Turizmda kadrlar tayyorlash va ularning malakasini oshirish - Iqtisodiyot - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	15000UZS
Hajmi	330.4KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	13 Noyabr 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Iqtisodiyot

Turizmda kadrlar tayyorlash va ularning malakasini oshirish

Sotib olish

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA‘LIM,
FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
GULISTON DAVLAT UNIVERSITETI
RAQAMLI IQTISODIYOT VA INNOVATSIYALAR
FAKULTETI

KURS ISHI

Turizmda kadrlar tayyorlash va ularning
malakasini oshirish

1. TURIZM FAOLIYATIDAGI KADRLAR TURLARI VA ULARNING
VAZIFALARI ....................................................................................................... 5
2. TURIZM SOHASIDAGI KADRLARGA QO YILADIGAN TALABLARʻ
............................................................................................................................... 10
VA TARMOQDA YETUK XODIMLARNING AHAMIYATI ..................... 10
3. MAMLAKATIMIZDA TURIZM SOHASI KADRLAR MALAKASI ..... 15
HOLATI VA TAHLILI ...................................................................................... 15
4.TURIZM SOHASI KADRLAR TAYYORLASH BO‘YICHA
SAMARALI XORIJ TAJRIBASI ..................................................................... 21
4. O‘ZBEKISTONDA TAJRIBALI TURISTIK KADRLAR
TAYYORLASH .................................................................................................. 27
ISTIQBOLLARI: MUAMMO VA YECHIMLAR .......................................... 27
XULOSA .............................................................................................................. 30
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI ....................................... 32
2

KIRISH
Mavzuning dolzarbligi : O‘zbekiston Respublikasida Turizm sohasini
rivojlantirish, xizmatlar sifatini yaxshilash va kadrlar tayyorlash tizimini
takomillashtirish bo‘yicha ko‘pgina ishlar qilinmoqda. Turizm sohasida
tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanishni hohlovchilarga qonun bilan belgilangan
soliqlardan yengilliklar hamda boshqa imkoniyatlar yaratilgan. Oliy ta’lim
muassasalarida ham turizmga kadrlar tayyorlash bo‘yicha turizmi kuchli
rivojlangan davlatlarning ta’lim dasturlaridan andozalar olgan holda o‘z
modellarini ishlab chiqish bo‘yicha ishlar qilinmoqda. Shunga qaramasdan turizm
sohasiga kadrlar tayyorlashda yo‘l qo‘yilayotgan bir muncha muammolar
bitiruvchi talabalarning ishga joylashish ko‘rsatkichida ko‘zga tashlanib qolmoqda,
bu muammolarni negizida bir nechta omillar sabab qilib ko‘rsatiladi.
Turizm sanoati global iqtisodiy o'sish va madaniy almashinuvning muhim
dvigateli bo'lib xizmat qiladi. Sayohat va dam olish tadbirlarining doimiy
ravishda kengayishi bilan turizm sohasida malakali kadrlarga bo'lgan talab ortib
bordi. Xodimlarni o'qitishning samarali tizimlari xodimlarni sohaning
murakkabliklarida harakat qilish uchun zarur bo'lgan malakalar bilan jihozlashda
muhim rol o'ynaydi.
Turizm bugungi zamon iqtisodiyotida katta o`rin tutadi, qolaversa, kun
sayin takomillashib, yangilanib bormoqda. Hozirga kelib inson o‘zining qiziqishi
sohalarini ko‘rib ulgurish, qoniqish, o‘rganish, tanlash xususiyatlari va imkoniyat
darajalaridan to‘g‘ri foydalanish uchun ishlab chiqarish sohalarini, tabiiy biologik
resurslarni, insonlarning yashash tarzlarini alohida-alohida turizm sohasiga
aylantirdi.
Hozirgi Rossiyalik mutaxassislarning yozishlaricha jahonda turizmning
asosiyturlari 20-22 yo‘nalishdan iborat. Ishlab chiqarish sohalarining yoki insonlar
guruhining mo‘jizakor, mukammal va hayratomuz ko‘rinishga ega bo‘lgan
mahsulotlari, inshootlari insonlar oqimini o‘ziga jalb qilishi turizm sohasini keltirib
3

chiqardi, sohad agi turlarning ko‘payib borayotganligi ham ana shu omillarga
bog‘liq.
Kurs ishining maqsadi . Iqtisodiyotning innovatsion rivojlanishida
O‘zbekiston Respublikasida Turizm sohasining rivojlanishida kadrlar tayyorlash va
malakasini oshirish, mutaxasislarni tayyorlashdagi muammo va kamchiliklar
bo‘yicha ilmiy tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat.
Kurs ishining vazifalari . Belgilangan maqsadga erishish uchun quyidagi
vazifalar qo‘yildi va amalga oshirildi:
- O‘zbekistonda turizm sohasini rivojlantirishning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati
va ahamiyatini ko’rib chiqish;
- Milliy turizmni tartibga solish va rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlarini
yoritib berish;
- O‘zbekistonda turizmni rivojalantirish qo‘mitasining turizmni boshqarish va
tartibga solishdagi ro‘lini ko’rib chiqish;
- 2019-2025 yillarda O‘zbekiston Respublikasida turizm sohasini
rivojlantirish konsepsiyasi va uning soha rivojlanishidagi imkoniyatlarini
tahlil qilish;
- O‘zbekiston Respublikasi turizmini rivojlantirishda kadrlar ahamiyatini
yoritib berish.
Kurs ishining ob’ekti . Turizmda kadrlar tayyorlash va ularning malakasini
oshirish chora tadbirlari.
Kurs ishining predmeti . O‘zbekiston Respublikasida turizm sohasining
rivojlanishida kadrlarning ahamiyati va kadrlar tayyorlash dasturlari hisolanadi.

4

1. TURIZM FAOLIYATIDAGI KADRLAR TURLARI VA ULARNING
VAZIFALARI
Turizm bu dunyo hamjamiyati e tirofiga sazovor bo lgan sohalardan biriʼ ʻ
hisoblanadi. Turizm sohasini rivojlanishi davlatning har tomonlama rivojlanishiga
sabab bo ladi. Turizm sohasini rivojlantirish avvalo, turizm sohasidagi
ʻ
hamkorlikning samarali yo lga qo yilishi va kadrlar tayyorlashning samarali
ʻ ʻ
sifatiga bo g liqdir. Turizm sohasidagi kadrlarning asosida kishi “inson omili”
ʻ ʻ
yotadi hamda uning rivoji ta lim sohasining taraqqiyoti bilan bog liq. Turizm
ʼ ʻ
sohasidagi kadrlarni tayyorlash masalasini o rganish barqaror rivojlantirish asosida
ʻ
olib borish lozim. Bu bugungi kunda juda ham dolzarb masala bo lib kelmoqda.
ʻ
Turizm sohasidagi kadrlarga qo yiladigan talablar asosida ularga qo shimcha
ʻ ʻ
qulayliklar yaratgan holda yanada ko proq imkoniyatlar yaratib berish lozim.
ʻ
Buning uchun soha kadrlaridan tashabbuskorlik bilan, ongli, ijodiy mehnat qilishga
eng maqbul sharoit yaratish kerakligi asosiy mavzu bo lib kelmoqda
ʻ
Turizmning rivojlanishi uchun O zbekiston turizm salohiyatini yanada
ʻ
takomillashtirish va dunyo turizm reytingida yuqori pog onalarga erishish uchun
ʻ
ham kadrlar masalasiga ijobiy yondashish lozimligi hammaga ayon. Bakalavr
bosqichidan soha kadrlariga asosiy ta lim sohalari bilan birgalikda qo shimcha
ʼ ʻ
xorijiy tillarni ham o rgatish til bilish salohiyatini yanada rivojlantirish, ularning
ʻ
chet ellarda o qishi tajriba almashishi maqsadida qo shimcha ta lim grandlari
ʻ ʻ ʼ
ajratish maqsadga muvofiq bo ladi. Bakalavrda o qiyotgan talabalarga shu
ʻ ʻ
boshqichdan guruhlarni til sohalariga ixtisoslashtirish bilan kadrlar salohiyatini
yanada oshirib bilim darajasini yuksaltirishga erishilgan bo lardi. Turistik
ʻ
korxonalarda ishlayotgan insonlar hamjihatlikda pirovard natijada erishish
maqsadida yagona ishlab chiqarish yoki xizmat ko rsatish tizimi doirasida faoliyat
ʻ
ko rsatishadi. Darhaqiqat, turizm sohasida kadrlarni o rganishdan maqsad turistik
ʻ ʻ
5

korxonalarda xodimlar faoliyatini tashkil etishning o ziga xosligi va bu jarayondagiʻ
vujudga keladigan muammolarni hal qilish yo llarini o rgatish hamda ularda
ʻ ʻ
rahbarlik, tashkilotchilik faoliyatiga ishtiyoqini shakllantirish hisoblanadi.
Belgilangan maqsadga erishish uchun quyidagi vazifalarni hal qilish lozim.
- bozor iqtisodiyoti sharoitida turistik korxonalarda xodimlarni boshqarish.
- inson omilini rolini yanada oshirish.
- xodimlarni xizmat -kasb jihatidan ko tarilishini tashkil etish va boshqarish
ʻ
hamda kadrlar innovatsiyasi;
- mehnat etikasi, xodimlar xavfsizligini ta minlash hamda turistik
ʼ
korxonalarda xodimlarni boshqarishni ilmiy asosda tashkil qilish;
- kadrlarning yetarlicha bilim va ko nikmalarini shakllantirish va h.k.
ʻ
Avvalo, katta mehnat sarfini talab qiladigan turizm korxonalarida insonlar
uning eng muhim aktivi hisoblanadi. Ularni boshqarish mazkur qudratli aktivlarni
muvofiqlashtirish vazifasini bajaradi, korxonalarning boshqaruv tizimi va uslubini
rivojlantirish jarayonida katta hissa qo shadi.
ʻ
Ko pgina turizm sohasidagi korxonalarda xodimlarni korxonaning
ʻ
yordamchi komponenti deb hisoblab, ularni boshqarishda tegishli darajada e tibor
ʼ
berilmaydi. Chunki turizm korxonalarida xodimlar korxonaning, pirovard
mahsulotning ajralmas tarkibiy qismi hisoblanadi va buning uchun korxonalar
mijozlardan haq oladi. Masalan, mehmonxonada mexmon nafaqat yashash,
havfsizlik, tozalik uchun, balki mehmonxona xizmatchilarining e tibori uchun ham
ʼ
haq to laydi. Shu bilan birga, turizm sohasida kadrlar tayyorlash borasida
ʻ
mamlakatimizda sayyohlik sohasida ulkan ishlar amalga oshirildi. Ushbu sohada
kadrlar tayyorlash tizimini takomillashtirish, samaradorligini oshirish, xizmat
ko rsatish, sayyohlik va mehmonhona biznesi va menejmenti yo nalishi bo yicha
ʻ ʻ ʻ
xalqaro kadrlar tayyorlash borasida keng qamrovli ishlar olib borildi. Bugungi
kunda turizm sohasida faoliyat yuritayotgan kadrlarga bir qator talablar qo yiladi.
ʻ
Xususan, kadrlar intellektual qobiliyati quyidagi ijobiy xislatlarini namoyon
qilishi lozim.
6

- zehni;
- abstrakt fikrlash qobiliyati;
- menejerning harakatlariga munosabati;
- fikrlash darajasi;
- muzokara olib borish qobiliyati;
Kadrlarning so zlashuv uslubi quyidagi belgilarga ega bo ladi: ʻ ʻ
- topqirlik;
- ko p so zlilik;
ʻ ʻ
- o z fikrini aniq bayon etish;
ʻ
- so zlashish madaniyati;
ʻ
Shu bilan birga turizm sohasida faoliyat yuritayotgan kadrlarning kasbga
doir vazifalarini bajarish qobiliyati quyidagilar bilan belgilanadi: -korxonaga
kelgandagi o zining potensiali; -korxonadan oladigan kasbga doir ta limi -uning
ʻ ʼ
jismoniy va ma naviy ahvoli; -xodimning korxonadan olgan bahosi.
ʼ Xodimlarni
boshqarishning tabiati biznesning samaradorligini va uning muayyan a zolari
ʼ
yutuqlarini belgilashi lozim. Bunda ma naviy muhit va mehnatdan qanoatlanishni
ʼ
his qilmaydigan foydani hisobga olish lozim. 1

Xodimlarni boshqarish xizmatining oqilona siyosati xodimlar hulq atvori,
malakasi va korxonalarning samarali faoliyatiga ijobiy ta sir ko rsatadi. Turizm
ʼ ʻ
sohasida hozirgi paytda 100 dan ortiq kasb egalari mavjud bo lsada, ammo bu
ʻ
sohada turli xil mutaxassislarga bo lgan talab qondirilmagan. Texnologiya asrida
ʻ
internet va komputer texnologiyalarining rivojlanishi turizm sohasida faoliyat olib
borayotgan xodimlarning ham ushbu sohani mukammal bilishlari hamda
faoliyatlari davomida yangi ko rsatkichlarga erishishni, yangi bronlashtirish
ʻ
tizimlarini ishlab chiqib ularni innovatsion texnologiyalarda qo llashlarini talab
ʻ
qilmoqda. Turizm korxonalarining uzoq muddatli istiqbolida xodimlardan
biznesning bosh strategiyasi sifatida foydalanishning samaradorligini oshirishga
e tibor kuchaymoqda. So ngi yillarda mehnat resurslari bilan bog liq jarayonlar,
ʼ ʻ ʻ
ular faoliyati oldida turgan muammolar, huquqlari va kelajagi haqida ko p
ʻ
yozilmoqda.
7

Kadrlarni saralash va joylashtirish strategiyasi, kadrlarni tayyorlash, qayta
tayyorlash va malakasini oshirish strategiyasi, shuningdek, xodimlar mehnat
faoliyatining motivatsiyasi strategiyasi korxonalarning muhim strategiyalaridan
biri
hisoblanadi. Turistik korxonalarda xodimlarni rivojlantirishning majmuali tizimini
qo llash maqsadga muvofiq, chunki u quyidagi imkoniyatlarni yaratib beradi: ʻ
- xodimlar sifati va malakaviy darajasini doimiy nazoratini tashkil qilish,
ularning tarkibi va malakasi haqida ma lumotlar bazasini yaratish;
ʼ
- xodimlarni butun mehnat faoliyati davrida o qitish;
ʻ
- o quv – uslubiy materiallar yaratish va undan oqilona foydalanish;
ʻ
- kadrlarni tanlash va ularning harakatini rejalashtirish;
- kadrlar masalalari bo yicha oqilona boshqarish qonunlarini qabul qilish
ʻ
uchun xodimlar sifatini baholash negizida zaruriy axborotlarni tayyorlash;
- mansab pog onasida o sish masalasida ularga tegishli maslahatlar berish;
ʻ ʻ
Turizm xizmatlari raqobatbardoshligini oshirish yo llari sifatida turizm
ʻ
korxonalarida kadrlarni optimal tanlash loyihasini ishlab chiqishni taqozo qiladi.
Ushbu loyiha tarkibida yangi xodimlarni ishga qabul qilishda lavozim profilini
ya ni, talablari majmuasini shakllantirishga to g ri keladi, bunda talab etiladigan
ʼ ʻ ʻ
zaruriy bilimlar ko nikmasi, tajriba va malakani aniq ko rsatish lozim.
ʻ ʻ
Turistik korxonalarda xodimlarni tanlash quyidagi tartib asosida olib
boriladi.
- Nomzodning shaxsiy hujjatlarini o rganish orqali;
ʻ
- Nomzodning fotosuratini tahlil qilish;
- Turizm korxonalaridagi ishi haqida insho yozishni taklif qilish;
- Birinchi suhbatdan o tkazish;
ʻ
8

Test o tkazish yoki ikkinchi suhbat, korxona rahbarlari ishtirokidagi guruhliʻ
intervyuni tashkil qilish; Xodimlarni tanlash jarayonida quyidagi savollarga javob
topish kerak bo ladi.
ʻ
- nomzodlar yetarlicha malakaga egami?
- yetarlicha rag batlantirilganmi?
ʻ
- nomzodlar qay darajada korxonaga to g ri keladi?
ʻ ʻ
Xodimlarni tanlab olishda baholash mezonlaridan foydalanish lozim.
Bunda quyidagilarga e tibor berish kerak.
ʼ
- malumoti va xizmat ko rsatish sohasidagi tajribasi;
ʻ
- xulq-atvori;
- maqsadga intiluvchanligi; - intellektual qobiliyat;
- so zlash uslubi;
ʻ
Turistik korxonada taklif etiladigan hizmatlarning raqobatdagi ustunligiga
faqatgina kadrlar salohiyatini oshirish orqali jamoa har bir a zosining
ʼ
malakaviyligi, nostandart vaziyatlarda mas uliyatni bo yniga olib, ish tutishi orqali
ʼ ʻ
erishishi mumkin.Buning uchun esa malaka oshirishning rotatsiya usuli, ya ni
ʼ
xodimlarni gorizontal yo nalishda har xil lavozimlarga ko chirish va almashtirish
ʻ ʻ
orqali amalga oshiriladi.
Kadrlar tayyorlashda boshqaruvning asosiy funksiyalari mavjud bular:
- har tomonlama nazorat, tahlil qilish, kamchiliklarni aniqlash va bartaraf
qilish;
- kadrlarni salohiyatiga ko ra joylashtirish, vazifalarning to g ri taqsimlanishi;
ʻ ʻ ʻ
- ta limga oid axborotlar tizimini tashkil qilish va undan foydalanish;
ʼ
- sohaga oid innovatsiyalardan maksimal darajada foydalanish;
- oliy o quv yurtlari faoliyatini prognoz qilish va bo lajak kadrlarni har
ʻ ʻ
tomonlama qo llab -quvvatlash va maqsadlarini aniq qo yish va h.k.
ʻ ʻ
Turizm sohasida malakali kadrlar tayyorlash va o zbek turizm salohiyatini
ʻ
yanada yuksaltirish borasida kadrlar tayyorlash milliy dasturi asosiy me yoriy
ʼ
hujjat bo lib kelmoqda. Dasturning ijrosini ta minlash chora- tadbirlaridan biri
ʻ ʼ
9

ta limning fan hamda ishlab chiqarish bilan integratsiyasi ta sirchanʼ ʼ
mexanizmlarini ishlab chiqish va amaliyotga joriy etish ta lim sifatini oshirishga
ʼ
xizmat qiladigan muhim omil bo lib xizmat qiladi. Kadrlar tayyorlash tizimi
ʻ
tubdan isloh qilinib, oliy ta limni boshqarish metodologiyasining asosi sifatida bir
ʼ
qator vazifalarni bajarib kelmoqda. 1

Ushbu dastur bo yicha xorijiy davlatlar to plagan tajribalani hamda
ʻ ʻ
respublikamizda ana shunday tajriba va sinovlardan samarali foydalanish bo yicha
ʻ

chora – tadbirlar rejasi ham ishlab chiqilgan. Shu bilan birga xodimlarni boshqarish
uslubi va tamoyillari ishlab chiqilgan. Xorijiy mamlakatlarda ya ni AQSh, turistlar
ʼ
soni bo yicha jahonda birinchi bo lgan Fransiya, Buyuk Britaniya,Yaponiya
ʻ ʻ
tajribalari o rganib kelinmoqda. Albatta rivojlangan mamlakatlar tajribasidan kelib
ʻ
chiqib, turizm sohasida kadrlarga qo yilgan talablar shakllanib bormoqda. Hozirda
ʻ
ushbu yondashuvlar asosida ijobiy va salbiy natijalar olinmoqda. Shubhasiz
bunday talablar kadrlarni intellektual salohiyatini so zlashuv uslubini yanada
ʻ
rivojlantirishga hamda kasbga oid vazifalarni bajarish qobiliyatini rivojlantirishga
sabab bo ladi. Shuni unutmaslik joizki turizm sohasining rivojlanishi nafaqat shu
ʻ
soha rivojlanishiga balki uning natijasida mamlakatning boshqa sohalari
rivojlanishiga ham turtki bo ladi bu esa mamlakatimizning rivojlangan
ʻ
mamlakatlar qatorida dunyo tan olgan davlat bo lishiga keng yo l ochib beradi.
ʻ ʻ

2. TURIZM SOHASIDAGI KADRLARGA QO YILADIGAN TALABLAR
ʻ
VA TARMOQDA YETUK XODIMLARNING AHAMIYATI
Turizm sohasiga kadrlar tayyorlash sifatiga bevosita va bilvosita ta'sir
etuvchi bir nechta omillar mavjud bo'lib, ular ko'plab davlatlarda turlicha bo'lishi
mumkin. Ammo ba'zi bir shunday omillar borki ular deyarli har bir davlat uchun
muhim va ahamiyatli hisoblanadi.
1 Gulomkhasanov, E., & Rakhmatova, N. (2022). THE ROLE OF TASHKENT IN THE DEVELOPMENT OF
TOURISM. Scientific progress.
10

Oliy ta'lim muassalariga qabul jarayonidagi ba'zi sohaga nomutonosibliklar
keltirib chiqarayotgan kamchiliklarni keltirishimiz mumkin. Misol uchun turizm
ta'lim yo'nalishlariga o'qishga hujjat topshirgan talabalardan qabul jarayonida test
olinadigan fanlar ham ta'lim sifatini pastlashigiga sabab bo'lmoqda. Chunki turizm
sohasi iqtisodiyotning asosiy tarmoqlaridan biri bo'lib, bu yo'nalishda ta'lim
olayotgan talablarga iqtisodiy va matematik aniq fanlardan ta'lim beriladi. Ammo
yaqin yillardan boshlab bu ta'lim yo'nalishiga qabul qilishda birinchi blok fani qilib
ijtimoiy fan (tarix fani) qo'yildi. Bu esa oliy o'quv yurtlariga kirishga tayyorgarlik
ko'rayotgan abuturentlarning bir necha yil davomida tarix fani o'qib
tayyorlanishiga olib keladi va OTMga qabul qilingandan so'ng ular uchun iqtisodiy
va matematik fanlar qiyinchilik tug'diradi va natijada ta'lim sifatining pastlashi
kuzatiladi.
Turizm sohasida kadrlar tayyorlash samaradorligini aniqlashda o'quv
dasturining sifati hal qiluvchi ahamiyatga ega. O'quv dasturi keng qamrovli bo'lishi
va zamonaviy sanoat tendensiyalari va amaliyotlari bilan dolzarb bo'lishi kerak. Bu
ayniqsa turizm yo'nalishi kabi xizmat ko'rsatish sohalarida o'ta dolzarb masala
hisoblanadi. Amaliy bilim va ko'nikmalarni mukammal shakllantirilganligi
talabalarning kelajakdagi mehnat faoliyatida qiynalmasliklariga va ko'plab
yutuqlarga erishishiga zamin bo'lib xizmat qiladi.
Qo‘shimcha tarzda shuni aytish mumkinki, yaxshi ishlab chiqilgan o‘quv
dasturi turizm sanoati ehtiyojlariga javob beradigan tegishli tarkibni
ta'minlaydi. Bunga turizm tendentsiyalari, destinatsiyalarni boshqarish, mijozlarga
xizmat ko‘rsatish, madaniy sezgirlik va barqarorlik kabi mavzular kiradi. O‘quv
rejasi sanoat standartlariga moslashtirilsa, u talabalarni ish talablariga yaxshiroq
tayyorlashi mumkin. Yuqori sifatli o‘quv dasturi turli xil o‘qitish usullarini
qo‘llash orqali o‘rganishni yaxshilaydi, masalan, amaliy tadqiqotlar, guruh
muhokamalari va amaliy mashg‘ulotlar bilan o‘tkaziladi. Talabalar o‘z
bilimlarini o‘rganish bilan shug‘ullanganlarida, ular ma'lumotlarni saqlab
qolishlari va uni real vaziyatlarda qo‘llashlari mumkin. Yaxshi ishlab chiqilgan
11

o‘quv dasturi talabalarga ish beruvchilar izlayotgan ko‘nikma va bilimlarni taqdim
etish orqali ularning ishga joylashishini oshirishi mumkin. Bu muloqot,
muammolarni hal qilish va jamoada ishlash kabi amaliy ko‘nikmalarni,
shuningdek, turizm sanoati bo‘yicha maxsus bilimlarni o‘z ichiga olishi mumkin.
Sifatli o‘quv dasturi o‘quvchilarda o‘rganishga bo‘lgan muhabbat va ularning
ko‘nikma va bilimlarini rivojlantirishda davom etish istagini uyg‘otish orqali
umrbod ta'limni rag‘batlantirishi mumkin. Bu tendentsiyalar va mijozlarning
talablari doimiy ravishda o‘zgarib turadigan turizm kabi sohada ayniqsa muhimdir.
2

Turizm sohasida kadrlar tayyorlash samaradorligini aniqlashda o‘quv
dasturining sifati hal qiluvchi rol o‘ynaydi. Yaxshi ishlab chiqilgan va bajarilgan
o‘quv dasturi talabalarga sohada muvaffaqiyatga erishish uchun zarur bo‘lgan

bilim, ko‘nikma va munosabatlarni berishi va pirovardida turizm sanoatining
umumiy muvaffaqiyatiga hissa qo‘shishi mumkin. Oliy ta’lim muassasalarida
dars beradigan professor-o‘qituvchilarning sifati kadrlar tayyorlash sifatiga ta'sir
qiluvchi yana bir muhim omildir. Professor-o‘qituvchilar talabalarga turizm
sohasida muvaffaqiyatga erishish uchun zarur bo‘lgan bilim, ko‘nikma va
munosabatlarni berish uchun mas'uldirlar. Ular sohani yaxshi bilishi, o‘qituvchilik
tajribasiga ega bo‘lishi, o‘z bilimlarini talabalarga samarali yetkaza olishi
kerak. Bundan tashqari, ular talabalarni o‘rganishga va bilimlarini amaliy
sharoitlarda qo‘llashga undashlari kerak. Professor-o‘qituvchilar talabalarga soha
haqida har tomonlama tushuncha bera olishlari kerak. Bu turizmning turli turlari,
masalan, rekreatsiya, ishbilarmonlik, madaniy, ma'rifiy, tibbiy va boshqalarni
tushunishni, shuningdek, bu turli xil turlarining bir-biri bilan o‘zaro ta'sirini
tushunishni o‘z ichiga oladi. Bundan tashqari, professor-o‘qituvchilar talabalarga
turli mamlakatlar turizmga qanday munosabatda bo‘lishlari haqida tushuncha
2 Gulomkhasanov, E., & Rakhmatova, N. (2022). THE ROLE OF TASHKENT IN THE DEVELOPMENT OF
TOURISM. Scientific progress.
12

berishlari kerak. Bu har bir mamlakatda turizmni boshqaradigan turli xil qoidalar
va qonunlarni tushunishni o‘z ichiga oladi.
Va nihoyat, professor-o‘qituvchilar talabalarga turizm sanoatida
mijozlarga xizmat ko‘rsatish haqida keng qamrovli tushuncha bera olishlari
kerak. Bu aloqa ko‘nikmalari, muammolarni hal qilish qobiliyatlari, nizolarni
hal qilish qobiliyatlari va boshqa shu kabi mijozlarga xizmat ko‘rsatish
tamoyillarini tushunish, shuningdek, mijozlarga xizmat ko‘rsatish biznesning
muvaffaqiyati yoki muvaffaqiyatsizligiga qanday ta'sir qilishi mumkinligini
tushunishni o‘z ichiga oladi. Talabalarga turizm sanoatida mijozlarga xizmat
ko‘rsatish bo‘yicha ushbu keng qamrovli bilimlar bazasini taqdim etish orqali
professor-o‘qituvchilar o‘z talabalarining ushbu sohada muvaffaqiyatga tayyor
bo‘lishini ta'minlashlari mumkin.
Kadrlar tayyorlashda qo‘llaniladigan pedagogik yondashuvlar ham ta’lim
natijalariga ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Tanqidiy fikrlash va muammoni hal
qilish ko‘nikmalarini rivojlantiruvchi interfaol va ishtirokchi usullar an'anaviy
ma'ruzaga asoslangan o‘qitish usullaridan ko‘ra samaraliroqdir. Darsliklar, o‘quv
materiallari va texnologik infratuzilma kabi manbalar samarali o‘quv dasturlari
uchun juda muhimdir. Sohada faoliyat yurituvchi korxonalar bilan hamkorlik
xodimlarni o‘qitish dasturlari real ehtiyojlarga mos kelishini ta'minlash va sanoat
standartlarini ilgari surish imkonini beradi. Turizm sohasida malakali ishchilarga
bo‘lgan talab kadrlar tayyorlash dasturlarining dolzarbligi va samaradorligiga
ta’sir qilishi mumkin.
Hukumat me'yorlari: turizm sohasidagi ta'lim bilan bog‘liq davlat
me'yorlari, masalan, litsenziyalash talablari, turizm sohasida ishga joylashish
uchun zarur bo‘lgan malaka va malakalarning minimal standartlarini belgilash
orqali xodimlarni tayyorlash dasturlari sifatiga ham ta'sir qilishi mumkin.
Turizm sanoati dunyodagi eng tez rivojlanayotgan sohalardan biri
bo‘lib, har yili millionlab odamlar biznes yoki dam olish uchun sayohat qilishadi.
Sanoat o‘sishda davom etar ekan, uning muvaffaqiyatini ta'minlash uchun malakali
13

kadrlarga talab ortib bormoqda. Turizm industriyasi xodimlarining zarur malaka va
bilimlarini shakllantirishda kadrlar tayyorlash tizimi hal qiluvchi rol o‘ynaydi.
Biroq, kadrlar tayyorlash tizimining sifatiga turli omillar ta'sir ko‘rsatishi mumkin,
bu esa o‘quv dasturlari samaradorligiga ta'sir qilishi mumkin.
Turizm sohasida kadrlar tayyorlash tizimining sifatiga ta'sir qiluvchi muhim
omillardan biri bu o‘quv dasturining sifatidir. O‘quv dasturi turizm sanoatining
o‘ziga xos ehtiyojlarini qondirish uchun ishlab chiqilgan bo‘lishi va eng so‘nggi
tendentsiyalar va amaliyotlar bilan dolzarb bo‘lishi kerak. O‘quv dasturi ham
sohani chuqur o‘zlashtirgan tajribali mutaxassislar tomonidan ishlab chiqilishi
kerak.Kadrlar tayyorlash tizimining sifatiga ta'sir ko‘rsatadigan yana bir muhim
omil - o‘qitish usullarining samaradorligi. Qo‘llaniladigan o‘qitish usullari
qiziqarli, interaktiv va xodimlarga bilim va ko‘nikmalarni uzatishda samarali
bo‘lishi kerak. An'anaviy sinfda o‘qitish usullari har doim ham eng samarali
bo‘lishi mumkin emas va elektron ta'lim, simulyatsiya va ish joyida o‘qitish kabi
muqobil usullar ko‘proq mos kelishi mumkin. 3

Turizm sohasida kadrlar tayyorlash tizimining sifatini ta’minlashda o‘quv
mashg‘ulotlarining ish bilan bog‘liqligi ham hal qiluvchi ahamiyatga ega.
Ta'lim dasturlari muayyan ish rollari va mas'uliyatlarini hisobga olgan holda ishlab
chiqilishi kerak va xodimlar o‘rganganlarini bevosita o‘z ishlarida qo‘llashlari
kerak. Bu xodimlarning ishonchini va motivatsiyasini oshirishga yordam beradi,
bu esa ish samaradorligini oshirishga olib keladi. Kadrlar tayyorlash tizimining
sifatiga ta'sir ko‘rsatadigan yana bir omil - murabbiylarning malakasi va malakasi.
Trenerlar turizm sohasida tegishli tajriba va malakaga ega bo‘lishi va treningni
samarali o‘tkazishi kerak. Shuningdek, ular individual xodimlarning ehtiyojlarini
qondirish uchun o‘zlarining o‘qitish usullarini moslashtira olishlari va trening
ularning ish rollariga mos kelishini ta'minlashlari kerak. Turistik korxonada taklif
etiladigan xizmatlarning raqobatdagi ustunligiga faqatgina kadrlar salohiyatini
3 Bozarov, E., & Babayeva, L. (2021). TURIZM SOHASIDA KLASTERLARNING SAMARASI VA
AHAMIYATI.
Scientific progress.
14

oshirish orqali jamoa har bir a zosining malakaviyligi, nostandart vaziyatlardaʼ
mas uliyatni bo yniga olib, ish tutishi orqali erishishi mumkin. Buning uchun esa
ʼ ʻ
malaka oshirishning rotatsiya usuli, ya ni xodimlarni gorizontal yo nalishda har xil
ʼ ʻ
lavozimlarga ko chirish va almashtirish orqali amalga oshiriladi.
ʻ
Kadrlar tayyorlashda boshqaruvning asosiy funksiyalari mavjud bular:
- har tomonlama nazorat, tahlil qilish, kamchiliklarni aniqlash va bartaraf
qilish;
- kadrlarni salohiyatiga ko ra joylashtirish, vazifalarning to g ri taqsimlanishi;
ʻ ʻ ʻ
- ta limga oid axborotlar tizimini tashkil qilish va undan foydalanish;
ʼ
- sohaga oid innovatsiyalardan maksimal darajada foydalanish;
- oliy o quv yurtlari faoliyatini prognoz qilish va bo lajak kadrlarni har
ʻ ʻ
tomonlama qo llab -quvvatlash va maqsadlarini aniq qo yish va h.k.
ʻ ʻ
Shuni unutmaslik joizki turizm sohasining rivojlanishi nafaqat shu soha
rivojlanishiga balki uning natijasida mamlakatning boshqa sohalari rivojlanishiga
ham turtki bo ladi bu esa mamlakatimizning rivojlangan mamlakatlar qatorida
ʻ
dunyo tan olgan davlat bo lishiga keng yo l ochib beradi.
ʻ ʻ

3. MAMLAKATIMIZDA TURIZM SOHASI KADRLAR MALAKASI
HOLATI VA TAHLILI
O‘zbekistonda Turizm sohasida kadrlarni qayta tayyorlash va malaka
oshirish markazi tashkil qilinadi. 2024/2025 o‘quv yilidan davlat oliy ta’lim
muassasalarida turizm va mehmonxona xo‘jaligi sohalarida kadrlar tayyorlash
tizimi uch yillik oliy ta’lim dasturlari asosida yo‘lga qo‘yildi.
2024- yil 18-iyul kuni prezidentning “Turizm sohasida kadrlar tayyorlash
tizimini takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori [PQ-269-son] qabul
qilindi.
Qarorga muvofiq, 2025/2026 o‘quv yilidan Samarqand shahridagi Xalqaro
turizm akademiyasida mehmonxonalar va restoranlar uchun yuqori malakali
xizmat ko‘rsatuvchi xodimlarni tayyorlash yo‘lga qo‘yiladi.
15

2025-yil 1-martgacha “Ipak yo‘li” turizm va madaniy meros xalqaro
universiteti qoshidagi professional ta’lim muassasalariga xalqaro darajada tan
olingan ta’lim dasturlarini “franshiza” asosida joriy etish choralari ko‘riladi. Oliy
ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi:
- 2024/2025 o‘quv yiligacha turizm va mehmonxona xo‘jaligi sohalari
bo‘yicha oliy ta’lim dasturlarini jahon reytingida birinchi 100 talikka
kiruvchi nufuzli OTMlarning ta’lim dasturlari asosida qayta ko‘rib chiqadi;
- turizm va mehmonxona xo‘jaligi sohalariga oid oliy ta’lim yo‘nalishlarining
dual ta’lim shakli bo‘yicha Ta’limning xalqaro standart tasniflagichi
darajalari bilan uyg‘unlashgan yangi malaka talablari hamda ta’lim
dasturlarini ishlab chiqadi;
- belgilangan OTMlar huzurida shartnoma asosida arab, yapon, xitoy, hind,
ispan, italyan, koreys, urdu, indonez va malay tillarida xizmat ko‘rsatuvchi
gid-tarjimonlarni tayyorlash bo‘yicha qo‘shimcha kurslarni tashkil etadi.
Restavratorlarni qayta o‘qitish va malakasini oshirish markazi negizida
yuridik shaxs maqomiga ega bo‘lgan Turizm sohasida kadrlarni qayta tayyorlash
va malaka oshirish markazi tashkil qilinadi.
Qarorga ko‘ra, 2024/2025 o‘quv yilidan davlat oliy ta’lim muassasalarida
turizm va mehmonxona xo‘jaligi sohalarida kadrlar tayyorlash tizimi uch yillik oliy
ta’lim dasturlari asosida yo‘lga qo‘yiladi va o‘quv jarayoni “blok-modul” tizimiga
asoslangan dual ta’lim shaklida tashkil etiladi.
Bunda, o‘quv jarayonlarining nazariy va amaliy mashg‘ulotlar ulushini:
- bosqichda — 80 foiz nazariy va 20 foiz amaliy;
- bosqichda — 50 foiz nazariy va 50 foiz amaliy;
- bosqichda — 30 foiz nazariy va 70 foiz amaliy bo‘lishi nazarda tutiladi.
2024-yil 1-avgustdan turizm sohasida kadrlar tayyorlovchi oliy ta’lim
muassasalarida yuridik shaxs maqomiga ega bo‘lmagan amaliyot bazalarini
(turoperator, turagent, gid-tarjimon, mehmonxona va turizm transporti xizmatlarini
ko‘rsatish obyektlari) belgilangan tartibda tashkil etishga ruxsat beriladi.
16

2027-yil 1-yanvargacha turizm sohasida kadrlar tayyorlovchi oliy ta’lim
muassasalarining amaliyot bazalarida ko‘rsatilgan xizmatlar uchun foyda solig‘i
ushbu soliq bo‘yicha belgilangan soliq stavkalariga nisbatan 50 foizga
kamaytirilgan stavkada to‘lanadi. 4

Bugungi kunda mamlakatda turizmni milliy iqtisodiyotni diversifikatsiya
qilish, hududlarni jadal rivojlantirish, yangi ish o rinlarini yaratish, aholiningʻ
daromadlari va turmush darajasini oshirish, mamlakatning investitsiyaviy
jozibadorligini oshirishni ta minlovchi strategik tarmoqlardan biri sifatida
ʼ
rivojlantirish bo yicha kompleks chora-tadbirlar bosqichma-bosqich amalga
ʻ
oshirilmoqda. Viza rejimining liberallashtirilishi, chet el fuqarolarini ro yxatga
ʻ
olish tartibining soddalashtirilishi, turizm tarmog ini rivojlantirish uchun imtiyoz
ʻ
va preferensiyalar berilishi milliy turizm salohiyatini ichki va tashqi bozorlarda
samarali targ ib qilish imkonini berdi.
ʻ
Iqtisodiyotda turizm sohasining rolini oshirish uchun iqtisodiy resurslardan
samarali foydalanish, shu jumladan 2025 yilda turizm eksportini 951 mln. AQSh
dollaridan 2,2 mlrd. AQSh dollarigacha oshirishni ta‘minlaydi. Uzoq istiqbolda
O‘zbekiston turizmi milliy iqtisodiyotdagi yutuqlar bilan cheklanib qolmasdan,

mintaqa va dunyo turistik xizmatlari bozoriga eng raqobatbardosh davlatlar
qatorida kirib borishi maqsad qilingan. Turizm industriyasi subyektlari faoliyati
uchun qulay shart-sharoitlarni shakllantirishga yo‘naltirilgan turizm faoliyati
sohasidagi qonun hujjatlarini va normativ-huquqiy baza shakllanmoqda.
Turizmning rivojlanishidagi barcha to‘siq va g‘ovlarga barham berish, viza va
ro‘yxatdan o‘tkazish tartibtaomillarini, pasport va bojxona nazoratini
soddalashtirish, turizm sohasini davlat tomonidan boshqarish va bozorga xos tarzda
tartibga solish mexanizmini maqbullashtirilmoqda. Turizm sohasida tadbirkorlik
faolligini rag‘batlantirish va turizm xizmatlari bozorida raqobatni rivojlantirish
bo‘yicha chora-tadbirlarni hamda, turizm sohasida statistik hisobga olish tizimini
takomillashtirilmoqda.
4 https://www.gazeta.uz/oz/2024/07/24/turizm/
17

Tadbirkorlik subyektlariga chet el valyutasidagi mablag‘larni o‘tkazish
bo‘yicha ko‘rsatiladigan xizmatlar, terminallar ijarasi, erkin konvertatsiya
qilinadigan valyutadagi naqd pullarni inkassatsiya qilish va chet el valyutasida
operatsiyalar amalga oshirish bilan bog‘liq boshqa xizmatlar uchun yig‘imlarning
(komissiya to‘lovlarining) maqbul miqdorlari belgilanmoqda. 2022 yil 1 yanvarga
qadar mehmonxonalar boshqaruv xodimi sifatida jalb qilingan malakali xorijlik
mutaxassislarning mehnatiga haq to‘lash fondidan yagona ijtimoiy to‘lov
to‘lashdan, shuningdek, mehmonxonalarga boshqaruv xodimi sifatida jalb
qilinadigan malakali xorijlik mutaxassislarning daromadlari jismoniy shaxslarning
daromad solig‘idan ozod etilmoqda.turizm sohasini jadal rivojlantirish uchun qulay
iqtisodiy, ma‘muriy va huquqiy muhit yaratildi. Aeroportlar, temir yo‘l vokzallari,
mehmonxonalar va boshqa turizm obyektlarida xalqaro to‘lov tizimlari bilan
ishlaydigan bankomat va terminallar miqdorini ko‘paytirish, shuningdek,
tadbirkorlik subyektlariga to‘lovlarni chet el valyutasida qabul qilish, jumladan,
aloqasiz elektron to‘lovlarni joriy qilish bo‘yicha qo‘shimcha qulayliklar
yaratilmoqda.
2025 yilga borib turizmning O‘zbekiston yalpi ichki mahsulotidagi ulushini
- 2,3 foizdan (2017 y.) 5 foizga, xorijlik sayyohlar sonini esa 9-10 million nafarga,
jumladan uzoq xorijiy mamlakatlardan keluvchi turistlar sonini 2 milliongacha
oshirish ko‘zda tutilgan. Shuningdek, turizm eksporti hajmini 950 million
dollardan 2,2 milliard dollargacha oshirish kutilmoqda. Joylashuv vositalari sonini
850 tadan 3000 tagacha chiqarish rejalashtirilgan. Turoperatorlar soni ham 860
tadan deyarli ikki baravarga oshishi ko‘zda tutilgan.Shuningdek, «O‘zbekiston
bo‘ylab sayohat qil» nomli ichki turizmni rivojlantirishga yo‘naltirilgan dastur
doirasida mahalliy sayyohlar sonini ham deyarli ikki baravarga - 14 milliondan 25
milliongacha oshirish ko‘zda tutilmoqda.
Bozor munosabatlarining ravnaqi, erkin raqobat muhitining yaratilishi
sharoitida barcha tarmoqlar qatori turizmga bo‘lgan talabning ortib borishi tabiiy
jarayondir. Barcha rivojlangan mamlakatlar iqtisodiyotida daromadning salmoqli
18

hissasi turizmga to‘g‘ri keladi. Turistlar didiga mos keladigan mehmonxonalar
qurish, tarixiy yodgorliklar reklamasiga katta e‘tibor berish, turizm servisini
takomillashtirish, umuman turistlarni har tomonlama mukammal o‘rganib, tadbirlar
uyushtirish turizmning rivojlanishiga olib keladi. Byudjetga valyuta tushishi
hisobiga turizm iqtisodiyotining boshqa tarmoqlari rivojiga ham ta‘sir ko‘rsatadi,
mintaqalar infratuzilmasi, Yangi ishjoylari yaratish, o‘zbek xalqining tarixiy va
madaniy merosini tiklash imkonini beradi O‘zbekistonning xalqaro maydondagi
nufuzi ortishiga turizmning hissasi katta bo‘lishi kerak. Buning uchun
mamlakatimizda imkoniyatlar bor, yangi sifatli turistik obyektlarni ko‘paytirish va
shu yo‘l bilan mamlakat iqtisodiyotini yuksaltirish bir qator chora –tadbirlarni
amalga oshirishni talab etadi.
Yuqori malakali mutaxassislarni tayyorlash, xizmat ko‘rsatuvchi
xodimlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish tizimini takomillashtirish
borasida quyidagi chora tadbirlarni amamlga oshirish rejalashtirilgan:
- turizm sohasida kasb-hunar ta‘limi muassasalaridagi kadrlari va
bitiruvchilarining malakasini baholashni tashkil qilish;
- turizm sohasida xalqaro talablarga javob beradigan uzluksiz, ko‘p bosqichli
ta‘lim tizimini yaratish; ta‘limning amaliyotga yo‘naltirilgan va
modernizatsiyalashgan ta‘lim standartlari, o‘quv-uslubiy dasturlar hamda
ilg‘or axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish; ichki va kirish
turizmi sohasida bevosita turistik xizmatlarni ko‘rsatuvchi turizm sohasi
xodimlari (gidlar, yo‘riqchi-kuzatuvchi, turizm faoliyati subyektlari,
umumiy ovqatlanish tashkilotlari, transport va boshqalar xodimlari) uchun
majburiy malaka talablarini belgilaydigan standartlar ishlab chiqish;
- turizm sohasi xodimlarini turistlarga axborot berish ishlari va xavfsizlik
bo‘yicha yo‘riqnomalarni o‘tkazish qoidalarga o‘qitish bo‘yicha tizimni
ishlab chiqish va joriy qilish;
- ta‘lim jarayoniga xorijiy mutaxassislarni jalb qilish orqali turizm sohasida
kadrlar malakasini oshirish tizimini takomillashtirish, shuningdek turizm
19

sohasida kadrlar malakasini oshirish tizimini tashkil etish uchun, shu
jumladan hududlarda ta‘lim muassasalari sonini oshirish;
- turizm sohasida kadrlar tayyorlash uchun yetakchi xorijiy oliy o‘quv yurtlari
filiallarini ochish.
- yuqori turistik salohiyatga ega bo‘lgan hududlarda xavfsiz turizmni
ta‘minlash bo‘yicha ichki ishlar organlarining maxsus bo‘linmalarini tashkil
qilish, ularni zamonaviy texnika va transport vositalari bilan ta‘minlash.
Yuqorida sanab o‘tilgan chora-tadbirlarni amalga oshirish professional
kadrlar tayyorlovi borasida integratsiyalashgan tizimni yaratish, ta‘lim va xizmat
ko‘rsatish sifatini oshirish, yuqori malakali menejer, administrator, operator va
portye oshpazlarga bo‘lgan ehtiyojni qondirishga xizmat qiladi. Konsepsiyani
amalga oshirish yuzasidan tizimli nazorat olib borish, umumiy muvofiqlashtiruv,
tezkor ko‘rib chiqish va respublikada turizmni rivojlantirish bo‘yicha muammoli
masalalarni hal etish turizmni rivojlantirish bo‘yicha Muvofiqlashtiruvchi kengash
tomonidan amalga oshiriladi. Konsepsiyani samarali amalga oshirish maqsadida
Muvofiqlashtiruvchi kengashning ishchi organi sifatida O‘zbekiston Respublikasi
Turizmni rivojlantirish davlat qo‘mitasi Konsepsiyaning amalga oshirilishi
yuzasidan monitoring olib boradi. 5

3.1- jadval
5 Boltabayev M.R., Tuxliyev I.S., Safarov B.Sh., Abduxamidov S.A. Turizm: nazariya va amaliyot. Darslik. – T.:
―Fan va texnologiya , 2018 y. ‖
20

2019-2023 yillarda O‘zbekiston Respublikasida turizm sohasini rivojlantirish
Konsepsiyasini amalga oshirishning maqsadli ko‘rsatkichlari

4.TURIZM SOHASI KADRLAR TAYYORLASH BO‘YICHA SAMARALI
XORIJ TAJRIBASI
Yangi O‘zbekistonning turizm sohasi va milliy turizm bozori hozirgi kunda
jahon turizm tizimining ajralmas qismiga aylanib bormoqda. Ushbu sharoitda
mamlakatimizda turizmning barqaror rivojlanishi va ishonchli mavjudligini
21

ta’minlaydigan huquqiy muhitni shakllantirish globallashuv jarayonlar bilan
chambarchas bog‘liq.
O‘zbekiston Respublikasining xorijiy davlatlar bilan turizm sohasida
tuzilgan xalqaro shartnomalarini tahlil qilish shuni ko'rsatadiki, O‘zbekiston
xalqaro huquq subyekti sifatida quyidagi majburiyatlarni o'z zimmasiga olgan:
xalqaro turizm sohasida xorijiy davlatlar bilan hamkorlikni rivojlantirish; turistik
almashinuv bilan bog'liq chegaralar, bojxona va boshqa rasmiyatchiliklarni
soddalashtirish; guruh va individual turizm sohasida O‘zbekiston turistik
tashkilotlari va xorijiy kompaniyalar o'rtasidagi hamkorlikni rivojlantirishni
qo'llabquvvatlash, shuningdek, festival, ko'rgazma, simpozium va kongresslarda
ishtirok etish maqsadida maxsus turistik guruhlar almashinuvi; qo‘shma korxonalar
tashkil etilishiga ko‘maklashish; turizm statistikasi, turistik faoliyatni tartibga
soluvchi normativ-huquqiy hujjatlar, tabiiy va madaniy meros obyektlarini
muhofaza qilish bo‘yicha ma’lumot almashish, shuningdek, O‘zbekistonning
turistik imkoniyatlarini targ‘ib qilish, mehmonxonalarni boshqarish va boshqa
joylashtirish vositalari bo‘yicha ma’lumot almashishni rag‘batlantirish; turizm
masalalari bo‘yicha ixtisoslashgan ilmiy xodimlar, ekspertlar, jurnalistlar
almashinuviga ko‘maklashish, shuningdek, turizm bilan shug‘ullanuvchi
o‘zbekistonlik va xorijiy tadbirkorlar o‘rtasida samarali o‘zaro aloqalarni tashkil
etish; turizm rivojlanishi natijasida yuzaga keladigan salbiy oqibatlardan atrof-
muhitni muhofaza qilish; turizm sohasida voyaga yetmaganlarni ekspluatatsiya
qilishga qarshi kurashish; ilmiy, madaniy, tadbirkorlik va boshqa tashabbuslarni
rivojlantirish;
O‘zbekistonning turizm sohasidagi qonunchiligini BMT, Yevropa Ittifoqi,
MDH va boshqa davlatlararo tuzilmalar qonunchiligi bilan uyg‘unlashtirish va
yaqinlashtirish.
Yevropa Ittifoqiga a'zo davlatlarda turizmni tartibga solish mamlakatimiz
uchun qiziqish uyg‘otadi, chunki bu davlatlar ushbu sohada samarali xavfsiz turizm
sohasini tartibga solish modellarini yaratish bo‘yicha namuna bo‘lib xizmat qiladi.
22

Bundan tashqari, mamlakatimizda jamiyat hayotining ko‘plab sohalarida sodir
bo‘lgan tezkor o‘zgarishlar nafaqat tashqi ko‘rinishi, balki mazmuni bo‘yicha ham
O‘zbekiston va Yevropa huquqini yaqinlashtirish imkoniyatlarini keng ochdi. Bu,
avvalambor, roman-german huquqiy oilasiga mansub davlatlarning qonunchiligiga
taalluqlidir. Shu sababli, mamlakatimiz oldida turgan dolzarb vazifa milliy
qonunchilik va YeI huquqini bosqichma-bosqich yaqinlashtirishdir. Bu borada
2009 yil 27 noyabrda O‘zbekiston Respublikasi va Yevropa Hamjamiyatlari hamda
ularga A’zo-davlatlar o‘rtasida sherikchilik ta’sis etuvchi sherikchilik va hamkorlik
to‘g‘risidagi bitim9 (Bryussel) muhim ahamiyatga ega. Mazkur bitimning
61moddasiga ko‘ra, tomonlar turizm sohasida hamkorlikni kengaytirish va
rivojlantirishni maqsad qiladi. Bu turistik xizmatlar savdosini soddalashtirish,
rasmiy turistik organlar o‘rtasida hamkorlik, axborot almashinuvini oshirish,
"nouxau" bilan o‘rtoqlashish, qo‘shma loyihalarni amalga oshirish imkoniyatlarini
o‘rganish, turizm masalalari bilan shug‘ullanuvchi rasmiy organlar bilan hamkorlik
va turizmni rivojlantirish uchun ta’lim olish kabilarni o‘z ichiga oladi.
Yevropa iqtisodiy strategiyasiga ko‘ra, 2020 yilda YeIga a'zo davlatlar
turizm sohasidagi vazirlarining Madrid deklaratsiyasi va Yevropa komissiyasining
2010 yilda qabul qilingan turizm sohasidagi harakatlar rejasi turizm sanoati oldida
quyidagi ustuvor vazifalarni qo‘yadi: turizmda raqobatni rag‘batlantirish; barqaror
rivojlanish, mas'uliyat va yuqori sifatli xizmatlar ko‘rsatish tamoyillari asosida
rivojlanayotgan turizmni ilgari surish; Yevropani barqaror rivojlanish va yuqori
sifatli xizmatlar ko‘rsatish tamoyillari asosida faoliyat yurituvchi turistik yo‘nalish
sifatida shakllantirish;
YeI davlatlarining turizmni rivojlantirish uchun moliyaviy resurslari va
salohiyatini konsolidatsiya qilish. 6
BRIK davlatlari (Braziliya, Rossiya, Hindiston
va Xitoy) xalqaro turizm sohasida YeIning ustuvor hamkorlari ekanligini ta'kidlash
lozim. O‘zbekiston Respublikasi uchun YeI tajribasi turizmni rivojlantirishning
yillik kompleks rejalarini tayyorlash va qabul qilish, ijtimoiy turizmni
6 Официальный сайт отдела по туризму Европейской Комиссии: URL: http://ec.europa.eu (murojaat sanasi
07.08.2024).
23

qo‘llabquvvatlash, turistlar xavfsizligini ta’minlash, ularning huquqlarini himoya
qilish, ichki bozorda xizmatlar ko‘rsatish, viza masalalari bo‘yicha reglamentlarni
qabul qilish sohasida o‘ziga xosdir. 7
Ushbu sohadagi YeIning so‘nggi hujjatlaridan

biri 2011 yil 25 oktyabrdagi 2011/83/EU Yevropa Parlamenti va Yevropa
kengashining «Iste'molchilar huquqlari to‘g‘risida»gi direktivasi12 bo‘ldi. Ushbu
direktivada YeI va uning a'zo davlatlarida iste'molchilar huquqlarini himoya qilish,
shu jumladan, mehmonxona va turistik xizmatlar ko‘rsatish sohasidagi ko‘p yillik
huquqni qo‘llash amaliyoti umumlashtirilgan. Yevropa davlatlarida xizmatlar
sifatini va xavfsizligini ta'minlashning samarali vositasi bu turizm sanoati
obyektlarini tasniflashdir. Mehmonxonalar va boshqa joylashuv vositalarini
tasniflash mezonlarini unifikatsiya qilish talablari va uyg‘unlashtirish masalasi,
Yevropa Parlamenti va Yevropa Kengashining 2006 yil 12 dekabrdagi «Ichki
bozorda xizmatlar to‘g‘risida» 2006/123/EC Direktivasini13 qabul qilganidan
keyin Yevropa turistik bozorida alohida ahamiyat kasb etdi. Mazkur direktiva
xizmat ko‘rsatuvchi provayderlar faoliyatidagi to‘siqlarni va Yevropa Ittifoqiga
a'zo davlatlar o‘rtasida xizmatlar ko‘rsatish erkinligini cheklashlarni bekor qilishga
chaqiradi. Direktiva turizm sohasidagi munosabatlarga, shu jumladan,
mehmonxona xizmatlarini ko‘rsatish bilan bog‘liq munosabatlarga taalluqli bo‘lib,
mehmonxonalarni tasniflash alohida e'tiborga loyiq yo‘nalish ekanligini ta'kidlaydi.
Mamlakatimiz uchun YEIning ba'zi davlatlarining turizm sohasidagi
vakolatlarni konstitutsiyaviy darajada belgilanishi yuzasidan tajribasi juda foydali.
Masalan, Italiya Konstitutsiyasining 117- moddasi turizm va mehmonxona ishi
bo‘yicha qonunchilik normalarini chiqarishni o‘z vakolatlari va funktsiyalariga ega
7 Римский договор; Директива Совета 90/314/EEC от 13 июня 1990 года «О комплексных турах,
комплексных путешествиях и комплексном отдыхе» (OJ 1990 L 158/59); Директива 85/577/EEC от 20
декабря 1985 года о защите потребитеi в отношении контрактов, заключаемых вне деловых помещений
предприятий; Директива 93/13/EEC от 5 апреi 1993 года о несправедливых условиях в потребительских
договорах; Директива 97/7/EG Европейского парламента и Совета от 20 мая 1997 года «О защите
потребитеi при заключении договоров в сбыте (товаров) на расстоянии»; Директива 86/653/EEC Совета
Европейских сообществ «О сближении законодательств государств – членов ЕС в отношении
независимых коммерческих агентов» (18.12.1986 г.); Директива 2006/123/EC Европейского Парламента и
Совета об услугах на внутреннем рынке (Страсбург, 12
24

bo‘lgan, o‘z navbatida viloyatlar va kommunalarga bo‘linadigan muxtor tuzilmalar
– viloyatlar vakolatiga kiritadi. Viloyatlar tomonidan chiqarilgan qonunlar milliy
manfaatlarga va boshqa viloyatlar manfaatlariga zid bo‘lmasligi kerak18.
Respublika qonunlari viloyatga ushbu qonunlarni hayotga tatbiq etish uchun
normalar chiqarish huquqini berishi mumkin. Ispaniya Qirolligi
Konstitutsiyasining
148-moddasiga ko‘ra, turizmni rivojlantirish masalalari, shuningdek, dam olishni
tashkil etish masalalari muxtor hamjamiyatlar yurisdiktsiyasiga tegishli 19 .
Konstitutsiyaning 149-moddasida markaziy hokimiyatning vakolatlari to'g'risida

декабря 2006 года ); Регламент ( ЕС ) № 810/2009 Европейского парламента и
Совета от 13 июi 2009 г ., устанавливающий Кодекс Сообщества о визах
( Визовый кодекс ) и др (murojaat sanasi 07.08.2024).
aniq aytilmagan bo'lsa-da, qo'shni bo'lgan, umumiy tarixiy, madaniy va iqtisodiy
xususiyatlarga ega provinsiyalar, shuningdek, yagona tarixiy hududni tashkil
etuvchi orol hududlari va provinsiyalar (Kanariya orollari va hokazo) muxtoriyat
huquqiga ega. Yevropa Ittifoqi davlatlarida turizm sohasidagi ommaviy-huquqiy va
xususiy-huquqiy tartibga solish vositalarining o'zaro aloqasiga turlicha
yondashuvlar mavjud. Germaniya Federativ Respublikasida turizm faoliyati
to'g'ridan-to'g'ri ma'muriy-huquqiy ta'sirga tushmaydi va umuman ruxsat berilgan
printsipga bo'ysunadi ("taqiqlanmagan hamma narsa ruxsat etilgan"). U Germaniya
Fuqarolik Kodeksida keltirilgan turizm xizmatlari bo'yicha shartnomalar haqidagi
fuqarolik-huquqiy normalar bilan tartibga solinadi.
Yevropa Ittifoqi davlatlarida turizm sohasidagi huquqiy tartibga solish turlicha
yondashuvlar bilan amalga oshiriladi. Germaniyada turizm faoliyati
fuqarolikhuquqiy normalar bilan tartibga solinadi va umuman "taqiqlanmagan
hamma narsa ruxsat etilgan" prinsipiga asoslanadi. Bu yondashuv xususiy
sektorning erkinligini ta’minlaydi, ammo xavfsizlik va sifat standartlari, xizmatlar
standartlashtirilishi va davlatning roli kabi masalalarda muammolar keltirib
chiqarishi mumkin. Germaniya modeli turizm sohasidagi huquqiy tartibga
25

solishning samarali yo‘llarini izlash uchun muhim bahslarni aks ettiradi.
Fikrimizcha, bu xususiy sektor
ishtirokchilarining erkinligini ta’minlashi bilan birga, bu sohadagi ijodiylik va
innovatsiyalarga yo‘l ochadi, biroq, ushbu erkinlik bilan bir qator muammolar ham
yuzaga kelishi mumkin. Masalan, xavfsizlik va sifat standartlariga rioya qilish
borasidagi mas’uliyat kimga yuklatilishi kerakligi haqida savollar tug‘iladi.
Davlatning bevosita aralashuvisiz, xizmat ko‘rsatuvchilarning standartlarga mos
kelishi qanchalik samarali bo‘lishi mumkin? Bundan tashqari, turizm xizmatlarini
standartlashtirish va muvofiqlashtirish samaradorligi masalasi ham dolzarb bo‘lib
qoladi. Germaniyadagi yondashuvning afzalliklari va kamchiliklari haqidagi
munozaralar, turizm sohasidagi tartibga solishning eng samarali yo‘llarini izlash
uchun turli xil tajribalarni o‘rganish zarurligini ko‘rsatadi.
Davlatning rolini aniq belgilash, xavfsizlik va sifat standartlarini
ta’minlash, shuningdek, raqobat muhitini saqlab qolish kabi masalalarni
muhokama qilish muhim ahamiyatga ega. Germaniya modeli, turizm sohasidagi
huquqiy tartibga solishning samarali yo‘llarini topishda, boshqa mamlakatlar uchun
qimmatli tajriba bo‘lishi mumkin.
Turkiya va Xitoy kabi davlatlarda turizmni rivojlantirish uchun
ommaviyhuquqiy vositalardan faol foydalanish mumkin. Turkiya Respublikasida
1982 yildan beri "Turizmni qo'llab-quvvatlash to'g'risida" gi qonun amal qiladi, bu
ochiq-oydin ommaviy-huquqiy xarakterga ega bo'lib, turizmni davlat tomonidan
qo'llabquvvatlash choralari hamda ularni amalga oshirish mexanizmlarini o'z ichiga
oladi. Qonunda turizm maqsadlari uchun ko'chmas mulkdan foydalanish tartibi,
turizm sanoatiga davlat investitsiyalarini tartibga solish, Turizmni rivojlantirish
davlat jamg'armasining huquqiy rejimi, Turkiya hududida joylashgan turizm
sanoati obyektlarini qurish, rekonstruktsiya qilish va modernizatsiya qilishga
mablag' sarflayotgan investorlar uchun soliq imtiyozlari va kafolatlar belgilangan.
Turkiyada turizmni rivojlantirish masalalari Muvofiqlashtirilishi Madaniyat va
turizm vazirligi tomonidan amalga oshiriladi, bu esa katta vakolatlarga va katta
26

byudjet mablag'lariga ega bo'lib, ularni dunyoda "milliy turizm brendi" ni ilgari
surish, inqiroz sharoitida milliy turizm sanoatini qo'llab-quvvatlash va xorijiy
turistlarning Turkiya hududida bo'lish xavfsizligi darajasini oshirish maqsadlarida
foydalaniladi.

4.
O‘ZBEKISTONDA TAJRIBALI TURISTIK KADRLAR TAYYORLASH
ISTIQBOLLARI: MUAMMO VA YECHIMLAR
Davlatimiz tomonidan turizm sohasini rivojlantirish yo‘lida amalga
oshirilib kelayotgan keng ko‘lamli islohotlar natijasida ushbu yo‘nalish tobora
rivojlanib bormoqda. Sohani yanada taraqqiy ettirish, davlatimiz rahbari tomonidan
qo‘yilgan yuksak maqsadlarga erishishda yetuk, zamonaviy kadrlar hal qiluvchi
ahamiyat kasb etadi. Shu bois ham sayyohlik yo‘nalishida kadrlar tayyorlash,
malakasini oshirish, bu borada xalqaro hamkorlikni kengaytirish masalalarida ham
kuyidagi muayyan chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda.
Oxirgi 3 yilda turizm sohasida kadrlar tayyorlashga ixtisoslashgan oliy
ta’lim muassasalari soni 16 tadan 30 taga, ularda ta’lim oluvchi talabalar soni esa
mos ravishda 4 100 nafardan 11 500 nafargacha oshgan. 2020 yilda oliy ta’lim
muassasalarida turizm sohasida ta’lim beruvchi pedagoglarning ilmiy salohiyati
24,2 foizni tashkil etgan bo‘lsa, 2023 yilda ushbu ko‘rsatkich 37,6 foizga yetdi.
27

Bu borada shuni alohida ta’kidlash joizki, Shanxay Hamkorlik Tashkilotiga
a’zo davlatlarning tarixiy va madaniy-gumanitar aloqalarini yanada rivojlantirish
hamda jahon turizm industriyasi bozorida raqobatbardosh kadrlarni tayyorlash
maqsadida O‘zbekistonda 2018 yilda “Ipak yo‘li” turizm va madaniy meros
xalqaro universiteti tashkil etilgan edi.
Universitetda turizm, logistika, gid-tarjimonlik, muzeyshunoslik,
arxeologiya, ijodiy sanoat, madaniy merosni boshqarish kabi mutaxassisliklar
bo‘yicha kadrlar tayyorlash yo‘lga qo‘yilgan. Universitetda talabalarga turizm va
madaniy meros sohasida kadrlar tayyorlash bo‘yicha yuqori o‘rinlarda turuvchi
xorijiy oliy ta’lim muassasalarida faoliyat yuritgan jami 20 nafar xorijlik (AQSH,
Yaponiya, Avstraliya, Xitoy, Italiya, Hindiston va boshqalar)
professoro‘qituvchilar tomonidan o‘quv kurslari o‘tiladi.
Universitetni Respublikamizda mavjud boshqa oliy o‘quv yurtlaridan
ajratib turadigan xususiyatlaridan biri bu ilg‘or xalqaro o‘quv tajribani o‘rganish
orqali amaliyot bilan o‘quv dasturiga integratsiya qilib, ta’lim standartlari va o‘quv
rejalarini mustaqil ravishda ishlab chiqish va o‘z faoliyatida ishlatishdir.
Mazkur universitet bundan atigi 5 yil avval tashkil etilganiga qaramay,
bugungi kunda eng taniqli va nufuzli oliy o‘quv dargohlaridan biriga aylandi
hamda mamlakatimizning turizm sohasidagi birinchi Flagman universiteti sifatida
SHHTga a’zo davlatlar uchun turizm va madaniy meros sohasida zamonaviy
kadrlarni yetishtirib bermoqda. Ayni paytda universitetda 16 ta mamlakatdan
kelgan talabalar tahsil oladi.
Bu dargohni 2021 yilda 30 nafar ilk magistrlar, 2022 yil esa 114 nafar ilk
bakalavr va 23 nafar magistrlar bitirdi. Hamkorlik doirasida kasb-hunar ta’lim
muassasalarida professional kadrlar tayyorlashni dual ta’lim shaklida amalga
oshirish tizimi takomillashtirilmoqda.
Germaniya xalqaro hamkorlik hamjamiyati (GIZ) ko‘magida 3 ta
professional ta’lim muassasasida “Mehmonxona va servis” yo‘nalishidagi amaliyot
28

xonalari to‘liq jihozlab berildi. Shveysariya Konfederatsiyasi Huqumati bilan
birgalikda “O‘zbekistonda professional ta’lim islohotlarini qo‘llab-quvvatlash”
(VET4UZ) loyihasi doirasida turizm yo‘nalishida o‘rta bo‘g‘in kadrlarini
tayyorlash tizimi rivojlanmokda.
Xalqaro tajribadan kelib chiqib, joriy yilda Turizm qo‘mitasi huzuridagi jami
10 ta professional ta’lim muassasalarida amaliyot darslarini tashkil etish maqsadida
laboratoriyalar yaratildi.
Bu yildan boshlab Prezident qaroriga asosan turizm sohasida professional
kadrlar tayyorlash to‘liq davlat byudjeti hisobidan amalga oshirilishi belgilandi.
Bugungi kunda O‘zbekistonning turizm sohasi yuqori ko‘rsatkichlarga
erishmoqda: xorijlik sayyohlar soni kundan-kunga oshib, ichki turizm jadal
rivojlanmoqda, sohaga bog‘liq infratuzilma shakllanib, xizmatlar eksporti tinimsiz
o‘smoqda.
Bu jarayonni to‘xtamasligini ta’minlash va keyinchalik kuchaytirishning
asasiy o‘yli bu malakali kadrlar tayyorlash tizimini yo‘lga qo‘yib, takomillashtirib
borishdir.
Ko‘rib turganimizdek hozirgi kunda mamlakatimizda professional
mutaxassislar tayyorlash tizimi yaratilgan. Bundan tashqari sohada oliy o‘quv
yurtlar va ularda o‘qitilayotgan talabalar soni yildan yilga ortib, ilg‘or xorijiy
tajribalarni o‘rganish asosida o‘qitish tarsliklari jahon standartlariga
moslashtirilmoqda.
Shubhasiz, ushbu yo‘nalishda davlatimizda amalga oshirilayotgan
ishlarning natijasida xalqaro talablarga mos keluvchi malakali mutaxassislar
tayyorlashga va sohasidagi turli yo‘nalishlar bo‘yicha ilmiy tadqiqotlar,
fundamental, ilmiy-amaliy ishlarga bo‘lgan keskin ehtiyoj muammosini hal etishga
zamin yaratadi. 8

8 https://uza.uz/oz/posts/ozbekistonda-turizm-sohasida-kadrlar-masalasida-muammolar-bormi_530273
29

XULOSA
Xulosa qilib aytganda, kadrlar tayyorlash tizimining sifati turizm
korxonalarining raqobatbardoshligi va barqarorligiga chuqur ta'sir ko'rsatadi.
Turizm sanoatida kadrlar tayyorlash tizimining sifatini oshirish uchun
tashkilotlar ushbu omillarni hisobga olishlari va o‘z xodimlarining va
umuman sanoatning o‘ziga xos ehtiyojlarini qondiradigan o‘quv dasturlariga
sarmoya kiritishlari kerak. Shunday qilib, ular o‘z xodimlarini o‘z vazifalarini
bajarishda muvaffaqiyatga erishish uchun zarur ko‘nikma va bilimlar bilan
ta’minlashi, bu esa yanada muvaffaqiyatli va gullab-yashnayotgan turizm
sanoatiga olib kelishi mumkin
Turizm sohasi jahon hamjamiyatining ajralmas tarkibiy qismi bo‘lib,
mamlakatlar va mintaqalar iqtisodiyotini rivojlantirish uchun muhim ahamiyat
kasb etishini va u XXI asr jahon xo‘jaligining ustuvor tarmoqlaridan biri ekanligini
alohida ta kidlash lozim. ‟
Turizm insoniyat tamaddunining mahsuli. Ushbu tushuncha o‘zining
nazariy va amaliy talqiniga ega. Shu tufayli uni atroflicha izohlash uchun unga
odamlarningharakati, iqtisodiy kategoriya, siyosiy vaziyat, faol dam olish kabi
jihatlardanqarash va izohlanishni talab qiladi. Men “Turistlarning sayohat
maqsadlari” mavzusini yoritish jarayonidaturizmning maqsadlariga alohida
ahamiyat qaratdim. Chunki, maqsadsiz turizm bo`lmaydi. Uni o`rganish muhim
masala hisoblanadi. Har bir sayohat yoki turzamirida unga sabab bo`luvchi asosiy
maqsad yotadi, unga ko`ra bu sayohatdan turizmning biror turiga mansubligi
aniqlanadi, turist va uning turi statistikaning u yoki bu turiga kiritiladi, unga turli
xil imtiyozlar beriladi. Keyingi “Turizmning turlari va ko‘rinishlari”mavzusida esa
turizm turlari va uning turli ko`rinishlari bayon qilinib, unda turizm shakllari, safar
maqsadi, harakatlanish usuli, turistilarni joylashtiruv vositalari, ishtirokchilar soni
bo‘yicha va boshqa tasniflar haqida fikr yuritilgan. Hamda yurtimiz mutaxassislari
tomonidan ushbu mavzu bo‘yicha ilmiy qarashlari yoritib o‘tilgan.
30

Sayohat qilishni tug diruvchi motivlarni bilish, samarali turistik siyosat va turizm‟
iqtisodiyotning o‘sishiga yordam beradi. Men ”Sayohatga bo'lgan ehtiyojni
tug'diruvchi omillar” mavzusida sayohat qilish motivlari - turistik maqsadida
ma lum joylarga kelishga undaydigan va ularning xohishlarini qondiradigan
‟
psixologik va jismoniy talablar va boshqa o‘ziga xos motivlar haqida chuqurroq
to‘xtalib o‘tishga harakat qilganman. Bilamizki Turizm kelajagi porloq va juda
qiziqarli sohalardan biri bo‘lib, unda doimiy ravishda o‘zgarishlar va
yangilanishlar bo‘lib turadi.
O‘zbekiston turizm sohasida ulkan salohiyatga ega. Mamlakatimizdagi
noyob tarixiy yodgorliklar, ziyoratgohlar, xushmanzara tabiat va fayzli go‘shalar,
xalqimizning betakror madaniyati, an analari butun dunyodan sayyohlarni o‘ziga
‟
rom etmoqda. Men ”O‘zbekistonda mavjud sayohat turlari va turistlarning sayohat
maqsadlari” mavzusida yurtimizdagi mavjud turizm turlari, tashrif buyurgan
turistlar va ularning sayohatdan asosiy maqsadlari haqida kengroq fikr
yuritganman.
Shuni alohida ta kidlash joizki, turizmni taraqqiy ettirish, sayyohlar
‟
oqimini ko‘paytirishda zamonaviy turizm turlarini yaratish, yuqori sifatdagi
xizmatni taklif etish muhim omillardan biri hisoblanadi. “O‘zbekistonda
sayohatning yangi turlarini rivojlantirish istiqbollari” mavzusida men ekologik
turizm, agroturizm, muzey turizmi, tibbiy turizm va turizmning maxsus turlari,
yurtimizda ushbu sohada qilinayotgan istiqbolli ishlar borasida ma lumot berishga
‟
harakat qilganman.
O‘zbekiston turizm sohasini rivojlantirish uchun barcha zarur manbalarga
ega. Buyuk Ipak yo‘li ustida joylashgan Vatanimiz qulay tabiiy-iqlim sharoitlariga,
boy tarixiy, madaniy merosga va ayni paytda ham ichki, ham xalqaro turizmni
rivojlantirish uchun yuqori salohiyatga ega. O‘ylaymanki, yaqin kelajakda
Yurtimiz ham turizm olamida ulkan yutuqlarga erishib, rivojlangan davlatlar
qatoridan shak – shubhasiz o‘rin oladi.
Turizm sohasida kadrlarni tayyorlash va malakasini oshirish bo’yicha o’zimning
bir nechta takliflarimni keltirib o’taman. Maxsus ta’lim dasturlarini ishlab chiqish.
31

Turizm sohasidagi yangi tendensiyalar va ehtiyojlarni inobatga olgan holda maxsus
ta’lim dasturlari yaratilishi lozim. Bu dasturlar turizm menejmeti, mehmonhona
xizmatlari, ekologik turizm, madaniy merosni saqlash kabi sohalarda
mutaxassislar tayyorlashga qaratilgan bo’lishi kerak.
Turizm sohasida yangi texnalogiyalarni qo’llash, masalan, raqamli marketing,
onlayn rezervatsiya tizmlari va sun’iy intellekt yordamida xizmatlar ko’rsatishni
rivojlantirishga alohida e’tibor qaratish kerak.Turizm ta’limi va malaka oshirish
kurslarini tashkil etish uchun moliyaviy yordam ko’rsatish, xususan, grantlar va
subsidiyalar orqali kichik va o’rta darajadagi o’quv markazlarini qo’llab-
quvvatlash.
Bu takliflar turizm sohasida malakali kadrlarni tayyorlash va ularning sifatini
oshirishga yordam beradi, natijada O’zbekistonning turizm sanoati global
miqiyosda raqobatbardosh bo’ladi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI
1. O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. –T.: O‘zbekiston, 2023 y.
2. O‘zbekiston Respublikasining ―”Turizm to‘g‘risida”gi Qonuni (1999 yil 20
avgust). O‘zbekistonning yangi qonunlari. – T.: Adolat, 2000 y.
3. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 5 yanvardagi
―O zbekiston Respublikasida turizmni jadal rivojlantirishga oidʻ
qo shimcha choratadbirlar to g risida”gi PF–5611-son Farmoni//―Lex.uz.
ʻ ʻ ʻ
4. Boltabayev M.R., Tuxliyev I.S., Safarov B.Sh., Abduxamidov S.A. Turizm:
nazariya va amaliyot. Darslik. – T.: ―Fan va texnologiya , 2018 y.
‖
5. Gulomkhasanov, E., & Rakhmatova, N. (2022). THE ROLE OF
TASHKENT IN THE DEVELOPMENT OF TOURISM. Scientific
progress.
6. Shukhratovna, Y. S. (2021). Innovative Approaches for Modeling the Impact
of Monetary Policy on Economic Development. Academic Journal of Digital
Economics and Stability.
32

7. Bozarov, E., & Babayeva, L. (2021). TURIZM SOHASIDA
KLASTERLARNING SAMARASI VA AHAMIYATI. Scientific progress.
8. G’Ulomxasanov, E., Suyunova, N. J. Q., Akramov, S., & Asadova, S. B. Q.
(2022). TURIZMNING NOODATIY TURLARI. Scientific progress.
9. Tuxliyev, I. S., Hayitboyev, R., Ibodullaev, N. E., & Amriddinova, R. S.
(2010). The basics of tourism: A handbook. Samarkand: SamISI.
10. Hayitboev R., Haydarov S., Abduxamidov S., Daminov M., Xamitov M.
Turizm marshrutlarini ishlab chiqish. O‘quv qo‘lanma. – S.: SamISI, 2016.
11. Mamatqulov X.M. Turizm infratuzilmasi. O‘quv qo‘llanma. – T.:
«O‘zbekiston faylafuslar jamiyati» nashriyoti, 2011.
12. Tuxliyev I.S, Qudratov G‘.H., Turizm iqtisodiyoti. –S.: SamISI., 2007.
13. Tuxliyev I.S., A.B.Bektemirov, Z.I.Usmanova. Turizmda strategik
marketing. O‘quv qo‘llanma. – S.: SamISI, 2010 y.
14. Safarov B.Sh. Milliy turizm xizmatlar bozorini innovatsion
rivojlantirishning metodologik asoslari // Monografiya. - Toshkent: «Fan va
texnologiya» nashriyoti, 2016.
15. Safarov B.Sh. Milliy turistik xizmatlar bozorini innovatsion
rivojlantirishning metodologik-uslubiy asoslarini takomillashtirish /dis...
i.f.d. Samarqand2016.
16. Ibadullayev N.E. Turistik resurslardan foydalanish samaradorligini oshirish
imkoniyatlari (Samarqand viloyati misolida)/dis... i.f.n. Samarqanqd-2010.
17. Raximov Z.O. Turizm destinatsiyalarida strategik rejalashtirishning tashkiliy
mexanizmini takomillashtirish (Samarqand shahri misolida) /dis... i.f.n.
Samarqanqd-2012.
Internet saytlari
1. www.lex.uz
2. www.press - service.uz
3. www.mfer.uz
4. www.uza.uz
33

5. www.cer.uz
6. www.yeurasianews.com
7. www.ziyonet.uz

34

Turizmda kadrlar tayyorlash va ularning malakasini oshirish

Sotib olish