Sug‘urta faoliyatini amalga oshirishning huquqiy asoslari va sug’urta kompaniyalarining tashkiliy-huquqiy shakllari

SUG‘URTA FAOLIYATINI  AMALGA 
OSHIRISHNING  HUQUQIY ASOSLARI  
VA SUG’URTA KOMPANIYALARINING 
TASHKILIY-HUQUQIY SHAKLLARI  REJA:
1. Sug‘urta munosabatlarini tartibga solishda huquqning 
ahamiyati, sug‘urta huquqi va uning mazmuni.
2. Sug‘urta faoliyati klassifikatori  uning tarkibiy tuzilishi
3. Aksiyadorlik  shaklidagi  sug‘urta  tashkilotlari  va 
xususiy mulk huquqiga ega jamiyatlari  1.  SUG‘URTA MUNOSABATLARINI TARTIBGA 
SOLISHDA HUQUQNING AHAMIYATI, SUG‘URTA 
HUQUQI VA UNING MAZMUNI
  Sug‘urta  sohasida  vujudga  keladigan  huquqiy 
munosabatlar  fuqarolik-huquqiy  munosabatlar  tarkibiga 
kiradi.  Bunday  munosabatlar  fuqarolik  muomalasi 
ishtirokchilarining  huquqiy  holatini,  mulk  huquqi  va  boshqa 
ashyoviy  huquqlarning,  shartnoma  majburiyatlarini, 
shuningdek mulkiy hamda shaxsiy nomulkiy munosabatlarni 
tartibga soladi  SUG‘URTA SOHASIDAGI FUQAROLIK-HUQUQIY 
MUNOSABATLAR QUYIDAGI YO‘NALISHLARDA NAMOYON 
BO‘LADI

fuqarolar  va  sug‘urta  tashkilotlari  o‘rtasida  shakllanadigan 
fuqarolik-huquqiy munosabatlar;

sug‘urta  tashkilotlari  o‘rtasida  yuzaga  keladigan  o‘zaro 
munosabatlar;

fuqarolar  va  maxsus  davlat  organlari  o‘rtasida  paydo  bo‘ladigan 
fuqarolik-huquqiy munosabatlar;
•
sug‘urta tashkilotlari va maxsus vakolatli davlat organi o‘rtasida 
paydo bo‘ladigan fuqarolik-huquqiy munosabatlar  Sug‘urta  tashkilotlari  va  maxsus  vakolatli  davlat  organi 
o‘rtasida  paydo  bo‘ladigan  fuqarolik-huquqiy  munosabatlar  qonun 
hujjatlari  asosida  tartibga  solinadi.  Maxsus  vakolatli  organning 
sug‘urta  tashkilotlariga  nisbatan  paydo  bo‘ladigan  fuqarolik-
huquqiy  munosabatlari  o‘zbekiston  Respublikasining  Fuqarolik 
kodeksi  va  «Sug‘urta faoliyati» to‘g‘risidagi  Qonunda o‘z aksini 
topgan.  Maxsus  vakolatli  davlat  organi  qonunda  belgilangan 
tartibda  sug‘urta  tashkilotlarining  faoliyatini  nazorat  etib  boradi. 
Zaruriyat  bo‘lganda  esa,  sug‘urtalanuvchilarning  manfaatini 
himoya etish maqsadida undan sug‘urta faoliyatini amalga oshirish 
huquqini beruvchi litsenziyani chaqirib olish huquqiga ega  Sug‘urtani  huquqiy  tartibga  solish  davlat  tomonidan  sug‘urta 
munosabati  qatnashchilarining  hatti-harakatini  huquqiy  normalar 
vositasida  amalga  oshiriladi.  Jismoniy  va  yuridik  shaxslarning 
mulkiy  huquqlarini  har  xil  oldindan  ko‘rib  bo‘lmaydigan 
sug‘urtaviy  himoya  qilish  uchun  ko‘pchilik  shaxslar  tomonidan 
tashkil  etiladigan  maxsus  fond  hisobidan  amalga  oshiriladigan 
sug‘urta  faoliyati  jarayonida  paydo  bo‘ladigan  ijtimoiy 
munosabatlar  mavjud.  Ushbu  munosabatlarni  tartibga  soladigan 
normalar yig‘indisiga  sug‘urta huquqi  deyiladi.  O‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar 
Mahkamasining  “Sug‘urta  xizmatlari  bozorini 
yanada  rivojlanlantirish  chora-tadbirlari  to‘g‘risida” 
qaroriga  asosan  sug‘urta  faoliyati  klassifikatori 
tasdiqlangan.  Unda  hayotni  sug‘urta  qilish  tarmog‘i 
4  ta  klassdan,  umumiy  sug‘urta  tarmog‘i  17  ta 
klassdan iborat ekanligi ko‘rsatilgan  SUG‘URTA FAOLIYATINI TARTIBGA SOLUVCHI 
QONUN HUJJATLARINI IKKI TURGA BO‘LISH 
MUMKIN:

sug‘urta  faoliyatini  tartibga  soluvchi 
maxsus qonunlar;
•
sug‘urta faoliyatini tartibga soluvchi 
umumiy qonunlar  O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI QONUNLARI

« Tashuvchining   fuqarolik   javobgarligini   majburiy   sug‘urta   qilish   to‘g‘risida»gi  
O‘zbekiston   Respublikasi   qonuni  
•
Hujjat raqami:  O‘RQ-386                   Kuchga kirish sanasi:	  2015-yil 28-noyabr

« Ish   beruvchining   fuqarolik   javobgarligini   majburiy   sug‘urta   qilish   to‘g‘risida »	
 
O‘zbekiston   Respublikasi   Qonuni
•
Hujjat raqami:	
  O‘RQ-210                   Kuchga kirish sanasi:	  2009-yil 17-aprel

«Transport  vositalari   egalarining   fuqarolik   javobgarligini   majburiy   sug‘urta   qilish  
to‘g‘risida»gi   O’zbekiston   Respublikasi   Qonuni
•
Hujjat raqami:	
  O‘RQ-155                    Kuchga kirish sanasi:	  2008-yil 23-oktabr  Prezident qarorlari
1) « Sug‘urta   bozorini   raqamlashtirish   va   hayot   sug‘urtasi   sohasini   rivojlantirish   bo‘yicha   qo‘shimcha   chora-tadbirlar  
to‘g‘risida »   O‘zbekiston   Respublikasi   Prezidenti   qarori

Hujjat raqami:  PQ-5265

Qayd etish sanasi:	
  2021-yil 23-oktabr
2) « O‘zbekiston   Respublikasining   sug‘urta   bozorini   isloh   qilish   va   uning   jadal   rivojlanishini   ta’minlash   chora-tadbirlari  
to‘g‘risidagi »   O‘zbekiston   Respublikasi   Prezidenti   qarori

Hujjat raqami:	
  PQ-4412

Qayd etish sanasi:	
  2019-yil 2-avgust
3) « Sug‘urta   xizmatlari   bozorini   yanada   isloh   qilish   va   rivojlantirishga   oid   qo‘shimcha   chora-tadbirlar   to‘g‘risida»gi  
O‘zbekiston   Respublikasi   Prezidenti   qarori

Hujjat raqami:	
  PQ-872

Qayd etish sanasi:	
  2008-yil 21-may
4) « Sug‘urta   xizmatlari   bozorini   yanada   isloh   qilish   va   rivojlantirish   chora-tadbirlari   to‘g‘risida»gi   O‘zbekiston   Respublikasi  
Prezidenti   qarori

Hujjat raqami:	
  PQ-618

Qayd etish sanasi:	
  2007-yil 10-aprel  Sug‘urta  faoliyatini  tartibga  soluvchi  maxsus 
qonunlarga  O‘ zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisi 
tomonidan    2002  yilning    5  aprelida  qabul  qilingan  va 
shu  yilning  28  mayida  amaliyotga  joriy  etilgan 
«Sug‘urta  faoliyati  to‘g‘risida»gi  (29  modda)  Qonun i 
hamda  2008  yil  21  aprelda  qabul  qilingan  “Transport 
vositalari  egalarining  fuqarolik  javobgarligini 
majburiy  sug‘urtalash  to‘g‘risida”gi   (6  bob,  41 
modda)   Qonuni   sug‘urta  faoliyatini  tartibga  soluvchi 
maxsus qonun lar   hisoblanadi  O'zbekiston Respublikasi qonuni
“ Sug'urta faoliyati  to’g’risidagi”
O'RQ-730- сон 23.11.202 1-yil
(10 bob, 72 ta m odda )
Qonunchilik palatasi tomonidan 2021 yil 15 
iyunda qabul qilingan
Senat tomonidan 2021-yil 27-avgustda 
tasdiqlangan  2 . SUG‘URTA FAOLIYATI KLASSIFIKATORI  UNING 
TARKIBIY TUZILISHI
Sug‘urta  faoliyati  klassifikatori  -  sug‘urtalovchilar  hamda 
sug‘urta  brokerlari  sug‘urta  faoliyatini  litsenziyalash  jarayonida 
ularning  faoliyat  yo‘nalishlarini  belgilashda  huquqiy  asos  bo‘lib 
xizmat  qiladigan  me’yoriy  hujjatdir.  Sug‘urta  faoliyati 
klassifikatorida  keltirilgan  klasslar  yordamida  sug‘urtalovchilarning 
sug‘urta xizmat turlari bo‘yicha sug‘urta shartnomalari tuziladi.   Sug‘urta  xizmatlarini  ko‘rsatish  ikki  xil  yo‘l  bilan 
amalga oshiriladi:
-
ixtiyoriy;
-
majburiy.
Sug‘urta  faoliyati  klassifikatorida  ikkala  turda  amalga 
oshiriladigan  sug‘urta  turlari  ham  mavjud  bo‘lib,  ular: 
javobgarlik  sug‘urtasi ,  mulkiy  sug‘urta  va  hayot 
sug‘urtasi ga bo‘linadi  Davlatimiz  rahbarining  2019-yil  2-
avgustdagi  “O‘zbekiston  Respublikasi  sug‘urta 
bozorini  isloh  qilish  va  jadal  rivojlantirishni 
ta’minlash  chora-tadbirlari  to‘g‘risida”gi  qarori 
bilan sug‘urta kompaniyalarining eng kam ustav 
kapitaliga  qo‘yiladigan  talablarni  bosqichma-
bosqich  oshirish  bo‘yicha  qaror  qabul  qilindi. 
sug'urta faoliyati turi bo'yicha.  SUG’URTACHILAR UCHUN USTAV KAPITALINING ENG OZ
MIQDORLARI  (01.07.2021)
•
Umumiy sug’urta sohasida                       -    20 mlrd. so’m
•
Hayotni sug’urtalash sohasida                 -    20 mlrd. so’m
•
Majburiy sug’urtalash bo’yicha               -     35 mlrd. so’m
•
Faqat qayta sug’urtalash bo’yicha            -     40 mlrd.  so’m  Mamlakatimiz  sug‘urta  kompaniyalari  tomonidan  amalga 
oshiriladigan  sug‘urta  turlari  bo‘yicha  klassifikator  ham  2002  yil 
27  noyabrda  O‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasining 
“Sug‘urta  xizmatlari  bozorini  yanada  rivojlantirish  chora-
tadbirlari  to‘g‘risida”gi  413-sonli  Qarorining  1-ilovasi 
“Sug‘urtalovchilar  va  sug‘urta  brokerlarining  sug‘urta  faoliyatini 
litsenziyalash  to‘g‘risida”gi  Nizomga  1-ilova  sifatida  sug‘urta 
faoliyati klassifikatori tasdiqlangan.   mln so‘mda
T/r
Sug‘urta faoliyati turlari 1-oktabrdan
2025-yil 2027-yil 2029-yil
1.
Umumiy sug‘urta sohasida ixtiyoriy sug‘urta 35 000 45 000 60 000
2.
Umumiy sug‘urta sohasida majburiy sug‘urta 50 000 75 000 100 000
3.
Hayotni sug‘urta qilish sohasida ixtiyoriy sug‘urta 25 000 30 000 35 000
4.
Hayotni sug‘urta qilish sohasida majburiy sug‘urta 40 000 45 000 50 000
5.
Faqat qayta sug‘urta 80 000 100 000 120 000Sug‘urtalovchilarning tabaqalashtirilgan ustav kapitalining
ENG KAM MIQDORLARI
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2024-yil 1-martdagi PQ-108-son qaroriga
3-ILOVA  3. AKSIYADORLIK SHAKLIDAGI SUG‘URTA TASHKILOTLARI 
VA  XUSUSIY MULK HUQUQIGA EGA JAMIYATLAR I
Aksiyadorlik  shaklidagi  sug‘urta  t ashkilotlarining  faoliyati  «Sug‘urta  faoliyati  to‘g‘risida»gi  Qonun  bilan  bir   qatorda 
«Aksiyadorlik  jamiyatlari  va  aksiyadorlarning  huquqlarini  himoya  qilish  to‘g‘risida»gi  Qonunga  muvofiq   huquqiy 
tartibga solinadi. Aksiyadorlik sug‘urta tashkilotlari yopiq va ochiq turda tashkil etilishi mumkin. 
Bugungi  kunda  O‘zbekiston  Respublikasi  sug‘urta  bozorida  boshqa  mulk  shaklidagi  sug‘urta  tashkilotlari  bilan  bir 
qatorda  aksiyadorlik  sug‘urta  tashkilotlari  ham  muvaffaqiyatli  faoliyat  ko‘rsatishmoqda.  Ular  jumlasiga  ochiq 
aksiyadorlik  jamiyati  shaklida  tashkil  etilgan  «O‘zagrosug‘urta»  va  «Kafolat»  davlat  aksiyadorlik  sug‘urta 
kompaniyalarini,  «Madad»  sug‘urta  agenligini,  «Kapital  sug‘urta»  aksiyadorlik  jamiyatlarini  misol  sifatida  keltirish 
mumkin  Ochiq  aksiyadorlik  jamiyati  shaklida  tashkil  etilgan  sug‘urta 
tashkilotlarining  o‘ziga  xos  xususiyatlaridan  biri  –  ular  aksiyalarining 
fond  bozorida  erkin  savdoga  qo‘yilishidir.  hozirgi  kunda  ushbu  sug‘urta 
tashkilotlari  tomonidan  sotuvga  chiqarilgan  aksiyalar  to‘liq  investorlar 
o‘rtasida  joylashtirilgan  bo‘lsada,  ular  ikkilamchi  qimmatli  qog‘ozlar 
bozorida oldi-sotdi ob’ektiga aylangani yo‘q.
O‘zbekiston  Respublikasining  «Aksiyadorlik  jamiyatlari  va 
aksiyadorlarning  huquqlarini  himoya  qilish  to‘g‘risida»gi  Qonuniga 
muvofiq,  aksiyadorlik  shaklidagi  jamiyatlarning,  shu  jumladan  sug‘urta 
tashkilotlarining  oliy  boshqaruv  organi  –  aksiyadorlarning  umumiy 
yig‘ilishi hisoblanadi  AKSIYADORLARNING UMUMIY YIG‘ILISHI MAXSUS VAKOLATIGA 
QUYIDAGILAR KIRADI

Sug‘urta tashkiloti nizomiga qo‘shimcha va o‘zgartirishlar kiritish;

Sug‘urta tashkilotini qayta tashkil etish;

Sug‘urta  tashkilotini  tugatish,  tugatish  komissiyasini  tayinlash  hamda  oraliq  va  yakuniy  balansni 
tasdiqlash;

Sug‘urta tashkiloti kuzatuv kengashining tarkibi va sonini aniqlash, uning a’zolari va raisini saylash;

E’lon qilingan aksiyalarning eng ko‘p miqdorini belgilash;

Sug‘urta tashkilotining ustav kapitalini ko‘paytirish;
•
Sug‘urta tashkilotining auditorini tasdiqlash