Ro'yxatga olish sanasi 23 May 2024
2 SotishTabiiy gazlarni absorbsiya usuli bilan tozalash jarayonini avtomatlashtirish
![hamda kamchiliklari quyidagi 3-jadval keltirilgan:
3-jadval
Usul Afzalliklari Kamchiliklari
Absorbsiya - Yuqori samaradorlik (CO va H S kabi₂ ₂
gazlarni tozalashda) - Absorbentni qayta tiklash
zarurati
- Turli absorbentlar yordamida
moslashuvchanlik - Korrozion muammolar
- kapital xarajatlari nisbatan pastligi
Adsorbsiya - Yuqori adsorbsiya qobiliyati - Adsorbentning to‘yinganligi
- Oddiy uskunalar - Past selektivlik
Katalitik tozalash - Yuqori samaradorlik (NOx va CO ni
kamaytirishda) - Qimmat katalizatorlar
- Tez reaksiya vaqti - Katalizatorning o‘zgarishi
Membran
texnologiyalari - Yuqori selektivlik - Membranani almashtirish
zarurati
- Kam energiya talabi - Cheklangan o‘lcham
Kriogen tozalash - Yuqori tozalik - Yuqori energiya talabi
- Qayta ishlatish imkoniyati - Qimmat uskunalar
Kimyoviy tozalash - Moslashuvchanlik (turli reagentlardan
foydalanish) - Kimyoviy moddalar talabi
- Tez reaksiya - Qoldiqlarni boshqarish
Elektrostatik
tozalash - Yuqori samaradorlik (chang va
aerozollarning ajratilishi) - Dastlabki yuqori xarajatlar
- Past operatsion xarajatlar - Ba’zi turdagi zarralar uchun
past samaradorlik
Yuqorida gazlarni tozalash usullarini tanlash bo‘yicha algoritmni Python dasturida
qanday amalga oshirish mumkin. Bu dastur kiruvchi jarayon ma’lumotlariga asoslanib,
eng mos usulni tanlaydi:
class GasPurification:
def __init__(self, contaminant, temperature, pressure, flow_rate):
self.contaminant = contaminant
self.temperature = temperature
self.pressure = pressure
self.flow_rate = flow_rate
def determine_method(self):
method = None
if self.contaminant in [‘CO2’, ‘H2S’]:
method = ‘Absorbsiya’
elif self.contaminant in [‘NOx’, ‘CO‘]:](https://docx.uz/documents/8e936381-3a76-4972-88b8-e77cf523fb0c/page_29.png?v=1)
![method = ‘Katalitik tozalash’
elif self.contaminant in [‘organik’, ‘anorganik’]:
method = ‘Adsorbsiya’
elif self.temperature < -100:
method = ‘Kriogen tozalash’
elif self.contaminant in [‘chang‘, ‘aerozol’]:
method = ‘Elektrostatik tozalash’
else:
method = ‘Kimyoviy tozalash’
return method
def main():
# Kiruvchi gazning xususiyatlarini kiritish
contaminant = input("Ifloslantiruvchi moddani kiriting (CO2, H2S, NOx,
CO, organik, anorganik, chang, aerozol): ")
temperature = float(input("Gazning haroratini kiriting (Celsius): "))
pressure = float(input("Gazning bosimini kiriting (bar): "))
flow_rate = float(input("Gazning oqim tezligini kiriting (m3/s): "))
# Gazni tozalash usulini aniqlash
gas_purification = GasPurification(contaminant, temperature, pressure,
flow_rate)
method = gas_purification.determine_method()
# Natijani chiqarish
print(f"Gazni tozalash uchun tavsiya etilgan usul: {method}")
if __name__ == "__main__":
main()
Natija quyidagicha](https://docx.uz/documents/8e936381-3a76-4972-88b8-e77cf523fb0c/page_30.png?v=1)
![buziladi. Bunday o‘tish vazifalari uchun bir qator amaliy usullar mavjud. Eng ko‘p
afzal qilingan hisob-kitoblar choraklik farqlari uslubi bo‘lib, uning mohiyati
o‘tishning funksiyaning beshta qo‘shni punktini ikkinchi darajali parabola bilan
yaqinlashtirishi bo‘lib, koeffitsientlari eng kichkina kvadratchalar usuli bilan
topilgan.
I-th nuqtasida chorak farq usulini tuzatuvchi o‘tish funksiyasi qiymati quyidagi ()
formulada aniqlanadi: )2 ( )1 ( 4 )( 6 )1 ( 4 )2 (
12
1 )( )( i h i h i h i h i h i h i hc
()
bu yerda (i) i-punktida eksperimental funktsiyaning qiymati; i = 2,3, ... , n-3, n-2.
Tuzilgan o‘tish funksiyasining dastlabki ikki va oxirgi ikki qiymati quyidagi formulalar
orqali topiladi:
;)4( )3( 4 )2( 6 )1( 4 )0( 12
1 )3( )2( 3 )1( 3 )0( 5
1 )0( )0( h h h h h h h h h h hc
;)4( )3( 4 )2( 6 )1( 4 )0( 7
1 )3( )2( 3 )1( 3 )0( 5
2 )1( )1( h h h h h h h h h h hc
;)( )1 ( 4 )2 ( 6 )3 ( 4 )4 ( 7
1
)( )1 ( 3 )2 ( 3 )3 ( 5
2 )1 ( )1 (
nh nh nh nh nh
nh nh nh nh nh n hc
)]. ( )1 ( 4 )2 ( 6 )3 ( 4 )4 ( [ 12
1
) ( )1 ( 3 )2 ( 3 )3 ( 5
1 ) ( ) (
n h n h n h n h n h
n h n h n h n h n h n hc
Eksperiment natijalarini qayta ishlashning keyingi bosqichlarida eksperimental
funksiyalarni odatiy elementlar yordamida taxmin qilish uchun zarur bo‘lgan uzatish
funktsiyasi tanlangan. O‘tkazish funktsiyasini oldindan tanlash o‘tish vazifasining
dastlabki qismida amalga oshirilishi mumkin.
Jadvalda keltirilgan transfer vazifasi o‘tish vazifalariga yaqinlashadi, vaqtning
boshlang‘ich vaqtida grafiklarning burchagi maksimal, ya’ni kechikishli ob’ektlarning
o‘tish funktsiyalari hisoblanadi. Bunday uzatish funktsiyalaridan foydalanish o‘z-
o‘zidan tuziladigan ob’ektlar uchun ikkita parametrni aniqlashni talab qiladi. Biroq,](https://docx.uz/documents/8e936381-3a76-4972-88b8-e77cf523fb0c/page_49.png?v=1)
![O‘z-o‘zidan tuzish bilan ob’ektning dinamik parametrlarini aniqlashda avval o‘tish
funksiyasi cheksiz vaqtga to‘g‘ri kelishi kerak bo‘lgan yangi sobit-holat qiymati h (∞)
ning chizig‘ini chizamiz.
Bu taxminan 0,05 [h (∞) -h (0)] ga teng masofada amalga oshiriladi, bu erda o‘tish
funksiyasining oxirgi tajriba qiymatlaridan o‘z-o‘zidan devaysiz holda o‘tish
vazifasining so‘nggi nuqtasida sobit-davlat qiymatining chizig‘i.
Ob’ektning uzatish koeffitsienti qiymati o‘tish vazifasining yangi va boshlang‘ich
qiymatlari o‘rtasidagi farq sifatida aniqlanadi:)0( ) ( h h K об
Vaqtni sobit belgilash uchun, bir tanjant o‘tish funksiyasi nuqtasida amalga
oshiriladi, bu erda dh (t) / dt ning o‘zgarish tezligi maksimal qiymatga ega, ya’ni. O‘tish
funktsiyasiga jalb etilishi mumkin bo‘lgan barcha mumkin bo‘lgan teginjlardan, bu
teggen eng katta burilish burchagiga ega bo‘lishi kerak. O‘tish funktsiyasini o‘zgartirish
tezligi kelib chiqish nuqtasida maksimal bo‘ladi, shuning uchun teggen ushbu nuqtada
tutiladi. Vaqt o‘qi bo‘yicha h (0) va h (∞) tekis chiziqlari orasiga olingan tejamli
segmentning proektsiyasi vaqtning doimiy T.A, vaqtning kechikish vaqtiga teng bo‘lsa,
u vaqt oralig‘ida 0 va tezlashtirish egri kesish nuqtasi bilan vaqt o‘qi bilan masofa deb
ta’riflanadi.
Bunday taxminiyatning aniqligi IE (T) ning ushbu nuqtasida o‘tish funktsional
qiymati va uning hisoblangan qiymati o‘rtasidagi farqdan hisoblanishi mumkin:
об p k h h T h 63,0 )0( ) ( 63,0 ) (
O‘tkazish funksiyasi parametrlarini aniqlagandan so‘ng, modelning mosligini
tekshirish kerak. Buning uchun, o‘tish vazifasini HP qiymatining hisoblash qiymati,
klass funktsiyasiga muvofiq hisoblab chiqiladi va jadvalda keltirilgan formulaga binoan
har xil t qiymatlari uchun hisoblab chiqiladi.
8-jadval
№ 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
Т. m in 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70](https://docx.uz/documents/8e936381-3a76-4972-88b8-e77cf523fb0c/page_51.png?v=1)
Tabiiy gazlarni absorbsiya usuli bilan tozalash jarayonini avtomatlashtirish