqlardan suv quyish, shuningdek, kemalar omborlaridan suv chiqarish uchun; 5) oziq – ovqat sanoatida-eriydigan qahva ishlab chiqarishda suv-qahva suspenziyasini tayyorlash, sut mahsulotlarini bir hil holga keltirish. 6) energetikada-kondensatsiyalanadigan qurilmalarning havo o’tkazmaydigan qurilmalari sifatida, issiqlik elektr stantsiyalarini suvni tozalash jarayonlarida reaktiv tayyorlash; 7) farmatsevtika sanoatida inkjet apparatlar suyuq dozalash shakllarini olishda tarkibiy qismlarni eritish va suyultirish uchun, shuningdek malham va kremlar ishlab chiqarishda emulsifikatorlar va stabilizatorlarni kiritish va tarqatish uchun ishlatiladi; 40 Yuqorida sanab o’tilganlarning barchasi, sanoatning turli sohalarida reaktiv AP - paratlardan foydalanishning kichik ro’yxati. Jet apparatlarida sodir bo’ladigan jarayonlar, birinchi navbatda, o’zaro ta’sir qiluvchi muhitning agregat holatiga bog’liq. Shu nuqtai nazardan, barcha reaktiv qurilmalarni uch guruhga bo’lish mumkin. 1) ishlaydigan va in’ektsiya qilinadigan muhitning agregat holati bir xil bo’lgan qurilmalar; 2) ishlaydigan va in’ektsiya qilinadigan oqimlar turli xil agregat holatlarida bo’lgan, bu oqimlarni aralashtirish jarayonida o’zgarmaydigan qurilmalar; 3) muhitning o’zgaruvchan agregat holatiga ega qurilmalar. Ushbu qurilmalarda ish va in’ektsiya oqimlari aralashishdan oldin turli fazalarda, aralashgandan keyin esa bir fazada bo’ladi, ya’ni. aralashtirish jarayonida oqimlardan birining agregat tarkibi o’zgaradi. Birinchi guruhga gaz (bug’) reaktiv kompressorlar, ejektorlar va injektorlar va reaktiv nasoslar kiradi. Ikkinchi guruhga pnevmotransport uchun reaktiv apparatlar, suv oqimliejektorlari (HPLC) va gidrotransport uchun reaktiv apparatlar kiradi. Uchinchi guruhga bug’ suvi injektorlari va reaktiv isitgichlar kiradi. Jet apparatlarining ishlash shartlari o’zaro ta’sir qiluvchi vositalarning elastik xususiyatlariga ham bog’liq. Elastik xususiyatlar yoki siqilish deganda uning bosimi o’zgarganda muhitning o’ziga xos hajmining sezilarli o’zgarishi tushuniladi. Amalda, inkjet apparatlar qo’llaniladi, unda: a) ikkala vosita (ishlaydigan va in’ektsiya qilingan) elastik; b) elastik muhitdan biri; c) ikkala muhit ham elastik emas; AN’ANAVIY KORINISHDAGI SUV OQIMLIEJEKTORINING ISH JARAYONI Suv oqimli ejektorining ishlash printsipi 28-rasmda ko’rsatilgan, ishlaydigan (AK- TIV) oqim yuqori tezlikda 1-soplo qurilmasidan qabul qiluvchi kameraga 2-ga 41 o’tadi va past bosimga ega bo’lgan passiv oqimni tortadi. Keyin faol va passiv oqim 3 aralashtirish kamerasiga kiradi, u yerda ular intensiv aralashtiriladi. 3 aralashtirish kamerasidan oldin oqim gaz bilan o’ralgan va qisman yoki to’liq tomchilarga bo’lingan suyuqlik oqimiga o’xshaydi. Aralashtirish kamerasi (ish kamerasi) 3 bo’ylab harakatlanayotganda, suyuqlik oqimi qisman yoki to’liq tomchilarga bo’linadi, ular so’rish qilingan (chiqarilgan) gaz bilan harakat miqdorini almashtiradi va ish kamerasidan keyin ish kamerasining kesimiga taqsimlanadi. Oqim suyuq fazali holat bo’lib, unda gaz pufakchalari bir tekisda joylashgan. 28-rasm 1-soplo qurilmasi; 2-qabul qilish kamerasi; 3-aralashtirish kamerasi (ishchi) Shuni ham ta’kidlash kerakki, gaz oqimining ishchi kamerasiga kirish tezligi diagrammasi an’anaviy shakldagi qismlar notekis bo’lib, suyuqlik oqimi chegarasida tezlik maksimal, ishchi kamera devori yaqinida esa minimaldir. (29- rasmga qarang) 42 29-rasm ish kamerasiga kirishda gaz oqimi tezligining diagrammasi. Masalani qo’yilishi Ushbu yakuniy malaka ishida an’anaviy (rag’batlantiruvchi qurilmasiz) suv oqimliejektorini va rag’batlantiruvchi moslama bilan ejektorni loyihalash vazifasi qo’yiladi. Rag’batlantiruvchi qurilmani o’rnatish orqali passiv oqim ish kamerasiga yuqori tezlikda kiradi, bu esa o’z navbatida passiv oqimga qo’shimcha energiya uzatishni, shuningdek slipface koeffitsientini oshirishni ta’minlaydi. Natijada, ikkita muhitni aralashtirish yo’qotishlarini kamaytirish. Passiv oqimni quyish va sirpanish koeffitsientini maksimal qiymatlardan yuqori darajaga ko’tarish uchun rag’batlantiruvchi moslama o’rnatilishi bilan, havo oldidan ejektorning samaradorligi oshadi deb taxmin qilinadi. MAVJUD SANOAT SUV OQIMLIEJEKTORLARINI KO’RIB CHIQISH 1-jadvalda havo ejektorlarining sanoat suvlarining ishchi fizik parametrlari keltirilgan. Sanoat suv oqimliejektorlarining fizik parametrlari quyidagilardan iborat: ishchi suv bosimi P P = 0,3-0,736 MPa, bosim so’rishsi P N =0,23-20 kPa, suvning massa oqimi m p = 2-1700 t/soat , hisoblangan massa havo oqimi M V = 2- 375 kg/soat. 1-jadval Sanoat suv oqimliejektorlarining ishchi fizik parametrlari Hisoblang an Ishchi suv Ishchi suv PH, kPa so’rish So’rish aralash Ish joyidagi 43 Ejektor turi havo oqimi tezligi kg / soat iste’moli Mr, t / h bosimi PP, MPa bosimi masinin g harorati, °C taxminiy harorat- dy, °C EV-1-230 25 230 0,38 5,3 20 − EV-7- 1000 100 1000 0,38 5,3 20 10 EV-13- 450 30 450 0,48 5,3 29 12 EV-13- 900 80 900 0,48 5,3 20 − EV-7-500 50 500 0,48 5,3 20 12 EV-7-200 20 200 0,48 5,3 20 − EV-4- 1400 POT LMZ 48 1400 0,343 0,23 − 10 EV-4-830 PO-AT ХТZ 121 830 0,736 − − − EV-7- 1000 VTI 90 1000 0,47 − − − EVK-1300 VTI 285 1300 0,474 − − − EV-7- 1700 VTI 375 1700 0,34 − − 12 EV-320 230 320 0,35 6,3 − − EV-220 220 220 0,3 6,3 − − 44 EV-150 150 150 0,3 6,3 − − EV-100 100 100 0,3 6,3 − − EV-35 35 85 − 20 − − EV-50 50 50 0,3 6,3 − − EV-1 1 2 − 20 − − EV-3 3 6 − 20 − − EV-6 6 15 − 20 − − EV-12 12 30 − 20 − − EV-20 20 48 − 20 − − 2-jadvalda sanoat suv oqimliejektorlarining geometrik parametrlari keltirilgan. Ejektor turi Kamerala r soni, dona Nozullar soni, dona Ishlaydiga n nozulning diametri D0, mm Aralashtir ish kamerasin ing diametri D3, mm L34 aralashtiri sh kamerasin ing uzunligi, mm Nozuldan l03 aralashtiri sh kamerasig acha bo’lgan masofa, mm L 34 d 3 EV-1-230 1 1 55 120 2500 120 20,8 EV-7-1000 7 7 45 80 2500 400 31,25 EV-13-450 13 13 − − − − EV-13-900 13 13 − − − − EV-7-500 7 7 − − − − 45 EV-7-200 7 7 − − − − EV-4-1400 POT LMZ 4 4 75 115 1250 312 10,9 EV-4-830 POAT XTZ 4 4 45 82 1165 165 14,2 EV-7-1000 VTI 7 7 45 100 3500 − 35 EVK-1300 VTI 1 18 32 Halqa 333 − − EV-7-1700 VTI 7 7 56 125 3500 − 28 EV-320, EV-220, EV-150, EV-100, EV - 50, EV-1, EV-3, EV-6, EV-12, AV-20, AV-35 ejektorlarining geometrik parametrlari topilmadi. SANOAT PROTOTIPINI TANLASHDA SUV OQIMLI EJEKTORI Suv oqimli ejektorlarining sanoat dasturlarini ko’rib chiqishni tahlil qilib, ular turli sohalarda, xususan, energetikada – turli maqsadlar uchun energiya sozlamalarida juda keng qo’llanilishini sezish qiyin. Masalan, yuqori quvvatli blokli turbostansiyalar uchun Leningrad metall zavodi (LMZ) EV - 4-1400 tipidagi suv oqimliejektori asosiy havo-nafas olish qurilmasi sifatida ishlatilgan. Zamonaviy blokli turbo qurilmalarining kondensatorlari uchun suv oqilmi ejektorlaridan foydalanishning eng muhim afzalliklaridan biri bu blokni begona manbadan bug’ yetkazib bermasdan ishga tushirish qobiliyatidir. K-300-240 LMZ turbo qurilmasiga ikkita EV-4-1400 suv oqilmi ejektorlari va ikkita 32-D-19 ko’tarish nasoslari o’rnatilgan. Shunga qaramay, so’nggi yillarda 300 MVt quvvatga ega bloklardagi EV - 4-1400 havo-havo ejektorlari Butun rossiya issiqlik muhandisligi instituti (VTI) tomonidan ishlab chiqilgan yanada tejamkor, birgalikda ishlab chiqarilgan EV - 7-1000 etti kanalli ejektorlar bilan almashtirildi. Hozirgi vaqtda energetikada ishlatiladigan eng keng tarqalgan suv - havo ejektorlarining texnik xususiyatlari quyidagilardan iborat: quvvat bosimi P 1 = 0,35−0,8 MPa, so’rish 46 bosimi P 2 =0,23−20 kPa, ishchi suyuqlikning massa oqimi M J =2-1700 t/soat, chiqarilgan gazning massa iste’moli m G =1− 375 kg/soat. EV-1-230 suv oqimliejektorining prototipi uchun dizaynning mukammalligi, ishlashi va ishonchliligi jihatidan eng muvaffaqiyatli deb tanlandi. Ushbu ejektorning nominal ish parametrlari: quvvat bosimi p 1 = 0,38 MPa, so’rish bosimi p 2 = 5,3 kPa, ishchi suyuqlikning massa oqimi M J = 230 t/soat, chiqarilgan gazning massa oqimi m G = 25 kg/soat, so’rish qilish harorati gazi T G = 293 K, ishlaydigan kameralar va soplolar soni N= 1 dona d o = 55 mm, har bir aralashtirish kamerasining diametri d 3 = 120 mm, aralashtirish o’lchovining diametri L 34 = 2500 mm, soplodan aralashtirish kamerasigacha bo’lgan masofa L 03 =120mm.Biz suv oqimliejektorini ishlab chiqish uchun oddiy dizayndan foydalanamiz, dastlabki ma’lumotlarni texnik topshiriqqa muvofiq qabul qilamiz. SUV OQIMLI EJEKTORNI HISOBLASH Suv oqimli ejektorini hisoblash uchun dastlabki ma’lumotlar quyidagilardir: ishchi suv bosimi P i kPa, ishchi suv harorati t V ,°C, so’rib olinayotgan havo bosimi P N , kPa, , so’rib olinayotgan havo oqimi (160, kg/soat, siqilgan suv oqimliaralashmasining bosimi , KPa.I=0,85 √ ∆PP ∆PC −1 Birinchidan, ejektsiyaning maksimal hajm koeffitsienti aniqlanadi. Ejektorning geometrik parametri-f} aralashtirish kamerasi maydonining F t soploning chiqish qismining nisbati-formula bo’yicha baholanadi. F3 Fp1 ≈ ∆PP ∆PC Bug - havo aralashmasining hajm sarfini hisoblaymiz, m 3 / soat VB= GBRB(tB+273,15 ) 0,95 ∙3600 √2∙∆ pP 47 R-suv havosining gaz doimiysi, R=287 J/kg-K p n to’yingan holatda G B tomonidan hisoblanadi.Fp1= VP√ϑP (pH− pn)∙1000 V B ni bilib, siz soploning chiqish qismining optimal qiymatini aniqlashingiz mumkin, m 2 , K r -ishlaydigan suvning hajmli oqimi, m 3 / soat V P = V B u ishlaydigan suv hajmi, m 3 / kg. Keyin topilgan F t /F 3 parametrining optimal qiymatidan va nasosning ishlash xususiyatidan foydalanib ∆ P P ∆ P C = F p 1 F 3 ∙ 1,76 − 1,07 ( F p 1 F 3 ) 2 ( 1 + u ) 2 u= √ Fp1 F3 ∙1,76 − ∆PP ∆PC 1,07 ( Fp1 F3) 2 −1 Ejektsiya koeffitsientini hisoblaymiz u in’ektsiya qilingan gazning volumetrik oqimi K, V P = VJu va in’ektsiya qilingan havo (gaz)ning massa oqimi. GH= VB(pH− pP) RB(tP+273,15 ) Aralashtirish kamerasining uzunligi quyidagilarga qarab hisoblanadi l KS = 15 d 1 E ( F 3 F p 1 − 1 ) d t 3 ejektor soplosining kesimiga teng bo’lgan kesimli ekvivalent soplo diametric d1E= √4Fp1/π Suv oqimi ejektorini hisoblash Hisoblash uchun dastlabki ma’lumotlar: Ishchi suv bosimi P P 500 kPa; 48 Ishchi suvning harorati t u 18 °C; Havo iste’moli G n 80 kg/soat; Havo bosimi p H 10 kPa; Suv oqimliaralashmasining bosimi P S 105 kPa. Ishchi suv bosimi kPa,∆PP= pp− pH=500 −10 = 490 Ejector tomonidan yaratilgan bosim farqi, kPa ∆PC= pp− pH=105 −10 =95 u=0,85 √ ∆PP ∆PC −1=0,85 √ 490 95 −1= 0,93 Ejektorning geometrik parametri aralashtirish kamerasi maydonining (F 3 ) soplo chiqish kesimi maydoniga (F t ) nisbati formula bo’yicha baholanadi. F 3 F p 1 ≈ ∆ P P ∆ P C = 490 95 = 5,16 Bug’ - havo aralashmasining hajm sarfi, m 3 / soat, V B = G B R B ( t B + 273,15 ) ( p p − p H ) ∙ 1000 = 80 ∙ 287 ( 18 + 273,15 ) ( 10 − 2,06 ) ∙ 1000 = 841,9 R n -suv havosining gaz doimiysi, J / (kg K), Soploning chiqish qismi optimal qiymati, m 2 , F p 1 = V p √ ϑ P 0,95 ∙ 3600 √ 2 ∙ ∆ P P Ishchi suvning hajm oqimi, m 3 / soat, V = VJu = 841.9/0.930 = 904.9; ishchi suvning o’ziga xos hajmi, m 3 /kg F p 1 = 904,9 √ 0,001 0,95 ∙ 3600 √ 2 ∙ 490 ∙ 100 = 0,000267 Parametrining topilgan optimal qiymatidan va nasosning ishlash xususiyatidan foydalanib topiladi. ∆PP ∆PC = Fp1 F3 ∙1,76 −1,07 ( Fp1 F3) 2 (1+u)2 Ejektsiya koeffitsientini hisoblaymiz (aniqlaymiz) 49 u= √ Fp1 F3 ∙1,76 − ∆PC ∆PP 1,07 ( Fp1 F3) 2 −1= √ 1 5,16 ∙1,76 − 1 5,16 1,07 ( 1 5,16 ) 2 −1=0,914Gazning volumetrik oqimi K GH= VB(pp− pH) RB(tp+273,15 )= 841,9 (10 −2,06 ) 287 (18 +273,15 )=0,08 d f -ejektor soplosining kesimiga teng bo’lgan kesimli soplonig ekvivalent diametri, d1E= √4Fp1/π = √ 4 ∙ 0,000267 / 3,14 = 0,018 Aralashtirish kamerasining uzunligi quyidagilarga qarab hisoblanadi l KS = 15 d 1 E ( F 3 F p 1 − 1 ) = 15 ∙ 0,018 ( 5,16 − 1 ) = 1,12 Ishlab chiqilayotgan suv oqimliejektorining ilgari qabul qilingan ish parametrlariga asoslanib, biz uni hisoblaymiz. Quyidagi formula bo’yicha soplo qurilmasidagi bosim nisbatini topamiz: ε 12 = p1 p2 bu erda p 1 = 400 kPa – quvvat bosimi (soplo oldidagi bosim). Yuqoridagi qiymatlarni formulaga almashtirish orqali biz qabul qilamiz: ε 12 = 0,4 ∙10 6 5∙10 3=80 Keyinchalik formulaga muvofiq siqishni nisbatini topamiz. ε 52 = p 5 p 2 p 4 =p 5 =p atm = 101 kPa- orqa bosim. Yuqoridagi qiymatlarni formulaga almashtirish orqali biz qabul qilamiz: ε 52 = 101 ∙ 10 3 5 ∙ 10 3 = 20,2 Keyin formula bo’yicha reaktiv parametrni qabul qilamiz: G=2∙φ2∙(ε12−1). φ= 0,97 - soplo qurilmasining tezlik koeffitsienti. 50 Yuqoridagi qiymatlarni formulaga almashtirish orqali biz qabul qilamiz: G = 2 ∙ 0,97 2 ∙( 80 − 1 ) = 148,66. Keyinchalik, chiqish qismining kesimida suyuqlikning chiqish tezligini toping. ❑ JO = √ p 2 ∙ G ρ J Qiymatlarni formulaga almashtirish orqali biz qabul qilamiz: ❑ JO = √ 5 ∙ 10 3 ∙ 148,66 1000 = 27,27 m / s Soplo qurilmasining kesimidagi suyuqlik tezligining o’zgarishi bosimlar P 2 ahamiyatsiz. Foizda bu farq 0,22% formulaga muvofiq soplo qurilmasining chiqish qismini topamiz: So= QJ ❑ JO Qiymatlarni formulaga almashtirish orqali biz qabul qilamiz: So= 0,3056 27,27 = 0,01 m2 Soplo konusning torayganligi sababli, reaktivning maydoni tengdir: S o = S c = 0,01 m 2 Keyinchalik, ish kamerasiga kirishda suyuqlik tezligini topamiz: ❑ J3= QJ Sc Qiymatlarni formulaga almashtirish orqali biz qabul qilamiz: ❑ J 3 = 0,3056 0,01 = 30,56 m / s Keyinchalik, ish kamerasiga kirishda havo oqimi tezligini topamiz: ❑ G 3 = ψ ∙ ❑ J 3 ψ = 0,9 - sirpanish koeffitsienti. Qiymatlarni formulaga almashtirish orqali biz qabul qilamiz : ❑ G3= 0,9 ∙0,3056 = 27,5 m/s Biz gidravlik ishqalanish koeffitsientini  = 0,015 deb olamiz. 51 3-rasmda ko’rsatilgan ekstremal xususiyatlardan foydalangan holda, ular cheklangan ish rejimlarini ko’rsatadi. Ejektsiyaning volumetrik koeffitsenti α =3 va qurilmaning nisbiy maydoni Ω 03 = 0,21 3-rasm-bitta reaktiv suv oqimliejektorining ekstremal xususiyatlari diffuzor. Keyinchalik, formulaga muvofiq ish kamerasining tasavvurlar maydonini toping. S3= S3 Ω03 Qiymatlarni formulaga almashtirish orqali biz qabul qilamiz: S 3 = 0,01 0,21 = 0,05 m 2 Keyinchalik, formulaga muvofiq soplo teshigining diametrini toping: d 0 = √ 4 ∙ S 0 π Qiymatlarni formulaga almashtirish orqali biz qabul qilamiz: d 0 = √ 4 ∙ 0,01 3,14 = 0,01 m = 100 mm 52 Soplo konusning bo’lganiligi uchun, soploning diametri reaktivning diametriga teng: d0= dc= 0,1 m Keyinchalik, formulaga muvofiq ish kamerasining diametrini toping: d 3 = √ 4 ∙ S 3 π Qiymatlarni formulaga almashtirish orqali biz qabul qilamiz: d3=√ 4∙0,05 3,14 =0,25 m=250 mm Keyinchalik formulaga muvofiq chiqarilgan gazning volumetrik oqimini topamiz. Q G = α max ∙ Q J Qiymatlarni formulaga almashtirish orqali biz qabul qilamiz: QG=3∙0,3056 =0,9168 m3/s=3300,48 m3/soat Aralashtirish kamerasida chiqarilgan havoning zichligi formula bilan aniqlanadi: ρg2= p2 R∙T P 2 = 5 kPa – so’rish bosimi (qabul qilish kamerasida); R = 287 J/kg·K – havo uchun universal gaz doimiysi; T = 293 K– chiqarilgan (so’rilgan) gazning harorati. Yuqoridagi qiymatlarni formulaga almashtirish orqali biz qabul qilamiz: ρ g 2 = 5 ∙ 10 3 287 ∙ 293 = 0,06 kg / m 3 Keyin formula bo’yicha chiqarilgan gazning massa oqimini topamiz: mG= ρG2∙QG∙3600 Qiymatlarni formulaga almashtirish orqali biz qabul qilamiz: m G = 0,06 ∙ 0,9186 ∙ 3600 = 198 kg / soat Keyinchalik, formulalarning birinchi formulasi bo’yicha ish kamerasining uzunligini topamiz: L 34 = 28 ∙ ( 1 − 0,5 ∙ p 2 p 5 ) ∙ d 3 Qiymatlarni formulaga almashtirish orqali biz qabul qilamiz: 53 L 34 = 28 ∙( 1 − 0,5 ∙ 5 ∙ 10 3 101 ∙ 10 3 ) ∙ 0,25 = 6,8 m Keyinchalik, formulalarning ikkinchi formulasidan foydalanib, ish kamerasining uzunligini topamiz: L 34 = d 3 ∙ c ∙ α Ω 03 C= 11...12-mutanosiblik koeffitsienti. Qiymatlarni formulaga almashtirish orqali biz qabul qilamiz: L34=0,25 ∙11 ∙3 0,21 =39,3 m Chunki ish kamerasi uzunligining L 34 ish kamerasining diametriga d 3 =10...35 nisbati, keyin eng maqbul qabul natija formulada, ya’ni L 34 =6,8 m. Soplo qurilmasining kerakli o’lchamlarini aniqlang. Soplo moslamasining dizaynining diametri ma’lum bo’lganligi sababli, biz soploning uzunligini topamiz. l 0 d 0 = 3,0 … 4,0 Qiymatlarni formulaga almashtirish orqali biz qabul qilamiz: l 0 = 0,1 ∙ 3,5 = 0,35 m Bundan tashqari, formula bo’yicha ish kamerasidan soploni kesish masofasini topamiz: lc≤2d0 formuladagi qiymatlarni almashtirish orqali biz qabul qilamiz: lc≤2∙0,1 =0,2 m Soploning torayish burchagini Ө 0 =16 0 deb qabul qilamiz. Keyinchalik, soplo qurilmasi oldida suyuqlik oqimining to’liq bosimini topamiz p1= p1+ρj∙V12 2 Qiymatlarni formulaga almashtirish orqali biz qabul qilamiz: p1=0,4 ∙10 6+1000 ∙27,27 2 2 = 7,72 ∙10 5Pa Ishchi kameraning oxirida gaz zichligini quyidagi formula bo’yicha topamiz: 54 ρ G 5 = P 5 R ∙ T Qiymatlarni formulaga almashtirish orqali biz qabul qilamiz: ρ G 5 = 101 ∙ 10 3 287 ∙ 293 = 1,2 kg / m 3 Keyinchalik, formulaga muvofiq ish kamerasining oxirida gazning volumetrik oqimini topamiz: Q G 5 = m G 3600 ρ G 5 Qiymatlarni formulaga almashtirish orqali biz qabul qilamiz: Q G 5 = 198 3600 1,2 = 0,046 m 3 / s Keyinchalik, formuladan foydalanib, ish kamerasining oxirida aralashmaning zichligini topamiz: ρaralashmalar = ρG5∙QG5+QJ∙ρJ QG5+QJ Qiymatlarni formulaga almashtirish orqali biz qabul qilamiz: ρ aralashmalar = 1,2 ∙ 0,046 + 0,3056 ∙ 1000 0,046 + 0,3056 = 869,33 kg / m 3 Keyinchalik, formulaga muvofiq aralashmaning hajm sarfini topamiz: Qaralashmalar =QG5+QJ Qiymatlarni formulaga qo’yamiz: Qaralashmalar =0,046 +0,3056 =0,3516 m3/s Keyinchalik, formulaga muvofiq ish kamerasining oxiridagi aralashmaning tezligini aniqlang: ❑ aralashmalar = Qaralashmalar S3 Qiymatlarni formulaga almashtirish orqali biz qabul qilamiz: ❑ aralashmalar = 0,3516 0,05 = 6,112 m 3 / s Keyinchalik, formuladan foydalanib, ish kamerasining oxirida aralashmaning to’liq bosimini topamiz: 55 p5= p5+ρaralashmalar +❑ aralashmala2 2 Qiymatlarni formulaga qo’yamiz: p5=101 ∙10 3+869,33 +6,112 2 2 =117,24 ∙10 3Pa Keyinchalik, biz suv oqimliejektorining samaradorligini formula bo’yicha topamiz. ηsinf = mG∙R∙TJ∙ln ( p5 p2)+kost ∙(p5− p2) QJ∙(p1− p2) k ost = 1- aktiv oqimining qoldiq energiyasidan foydalanish koeffitsienti; Qiymatlarni formulaga almashtirish orqali biz qabul qilamiz: ηsinf = 0,05 ∙287 ∙283 ∙ln ( 101 5 )+1∙0,3056 (117,24 ∙10 3−5∙10 3) 0,3056 ∙(7,72 ∙10 5−5∙10 3) ∙100 %= 20,32 % Hisoblash natijasigab ko’ra kondensatsion qurilmaning asosiy elementlari quyidagilardan iborat: - ikkita suv oqimli ejektor, tipi EV-4-1400; - ikkita suv oqimli ejektor sirkulyasiya tizimli tipi EV-1-350; - bitta suv oqimli ejektor, tipi EV-01-350, (zichlanish bug’larini sovutgich PS- 115dan so’rib olish uchun); Mehnat muhofazasi va xavfsizlik texnikasi Mehnat xavfsiziligi t о ’g’risida umumiy ma’lumot. Mehnat xavfsizligi-insonning mehnat qilish jarayonida xavfsizlikni ta’minlovchi, insonning insonning sog’lig’ini va ish unumdorligini saqlovchi qonun chiqarish ishlari, ijtimoy-iqtisodiy, tashkiliy, texnik, gigiyenik va davolash-profilaktika tadbirlari va vositalari tizimidir. T о ’liq xavfsizlikni ta’minlash va zararsiz ishlab chiqarishni tashkil etish mumkin emas. Real ishlab chiqarish sharoiti bir qancha xavfli va zararli ishlab chiqarish omillari bilan tavsiflanadi. Xavfli ishlab chiqarish omili deb shunday ishlab chiqarish omiliga aytiladiki, uning ta’siri belgilangan sharoitda ishlayotgan inson sog’lig’ini birdaniga yomonlashishiga olib keladi. Zararli ishlab chiqarish omili deb belilangan sharoitda ishlayotgan insonni kasallanishiga yoki mehnat qobiliyatini susayishiga olib keluvchi ishlab chiqarish omiliga aytiladi. 56 Xavfli ishlab chiqarish omiliga misol tariqasida mashina va mexanizmlarning harakatlanuvchi qismlari, qizib turgan jismlar, siqilgan yoki zararli moddalar bilan t о ’ldirilgan sig’imlarning ustiga ishlab turgan detal yoki moslamalarni tushib ketishi va hokazolarni kiritish mumkin. Zararli ishlab chiqarish omiliga misol tariqasida havo tarkibidagi zararli moddalar, yoqimsiz meteorologik sharoit, nurlanish issiqligi, yorug’likning yetishmasligi, vibratsiya, shovqin, ultra va infra tovushlar, ionlashgan yoki lazer nurlari, elektr magnit maydoni, kuchlanishni ortishi va mikroorganizmlarning mavjudligi hisobiga mehnatni qiyinlashishi va hokazolarni kiritish mumkin. Xavfli va zararli omillarni bir-biridan ajratib b о ’lmaydi, chunki u yoki bu omil ham baxtsiz xodisaga olib kelishi mumkin. Ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisa-ishchi xodimning mehnat majburiyatini bajarishida yoki ish rahbari topshirig’i b о ’yicha xavfli ishlab chiqarish omiliga ta’sir etish xodisasidir. Insonga zararli ishlab chiqarish omilining ta’sir etishi kasb kasalliklariga olib kelishi mumkin. Baxtsiz xodisaning natijasi shikastlanish hisoblanadi, ya’ni organizm t о ’qimalarining zararlanishi va tashqi ta’sir oqibatida о ’z funksiyasini bajara olmasligiga olib keladi. Ishlab chiqarish sanitariyasi-zarali ishlab chiqarish omillari bilan ishlaganda ta’sirlarni oldini olish va kamaytirishning tashkiliy tadbirlari va texnik vositalari tizimidir. Ishlab chiqarish sanitariyasiga mehnat gigiyenasini va sanitar texnikani kiritish mumkin, ishlab chiqarish sanitariyasiga-shamollatish, isitish, havoni maromlash, issiqlik ta’minoti, gaz ta’minoti, suv ta’minoti, kanalizatsiya, atmosfrega va suv havzalariga tashlanadigan zararli moddalar, yoritish, insonni vibratsiya, shovqin, zararli nurlar va maydonlar, sanitar va maishiy binolar va imoratlar, qurilish issiqlik texnikasining tizimlari va qurilmalarini kiritish mumkin. Xavfsizlik texnikasi- ishlovchilarga xavfli ishlab chiqarish omili ta’sirini oldini oluvchi tashkiliy tadbirlar va texnik vositalar tizimidir. Sanoatda mehnat xavfsiziligini tashkil etish. Korxonalarning ma’muriy boshqarmasining barcha ish joylari texnik jihozlar bilan ta’minlanishi kerak va ularda mehnat xavfsizligi b о ’yicha qoidalarga mos keluvchi (xavfsizlik texnikasi, sanitar normalar va qoidalar va hokazo) ish sharoitini yaratish lozim. Hozirda mehnat haqidagi qonun 57 va qoidalarga muvofiq mehnatni t о ’laligicha tashkil etish b о ’yicha javobgarlikni direktor yoki bosh muhandis о ’z zimmasiga oladi. Alohida b о ’linmalar b о ’yicha bunday javobgarlikni sex, uchastka, xizmat rahbarlari о ’z zimmalariga oladilar. Mehnat xavfsizligini tashkil etishning bevosita rahbarligini korxonaning bosh muhandisi amalga oshiradi. Mehnat xavfsiligini amalga oshirish maqsadida birinchi navbatda ishchilar va xizmat k о ’rsatuvchilarga xavfsizlik texnikasi, ishlab chiqarish sanitariyasi, yong’inga qarshi muhofaza va mehnat xavfsizligining boshqa qoidalari b о ’yicha y о ’riqnoma о ’tishlari shart, ikkinchidan kasbi b о ’yicha yaxshi mutaxasassislar bilan ishni tashkil etish, uchinchidan ishchilarni mehnat xavfsizligi b о ’yicha y о ’riqnomaning barcha talablariga asosan doimo kuzatilib turishlari shart. Y о ’riqnomaning ham bir necha turlari mavjud: kirish, birlamchi, takroriy, plandan tashqari, doimiy. Kirish y о ’riqnomasi korxonaga ishga kiruvchi barcha xodimlar uchun majburiy. Uni mehnat xavfsizligi b о ’yicha muhandis о ’tkazadi. Birlamchi y о ’riqnoma korxonaga ishga qabul qilingan xodimlar, bir b о ’linmadan boshqa b о ’linmaga о ’tgan xodimlar uchun majburiydir. Takroriy y о ’riqnoma olti oydan kam b о ’lmagan muddatda о ’tkaziladi. Ushbu y о ’riqnomani о ’tkazishdan maqsad- mehnat xavfsizligi b о ’yicha ishlash qoidalarini xotiraga tiklash, shuningdek yexda va korxonada amalda nosozliklarga y о ’l quymaslikni ta’minlashdir. Plandan tashqari y о ’riqnoma texnologik jarayon о ’zgarganda, mehnat xavfsiligi b о ’yicha qoidalar о ’zgarganda, yangi texnologiya qurilganda, xodimlar tomonidan mehnat xavfsizligi buzilganda о ’tkaziladi. Doimiy y о ’riqnoma ishlab chiqarish oldidagi ishchilar uchun о ’tkaziladi. Sanab о ’tilgan barcha y о ’riqnomalarni bevosita ish rahbari о ’tkazadi. Y о ’riqnoma о ’tkazilganligi t о ’g’risidagi ma’lumot registratsiya jurnaliga qayd qilib quyiladi. Texnologik jarayonlar xavfsizligini ta’minlash. Mehnat havfsizligini boshqarishning asosiy masalalaridan biri texnologik jarayonlarning xavfsizligini boshqarish hisoblanadi. Ushbu holda boshqarish obyekti “texnoogik jarayonning xavfsiziligi” dan aniqlanadi. Umuman olganda texnologik jarayoning xavfsizligini quyidagicha ifodalash mumkin: -mehnat qurollari-ish jarayonida xavfli va zarari 58 omillarni keltirib chiqaruvchi jihozlar, asbob-uskunalar; - mehnat predmeti- kechayotgan texnologik jarayonda yetarlicha xavfni t о ’g’dirishi mumkin b о ’lgan dastlabki va texnologik materiallar, detallar; -mehnat mahsuloti- о ’zlarining xususiyatlariga bog’liq holda ma’lum xavflarni keltirib chiqaruvchi yarim tayyor mahsulotlar, texnologik jarayondan chiqib ketayotgan mahsulotlar va hokazo; - mehnat miqdori-harakatlarning tezkor tarkibi; - mehnatni tashkil etish-mehnat va dam olish rejimlariga muvofiq ish joyini tashkil etish; - mehnat sharoiti-ish joyida xavfli va zararli ishlab chiqarish omillari va ularning parametrlarini (ish zonasi havosining parametri, yoritish, shovqik, titrash, elektromagnit nurlanish va hokazo) mavjudligi va ularga qarshi jamoaviy va induvidual himoya vositalarining mavjudligi; - amalga oshiruvchi-texnologik jarayonni bajaruvchi subyekt; - atrof-muhit-ishlab chiqarishda va undan tashqarida jamoaning ma’naviy- psixologik iqlimi, ijtimoy-maishiy sharoiti. Yuqorida keltirilgan texnologik jarayonlarning xavfsizligini ta’minlashda quyidagi 3 ta bosqichlar asosida amalga oshiriladi. 1. “Tadqiqot” bosqichida texnologik jarayonning xavfsizligi k о ’rib chiqiladi va nazariy tadqiqotlarni о ’tkazish ta’minlanadi, ya’ni fizik- kimyoviy asoslari, usullarni tanlash, dastlabki va texnologik mahsulotlar, tajriba qurilmalarini ishlab chiqish, texnologik rejimdarni tadqiqot qilish ishlari amalga oshiriladi. 2. “Loyihalash” bosqichida texnologik jarayonlarni xavfsizligi jihozlarni ishlab chiqish, texnologik rejimlarni ishlab chiqish, texnologik hujjatlar majmuini ishlab chiqish bilan ta’minlanadi. 3. “Sinov tajriba” bosqichida texnologik jarayonlarning xavfsizligi texnologik usullarni tanlash va saralash, ishlab chiqish rejimlari, jihozlar konstruksiyalarining kamchiliklarini bartaraf etish bilan ta’minlanadi. Xavfsizlik texnikasi t о ’g’risida umumiy ma’lumot. GOST 12.0.002-80 da xavfsizlik texnikasi xavfli ishlab chiqarish omillarini ishlovchilarga ta’sirini oldini olish b о ’yicha tashkil etilgan chora-tadbirlar va texnik vositalar tizimi sifatida 59 belgilangan. Xavfsizlik texnikasi b о ’yicha qoidalar mehnat predmetrlari va vositalari ta’sirida ishlovchilarni himoyalashgan qaratilgan texnik xarakterdagi talablarni о ’z ichiga oladi: mashina, jihoz va asbob-uskunalarning xavfsiz ishlashi, jihozlar va moslamalar t о ’siqlar va saqlovchi moslamalar bilan ta’minlangan b о ’lishi zarur. Mehnat muhofazasining asosiy vazifalaridan biri, ishchilarga xavfsiz ish sharoitini yaratib berishdan iboratdir. Xavfsiz ish sharoiti, ya’ni mehnat xavfsizligi-bu ishlab chiqarish sharoitida ishchilarga barcha xavfli va zararli faktorlar ta’siri bartaraf etilgan mehnat sharoiti holatidir. Ishlab chiqarishdagi jarohatlanishlar ishlab chiqarish sharoitida k о ’pgina fizik va kimyoviy faktorlar ta’sirida yuz beradi. Bunday xavfli faktorlarni yuzaga kelishi texnologik jarayonlarning harakatiga, shu jihozlarning konstruksiyasisha mehnatni takomillashtirish darajasiga va shu kabi bir qancha omillarga bog’liq b о ’ladi. Havfli faktorlar yuzaga kelish xarakteriga bog’liq holda real va yashirin b о ’lishi mumkin. Real xavf aniq k о ’zga k о ’rinarli tashqi belgilari bilan xarakterlanadi. Masalan, mashinalarning harakatlanuvchi qismi, k о ’tarilgan yuk va boshqalar. Yashirin xavf mashina, mexanizmlar va shu jihozlarda yashirin nuqsonlar, nosozliklar b о ’lishi bilan xarakterlanib, ma’lum bir sharoitda xavfli holatga avariyaga olib keladi. Yashirin xavflarga ish joyining tartibsizligi, iflosligi, xavfsizlik talablariga javob bermasligi, ish jihozlari va moslamalaridan no о ’rin, ya’ni boshqa maqsadlarda foydalanish, uzilgan elektr simlari, ishchining hato va not о ’g’ri harakatlari kabilar ham kiradi. Xavfsizlikni ta’minlovchi texnik vositalar. Ishlab chiqarishda xavfsizlikni ta’minlash asosan quyidagi tadbirlar yordamida amalga oshiriladi: a) texnikalarni xavfsizlik talablari asosida loyilash va tayyolash; b) xavfdan himoyalanishning muhandis-texnik vositalaridan foydalanish; v) xavfsiz texnologik jarayonlarni tadbiq etish; g) ishchilarni xavfsizlik texnikasi b о ’yicha malakali о ’qitish; d) xavfsiz ish joyi va ish sharoitini takomillashtirish. Yuqorida ta’kidlangan tadbirlar amalda komlpeks holda q о ’llanilgandagina ijobiy natijalarga t о ’liqroq erishiladi. Vaholanki, ushbu tadbirlarni ishlab chiqish, birinchi 60 navbatda xavfning turini, uning kelib chiqish sabablarini о ’rganishni talab etadi. Xavfning turi va kelib chiqish sabablariga bog’liq holda xavfli faktorlardan himoyalanish usullari ikki xil: aktiv va passiv turlarga b о ’linadi: Aktiv himoya xavfli faktorlarni hosil b о ’lishini yoki uning ta’sir darajasii kamaytirishga y о ’naltirilgan b о ’ladi. Passiv himoya xavflik faktorlarni insonga ta’sirini bartaraf etishga qaratilgan tadbirlar majmuidan iborat b о ’lib, u ishni tashkil etish, shaxsiy himoya vositalaridan foydalanish, xavfsizlikni ta’minlovchi texnik vositalardan foydalanish y о ’llari orqali amalga oshiriladi. Xavfsizlikni ta’minlovchi texnik vositalar jumlasiga t о ’siqlar, saqlash qurilmalari, blokirovkalash moslamalari, signalizatsiya, masofadan boshqarish jihozlari va tormoz qurilmalari kiritiladi. T о ’siq qurilmalari. T о ’siq qurilmalari о ’zlarinig tuzilishlari jihatidan soddalishi va ishonchliligi sababli mashina va mexanizmlarning xavfli zonalardan himoyalanishda keng q о ’llaniladi. Ular xavfli faktor bilan inson orasida ishonchli t о ’siq hosil qilib, ishchi harakatining t о ’g’ri va not о ’g’ri b о ’lishiga qaramasdan jarohatlanishdan saqlaydi. Bundan tashqari, t о ’siqlar ish jarayonida q о ’qqisdan otilib ketgan metall zarrachalari, detal qismlari va instrumentlaridan, ish joyini changlanishi va gazlanishidan ham saqlaydi. T о ’siqlar konstruktiv tuzulishiga va ishlatilish funksiyasiga k о ’ra turli xil b о ’ladi. Ular doimiy yoki vaqtinchalik b о ’lishi mumkin. Doimiy t о ’siqlar mashina yoki mexanizmlarning ajralmas qismi hisoblanadi. Masalan, uzatmalar qutisi, tishlashish muftasi va tormoz qurilmalarining korpuslari doimoy t о ’siqlar tarkibiga kiradi. Bundan tashqari, doimiy t о ’siqlar q о ’zg’aluvchan va q о ’zg’almas k о ’rinishda ham b о ’ladi. Q о ’zg’almas t о ’siqlar ish vaqtida ishchini xavfli faktorlardan ishonchli himoya qiladi, ular faqat mashinani ta’mirlash yoki uning texnik xizmat k о ’rsatish vaqtlardagina yechib olinishi mumkin. Bunday t о ’siqlar о ’rnatilgan mashina va mexanizmalarda texnologik jarayonni borishini kuzatish mumkin emasligi asosiy kamchilik hisoblanadi. Iqtisodiy Qism 61 Amaliyotda issiqlik elektr stansiyalarini, jihozlarni va issiqlik elektr stansiyalarining issiqlik almashinuvi qurilmalarini loyihalashda turli xil kapital harajatlarni va boshqa harajatlarni xarakterlovchi texnik masalalarni yechimini solishtirish orqali amalga oshiriladi. Bularga odatda bug’ning boshlang’ch parametrlarini tanlash, qurilmalarning turi va quvvati, ta’minot suvini haroratlari, yuzaviy regenerativ qizdirgichlarda suvni yaxshi qizimasligini, regeneratsiyaga olingan otborlar soni va boshqa qator yechimlarni kiritish mumkin. Texnik- iqtisodiy hisoblashdan maqsad-eng maqbul iqtisodiy variantni tanlashdir. Variantning iqtisodiyligi birlamchi kapital mablag’larni va odatiy harajatlarni hisobga olish bilan baholanadi. Shuning uchun variantlar bahosining tan narxini solishtirish uchun hozirgi vaqtda kelajakdagi ishlab chiqarish harajatlarini kapital mablag’larini hisobga oluvchi harajatlarni qoplay olish muddati usulidan foydalaniladi. Variantlarning nisbiy iqtisodiylikni baholash uchun ularning har biri eng yaxshi iqtisodiyligidan kelib chiqib tanlanishi kerak. Taqqoslanayotgan variantlar bir xil narxlarda, energetika samaradorlikda (elektr energiyasini bir xilda ishlab chiqarish va issiqlik energiyasini bir xilda uzatish) solishtirilishi kerak, ishonchliliklari bir xil b о ’lganda, sanitar-gigenik sharoitlar bir xil b о ’lganda va jihozlardan optimal foydalanilganda amalga oshirilishi kerak. Variantlarni solishtirishda odatda yillik hisobiy harajat tushunchasidan foydalaniladi, s о ’m/yil. Yillik hisobiy harajatlari eng kam b о ’lgan variant yaxshi hisoblanadi. Energetikada iqtisodiy hisoblarda IES uchun kapital mablag’larni va ishlab chiqarish uchun yillik harajatlarni aniqlashga qisqacha t о ’xtaniladi. IES qurilishining umumiy tan narxi qurilish ishlari, montaj ishlari (40-45%) va о ’rnatilgan qurilmalarning tan narxidan iborat b о ’ladi. Kapital mablag’lar tarkibiga quyidagilarni kiritish mumkin: asosiy loyihalanayotgan obyektning tan narxi, aylanma fondlar (yoqilg’i zahiralari va materiallar) va boshqa sohalar uchun ba’zida q о ’shni harajatlar. Energetika uchun q о ’shni kapital mablag’lariga yoqilg’ini qazib oluvchi sanoatni va yoqilg’ini tashishni kiritish lozim. Agar variantlarda kapital harajatlar turli xil 62 muddatlarda amalga oshirilsa, ularni oddiy va qiyin foizli formulalar b о ’yicha solishtirish momentlariga keltirilgan kapital mablag’lar b о ’yicha solishtirish ker ak . Yoqilg’i xarajatlarini hisoblash Gaz turbinasi uchun loyihalashtirilgan yoqilg’i sarfi quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi:VBTQ = N E QHP∙ηEL = 300000 46916 ∙0,331 =19,318 kg /s N E =300000-gaz turbinasining elektr quvvati, kVt; QHP =46 916 – yoqilg’i (tabiiy gaz) yonishining issiqligi, kj / kg; η EL =0.331-GTE-160 gaz turbinasining elektr samaradorligi ; Turboagregatning haqiqiy ishlash soatlari soni, ya’ni. kapital va joriy ta’mirlashda bo’sh vaqtni olib tashlagan kalendar vaqti formula bo’yicha aniqlanadi, h / yil: TR=8760 −TREM T REM -ta’mirlashda bo’sh vaqt, h; T REM har biri 482 soat davom etadigan muntazam ish uchun yil davomida birliklarni hisobga olgan holda qabul qilinadi. Gaz turbinasining 5 yillik ishlashi uchun o’rtacha ishlamay qolish vaqti (bu 4 ta joriy va bitta kapital ta’mirlash vaqtini o’z ichiga oladi) yiliga taxminan 6-8 kun yoki to’liq vaqtning 2,2%. "Uskunalar, binolar va inshootlarga, elektr stantsiyalari quvvatiga va tarmoqlariga texnik xizmat ko’rsatish va ta’mirlashni tashkil etish qoidalari" , bug’ turbinalarini ta’mirlash muddatiga qarab: kapital ta’mirlash - 35-90 kun, o’rtacha - 18-36 kun, joriy - 8-12 kun. TR=8760 −3∙482 =7314 s/yil IESda elektr energiyasini ishlab chiqarish, MVt * h: 63 W = Nust∙Tust Nust-stansiyaning o’rnatilgan quvvati, MVt; T ust -o’rnatilgan quvvatdan foydalanish soatlari soni, h, 7000 Tust ; W =1800 ∙7000 =12600000 MVt ∗h Elektr stantsiyasining o’rtacha yuklamasi, MVt: RIES =W /TR T R -haqiqiy ish soatlari soni, h; RIES =12600000 /7314 =1722,7 MVt Energiya blokining o’rtacha yillik yuklamasi, MVt: RBL= RIES nBL nBL -bloklar soni; R BL = 1722,7 4 = 430,7 MVt Barqaror rejimda elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun IES bloklari tomonidan yillik yoqilg’i sarfi, t / yil: VUST =VBTQ ∙ηBTQ ∙3,6 ∙TR∙nBL 64 VBTQ-bitta gaz turbinasi qurilmasiga tabiiy gaz yoqilg’isini iste’mol qilish, kg / s; ηBTQ -bitta blokdagi BTQ miqdori. V UST = 19,318 ∙ 2 ∙ 3,6 ∙ 7314 ∙ 4 = 4069205 tonna / yil Issiqlik elektr stansiyasi enjektori uchun yillik sarf harajat quyidagicha hisoblanadi: H yil = 7000 ∙ 160 ∙ 660 = 739,2 mln so ' m 160-ejektor sarflaydigan energiya soatiga, kVt; 660-issiqlik elektr stansiyalari uchun 1kVt elektr energiyasi narxi , so’m; 7000-o’rnatilgan quvvatdan foydalanish sotlar soni; 65 Ekologiya Qismi Hozirgi vaqtda dunyo tajribasida atrof-muhitni ifloslanishini oldini olish sohasida ikkita metodologik yondoshuv mavjud. Birinchi yondoshuv, “eng yaxshi amaliy yutuq” deb nomlanadi, u quyidagicha atrof-muhitni ifloslanish darajasiga bog’liq bо’lmagan holda zamonaviy texnika yutuqlarini qо’llagan holda ifloslanishga qarshi qaratilgan eng yaxshi texnoloogik tadbirlarni joriy etishdir. Ushbu yondoshuvga muvofiq issiqlik elektr stansiyalari obyekt sifatida tasniflanadi, ularning texnologik yechimi atrof-muhitga minimal ta’siirini ta’minlaydi.Ikkinchi yondoshuv, “sifat boshqaruvi” deb ataladi, u sifat standartlari bilan bog’liq, uning bazasida nazorat va ifloslanishni oldini olish bо’yicha chora tadbirlar amalga oshiriladi (ta’qiqlashlar, jarimalar va tо’lovlar shaklida). Ushbu yondoshuv hozirda qabul qilingan. Ushbu yondoshuvga suvofiq issiqlik elektr stansiyalari sanoat obyekti sifatida tasniflanadi, unda texnologik yechim atrof-muhitga meyoriy ta’sir etishni ta’minlaydi. Ekologiyada xavfsizlik-har bir alohida shaxsni va atrof-muhitni favqulodda xavfsizlikdan himoyalanish holatidir. Xavfsizlikni aniqlashda harakat dasturi ishlab chiqiladi, unga muvofiq zarur bо’lganlar: 1) xavfsizlkining turli xil shakllarining omillarini о’lchov birligini “shkala” sini о’rnatish: sanoat korxonalarida yoki ularni ishlatishdagi normal sharoitda sodir bо’lishi mumkin bо’lgan halokatda, tabiiy fojea va insonning kundalik faoliyatidagi zavfsizligiga. Ushbu “shkala” bunday turli xil omillarni solishrishni ta’minlashi kerak, ularga ekologik, ijtimoiy-iqtisodiy, texnologenli va harbiy va hokazo. 2) xavfsizlik darajasini о’lchash uchun “shkala” о’rnatish lozim. Tabiiyki ushbu “shkala” ning lchov birligi xavfsizlikni о’lchash uchun mо’ljallangan “shkala”dan farq qiladi. Xavfsizlik va xavfsizlik-bular о’zaro bog’langan, ammo mustaqil kategoriyallar. Demak, xavfsizlikni о’lchov birligi sifatida inson salomatlini va uni atrof-muhitini aniqlovchi kо’rsatkichlaridan foydalanish kerak. Xavfsizlikni ta’minlashda asosiy о’rinni atrof-muhitni lokal, regional va global darajada biologik rostlash mexanizmlarini saqlash muammolari egallaydi. 66 Chiqindisiz ishlab chiqarish-jarayonning shartli nomidan kelib chiqqan holda oxirgi mahsulotni olishda rivojlangan texnologiya asosida chiqindilarni maksimal ravishda kamaytirib erishiladi. Amalda chiqinlisiz texnologiya mavjud emas. Chiqindilar doimo bor, hech bо’lmasa issiqlik energiyasi shaklida, aks holda termodinamikaning qonunlari buziladi. Eng aniq atama-kam chiqindili ishlab chiqarish yoki kam chiqindili texnologiY. Kam chiqindili texnologiya (sinonimi- kam chiqindili ishlab chiqarish)-u yoki bu mahsulotni ishlab chiqarish bо’lib, minimum chiqindi (qattiq, suyuq, gazsimon va issiq) chiqaruvchidir. Kam chiqindili texnologiyani yaratish ishlab chiqarishning yangi vositalarini prinsipial ishlab chiqish, materiallarni va qayta ishlash usullarini о’zgartirish bilan texnologik jarayonlarni qayta qurish, oxirgi mahsulotni о’ta ixchamlashtirishlar bilan bog’liqdir. Kо’pgina rivojlangan mamlakatlar kam chiqindili texnologiyani yaratish yо’lidan bormoqda. Bu tabiiy tizimda yuklamani kamaytirish va aholi salomatligini yaxshilash yо’nalishlaridan biridir. Ekologik ruxsat etilgan yuklama-insonning hо’jalik faoliyati, uning natijasida ekotizimning (ekotizimning chegaraviy hо’jalik sig’imi) barqarorlik bhsag’asidan oshmaydi. Ushbu bо’sag’aning oshib ketishi ekotizimning va barqarorlikning buzilishiga olib keladi. Bu muhim emas, ya’ni har qanday maydonda ushbu bо’sag’a oshib ketishi mumkin emas. Faqat yerda barcha ekologik ruxsat etilgan yuklamalar yig’indisi biosferaning “hshjalik sig’imi” chegarasidan oshib ketsa xavfli holat (ekologik inqiroz) ni keltirib chiqaradi, bu esa butun biosferani suvsizlanishiga, atrof-muhitni о’zgarishiga, inson salomatligi uchun xavfli о’zgarishlarni keltirib chiqaradi. Ekologik xavfli obyekt-iqtisodiy obbyekt yoki tabiiy obyekt, ularning holati yoki tuzilishi insonlarga, qishloq hо’jalik о’simliklariga, atrof-muhit tabiatiga nojо’ya ta’sir kо’rsatadi. Ekologik toza ishlab chiqarish (sinonimi-ekologik ishlab chiqarish)- inson tomonidan bajariladigan atrof-muhitni sun’iy yaratish, ya’ni muhitning tavsifi inson ehtiyojiga javob berishi kerak. Bunday tizimni yaratish va uni ta’minlash katta harajatni talab etadi, unda hо’jalik samarali ortishi mumkin. Ekologik samarador jarayon (sinonimi-ekologik samaradorlik)- mahsulot va xizmat narxlari 67 bо’yicha raqobatbardoshlikni yaratish, u insonlarning iste’molini qoniqtiradi va hayotning sifatini oshiradi, bir vaqtning о’zida atrof-muhitga ta’sir kamayadi va mahsulotning butun hayot sikli davomida manbalar sig’imi ekologik meyorlar va ekotizimning sig’im chegaralaridan aniqlanadi. Bu atama iqtisod va ekologiya bilan о’zaro bog’liqdir. Ekologik samaradorlik-atrof-muhitni ifloslanishini, chiqindilarni va manbalardan foydalanishni minimallashtirish ehtiyojlari uchun muhim ahamiyatni yaratishdir. Ekologik samaradorlikka erishishda yuqori foydali tarkibli kichik material sig’imi va energiya sig’imli mahsulotlar yaratishga intiniladi. IESlarni ekologik kо’rsatkichlar bо’yicha tasniflash uchun yuqorida keltirilgan atalmalardan foydalaniladi. IESning atrof-muhit bilan о’zaro ta’sir munosabatida ishlab chiqarish chiqindilari hosil bо’ladigan birlamchi energiya manbalaridan issiqlik va elektr energiyasini ishlab chiqaruvchi obyekt sifatida qarash mumkin. IESni samaradorligini baholashda kо’pincha “Ekologik toza IES” tushunchasidan foydalaniladi. Ushbu holda bu atama kam chiqindili ishlab chiqarish uchun foydalanilmaydi, ekologik toza IES deganda shunday elektrostansiya tushuniladi, ularni ekspluatatsiya qilish “barqaror va mustahkamlikni belgilangan darajadagi tizimni ta’minlaydi, ya’ni tabiiy tabiatni ta’minlaydi”.nazariy holda bunday IES atrof-muhitga ta’sir kо’rsatmaydi. Amalda esa bunday IES mavjud emas, ya’ni ushbu holda elektrostansiyada ishlab chiqarilgan barcha chiqindilar miqdori va sifati bо’yicha birlamchi manbalarga teng bо’lishi kerak (yoqilg’i, havo, suv bо’yicha). Bu termodinamikaning birinchi qonuni bilan teskari ma’noli, ya’ni foydali energiya birlamyai energiya sarfisiz ishlab chiqariladi. Demak, birinchi jinsli abadiy dvigatelni yaratish mumkin emas, ya’ni kо’rilayotgan holda ekologik toza IESni yaratish imkoniyati yо’q. Shunday qilib, energiyani ishlab chiqarishda har doim tabiatga ekologik yuklama bilan ta’sir etadi. Tabiiyki, elektrstansiyaning ekologik kо’rsatkichlari bо’yicha tasniflanishi faqatgina ularni ekspluatatsiya qilishda, ularni qurishda, jihozlarni va materiallarni tayyorlash tabiatiga yetarlicha ekologik zarar kо’rsatadi. 68 Xulosa Sirdaryo issiqlik elector stansiyasi 4-blok kondensator qurilmasida asosiy ejektor kondensatordan konjdensatsiya bo’lmay qolgan gazlarni so’rib olish uchun va talab etiladigan vakuumni ushlab turish uchun mo’ljallangan . hioblash natijasida suv oqimli ejektor konstruksiyasi 4 ta soplodan (birlamchi truba) iborat, diametri 65 mm. Soploning diffuzor qismi va umumiy aralashtirish qismi bo’lib, kondensatorning bug’langan sohasiga ulangan. Kondensatordan havoni so’rib olish quvurlariga qayta (obratniy) klapanlar o’rnatilgan. Klapanlar kondensatorning bug’langan sohasiga suvning tushib ketmasligini ta’minlaydi. Ushbu holat ejektor oldida suv bosimi tushib ketganda sodir bo’lishi mumkin. Ejektorga beriladigan suvning nominal sarfi 1400 t/h va bosimi 4 kgf/sm 2 . Ejektorlarning umumiy quvvati havoni so’rib olish bo’yicha 90 kg/h va suv bo’yicha 2800 t/h. Ejektorlar parallel holda ishlaydi va bir-biriga bog’liq emas. Ejektor kondensator kamerasining eng yuqori qismidan havoni so’rib olish uchun mo’ljallangan va shuning hisobiga o’ziga yarasha sifon hosil bo’ladi. Bu ejektorlar diametri 65 mm bo’lgan bitta soplodan iborat va texnik suv bo’yicha 350 t/h sarf bilan ishlaydi. Barcha ejektorlarning soplolariga texnik suv sirkulyasiya quvurlarining naporidan ko’tarib beruvchi nasoslar (PNE) orqali beriladi. Nasos tipi 20 NDM. Ejektor diffuzorlaridan suv to’kilayotgan sirkulyasiya suv quvuriga tashlanadi. Xulosa o’rnida shuni aytishimiz mumkinki suv oqimli ejektorlar har tomonlama ishonchli, Sirdaryo issiqlik elektr stansiyasida foydalanilayotgan ejektorlar o’zini butunlay oqlaydi. Suv oqimli ejektor kondensatordan nafaqat kondensatsiyalanmaydigan gazlarni (asosan havo), shuningdek, ishchi suv oqimida kondensatsiyalanadigan ma’lum miqdordagi bug’ni ham olib chiqib ketadi va bu uning uchun ham qo’shimcha energiya sarf qiladi. Mehnat muhofazasi va xavfsizlik texnikasi, iqtisodiy qism, ekologiya qismlari ham yoritildi. 69 Foydalanilgan adabiyotlar 1. О’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bо’yicha Harakatlar strategiyasi tо’g’risida.-T:2017 yil 7 fevral, PF-4947-sonli Farmoni. 2. О ’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga Murojaatnomasi . 2017-12-23 1. X.A.Alimov, Q.X.Axmedov «Issiqlik elektr stansiyalari». T.: ToshdTU. 2002 y. 120 2. Sokolov, E. ya. Jet apparatlari-3-nashr., qayta ishlangan / E. Y. Sokolov, N. M. singer. M.: Energoatomizdat, 1989. 352 s.: il. 3. Tsegelskiy V. G. ikki fazali reaktiv qurilmalar. M.: Moskva davlat texnika universiteti nashriyoti. N. E. Bauman, 2003 Yil. 408 s. 4. Kurapin, A. V. inkjet vakuumli ejektor kondensatori bilan qurilmani ishlab chiqish va sinovdan o’tkazish / A. V. Kuprin, A. M. Lartsev, E. A. Fedyanov // Volga shahar davlat texnika universiteti. 2010 yil, 3 s. 5. Ismoilov, A. R. Iriklinskaya GRES-dagi tadqiqot sinovlari natijalari va turbinali qurilmaning bug’ vakuum tizimini takomillashtirishning mumkin bo’lgan usullari. 2013 yil, 5 s. 6.Martsev, yu.P. atrof-muhitni neft bug’lari bilan ifloslanishdan himoya qilish duktov / yu. P. Martsev, V. V. Vernakov, O. V. Martseva, E. yu. Martseva, D. A. sorva chev // neft va gaz kompleksida atrof-muhitni muhofaza qilish. 7.Klimenko, A. V. issiqlik va atom elektr stansiyalari: ma’lumotnoma / A. V. Klimenko, V. M. Zorina. 3-nashr. M.: Mei nashriyoti, 2003 648 s. Internet saytlari: 8 . www.gov.uz – О ’zbekiston Respublikasining hukumat portali . 9 . www.catback.ru – xalqaro ilmiy maqola materiallari sayti. 10. www.google.ru – xalqaro о ’quv materiallarining qidiruv sayti . 11. www.ziyonet.uz – milliy о ’quv materiallarining qidiruv sayti . 70

SIRDARYO IES da 300mw li bug' turbina qurilmasi kondensatorida kondensatsiyalanmaydigan bug'-havo aralashmasini olib tashlovchi suv oqimli ejektorlarning hisobi

Купить