Информация о документе

Цена 9000UZS
Размер 738.4KB
Покупки 1
Дата загрузки 25 Март 2024
Расширение pptx
Раздел Презентации
Предмет Экономика

Продавец

ramziddin Muxammadov

Дата регистрации 25 Март 2024

33 Продаж

Tashqi savdoni davlat tamonidan tartibga solish va boshqarish yo‘llari

Mavzu: Tashqi savdoni davlat tamonidan tartibga solish va boshqarish yo‘llari . Tashqi savdo siyosati quyidagi ikki yo‘nalishni o’z ichiga oladi • Eksport siyosati – eksportga yo’nalitirilgan rivojlanish modeli doirasida rivojlanadi. • Import siyosati – import siyosatining asosiy yo’nalishlaridan biri import o’rnini qoplash siyosati. Davlatning tashqi savdoga aralishish darajasiga ko’ra • Erkin savdo munosabatlari, talab va taklif asosida rivojlanadigan erkin savdo davlatning eng kam aralashuvi siyosatini aks ettiradi. • Proteksionizm – tarif va notarif instrumentlarni qo’llash yo’li bilan ichki bozorni xorijiy raqobatchilardan himoya qilish davlat siyosatidir. Proteksionistik tamoyillar rivojlanishining quyidagi shakllarini ajratish mumkin: • Selektiv proteksionizm – ayrim mamlakatlar yoki tovarlar guruhiga nisbatan qo’llaniladi; • Tarmoq proteksionizmi – muayyan tarmoqlarni, avvalo agrar proteksionizm doirasida qishloq xo’jaligini himoyalaydi; • Jamoaviy proteksionizm – mamlakatlar birlashmalari tomonidan ushbu birlashmaga kirmaydigan mamlakarlarga nisbatan qo’llaniladi; • Yashirin proteksionizm – ichki iqtisodiy usullar yordamida amalga oshiriladi Tashqi savdo siyotini amalga oshirishda davlatning vazifalari • Davlatning xalqaro savdodagi asosiy vazifasi – mamlakat eksportiyorlariga o’z mahsulotlarini iloji boricha ko’proq miqdorda xorijga eksport qilishda yordam berish, ularning tovarlarini tashqi bozorda yanada raqobatbardosh qilishdir. • Mamlakat ichida xorijiy tovarlarga talabni kamaytirish va importni cheklash ham davlatning vazifasidir. Tashqi savdo siyosati dastaklarining guruhlanishi Usullari Savdo siyosatining dastaklari Ustun darajada tartibga solish sohasi Tarif Bojxona bojlari Import Tarif kvotasi Import Notarif Miqdoriy Kvotalash Import Litsenziyalash Eksport Import “ Eksportni ixtiyoriy cheklash” Eksport Yashirin Davlat xaridlari Import Mahalliy komponentlarni ushlab turish talabi Import Texnik to’siqlar Import Soliq va yig’imlar Import Moliyaviy Subsidiyalar Eksport Kreditlash Eksport Demping Eksport Bojxona tarifining turlari • Tashqi savdoni tartibga solishda hukumat tarif va notarif dastaklarni qo‘llaydi va ushbu dastaklarning amaliy qo‘IIanilishini davlat yoki jamoat tashkilotlari ta’minlaydi. Tariflar bojxona tariflariga asoslangan dastaklar bo‘lsa, notarif dastaklar qolgan hamma dastaklarni o‘z ichiga oladi. • Savdo siyosatining asosiy dastagi — bu bojxona tarifidir. Bojxona tarifiga turli xil ta’riflar berilgan, ammo, fikrimizcha ular orasida eng to‘g‘risi quyidagicha: «bojxona tarifi — bu mahsulot bojxona chegarasidan olib o‘tilayotganda to‘lanishi kerak bo‘lgan bojxona bojlari haqidagi umumiy ma’lumotdir». Bojxona boji mahsulotni import yoki eksport qilganda boj- xona xodimlari tomonidan undiriladigan majburiy to‘lovdir. Bojxona boji quyidagi vazifalarni bajaradi:B o jx o n a b o ji v a z ifa la ri fiskal — davlat byudjetiga kelib tushuvchi tushumlardan biri bojxona bojidir; proteksionistik (himoya vazifasi) — importni cheklash orqali milliy ishlab chiqaruvchilarni xorijiy raqobatdan himoya qiladi; balanslovchi — ayrim sabablarga ko‘ra ichki narxi jahon narxidan past bo‘lgan mahsulotlarni xorijga oqib chiqib ketilishini cheklaydi Bojxona bojlari Undirish usuliga ko’ra Maxsus Advalor Aralash Soliq solish obyektiga ko’ra Import Eksport Tranzit Mazmuniga ko’ra Mavsumiy Dempingga qarshi Kompensatsion Kelib chiqishiga ko’ra Avtonom Konvension Preferensial Stavka turiga ko’ra Doimiy O’zgaruvchan Hisoblash usuliga ko’ra Nominal Real Undirish usuliga ko’ra advolor — mahsulotni bojxona qiymatidan foiz shaklida hisoblanuvchi va undiriluvchi boj. spetsifik — mahsulotning har bir o‘lchov birligidan belgilangan miqdorda undiriladigan boj. kombinatsiyalashgan — advolor va spetsifik uzviy ravishda birgalikda qo‘llaniluvchi boj. Undirish obyektiga ko‘ra import — import qilinuvchi mahsulotlardan undiriluvchi boj. eksport — eksport tovarlaridan undiriladi. tranzit — bojxona hududini kesib o‘tuvchi tovarlardan undiriladi. Xarakteriga ko‘ra davriy — davriy mahsulotlar (asosan, qishloq xo‘jalik mahsulotlari)ning xalqaro savdosini tartibga solishning joriy dastagi bo‘lgan bojlar dempingga qarshi — mamlakat hududiga o‘zining haqiqiy narxidan past narxda tovar olib kirilishi natijasida milliy ishlab chiqaruvchilarga zarar yetkazilsa, bu mahsulot importidan undiriladigan boj kompensatsion — import qilinadigan mahsulotni ishlab chiqarishda bevosita yoki bilvosita subsidiyalar qo‘llanilgan bo‘lsa va buning natijasida milliy ishlab chiqaruvchilarga zarar keltirilayotgan bo‘lsa, qo‘llaniladigan boj. Kelib chiqishiga ko‘ra avtonom — davlat boshqa davlatlar bilan kelishib o‘tirmasdan joriy qilingan bir tomonlama bojlarr konvension — ikki yoki ko‘p tomonlama kelishuv asosida joriy qilinuvchi bojlar preferensial — sanoat jihatidan rivojlangan mamlakatlar rivojlanayotgan mamlakatlardan import qilinadigan tovarlardan undiriladigan chegirmali bojlar Stavka turiga ko‘ra doimiy — shart-sharoit o‘zgarsa ham o‘zgarmasdan turadigan boj. o‘zgaruvchan — hukumat tomonidan belgilab qo‘yilgan hollarda o‘zgarib turuvchi bojdir Hisoblash usuliga ko‘ra nominal — bojxona tarifida ko‘rsatilgan boj stavkalari. Bu stavkalar mamlakat bojxona himoyasi to‘g‘risida faqat umumiy ma’lumotlarni berishi mumkin; real — qism va detallardan undiriluvchi bojxona bojlarini hisobga olgan holda yakuniy tovarlardan undiriluvchi haqiqiy boj. Bu boj tarif eskalatsiyasini aks etiradi. Tarif kvotasi • Import boji ichki qarama-qarshilikka ega. Ya’ni ishlab chiqaruvchilar, bir tarafdan, xalqaro raqobatdan qutulish maqsadida import bojidan manfaatdor bo‘lsa, ikkinchi tomondan, ish vaqtidan tashqari vaqtda iste’molchi sifatida import tarifiga qarshidirlar. Bu ziddiyat qisman tarif kvotasini joriy qilish orqali hal etiladi. • Tarif kvotasi — o‘zgaruvchan bojxona boji ko‘rinishi bo‘lib, boj stavkasi miqdori import qilinadigan tovar hajmiga bog‘liq bo‘ladi: ma’lum chegaradagi importga pastroq miqdordagi boj, bu chegaradan oshib ketganda yuqoriroq boj o‘rnatiladi. Proteksionizmning salbiy xususiyatlari • Aholi turmush darajasi xarajatlar ulushining ortib ketishi tufayli pasayishi. Import bojlari kiritilganidan keyin xaridorlar ichki bozorga olib kirilgan tovarlar uchun yanada yuqoriroq haq to‘lashga majbur bo‘lishadi. Bu investitsiyalarga aylanishi mumkin bo‘lgan aholi jamg‘armalarining kamayishiga olib keladi. • Aksariyat mamlakatlar tomonidan tarif cheklashlarining joriy etilishining zanjir reaksiyasi bilan bog‘liq xalqaro ko‘paytiruvchi samarasi vujudga kelishi. • Milliy iqtisodiyotda samarasiz sohalar va korxonalarning saqlanib qolishi. Turli imtiyozlar berilishi natijasida ishlab chiqaruvchilarda mahsulot ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish va raqobatbardosh tovarlar ishlab chiqarishga rag‘bat bo‘lmaydi. • Iqtisodiy sohada korrupsiya va egallagan mansab, lavozimidan foydalanishning ko‘rinishlari keng tarqaladi. Milliy iqtisodiyotning «yopiqligi», odatda, TIF ning kriminallashuvi uchun ozuqa muhitini yaratadi. Hukumatning TIF ni tartibga solish bo'yicha chora- tadbirlar kompleksini joriyetishga majbur etuvchi omillar • iqtisodiyotning yangidan shakllanayotgan sohalarini qudratli xorijiy kompaniyalar raqobatidan himoyalash; • davlat ko‘magisiz tuzilmani qayta qurishning iloji bo‘lmagan jahon bozorida raqobatbardosh boimagan «eski» sohalarni qoTlab-quvvatlash; • kamsituvchi savdo siyosati amalga oshirayotgan mamlakatlar yoki kompaniyalarga javob tariqasida demping va xorijiy raqobatning boshqa notarif usullari bilan kurashish; • jahon bozor konyunkturasidagi tebranishlarning milliy iqtisodiyotga ta’sirini kamaytirish. Bu omil xomashyo va tabiiy resurslar eksport qiluvchi mamlakatlar uchun dolzarb hisoblanadi; • byudjetning daromad qismini shakllantirish, ko‘paytirish — o‘tish davri iqtisodiyoti va rivojlangan mamlakatlarda aksariyat hollarda proteksionistik siyosatning tarkibiy unsurlari bo‘lgan bojxona bojlari va boshqa egri soliqlar hisobiga amalga oshiriladi. Tarif usullarini qo‘llash tarafdorlarining fikricha, tariflarning iqtisodiyotga ijobiy ta’siri quyidagichaT a rifl a rn in g iq ti s o d iy o tg a ijo b iy ta ’s iri tariflar yosh tarmoqlarni himoya qilishga xizmat qiladi; davlat byudjetining daromad manbayi sifatida foydalaniladi mamlakat ichkarisida daromadni qayta taqsimlash faollashadi arzon xorijiy ishchi kuchini jalb etish imkoniyati yaxshilanadi mamlakatning xomashyo ishlab chiqarishga ixtisoslashuvining oldi olinadi Tarif usullarini qo‘llashga qarshi bo‘lganlarning fikricha, tariflarning iqtisodiyotga salbiy ta’siri quyidagicha.T a rifla rn in g iq tiso d iy o tg a sa lb iy ta ’sirla ri tariflar tashqi savdoni cheklash, dunyo ishlab chiqarishi hajmining qisqarishi sabab bo‘ladi mamlakatlar o‘rtasida tovarlarning optimal taqsimotiga to‘sqinlik qiladi iste’molchiga soliq yukining ortishiga olib keladi importga belgilangan tariflar eksport hajmining qisqarishiga ta’sir qiladi importga belgilangan tariflar eksport hajmining qisqarishiga ta’sir qiladi Xulosa • Shunday qilib, proteksionizm tashqi savdo operatsiyalariga turli-tuman cheklashlarni joriy etuvchi davlatga vaqtinchalik, taktik yutuq keltirsa-da, strategik, uzoq muddatli strategiyada istiqbolsiz siyosat hisoblanadi. Bu siyosat XX asr tajribasidan ma’lumki, aholi turmush darajasi va farovonligining pasayishiga olib keladi. Shunday boisa-da, iqtisodiy erkinlashtirish kursini saqlagan holda proteksionizmning ayrim unsurlaridan oqilona foydalanish ma’lum vaqt mobaynida milliy iqtisodiyotni rivojlantirishda ijobiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin.

Tashqi savdoni davlat tamonidan tartibga solish va boshqarish yo‘llari

Купить