TURIZM VA MEHMONXONA TASHKILOTLARIDA AXBOROT VA KOMMUNIKATSIYA - Iqtisodiyot - Dars ishlanmalar

Dokument ma'lumotlari

Narxi	9000UZS
Hajmi	819.6KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	01 Oktyabr 2024
Kengaytma	pptx
Bo'lim	Dars ishlanmalar
Fan	Iqtisodiyot

Sotuvchi

Sherzodjon Kamoldinov

Ro'yxatga olish sanasi 20 Sentyabr 2024

3 Sotish

TURIZM VA MEHMONXONA TASHKILOTLARIDA AXBOROT VA KOMMUNIKATSIYA

Sotib olish

TURIZM VA MEHMONXONA
TASHKILOTLARIDA AXBOROT
VA KOMMUNIKATSIYA

RE J A :
•
Axborotlarning tashkilotlar
boshqaruvdagi o’rni
•
Ma’muriy boshqarish muammolarini
hal qilishda axborot texnologiyalarni
roli
2

3Axborot texnologiyalari bugungi kunda hayotimizning hamma sohalarini qamrab olgan. Axborot
texnologiyasi - obyekt, jarayon yoki hodisalarning holati haqida yangi sifat axboroti olish uchun
ma’lumotlar yig’ish, qayta ishlash va uzatish vosita va uslublari jamlanmasidan foydalanadigan
jarayondir.
Texnologiya - so’zi yunoncha “techne” san’at,
mahorat, uquv ma’nolarini anglatadi va
ma’lum hususiyatga ega jarayonlarni
ifodalaydi.
Axborot texnologiyalarining maqsadi inson
tahlil qilishi uchun axborotlarni ishlab chiqarish
va uning asosida biror-bir hatti-harakatni bajarish
bo’yicha qaror qabul qilishdir. Axborot texnologiyalari jamiyat
axborot zaxiralardan foydalanishning eng muhim jarayonlardan biridir. Hozirgi paytga
kelib u bir necha evolyusion bosqichlarni bosib o’tdi, ulardan har birini almashinuvi
asosan fan va texnika taraqqiyotining rivojlanishi, axborotni qayta ishlashning yangi
texnik vositalari paydo bo’lishi bilan belgilanadi.

Zamonaviy axborot texnologiyalarining asosiy tamoyilllari quyidagilardan iborat:
- interaktiv (o’zaro muloqotli) ish rejimi;
- boshqa dasturiy mahsulotlar bilan integrasiyalashgan o’zaro aloqa;
- ma’lumotlar va vazifaning qo’yilishi bilan bog’liq o’zgarishlar jarayoniga
moslashuvchanlik . 4Zamonaviy axborot texnologiyalari – shaxsiy kompyuterlar va telekommunikasiya
vositalaridan foydalangan holda foydalanuvchi ishini qulaylashtirishga qaratilgan
kompleks yechimlarga ega axborot texnologiyasidir.

Axborotlar asosan menejment tizimida loyihalashtirish, loyihalarni ishlab
chiqish va joriy etish yo’llariga va ilmiy bilimlar majmuasiga tayanadi.
Menejmentda axborot texnologiyalar tizimi konkret yo’nalishga ega bo’lib,
konkret masalalarni hal etishga tayanadi va shu asosda boshqaruv va uning
strategiyasini rejasini ishlab chiqish va joriy etish masalalariga asoslanadi.
Axborotlar yordamida boshqaruv qarorlari ishlab chiqiladi va joriy etiladi. Umuman
axborot texnologiyalarni menejmentda qo’llash tarixi quyidagi uch pog’onadan
iborat:
1. Axborotlarni qo’lda ishlash usullari.

2. Qisman mexanizasiyalashgan uslublari.

3. Avtomatlashtirilgan tizimlar.

Bu axborotlar menejerlar uchun eng kerakli axborot hisoblanadi, chunki bu
axborotlarsiz hozirgi sharoitda biznesni to’g’ri yo’lga qo’yib bo’lmaydi.
Menejerlar ko’pgina axborotlar asosida mavjud muammolarni xal qilish
uchun ulardan keng foydalanadilar. Korxona boshqaruv faoliyati bo’yicha axborotlar
bankni tuzishda asosan uch muammoda duch kelishi mumkin:
a) qabul qilinayotgan axborotlar hajmi juda katta bo’lishi natijasida qo’llash
jarayonining murakkablashuvi;
b) juda katta miqdordagi axborotlarni bir vaqtning o’zida korxona boshqaruv
faoliyati uchun ishlatilishi o’z urnida salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkin;
v) axborotlar tizimini bunyod qilish uchun ketgan harajatlar o’zini oqlamasligi.

Ma’muriy boshqarishda axborot texnologiyalarni qo’llashdan maqsad
tashkilotda boshqaruv qarorlarini qabul qilishga aloqasi bo’lgan
barcha ma’muriy xodimlarning axborotga bo’lgan ehtiyojlarini qondirishdir. Bu
texnologiya boshqarishning axborot tizimi muhitida ishlashga yo’naltirilgan va
boshqaruvning barcha darajalariga joriy etilishi mumkin.

Boshqaruvning zamonaviy axborot texnologiyalari turli funksional kichik
tizimlar (bo’linmalar) xodimlari yoki firma boshqaruvi darajalarining mos
axborot ehtiyojlarini qondirishga to’g’ri keladi. Ular yetkazib beradigan axborot
firmaning o’tmishi, hoziri va ehtimoldagi kelajagi haqida ma’lumotni saqlaydi.
Bu axborot doimiy yoki maxsus boshqaruv hisobotlari turlariga ega.

Avtomatlashtirish tarixan ishlab chiqarish jaaryonlarida qo’llanila
boshlangan va keyinchalik ofislarda tarqalgan. Boshqaruvda dastlab
kotibalik ishini avtomatlashtirish amalg oshirilgan. Kommunikasiya
vositalari rivojlangan sari mamuriy xodimlarida ofis texnologiyalarini
avtomatlashtirishga qiziqish kuchayib bordi. Avtomatlashtirish ma’muriy
xodimlar mehnati unumdorligini keskin oshirish imkoniyatini tug’dirdi.

Ofisni avtomatlashtirish boshqaruv kommunikasiyasining an’anaviy
tizimini (majlislar, telefon qo’ng’iroqlari va turli ko’rinishdagi buyruqlar)
inkor etmaydi, balki uni to’ldiriladi. Avtomatlashtirilgan ofis tashkilot
boshqaruvining barcha darajalaridagi menejerlar uchun tashkilot ichida
kechadigan xizmat aloqalarini qo’llab-quvvatlashi uchungina emas, balki
tashqi muhit bilan ham aloqalarni takshil etishda muhim ahamiyatga ega.

Axborot biznesi g’arb mamlakatlarida 60- yillarida paydo bo’ldi va
70-yillarda mustaqil tarmoq sifatida shakllandi. 80-yillarda esa o’zining
infrastrukturasi bilan yirik ko’p tarmoqli kompleksga aylandi.
Zamonaviy g’arb iqtisodiyotidagi bu yangi sohaning juda keng rivojlanish
miqiyosini quyidagi rakamlar tasdiqlaydi. Jahon bo’yicha axborotlar bilan
ishlash texnologiyasi iste’moli 1990 yilda 2 trln. AQSh dollariga yetgan, 1995
yilda esa shu ko’rsatkich 3,2 trln.AQSh dollariga yetdi.
AQSh va Yaponiyada aholining bandlilik me’yori bo’yicha, axborot
texnologiyalari bilan bog’liq sanoat moddiy ishlab chiqarish sohasidan o’zib
ketdi. Hatto XX asrning 90-yillarda AQSh da barcha ishchilarning 60 foizi axborot
sanoati sohasida band edi. Axborot biznesi rivojlanishining bugungi yo’nalishlari
shundaki, u o’sish surati bo’yicha, bandlilik va qator iqtisodiy ko’rsatkichlar
bo’yicha boshqa an’anaviy ishlab chiqarish tarmoqlaridan
o’zib ketgan.

Biznesning zamonaviy infrastrukturasini qarar ekanmiz, turli
mamlakatlardagi turli mutaxassislar uni har xil tavsiflaydilar.
Shulardan ayrim qarashlarni keltirib o’tamiz. Yu.M.Kanigin axborot
infrastrukturasida quyidagi asosiy elementlarni ajratib ko’rsatadi:
turli tipdagi hisoblash markazlari; abonentlarni turli axborot
resurslaridan foydalanish imkoniyati bilan ta’minlaydigan
abonement punktlari; elektron hisoblash va axborot salohiyatini
potensialini boshqarishni ta’minlaydigan tashkiliy elementlar
to’plami; programma va axborot ta’minotida hisoblash
markazining ehtiyojlarini qondiruvchi tarmoqning tashkiliy
elementlari va boshqa ta’minlovchi elementlar. Axborot
infrastrukturasi sxemasi quyidagi segmentlarni o’z ichiga oladi:

I. Mazmuniy axborot: kinofilmlar; gazeta, jurnallar; mikrofilmlar; axborot
byuletenlari, ma’lumotnoma ko’rsatmalari; kitoblar, dokladlar, yozuvlar;
videodisklar, plyonkalar.

II. Yordamchi xizmatlar: tahlika (risk)li kapital, banklar; sun’iy intellekt tizimlarni
loyixalashtirish; tizimlar ish vaqtini taqsimlash; dasturlash; hujjatlarni elektron uzatish,
ma’lumotlarni kiritish; bozor va biznes shartlari tadqiqotchilari, reklama agentlari; xizmatlar
byurosi, birjalar.

III. Axborotlar bilan ishlash texnologiyasi: kompyuterlar, qurilmalar; idora (kontora)
jihozlari; optik apparatlar; mikrofilmlar, lazer disklar; pechat qilish uskunalari, hisob varaqlari;
kseroks yordamida nusxalash.

IV. Integrallovchi texnologiya: qurilmalar; shaxsiy kommutatorlar; muloqot tizimlari;
raqamli ma’lumotlar.

V. Aloqa vositalari: radio, televideniye, telefon; uzatish vositalari;
videodisklar, tola optikasi; pochta aloqasi vositalari, kommutatorlar.

VI. Aloqa kanallari: maxsus yetkazmalar, pochta; telegraf,
telefon; xalqaro aloqa vositalari, sun’iy yo’ldoshlar orqali aloqa,
aloqaning tijorat vositalari; ko’chuvchi va blokli apparatura.

VII. Maqsadli xizmatlar: yangiliklar xizmati; elektron va noelektron
ma’lumotlar banki uchun dastlabki axborotlar; fond birjalari haqidagi
axborotlar; kutubxonalar, videotekalar; statistik indekslar;
ma’lumotlar banki egalari; muloqot tizimlari.

Ijtimoiy turmushning barcha sohalarida hisoblash texnikasidan foydalanish va aloqa
tizimlarini tashkil qilish, axborotlarni yig’ish, uzatish, saqlash va qayta ishlash.
Axborotlar bilan ishlash texnologiyasi axborot biznesining texnologik asosi
bo’lib, u ko’pincha mustaqil tarzda rivojlanadi. Axborotlar bilan ishlash texnologiyasi sohasidagi
olamshumul yutuqlarni haqiqiy tan olgan amerikalik mutaxassislar XXI asrning boshlaridayoq
bu sohadagi taraqqiyotni bashorat qildilar. Ular bu taraqqiyotning harakatlantiruvchi kuchi deb
quyidagi asosiy «axborot tendensiyalarini» sanab o’tdilar:
1) axborot mahsuloti rolining oshib borishi;
2) o’zaro hamkorlikda harakat qilish ehtiyojining rivojlanishi;
3) oraliq darajalarni yo’qotish;
4) globallashuv;

AQShda aqliy mehnat xodimlari deb ataluvchi 30 million
menejerlar va boshqa mutaxassislar o’z firmalariga 1 trln. dollar
sarflashadi. Shu bir yilni o’zida boshqa sarflarning samaradorligini
oshirish mumkin bo’lgan axborotlar bilan ishlash texnologiyasi tizimiga 75 mlrd.
dollarni sarflashadi. Bu esa barcha harajatlarning 7 foizini tashkil qiladi.
Bu harajatlarning mohiyatlarini «Buz Allen Gamilton ink» firmasining
tekshirishlari ko’rsatadi, ya’ni aqliy mehnat harajatlarining 30% eng yaxshi
axborot mahsulotini izlash uchun sarflanadi. Barcha sohalardagi kabi
ishbilarmonlikda ham yuqori darajada axborot bilan ta’minlanganlik va
axborotning yuqori darajada ishonchliligi juda katta bir iqtisodchi mutaxassis
tasdiqlashi mumkin. Shuning uchun ham, kompaniya va firmalarda zarur
axborot yetishmasligi tufayli, har yili 200 mlrd. dollar «yo’qotish» sodir
bo’lishi hayron qolarlidir.

Yuqorida keltirilgan ma’lumotlardan ko’rinib turibdiki, axborot biznesining
mamlakatlar iqtisodiyotiga ta’siri kunda-kunga ortib bormoqda. Jumladan, bizning
respublikamizda ham bu sohaga katta e’tibor qaratilmoqda. Ayniqsa,
respublikamizda mustaqillikka erishgach, mazkur sohada qator tadbirlar amalga
oshirildi. Respublikamizdagi barcha biznes infrastrukturasiga kiruvchi bank tuzilmalarining,
birjalarining kompyuterlashtirilganligi, zamonaviy kommunikasiya vositalari bilan jihozlanganligi
va bu tuzilmalarda jahonning istalgan bir davlat bilan axborotlar almashinuvi amalga
oshirilayotganligi, elektron reklamalarning hayotimizda tobora muhim ahamiyat kasb
etayotganligi, umuman aytganda yuqorida keltirib o’tilgan axborot biznesi segmenti ichiga
kiruvchi barcha elementlarning respublikamizda vujudga keltirilganligi, amal qilayetganligi
buning yorqin dalilidir.
Demak, iqtisodiyotimizda axborot mahsulotining, axborotlarni qayta ishlash
texnologiyalari, boshqaruv-kommunikasiya vositalarining rolini ortib borishi axborot biznesining
iqtisodiyotimiz tayanchi ekanligini ko’rsatmoqda

E’t iboringiz
uchun raxmat !

TURIZM VA MEHMONXONA TASHKILOTLARIDA AXBOROT VA KOMMUNIKATSIYA mavzusida taqdimot

Sotib olish