Информация о документе

Цена 10000UZS
Размер 5.0MB
Покупки 0
Дата загрузки 27 Май 2024
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Информатика и ИТ

Продавец

Diyor Sodiqov

Дата регистрации 27 Май 2024

0 Продаж

Tibbiy xizmatlar. Ro’yxatdan o’tkazish-shifokorlarni qabul qilish jadvali, laboratoriyalar ishi, qabulga yozilish" avtomatlashtirilgan axborot tizimini ishlab chiqish

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ʻ OLIY TA LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI ʼ MIRZO ULUG‘BEK NOMIDAGI O ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETININIG JIZZAX FILIALI ʻ AMALIY MATEMATIKA FAKULTETI «KOMPYUTER ILMLARI VA DASTURLASHTIRISH» kafedrasi “ALGORITMIK TILLAR VA DASTURLASH” FANIDAN Mavzu: " T i b b i y x i z m a t l a r . R o ' y x a t d a n o ' t k a z i s h - s h i f o k o r l a r n i q a b u l q i l i s h j a d v a l i , l a b o r a t o r i y a l a r i s h i , q a b u l g a y o z i l i s h " a v t o m a t l a s h t i r i l g a n a x b o r o t t i z i m i n i i s h l a b c h i q i s h Bajardi: 60610300 – Axborot xavfsizligi (sohalar bo'yicha) ta’lim yo nalishi ʻ 2 -kurs 481-22 - guruh talabasi KURS ISHI S o d i q o v D i y o r b e k S o d i q o ‘ g ‘ l i . Kurs ishi rahbari: Jomurodov D.M. Jizzax – 2024 № Kurs ishi bo yicha ish turlariʻ Ball 1 Kurs ishini hajmi va talab bo yicha rasmiylashtirilganligi: ʻ - talabga javob beradi (7-8); - talabga qisman javob beradi (6-7); - talabdan chetga chiqish xolatlari mavjud (5-6); - talabga javob bermaydi (0-4) ; 2 Mavzuning dolzarbligining asoslanganligi: - yetarli darajada asoslanganligi (7-8); - yetarli darajada asoslanmagan (6-7); - noaniq (5-6); -asoslanmagan (0-4); 3 Maqsad vazifalarining aniq ifodalanganligi: - aniq (7-8); - to liq aniqlanmagan (6-7); ʻ - aniq emas (5-6); - ifodalanmagan (0-4) 4 Kurs ishining himoya qismida ijtimoiy-iqtisodiy (ta’lim) sohasida qo llashga tavsiya berilganligi: ʻ - bevosita qo llashga tavsiya bor (7-8); ʻ - qisman qo llashga tavsiya qilingan (6-7); ʻ - tavsiya ishonchli emas (5-6); - tavsiya yo q (0-4); ʻ 5 Olingan natijalarni yangiligi va ishonchlilik darajasi: - natija yangi (7-8); - ilgari olingan (6-7); - to la ishonchli emas (5-6); ʻ - eskirgan, ishonchli emas (0-4) ; 6 Talabaning mavzu bo yicha olingan natijalarini tanqidiy ʻ baholanganligi darajasi: - aniq (7-8); - to liq aniq emas (6-7); ʻ - juda sayoz (5); - tanqidiy baholanmagan (0-4); 7 Adabiyotlardan foydalanganlik darajasi: - qonunlar, qarorlar, ilmiy-amaliy jurnallar, monografiya, yetakchi olimlar asarlaridan to la foydalanilgan (7-8); ʻ - darslik, ma’ruza matnlari, o quv-qo llanma va ma’lumotlardangina ʻ ʻ foydalanganligi (6-7); - y etarli foydalanilmagan (5) ; - foydalanilmagan (0-4) ; 8 Talabaning ma’ruzasiga baho: 2 № Kurs ishi bo yicha ish turlariʻ Ball - a’lo (14-15); - yaxshi (11-13); - qoniqarli (9-10); -qoniqarsiz (0-8) ; 9 Talabaga berilgan savollarga javobi: - to liq (14-15); ʻ - yaxshi (11-13); - qoniqarli (9-10) ; -qoniqarsiz (0-8) ; 10 Adabiyotlar tanqidiy taxlili darajasi: - to la darajada (7) ; ʻ - qisman darajada (5-6); - noaniq (4-5); - taxlil yo q (0-3); ʻ 11 Internet manbalaridan foydalanganlik idarajasi: - yetarli, natija yangi (7); - qisman, ilgari olingan (5-6); - to la ishonchli emas (4-5); ʻ - foydalanilmagan (0-3) ; To plangan ball ʻ (bahosi): Komissiya raisi: KAYUMOV OYBEK ACHILOVICH (imzo) Komissiya a’zolari: BARATOV JASUR RUSTAM O‘G‘LI (imzo) ULASHEV ASRORJON NASRIDINOVICH (imzo) IRGASHEVA UMIDA ABDIMITAL QIZI (imzo) MAHKAMOV SHOHRUH SARVAR O‘G‘LI (imzo) Kurs ishi rahbari: JOMURODOV DUSTMUROD MAMASOLI O‘G‘LI (imzo) 3 Mundarija KIRISH .......................................................................................................................................................... 5 I. Bob AXBOROT TIZIMLARINI ISHLAB CHIQISH VA FOYDALANISHNING NAZARIY ASOSLARI ....................... 8 1.1. .NET Framework ............................................................................................................................... 8 1.2. Ma’lumotlar bazasini loyihalash ..................................................................................................... 11 II.Bob Tibbiyot muassasalarini boshqarish tizimi loyihalash va ishlab chiqish ........................................... 15 2.1. Sog’liqni saqlash (tibbiyot) sohasida avtomatlashtirilgan axborot tizimining o’rni ......................... 15 2.2. Avtomatlashtirilgan axborot tizimini yaratishda visual studio dasturlash muhitidan foydalanish. . 17 XULOSA ...................................................................................................................................................... 26 Foydalanilgan adabiyotlar. ......................................................................................................................... 27 4 KIRISH Vatanimizda, erkin va farovon hayot barpo etish, rivojlangan mamlakatlar qatoridan o‘rin olish, demokratik jamiyat qurish kabi ezgu maqsadlar qo‘yildi. Bu esa kelajagimizni yaqqol tasavvur etish, jamiyatimizning ijtimoiy-ma‘naviy poydevorini mustahkamlash ehtiyojini tug‘diradi. Respublikamizda dunyoning rivojlangan mamlakatlari kabi kompyuter va axborot texnologiyalarini rivojlantirishga alohida e‘tibor qaratilmoqda. Bu borada axborotlashtirishning milliy tizimini shakllantirish, barcha sohalarda zamonaviy axborot texnologiyalarini joriy etish va undan foydalanish, jahon axborot resurslaridan foydalanishni kengaytirishga sharoit yaratildi. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari asosida ta‘lim berish jarayonlarining sifatini laboratoriya mashg‘ulotlariga moslashtirilgan xonalarning zamonaviy texnikalar bilan ta‘minlanishi, laboratoriya mashg‘ulotlarining uslubiy jihatdan ta‘minlanganligi, ta‘lim jarayoniga jalb qilingan o‘qituvchilar ilmiy potentsialining darajasi, davlat tilidagi darslik va o‘quv qo‘llanmalarning ishlab chiqilganligi, ta‘lim jarayonlarini boshqarishning sifat darajasi kabi omillarni ta‘minlab bermoqda. Jahon tajribasi shuni ko‘rsatmoqdaki, axborot kommunikatsiya texnologiyalari va internetning ta‘lim sohasiga keng kirib kelishi ta‘lim xizmatlarining globallashishi uchun ham kata yo‘l ochib bermoqda. Rivojlangan davlatlar ta‘lim sohasida bo‘layotgan bunday ijobiy jihatlarni e‘tiborga olgan holda, ta‘lim sifatini yuksaltirish uchun axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan ommaviy ravishda foydalanish davr talabiga aylanmoqda. O‘zbekistonda axborot texnologiyalarini rivojlantirish maqsadida Prezident Shavkat Mirziyoyev rahbarligida mamlakat taraqqiyotini yangi bosqichga ko‘tarish bo‘yicha amalga oshirilayotgan keng ko‘lamli islohotlar tufayli sohada tub o‘zgarishlar ro‘y bermoqda, xalqimizning dunyoqarashi, ongu tafakkuri yuksalmoqda. Mavzuning dolzarbligi: 5 Tibbiyot muassasalarida zamonaviy kompyuterlashtirilgan tizimini yaratish orqali tibbiyot xizmatlarining sifatini oshirish maqsadida “Elektron poliklinika” va “Elektron shifoxona” axborot tizimlarini joriy etish va majburiy tibbiy sug‘urta axborot tizimini ishlab chiqish va joriy etish elektron tizimi yaratilishini ko‘zda tutadi. Raqamli tibbiyot inson salomatligiga xizmat ko‘rsatishda raqamli texnologiyalardan foydalanish bilan bog‘liq sohani tavsiflaydi. Raqamli tibbiyot fanlararo soha bo lib, muhandislik, ishlab chiqarish,ʻ davolash tizimi, ma lumotlar bazasi, biostatistika, huquq tartibot, etika, bemorlarni ʼ himoya qilish va sog liqni saqlash siyosati bo yicha tajribaga ega manfaatdor ʻ ʻ tomonlarni birlashtiradi. Raqamli tibbiyotning elektron sog‘liqni saqlash, raqamli terapiya, raqamli salomatlik va telemeditsina turlari mavjud. Raqamli sog‘liqni saqlash texnologiyalari sog‘liqni saqlash va ijtimoiy yordam tizimidagi insonlarga yordam berish uchun mo‘ljallangan mobil ilovalar, dasturiy ta’minot va onlayn platformalarni o‘z ichiga olgan turli xil mahsulotlardan foydalanadi. Mavzuning maqsad va vazifalari: Shifokor qabuliga yozilish uchun qulay vaqt ajratish, darsdan yoki ishdan ruxsat olish, poliklinikaga borish, mutaxassis tanlash va qulay vaqt uchun talon olish kerak bo‘ladi. Ushbu jarayon ko‘p vaqt va kuch sarflashni talab qiladi. Shu sababli aksariyat odamlar malakali mutaxassislardan yordam so‘rashni orqaga cho‘zib kelaveradilar, bu esa salomatlikka salbiy ta sir ko‘rsatadi. ʼ Tibbiy xizmatlarning ro'yxatdan o'tkazish-shifokorlarni qabul qilish jadvali, laboratoriyalar ishi, qabulga yozilish" avtomatlashtirilgan axborot tizimini ishlab chiqish tizimi yordamida fuqarolar o‘zlari uchun qulay vaqtda, shifokor qabuliga tartib bilan yozilishlari, shifokor va muassasa haqida ma lumotlar olishlari, ʼ shuningdek, foydalanuvchilarning telefon raqamiga va elektron pochtasiga bemordan olingan diagnostik tahlillar natijasini, yuborish mumkin bo‘ladi. Klinikalar uchun ushbu tizimning afzalliklari ma lumotlarni ʼ avtomatlashtirilgan ro‘yxatdan o‘tkazish, va shifokor uchun individual treaktoriya yaratib berish imkoniyatiga ega. Kurs ishi tuzilmasining tavsifi: 6 -Bemorlar boyicha xisobotlar; -Tekshiruvlar(Laboratoriya,Uzi,Rengen va boshqa koriklarni talabga qarab shakllantirish,ular boyicha xisobotlar); -Shifokorlar(korik narxi,ularga maosh tayinlash,retsep berish va retsepni shablon sifatida shaklantirish,tashxis qoyish va ular boyicha shablon shakllantirish,Mkb-10 dan foydalanish va xisobotlar); -Navbatni shakklantirish; -Pul tushumlarini, pul chiqimlarini nazorat qilish; -Reagentlar kirim chiqimini nazorat qilish; -Natijalarni chop etish; Bu imkoniyatlardan tashqari qoshimcha imkoniyatlarni qoshish ham mumkin. Dastur tibbiyot sohasidagi ushbu faoliyat turlari uchun qulay: - Xususiy Stomologiyalar; - Xususiy ko‘z klinikalar; - Iqtisoslashgan LOR klinikalar; - Xususiy Ginekologiya klinikalar; - Bolalar uchun iqtisoslashgan klinikalar; - Diagnostika markazlari; - Onkologiya markazlari; - Nevrologiya markazlari; - va boshqa yo‘nalishlar uchun; Kurs ishining tuzilishi: Kurs ishi kirish qismi, ikki bob, xulosa va ilmiy amaliy tavsiyalar hamda foydalangan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat. 7 I. Bob AXBOROT TIZIMLARINI ISHLAB CHIQISH VA FOYDALANISHNING NAZARIY ASOSLARI 1.1. .NET Framework .NET Framework - bu Microsoft tomonidan ishlab chiqilgan dasturiy ta'minotni ishlab chiqish tizimi bo'lib, u Windows operatsion tizimlarida ilovalarni yaratish va ishga tushirish uchun ish vaqti muhiti va kutubxonalar va vositalar to'plamini ta'minlaydi. C#, F# va Visual Basic kabi turli xil dasturlash tillarini o'z ichiga oladi va ish stoli, veb, mobil va o'yin ilovalari kabi bir qator dastur turlarini qo'llab-quvvatlaydi. .NET Framework ikkita asosiy komponentni o'z ichiga oladi: Common Language Runtime (CLR) va .NET Framework Class Library. CLR har qanday qo'llab-quvvatlanadigan tilda yozilgan kodning bajarilishini boshqarish uchun javobgardir, sinf kutubxonasi esa keng doiradagi ilovalarni yaratish uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan oldindan tuzilgan funktsiyalar va sinflarning katta to'plamini taqdim etadi. .NET Framework ning asosiy afzalliklaridan biri uning turli dasturlash tillarini qo'llab-quvvatlashidir. Bu shuni anglatadiki, ishlab chiquvchilar o'zlarining ehtiyojlari va tajribalariga eng mos keladigan tilni tanlashlari mumkin, shu bilan birga ramka tomonidan taqdim etilgan kutubxonalar va vositalar to'plamidan foydalanishlari mumkin. .NET Framework ning yana bir afzalligi uning turli xil ilovalarni qo'llab- quvvatlashidir. Ramka ish stoli, veb, mobil va o'yin ilovalarini yaratish uchun kutubxonalar va vositalarni o'z ichiga oladi, bu esa uni keng ko'lamli loyihalar ustida ishlaydigan ishlab chiquvchilar uchun ko'p qirrali tanlov qiladi. .NET Framework, shuningdek, ilovalarning xavfsizligi, ishonchliligi va ishlashini yaxshilashga yordam beruvchi bir qator xususiyatlarni taqdim etadi. Bularga kodga kirish xavfsizligi, xotirani avtomatik boshqarish va dasturni bajarish 8 tezligini oshirishga yordam beruvchi o'z vaqtida (JIT) kompilyatsiyasi kabi xususiyatlar kiradi. .NET Framework, shuningdek, Microsoft SQL Server, Microsoft SharePoint va Microsoft Office kabi boshqa Microsoft texnologiyalari bilan integratsiya qilish uchun mo'ljallangan, bu esa boshqa Microsoft mahsulotlari bilan uzluksiz ishlaydigan ilovalarni yaratishni osonlashtiradi. Umuman olganda, .NET Framework kuchli va ko'p qirrali ishlab chiqish platformasi bo'lib, u Windows operatsion tizimlarida ilovalarni yaratish va ishga tushirish uchun keng ko'lamli vositalar va kutubxonalarni taqdim etadi. .NET - bu Microsoft tomonidan ishlab chiqilgan va ishlab chiqilgan dasturiy ta'minot tizimi. .Net Frameworkning birinchi versiyasi 2002 yilda paydo bo'lgan 1.0 edi. Oson so'z bilan aytganda, bu C# , VB.Net va boshqalar kabi turli tillarda yozilgan dasturlarni kompilyatsiya qilish va bajarish uchun virtual mashinadir. U Formaga asoslangan ilovalar, veb-ilovalar va veb-xizmatlarni ishlab chiqish uchun ishlatiladi. .Net platformasida turli xil dasturlash tillari mavjud, eng keng tarqalganlari VB.Net va C# hisoblanadi. U Windows, telefonlar, veb va boshqalar uchun ilovalar yaratish uchun ishlatiladi. U juda ko'p funksiyalarni ta'minlaydi va sanoat standartlarini ham qo'llab-quvvatlaydi. .NET Framework 60 dan ortiq dasturlash tillarini qo'llab-quvvatlaydi, ulardan 11 tasi Microsoft tomonidan ishlab chiqilgan va ishlab chiqilgan. Qolgan Microsoft bo'lmagan tillar .NET Framework tomonidan qo'llab- quvvatlanadi, lekin Microsoft tomonidan ishlab chiqilmagan va ishlab chiqilmagan. .NET texnologiyasi rivojlanishining uchta muhim bosqichi mavjud. 1. OLE texnologiyasi 2. COM texnologiyasi 3. .NET texnologiyasi 9 OLE texnologiyasi: OLE (Object Linking and Embedding) Microsoft kompaniyasining komponent hujjati texnologiyalaridan biridir. Asosan, uning asosiy maqsadi turli ilovalarning elementlarini bir-biri bilan bog'lashdir. COM texnologiyasi: Microsoft COM (Common Object Model) operatsion tizimining Microsoft Windows oilasining texnologiyasi turli xil dasturiy ta'minot komponentlari bilan muloqot qilish imkonini beradi. .NET texnologiyasi: Windows va veb-ilovalarni ishlab chiqish uchun texnologiyalar to'plami yoki .NET texnologiyasi. .Net texnologiyasi Microsoft tomonidan ishlab chiqilgan va 2002 yil fevral oyida Microsoft kompaniyasining yangi Internet strategiyasi asosida ishga tushirilgan. U dastlab NGWS (Keyingi avlod veb-xizmatlari) deb nomlangan. Bu bugungi kunda mavjud bo'lgan eng kuchli, ommabop va juda foydali Internet Texnologiyalaridan biri hisoblanadi. Microsoft tomonidan ishlab chiqilgan va ishlab chiqilgan 11 ta dasturlash tillari: 1. C#.NET 2. VB.NET 3. C++.NET 4. J#.NET 5. F#.NET 6. JSCRIPT.NET 7. WINDOWS POWERSHELL 8. TEMIR RUBIY 9. TEZIR PITON 10. C OMEGA 11. ASML (Mavhum davlat mashina tili) .NET Framework ning asosiy komponentlari Common Language Runtime(CLR) : CLR .NET Frameworkning asosiy va Virtual Mashina komponentidir. Bu .NET Framework'dagi ish vaqti muhiti bo'lib, kodlarni boshqaradi va masofadan boshqarish, ipni boshqarish, turdagi xavfsizlik, 10 xotirani boshqarish, mustahkamlik va boshqalar kabi turli xizmatlarni taqdim etish orqali ishlab chiqish jarayonini osonlashtirishga yordam beradi. Asosan, u javobgardir. har qanday .NET dasturlash tilidan qat'iy nazar .NET dasturlari bajarilishini boshqarish uchun. Shuningdek, u kodni boshqarishda yordam beradi, chunki ish vaqtini maqsad qilgan kod Boshqariladigan kod deb nomlanadi va ish vaqtiga mo'ljallanmagan kod Boshqarilmaydigan kod sifatida tanilgan. 1.2. Ma’lumotlar bazasini loyihalash Informatsion texnologiyalarning rivojlanishi va axborot oqimlarining tobora ortib borishi, ma‘lumotlarning tez o‘zgarishi kabi holatlar insoniyatni bu ma‘lumotlarni o‘z vaqtida qayta ishlash choralarining yangi usullarini qidirib topishga undamoqda. Ma‘lumotlarni saqlash, uzatish va qayta ishlash uchun Ma’lumotlar bazasini (MB) yaratish, so‘ngra undan keng foydalanish bugungi kunda dolzarb bo‘lib qolmoqda. Tibbiyot, ishlab chiqarish, moliya, savdo-sotiq va boshqa korxonalar ishlarini ma‘lumotlar bazasisiz tasavvur qilib bo‘lmaydi. Ma‘lumki, MB tushunchasi fanga kirib kelgunga qadar, ma‘lumotlardan turli ko‘rinishda foydalanish juda qiyin edi. Dastur tuzuvchilar ma‘lumotlarini shunday tashkil qilar edilarki, u faqat qaralayotgan masala uchungina o‘rinli bo‘lardi. Har bir yangi masalani hal qilishda ma‘lumotlar qaytadan tashkil qilinar va bu hol yaratilgan dasturlardan foydalanishni qiyinlashtirar edi. Har qanday axborot tizimining maqsadi real muhit ob‘ektlari haqidagi ma‘lumotlarga ishlov berishdan iborat. Keng ma‘noda ma‘lumotlar bazasi - bu qandaydir bir predmet sohasidagi real muhitning aniq ob‘ektlari haqidagi ma‘lumotlar to‘plamidir. Predmet sohasi deganda avtomatlashtirilgan boshqarishni tashkil qilish uchun o‘rganilayotgan real muhitning ma‘lum bir qismi tushiniladi. Masalan, korxona, zavod, ilmiy tekshirish instituti, oliy o‘quv yurti va boshqalar. Hozirgi globallashuv davrida ma‘lumotlarni boshqarish va xavfsizligini ta‘minlash vositalarining rivojlanishi axborot texnologiyalari bazasiga qurilgan har qanday axborot tizimining asosi hisoblanadi. Ma‘lumotlar bazasi (date base) - bu kompyuterning yoki serverning xotirasida saqlanadigan, har qanday tibbiy, 11 jismoniy, ijtimoiy, statistik, tashkiliy va boshqa ob‘yektlar, jarayonlar, holatlarning tartiblashtirilgan majmuidir.Tibbiyot sohasida MB har bir tibbiyot xodimlarig axborot yetishmovchiligini ta‘minlash uchun mo‘ljallangan. Amaliyotda ko‘pchilik ma‘lumotlar bazasi chegaralangan predmet sohasi uchun loyihalashtiriladi. Bitta server kompyuterda bir qancha ma‘lumotlar bazasi yaratiladi. Vaqti bilan turdosh vazifalarni bajarishga mo‘ljallangan ba‘zi bir ma‘lumotlar bazasi birlashishi ham mumkin. Bugungi kunda ham shifokorlar ish vaqtining yarmini faqat qog ozʻ hujjatlarni to ldirish bilan o tkazadi. Bu muammoga yechim raqamlashtirishdir. ʻ ʻ Shu bois sog‘liqni saqlash sohasini ham raqamlashtirishga alohida e’tibor qaratib kelinmoqda. Tibbiyot muassasalari faoliyatiga elektron texnologiyalarni keng joriy etish jarayonlari aholiga tez va sifatli tibbiy xizmat ko‘rsatish, sohani yanada takomillashtirish, tibbiyot xodimlari va bemorlar uchun maqbul shart-sharoitlar yaratishni ko‘zda tutadi. Tibbiyot texnikasini taraqqiyoti va aloqa, ish oqimlari va jarayonlarni raqamlashtirish, shuningdek, tobora ko‘payib borayotgan ma’lumotlar hajmi va uning tarmoqlari diagnostika, terapiya va profilaktika uchun yangi imkoniyatlarni taklif etadi.Sog‘liqni saqlash tizimida raqamlashtirish jarayoni xodimlar tomonidan operatsion samaradorlik bemorga yo‘naltirilgan yondashuvlar, tashkiliy omillar va boshqaruv omillari, ishchi kuchi amaliyoti kabi xizmat ko‘rsatuvchi modelga birlashtirilgan. Raqamli sog‘liqni saqlash texnologiyalari samarali va xavfsiz bo‘lishi, parvarish samaradorligini oshirishi, bemor va klinikalarning o‘zaro munosabatini yaxshilashi va to‘lov tizimlari tomonidan qo‘llab-quvvatlanishi kerak. Davlatimiz rahbarining qarorlari asosida “Yagona elektron tibbiy karta” axborot tizimi joriy etilmoqda. Yagona elektron tibbiy karta ixtisoslashtirilgan tibbiyot markazlari, ko‘p tarmoqli birlashmalar va poliklinikasi ulanishi keltirib o‘tildi. Mamlakatimizda fuqarolarimizning sog‘ligini saqlash va respublikada sanitariya osoyishtaligini saqlash masalasi davlatimiz rahbarining olib borayotgan siyosatida mazkur yo‘nalish muhim o‘rin tutadi. “Yagona elektron tibbiy karta” 12 axborot tizimini joriy etilishi O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari to‘g‘risida yagona tibbiy ma’lumotlar bazasini shakllantirishga, aholining salomatligi monitoringini o‘tkazishda yordam beradi. “Elektron retsept” axborot tizimini joriy etishi esa bemorlarni medikamentoz vositalari bilan samarali va xavfsiz davolanishni tashkil etish va shifokorlarning elektron reyestrini shakllantirishga yo‘naltirilgan loyiha hisoblanadi. Bu esa o‘z navbatida, tibbiy vositalarining nazorat qilish va monitoring olib borish tizimini takomillashtirishga ko‘mak beradi. Raqamli tibbiyot mahsulotlari tibbiyot amaliyotini keng miqyosda qo‘llab- quvvatlaydigan yuqori sifatli apparat va dasturiy ta‘minot bilan boshqariladi. “Elektron poliklinika” tibbiy muassasalarning yagona elektron resteriga ega avtomatlashtirilgan axborot tizimi bo‘lib, internet tarmog‘i orqali davolash va kasalliklarning oldini olish, shuningdek, jismoniy shaxslar va aholi uchun salomatlik monitoringini olib borishda keng imkoniyatlar beradi. Raqamli texnologiyalarning yana bir turi ko‘pgina mamlakatlar qatori bizda ham sug‘urta kompaniyalari cheklangan miqdordagi xizmatlarni o‘z ichiga olgan standart siyosatni yoki individual siyosatni taklif qilishlari mumkin, bu mijozning xohish-istaklari va sog‘lig‘ini hisobga olgan oilaviy poliklinika shifokori qabuliga yozilish hamda elektron ambulator bemor kartasi orqali qabul qilish imkoniyati mavjuddir. “Xatlov.uz” axborot tizimi aholi o rtasida patronajʻ tekshiruvlarini optimallashtirish, ayrim yuqumli guruhlarga to g ri keladigan ʻ ʻ shaxslarni aniqlash, tibbiy yordam ko rsatish jarayonini raqamlashtirish va ayrim ʻ kasalliklar bo yicha skrining tekshiruvlarini o tkazish maqsadida yaratilgan. ʻ ʻ Sog‘liqni saqlash sohasidagi yagona elektron platforma shunday qurilganki, u fuqaroning butun kasallik tarixi, tekshiruvlar, emlashlar, kasallik tashxislari va shifokorlarning davolagan davri va tashxislarini o‘zida o‘z ichiga oladi. Monitoring uchun bo‘y, vazn, yurak urishi kabi tibbiy ma’lumotlarini o‘z ichiga olgan mobil ilova ustida izlanishlar olib borilmoqda. Bunda tizim ko‘rsatkichlarni kuzatib borishi va sog‘liq uchun tegishli tavsiyalar berishi mumkin bo‘ladi. Kelgusida bunday texnologiyalarni takomillashtirilgan turlarini joriy etish 13 zarur. Bugungi kunda asosiy e’tibor avvalgidek shifoxona tizimlariga emas, balki sog‘lig‘imiz haqida ma’lumot to‘playdigan qurilmalarga qaratishimiz darkor. Sohaga doir “Elektron poliklinika”, “Emlash.uz”, “Bemor.uz”, “Xatlov.uz”, “Tug ilish va o lim holatlarini elektron ro yxatga olish” axborot tizimlari ishlabʻ ʻ ʻ chiqish yuqorida aytib o‘tilganlardan ko‘rinib turibdiki, sog‘liqni saqlash sohasida raqamlashtirish masalasiga alohida e’tibor qaratilgan. Barcha loyihalar o‘ta yuqori dolzarblik va muhimligiga ega bo‘lib, ularning amalga tatbiq etishi xalqimizning turmush darajasini yaxshilashga va sog‘liqni saqlash tizimini yanada takomillashtirishga zamin yaratadi. Sog‘liqni saqlash sohasini raqamlashtirish va axborot tizimlari yagona kompleksini joriy etish, boshqaruv jarayonidagi ortiqcha tartib-tamoyillarni qisqartirish, aholiga xizmatlar ko‘rsatish sifatini oshirish, tibbiyot xodimlarining ish samaradorligini ta’minlash, shuningdek, ushbu yo‘nalishda qabul qilingan raqamli transformatsiya qilish dasturlarini samarali amalga oshirilmoqda. Mamlakatimizda ham sohaga doir bir qancha ishlar amalga oshirilmoqda. O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligining AKT texnologiyalari, telemeditsina va masofaviy ta’limni joriy etish va rivojlantirish bo‘yicha mas’ul muassasasi “IT-Med Uzbekistan” tashkil qilindi, “Elektron poliklinika”, “Emlash.uz”, “Bemor.uz”, “Xatlov.uz”, “Tug ilish va o lim ʻ ʻ holatlarini elektron ro yxatga olish” axborot tizimlari ishlab chiqildi. Shunday ʻ qilib, raqamli sog‘liqni saqlash mahsulotlari allaqachon tibbiyotning barcha sohalarida, shu jumladan davolash, davodan keyingi davrda, kasalliklarning oldini olish va aholining salomatligini mustahkamlashda qo‘llanilib kelinmoqda. Ular shifokorlar va bemorlarning yanada qulayroq muloqoti, navbat, qabullar sonini kamaytirish va onlayn imkoniyatini vujudga keltiradi. Raqamli texnologiyalar sog‘liqni saqlash tizimida bemorni parvarish qilishni optimallashtirish va ularning sog‘lig‘ini yaxshilashni amalga oshiradi. Mamlakatimiz raqamli tibbiyot tizimi oldida ham tibbiy yordamni tashkil etishda raqamli shakldagi barcha ma’lumotlarni markazlashtirish, jarayonning barcha ishtirokchilari bilan aloqani 14 ta’minlash hamda masofaviy sog‘liqni saqlash xizmatlarini tashkil qilish kabi vazifalar dolzarb bo‘lib turibdi. Sog‘liqni saqlash tizimini rivojlantirish va ushbu yo‘nalishda xalqaro tajribalarni amaliyotga tatbiq etish masalalri ishlab chiqilyapti. Shu bilan birgalikda sog‘liqni saqlash sohasida ma’lumotlar bazalarini yaratish, hamda 2024 yil 1 yanvardan boshlab respublikadagi barcha tibbiyot va farmatsevtika tashkilotlari, shu jumladan dorixonalar majburiy tartibda bosqichma-bosqich Yagona platformaga ulanishi ko‘zda tutilgan. Yana ko‘rsatib o‘tish kerakki, aholi va tizim foydalanuvchilari tomonidan interaktiv tibbiy xizmatlarni olish imkonini beruvchi maxsus dastur va mobil ilovalarni ishlab chiqish va ishga tushirish bir qancha qulayliklarni tug‘diradi. II.Bob Tibbiyot muassasalarini boshqarish tizimi loyihalash va ishlab chiqish 2.1. Sog’liqni saqlash (tibbiyot) sohasida avtomatlashtirilgan axborot tizimining o’rni Jamiyatni axborotlashtirish deganda, inson faoliyatining barcha ijtimoiy ahamiyatga ega bo‘gan sohalarda axborotlar, bilimlar, ishonchli ma‘lumotlar bilan to‘liq va o‘z vaqtida foydalanishni ta‘minlashga qaratilgan kompleks chora- tadbirlarni barcha ish joylariga tatbiq etish tushuniladi. Axborotlashtirish nafaqat milliy iqtisodiyotning moliyaviy-iqtisodiy ko‘rsatkichlarini yuksaltirishda, balki ayni paytda sog‘liqni saqlash tizimini rivojlantirishda, yangi ish o‘rinlarini yaratish, ish o‘rinlarini avtomatlashtirish va aholining turmush darajasini sifat jihatdan yuksaltirishga ham xizmat qilmoqda. Mamlakatimizda sog‘lom va barkamol avlodni tarbiyalash, yoshlarning o‘z ijodiy va intelektual salohiyatini ro‘yobga chiqarishi, respublikamiz yigit-qizlarini XXI asr talablariga to‘liq javob beradigan har tomonlama yetuk shaxslar etib tarbiyalash maqsadida o‘quv jarayoniga axborot-kommunikatsiya va Internet texnologiyalarini keng joriy qilish bo‘yicha amaliy ishlar Davlat dasturida ko‘satib qo‘yilgan vazifalardan kelib chiqqan holda olib borilmoqda. Axborot- 15 kommunikatsiya texnologiyalarini ta‘lim jarayoniga keng ko‘lamda joriy qilish, o‘quv va ilmiy axborotlarni talaba hamda professor-o‘qituvchilar tomonidan qidirib topishda ketadigan vaqtning qisqarishi, elektron o‘quv adabiyotlar mazmunini davr talabidan kelib chiqqan holda o‘zlashtirishning tezlashtirilish, talabalarning mustaqil ta‘lim olishlari uchun qo‘shimcha vaqt paydo bo‘lishi bilan ifodalanadi. «Ta‘lim sifati», «innovatsiyalarni ishlab chiqarishga joriy qilish», «bilimlarga asoslangan tibbiyot» va «ta‘limda axborot kommunikatsiya texnologiyalari» tushunchalarini o‘zaro bir birlaridan ajrarmagan holda o‘rganish zarur. «Ta‘lim sifati» tushunchasi, avvalambor, ta‘limning asosiy maqsadi bo‘lgan oliygohlardagi talabalarning bilimliligi,professor o‘qituvchilarning professionalligi va ta‘lim berish jarayonlarining yuqori darajada tashkil qilishga bo‘liqdir. Davlatimiz va hukumatimiz tomonidan zamon talablari asosida oldimizga qo‘yilayotgan vazifalar ishchi o‘rinlarni avtomatlashtirish xizmatini yanada sifatli takomillashtirish, elektron ma‘lumotlar bazasini tashkil etish, ularning elektron resusrlar fondini tashkil etish, ularndan aholining keng va samarali foydalanishini tashkil etish kelgusida shu sohada faoliyati ko‘rsatishi lozim bo‘lgan biz yoshlardan mukammal nazariy va amaliy bilim olishni talab etmoqda. Elektron ma‘lumotlar bazasini samarali foydalanishni tashkil etishda tibbiyot muassasalarining faoliyatini reklama qiluvchi, elektron ma‘lumotlar bazasini foydalanish samarasini oshiruvchi vosita ularning web sahifalaridir. Keyingi paytda mamlakatimiz tibbiyot muassasalarida multimediyali, animatsiyali elektron ma‘lumotlar baza saytlarini zamon talablarini, foydalanuvchilarga xizmat ko‘rsatishning sifat va samarasini oshirish uchun talablarni hisobga olgan holda yaratish musobaqasi boshlandi. Ularning ko‘pchiligi qaysidir tomoni bilan ustun bo‘lsa, boshqa tomoni bilan hali qayta ishlashni, o‘zgartirishni talab etadi. Shuning uchun mamlakatimizda mavjud saytlarni tahlil qilishga, o‘rganish bilan birga, kelgusida yaratilishi lozim bo‘lgan dasturlarni ishlatishning qulayligiga e‘tiborni qaratdik. Mamlakatimizdagi tibbiyot muassasalarida elektron hujjatlarni yaratish va saqlash masalalarini yoritish, shu mavzuga oid ma‘lumotlar bazasini shakllantirish 16 hamda bu ma‘lumotlar bazasidan foydalanish siyosatini ishlab chiqish zamonaviy tibbiyot muassasalarining asosi bo‘lib xizmat qiladi. Foydalanuvchilarga zamon talablariga mos ravishda tezkorlik bilan yetkazish hamda ularni elektron ko‘rinishga o‘tkazish vazifasi asosiy maqsadlarimizdan keyingi faoliyati biridir.Tibbiyot davomida ushbu ma‘lumotlar bazasi elektron hujjatlarga doir ma‘lumotlar bilan to‘ldirib boyitilib shakllangan ko‘rinishga aylanib boraveradi. Elektron hujjatlarni boshqarish tizimi bu elektron hujjatlarni yaratish, saqlash, manipulyatsiya qilish va joylashtirish jarayonlarini samarali tashkil etishga imkon beruvchi kirilmalar va dasturlar to‘plamidir. Fan va texnikaning misli ko‘rinmagan yutuqlariga ega hayotning o‘zi axborotlarni yangicha, ilg‘or usulda tez yaratish, saqlash, uzatish va ularga ega bo‘lishning qulay yo‘llarini ko‘rsatib bermoqda. Zamonaviy tibbiyot muassasalarida axborot texnologiyalari yutuqlarini keng joriy etilishi, elektron axborot olish usuli bosma axborot olish usulidan anchagina qulayligini isbotlab bermoqda. Axborot makoniga kirish, axborot olish usullari osonlashgani uchun ma‘lumotlar bazasidan foydalanuvchilar soni kun sayin ortib bormoqda. Bugungi kunda elektron ma‘lumotlar bazasidan ilmiy-texnik axborot muassasalari, ilmiy- ta‘lim jamoalari, nashriyot va jurnallarning tahririyatlari, internet tizimidan foydalanuvchi tashkilotlar, arxivlar, muzeylar va ilmiy izlanuvchilar keng. 2.2. Avtomatlashtirilgan axborot tizimini yaratishda visual studio dasturlash muhitidan foydalanish. Dasturni visual studioni ishga tushirishdan boshladim.( 2.1-rasm ) 17 2.1.rasm Visual studioni ishga tushirish qismi. Visual studioda yangi loyiha ochdim ( 2.2-rasm ). 2.2-rasm. Yangi loyiha yaratish qismi. 2.3-rasm. Ishga tushirish qismi. Loyihamni ishga tushirganda splash oynasi ya’ni 30 sekundlik vaqt intervali bilan ishga tushadi ( 2.3-rasm ). 18 2.4-rasm Dasturga kirish qismi. So’ngra ( 2.4-rasm ) kirish oynasi ishga tushadi unda kirish tugmasini bosish orqali login oynasiga o’tiladi. 2.5-rasm. Parol kiritsh oynasi. Bu oynada ikki foydalanuvchini ikki tomonga yo’naltiradi. Shifokor uchun tashhis , tavsiya , labaratoriya analiz natijalarini kirituvchi asosiy oynaga va admin oynasiga yo’naltiradi ( 2.5-rasm ). 19 2.6-rasm. Bemorlar registiratsiyadan o’tkazish qismi. Klinika admini bemorni ismi, telefon raqami va klinika tomonidan registiratsiya raqam bilan saqlaydi ( 2.6-rasm ). 2.7-rasm. Shifokorni saqlash qismi Bemor murojaat qilmoqchi bo’lgan tibbiy mutaxassis ya’ni shifokor ismi va qo’shimcha klinik tavfsilotlar , xarajatlar bilan saqlash oynasi ( 2.7-rasm ). 20 2.8-rasm. Bemorga shifokor biriktirish qismi. Bemorga shifokor biriktirish va sana, vaqtni belgilash oynasi ( 2.8-rasm ). 2.9-rasm. Bemorga tibbiy xizmatlar ko’rsatish qismi. Bemor foydalanmoqchi bo’lgan tibbiy xizmatlar va shifokorga yo’naltirish oynasi ( 2.9-rasm ). 21 2.10-rasm. Klinik statistika qismi. Bu oynada klinikaning foydalanuvchilari, shifokor va bemor o’rtasida uchrashuvlar soni va keyingi tashhis kunining statistikasini chiqaruvchi qism ( 2.10-rasm ). 2.11-rasm . Shifokor uchun asosiy oyna. Shifokor bemorning ismi, jinsi, manzili tavsiya va tashhisni kirituvchi oyna ( 2.11-rasm ). 22 2.12-rasm. Avtokiritish qismi. Shifokor bemorga dorilar yozayotganda vaqtdan yoki boshqa tomondan samara berish uchun ushbu textboxning hossalaridan foydalandim ( 2.12-rasm ). 2.13-rasm. Chop etish qismi. Bemorga tashhis, tavsiya va labaratoriya analizlari kabi malumotlarni shablon asosida chop etish qismi ( 2.13-rasm ). 23 2.14-rasm. Dasturning malumotlar bazasi. Tibbiyot sohasida malumotlar bazasi, tibbiyot, shifoxona, va salomatlik sohasida ma'lumotlar omboridir. Bu malumotlar bazasida, shifoxonalarda, kliniklarda, shifokorlar va ilmiy tadqiqotchilarning saqlagan malumotlari saqlanadi. Bu malumotlar bazasi quyidagi maqsadlarda ishlatiladi: Klinik diagnoz va davolash : Shifoxona va shifokorlar, foydalanuvchilar haqida ma'lumot topish uchun malumotlar bazasidan foydalanadi. Tibbiyot tadqiqotlar : Ilmiy tadqiqotchilar, so'nggi tibbiyot texnologiyalari, davolash protokollari va boshqa sohasidagi yangiliklarga oid ma'lumotlarni topish uchun bu bazadan foydalanadi. Shifokorlarning ta'limi va rivojlanishi : Tibbiyot sohasida yangiliklar va tadqiqotlar haqida o'rganish uchun shifokorlar va talabalar bu ma'lumotlar bazasidan foydalanadi. 24 Epidemiologiya va salomatlik tadqiqotlar : Epidemiologlar va salomatlik tadqiqotchilar, jahon va mamlakatlar darajasidagi salomatlik holatlarini analiz qilish uchun ma'lumotlardan foydalanadi. Salomatlik siyosat va strategiyalarni belgilash : Davlat organlari va salomatlik tashkilotlari, salomatlik siyosat va strategiyalarini belgilash uchun ma'lumotlar bazasidan foydalanadi. Bu ma'lumotlar bazasi, tibbiyot sohasidagi rivojlanayotgan texnologiyalar, yangiliklar va davolash protokollari bilan yangilanadi. Ushbu ma'lumotlar bazasi, shifokorlarga, ilmiy tadqiqotchilarga va salomatlik sohasidagi ishchi tuzumlarga katta qo'llanmani ta'minlaydi. 25 XULOSA Ushbu loyiha doirasida "Tibbiy xizmatlar, ro'yxatdan o'tkazish- shifokorlarni qabul qilish jadvali, laboratoriyalar ishi, qabulga yozilish" avtomatlashtirilgan axborot tizimini ishlab chiqildi. Bu loyihani yaratishda ko´plab muammolarga duch keldim, jumladan dasturni boshqa kompyuterga ya’ni foydalanuvchilarga o’rnatib berish , tashhis , tavsiya , retsep, labara toriya analiz natijalarini shablon sifatida chop etish uni saqlash kabilar. Bu muammolarni hal qilish bilan birga malaka va ko’nikmalar ortirdim. 26 Foydalanilgan adabiyotlar. 1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 25.05.2021yildagi “Sog‘liqni saqlash sohasini kompleks rivojlantirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘grisida”gi‘PQ5124-son qarori. https://lex.uz/docs/-5434358.2 . 2. O‘zbekistonRespublikasiPrezidentining23.02.2021yildagi“Sog‘liqnisa qlashsohasidaraqamlashtirishishlarinisamaralitashkiletishchora- tadbirlarito‘g‘risida”gi‘PQ-5000-sonqarori. https://lex.uz/docs/-5434358 . 3. Khamidov V.S., To the Question of Fuzzy Evaluation of Quality of Trainees Knowledge in the System of Distance Learning, «Computer Science and Information Technology» Vol. 1(2), pp. 132 – 137. Horizon Research Publishing, USA DOI: 10.13189/csit.2013.010209 4. Беморларни уйда ва шифохонада парвариш қилиш. Ўзбекистон миллий энциклопедnси - Ф.Ғ.Назиров тахрири остида, таржимон А.Г.Гадоев, Г.С.Орипова -2014 - 528 б. 5. Ослопов В.Н., Богоявленская О.В. Общий уход за больными терапевтической клиники - Геотар-мед – 2010 6. Морозова Г.И. Основы сестринского дела. Ситуационные задачи. Практикум для медицинских училищ и колледжей. - Москва, «ГЭОТАРМедиа», 2009. – 235с. 7. Мухина С.А., Тарновская И.И. Практическое руководство к предмету "Основы сестринского дела". М., 2003. -351с. 8. Алекс Макки. Введение в .NET 4.0 и Visual Studio 2010 для профессионалов. – Издательство: Вильямс - 2010 – 416с. 9. Ник Рендольф, Дэвид Гарднер, Майкл Минутилло, Крис Андерсон Visual Studio 2010 для профессионалов.– М.,Диалектика, 2011. – 1184 с. 10. Голощапов А . Microsoft Visual Studio 2010 (+ CD-ROM).– БХВПетербург , 2011.– 544с. 27 11. Эндрю Троелсен. Язык программированn C# 2010 и платформа .NET 4.0. – М.,Вильямс, 2010 г. .– 1392 с Internet sahifalari 1. https://lex.uz/uz/docs/-6719038 2. https://uzpharmagency.uz/oz/news/endilikda-shifokor-qabuliga-kirish- uchun-navbadga-turishga-hojat-yoq 3. https://lex.uz/acts/-5411129 4. https://uzpharmagency.uz/oz/menu/on-line-soobschenie-o-nezhelatelnyh- reaktsijah-pri-primenenii-ls 5. https://www.spot.uz/oz/2020/10/21/elektron-polinika/ 6. https://ib.medprof.tma.uz/wp-content/uploads/2022/12/1-%D0%BC %D0%B0%D1%8A%D1%80%D1%83%D0%B7%D0%B0.pdf 7. https://cyberleninka.ru/article/n/teletibbiyot-infokommunikatsiya-tizimini- ishlab-chiqish-imkoniyatlari-tadqiqi 8. https://reg.ssv.uz/ 9. https://qrdsm.uz/ru/elektron-poliklinika 28 Ilova Dasturimni yaratish jarayonida “Ahmad Lor ” , “Madad-Shifo med Servis”, “Humo medical center” klinikalariga borib, tibbiyot sohasida mavjud avtomatlashtirish kerak bo’lgan muammolarni o’rgandim va shu muammolar ustida dasturimni yaratdim. Hozirda bir nechta klinikalar mening dasturimdan foydalanishayabdi. 29 ELEKTRON HISOBLASH MASHINALARI UCHUN YARATILGAN DASTURNING RASMIY RO‘YXATDAN O‘TKAZILGANLIGI TO‘G‘RISIDAGI GUVOHNOMA 30

Tibbiy xizmatlar. Ro’yxatdan o’tkazish-shifokorlarni qabul qilish jadvali, laboratoriyalar ishi, qabulga yozilish" avtomatlashtirilgan axborot tizimini ishlab chiqish

Купить