Uch korpusli bug'latish apparatining hisobi

Dokument ma'lumotlari

Narxi	100000UZS
Hajmi	1.1MB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	02 Iyun 2025
Kengaytma	doc
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Texnika va texnologiya

Sotuvchi

iroda

Ro'yxatga olish sanasi 22 Aprel 2025

2 Sotish

Uch korpusli bug'latish apparatining hisobi

Sotib olish

Мавзу;Uch korpusli burg‘ilatish qurilmasining hisobi
G-5000 кг / соат
Mundarija
Kirish
1.Назарий қисм
2.Ҳисоб қисми
2.1. Uch korpusli bug'latish qurilmalarini loyihalash asoslari
2.2. Bug'latish qurilmalarining tasnifi
2.3. Uskunani tanlash asoslari
2.4. Bug'latish qurilmalarining sxemalari
2.5. Uch korpusli bug'latish qurilmalarini hisoblash
2.6. Korpuslar bo'yicha eritmaning konsentrasichsini hisoblash
4. Korpuslar bo'yicha isituvchi bug' bosimining taqsimlanishi
5. Korpuslar bo'yicha temperaturaning pasayishini hisoblash
5.1. Temperatura depressiyasi
5.2. Gidrostatik effekt depressiyasi
5.3. Gidravlik qarshilik depressiyasi
6. Korpuslarda qaynash temperaturalarini aniqlash
7. Har bir korpus uchun issiqlik o'tkazish koeffisientini aniqlash
8. Korpuslar bo'yicha issiqlik balanslarini tuzish
9. Foydali temperaturalar farqining korpuslar bo'yicha taqsimlanishi
10. Har bir korpusning isituvchi yuzasini aniqlash
Xulosa
Adabiyotlar

KIRISH
Kimyo va neft va gaz sanoati mashina va jihozlari mutaxassisligi boyicha yuqori malakali
bakalavr tayyorlashda “Асосий технологик жараён ва қурилмалар” fanini o’rganish muhimdir
va umum texnikasi fanlarni o’zlashtirishi lozim.
Bo’lg’o’si bakalavrlar o’larini olgan bilimlarini kelajakda kundalik amaliy ish faoliyatini
muayyan bajarishida, ya’ni texnikaviy masalalarni hal qilishda qo’llay olishlari kerak, jumladan:
- texnologiya jihozlarini ishlatishda, ta’mirlashda va ular loyihasini mukammallashtirishda;
- yangi texnologiya jihozlarini tahlil va tadbiq qilishda qatnashish;
- mashina, avtomatlar va uzviy texnologiyaviy tizimlarni tadbiq qilishda.
Talabalarni “Асосий технологик жараён ва қурилмалар” fanini o’rganish kelajakda turli xil
zamonaviy mashina va jihozlarni konstruksiyasini loyihaviy oladigan, ularni ishlab chiqarishda
qo’llay oladigan mutaxassis bo’lib, yetishsishlarida chuqur o’rganishlari katta ahamiyatga ega. Shu
sababli ushbu fanning o’quv jarayonida tutgan o’rni muhimdir.
Ko’p qirrali kimyo va neft va gaz sanoati va uning mashinasozlik sohalarining talablariga
javob bera oladigan bakalvr tarmoq texnologik jihozlari, avtomatik jihozlari va tizimlarini
hisoblash va loyihalash borasida ishtirok etishi uchun yetarli bilimga ega bo’lishi lozim. Shuning
uchun ishlab chiqarishga yuqori malakali bakalvr yetishtirib berish asosiy vazifalardan biridir.
“Асосий технологик жараён ва қурилмалар” fanining asosiy vazifalari quyidagilar
hisoblanadi:
- umummuxandislik va maxsus fanlar birligini bog’lash;
- texnologiyaviy jihozlarni loyihalash davrida sinflarga ajratish;
- neft va gaz va kimyo sanoati korxonalari texnologik jihozlarining texnikaviy sifatini, ish
unumdorligi va samaradorlik ko’rsatgichlarini oshirish, ularning loyihaviy xavfsizligi va
ekspluatatsiyaviy ishonchligini ta’minlashi;
- amaliyotda hisoblash va loyihalash va loyihalashni tutgan o’rni;
“Асосий технологик жараён ва қурилмалар” fanidan kurs ishini bajarishda talabalar
“Uch korpusli bug’latish qurilmasining hisobi” mavzusida hisoblash ishlarini olib boradi.
Uchuvchan bо‘lmagan eritmalarning tarkibidagi erituvchini qaynash haroratida
quyuqlashtirish jarayoni bug‘latish deb ataladi. Bug‘latish jarayonida eritmaning butun hajmidan
bug‘ ajralib chiqadi. Qaynash haroratidan past haroratlarda esa bug‘latish jarayoni rо‘y beradi. Bu
jarayonlarni farqlay olish mumkin.
1.НА ЗА РИЙ Қ ИСМ
1.1. Бу ғ лати ш
Қаттиқ, учувчан бўлмаган ёки учувчанлиги ёмон бўлган моддалар эритмаларини
қайнатиш даврида эритувчисини ва ҳосил бўлган буғларни чиқариб юбориш жараёнига
буғ л атиш дейилади.
Одатда, саноат миқёсида буғлатиш жараёни эритмаларни қайнатиш йўли амалга
оширилади.
Эритмаларни буғлатишдан мақсад уларнинг концентрациясини орттириш бўлиб,
яъни эритмаларни қуюқлаштиришдир. Агарда, қуюқлаштирилган эритмалардан яна
эритувчи чиқарилса, қаттиқ моддалар кристаллана бошлайди ва кристаллар ажралиб
чиқади.
Суюлтирилган эритмалар концентрациясини ошириш ёки улардан эриган
моддаларни кристаллаш усулида ажратиб олиш учун буғлатиш жараёни қўлланилади.
Кимё, озиқ - овқат ва бошқа саноатларда буғлатиш жараёнидан кенг кўламда фойдаланилади.
Масалан, туз, ишқор каби моддаларнинг сувли эритмаларини, минерал ва органик кислоталар, кўп
атомли спиртлар, шакар ва консерва маҳсулотларини ишлаб чиқариш технологиясида томат, сут ва
3

шарбатларни концентрлашда бу жараёнсиз технологияни тасаввур қилиб бўлмайди. Шу билан бирга,
ушбу жараённи тоза эритувчи ишлаб чиқариш учун ҳам қўлласа бўлади.
Шуни алоҳида қайд этиш керакки, агар бу ғ лани ш жараёни қайнаш
температурасидан паст, исталган температурада эритма юзасида содир бўлса,
бу ғ лати ш эса - қайнаш температурасидан юқори температурада, эритманинг бутун
ҳажмида юз беради.
Ушбу жараёнлар буғлатиш қурилмаси деб номланадиган қурилмаларда амалга
оширилади. Маълумки, узлуксиз ва узлукли буғлатиш жараёнларини ташкил этиш
мумкин. Узлукли ишлайдиган қурилмалар, одатда кам миқдорда маҳсулот ишлаб
чиқарадиган технологияларда қўлланилади.
Йирик саноат корхоналарида узлуксиз ишлайдиган буғлатиш қурилмаларидан
фойдаланилади ва уларнинг иссиқлик алмашиниш юзалари 600...1000 м 2
бўлади.
Бундай қурилмаларнинг тежамлилигини аниқловчи асосий омил бўлиб, ундаги буғ ва
сув сарфи ҳисобланади.
Буғлатиш вакуум, атмосфера ва юқори босим остида олиб борилиши мумкин.
Вак у у м ости да бу ғ лати ш пайтида иккиламчи буғни махсус конденсаторда
конденсациялаш йўли билан қурилмада вакуум ҳосил қилинади ва насос ёрдамида
конденсацияланмаган газлар сўриб олинади. Бу усулда жараён олиб борилса,
эритманинг қайнаш температурасини пасайтиришга эришса бўлади. Натижада юқори
температурага ўта таъсирчан маҳсулотлар сифатини сақлаб қолиш имконияти
туғилади. Ундан ташқари, вакуумни жараёнда қўллаш, ҳаракатга келтирувчи куч
миқдорини оширади ва буғлатиш қурилмасининг иссиқлик алмашиниш юзасини,
ҳамда металл сарфини камайтириш имконини беради.
Вакуум остида буғлатишнинг яна бир афзаллиги шундаки, паст температура ва
босимли иссиқлик элткичлардан фойдаланиш мумкин. Бу усулда буғлатилганда, ҳосил
бўлган иккиламчи буғни, кейинги корпусда бирламчи буғ сифатида қўллаш мумкин.
Албатта, бу усулнинг камчиликлари ҳам бор: жараёнда вакуумни қўллаш унинг
нархини оширади; буғлатгичдан ташқари бир нечта қўшимча қурилма ва мосламалар
ишлатиш керак.
Атм осф ера боси м и да бу ғ лати ш жараёнида ҳосил бўлган иккиламчи буғ атроф
муҳитга чиқариб юборилади. Бундай усул энг содда деб ҳисобланса ҳам, лекин у
иқтисодий жиҳатдан энг тежамсиздир.
Юқ ори боси м ости да бу ғ лати ш жараёнида ҳосил бўлган иккиламчи буғ қайтадан
буғлатиш жараёнида, ҳамда бошқа мақсадлар учун ҳам ишлатиш мумкин. Бу усулда
жараён юқори босимда олиб борилгани учун, эритмаларнинг қайнаш температураси
анча кўтарилади.
Бошқа мақсадлар учун ишлатиладиган иккиламчи буғ - эк стра буғ деб
номланади. Юқори босим остида буғлатиш жараёнида ажралиб чиққан иккиламчи
буғни қайтадан қўллаш, вакуум остида буғлатишга нисбатан иссиқликдан тўла
миқдорда фойдаланиш имконини беради. Шунинг учун, ушбу усул фақат иссиқликка
бардош эритмаларни буғлатиш учун кўлланилади. Ундан ташқари, юқори босим остида
буғлатиш жараёни учун юқори температурали иссиқлик элткичларни ишлатиш керак.
Бу ҳол албатта унинг энг асосий камчилигидир.
Атмосфера босими, айрим ҳолларда вакуум остида жараён олиб борилганда, бир
корпусли буғлаткичлардан фойдаланилади. Лекин, саноат миқёсида кўпинча бир неча
қурилмадан йиғилган кўп корпусли буғлатиш қурилмаларида жараённи олиб бориш
кенг тарқалган. Бундай қурилмаларда фақат биринчи корпусда бирламчи буғ
ишлатилади. Иккинчи, учинчи ва кейинги корпусларда эса, олдинги корпусда ажралиб
4

чиққан иккиламчи буғ кўлланилса, элткич тежалишига сабабли бўлади ва буғ
сарфининг камайишига олиб келади.
Бир корпусли буғлатиш қурилмаларида ҳам, бирламчи буғ сарфини камайтириш
мумкин. Бунинг учун, қурилмадан чиқаётган иккиламчи буғ иссиқлик насоси ёрдамида
бирламчи буғ температурасига тўғри келадиган босимгача сиқилади ва қайтадан
эритмани буғлатиш учун қурилмага йўналтирилади.
1.2. Бу ғ лати ш ни нг назари й асослари
Буғлатиш жараёнида эритмаларнинг концентрацияси ортади ва натижада унинг
физик ва иссиқлик хоссалари ўзгаради.
Буғлатиш қурилмаларини ҳисоблаш, лойиҳалаш ва эксплуатация қилиш учун
муҳим бўлган эритмаларнинг баъзи бир хоссаларини кўриб чиқамиз.
Тем перату ра депресси яси -  . Эритма Т
э ва эритувчилар Т қайнаш
температуралари ўртасидаги фарқдир, яъни
 t = T
э –Т температура депрессияси деб
номланади. Эритмалар назариясидан маълумки, бир хил Т температурада тоза
эритувчи устидаги буғларининг босими р , эритма устидаги буғларнинг босими р
э дан
ҳар доим кўп бўлади. Ёки бир хил босимда тоза эритувчининг қайнаш температураси
эритманинг қайнаш температурасидан паст бўлади.
Эритмаларнинг температура депрессияси эритувчи ва эриган моддалар
хоссаларига боғлиқдир. Босим ва концентрация ортиши билан температура
депрессияси ошади. Кўпинча ушбу кўрсаткич тажрибавий йўл билан аниқланади.
Маълумки, буғлаткичларда иссиқлик йўқотилиши оқибатида температураларнинг
пасайиш ҳодисаси юз беради. Натижада температуралар фарқи камаяди ва жараён
интенсивлиги сусаяди. Температуралар йўқотилиши
 , температура депрессияси  ,
гидростатик
 ва гидравлик депрессия  лар йиғиндисига тенг, яъни:  =  +  +

.
Агар, эритманинг атмосфера босимдаги температура депрессияси

атм маълум
бўлса, исталган бошқа босимлардаги депрессия Тишенко формуласидаги таҳминан
ҳисоблаб аниқланиш мумкин:
(1.1)
бу ерда Т - маълум босимдаги тоза эритувчининг қайнаш температураси, К; r -
маълумки босимдаги тоза эритувчининг буғлатиш иссиқлиги, кЖ/кг;

атм -
атмосфера босимидаги температура депрессияси, 0
С.
Агар,

атм катталиги бўйича тажрибавий маълумотлар йўқ бўлса, уни бир нечта
усул билан таҳминан ҳисоблаб топиш мумкин. Бирор босимда эритманинг битта
қайнаш температураси маълум бўлса - Бабо, иккита температураси маълум бўлганда
эса - Дюринг ёки Киреев қоидасига биноан аниқлаш имкони бор.
Бабо қоидасига биноан, бирор концентрацияли эритма устидаги буғ босимининг
пасайиши (р
1 -р
2 )/ р
1 ёки р
2 / р
1 температурага боғлиқ эмас ва ўзгармас қийматга
тенгдир:
(1. 2)
бу ерда р
1 ва р
2 - эритувчи ва эритма буғларининг босимлари.
Г и дростати к депресси я -
 . Буғлаткич қайнаш трубаларининг бир қисми
суюқлик билан тўлиб турган бўлади ва унинг устида буғ - суюқликдан иборат эмульсия
5

қатламида юқорига қараб кўтарилган сари буғнинг миқдори ошиб боради.
Агар, қайнаш трубасидаги суюқлик ва эмульсияни шартли равишда суюқлик деб номласак,
унда гидростатик босимлар фарқи ҳисобига трубанинг пастки қисмидаги суюқликнинг қайнаш
температураси тепа қисмини-кидан юқори бўлади.
Гидростатик эффект ҳисобига эритма қайнаш температурасининг ортиши
ги дростати к депресси я деб аталади.
Буғлатиш жараёни вакуум остида олиб борилганда, гидростатик депрессия
салмоқли бўлади.
Tўйинган сув буғи t
c ва иккиламчи буғ температура T лари орасидаги фарқ
гидростатик депрессияни беради:
(1.3)
Ушбу тенглик эритма ҳаракатини инобатга олмагани учун унинг хатолиги катта.
Шунинг учун  нинг қийматлари тажрибавий усулда топилади.
Вертикал буғлаткичда интенсив ҳаракатланаёган эритмалар учун
 миқдори
1...3 0
С ораликда қабул қилиниши мумкин.
Г и дравли к депресси я -
 . Ушбу депрессия иккиламчи буғнинг сепаратор ва
қувурлар орқали ҳаракати даврида ишқаланиш ва маҳаллий қаршиликларни енгиши
туфайли вужудга келадиган температура йўқотилишлар.
Ушбу гидравлик қаршиликларни енгиш вақтида босимнинг камайиши,
температура пасайишига сабабчи бўлади.
Демак, гидравлик қаршиликлар туфайли эритма қайнаш температурасининг
кўпайиши ги дравли к депресси я деб номланади. Одатда
 нинг қиймати 0,5...1,5 0
С
оралиғида бўлади.
Юқорида қайд этилган депрессияларни ҳисобга олсак, эритманинг қайнаш
температураси қуйидагича ҳисобланади:
(1.4)
бу ерда T
 - иккиламчи буғ температураси, К
Эри тм алар и сси қ ли к си ғ и м и температура ва эриган моддалар
концентрациясининг функциясидир.
Кўпчилик эритмалар иссиқлик сиғими аддитивлик қоидасига бўйсинмайди.
Шунинг учун эритманинг ушбу хоссасини эриган модда ва эритувчилар иссиқлик
сиғимлари ёрдамида аниқлаб бўлмайди. Шуни алоҳида таъкидлаш керакки, эритма
концентрацияси қанчалик катта бўлса, унинг иссиқлик сиғими шунчалик аддитивлик
қоидасига кам бўйсинади. Эритманинг ушбу хоссаси махсус адабиётларда келтирилган.
Эри ти ш и сси қ ли ги эритманинг концентрацияси, эритувчи ва эриган моддалар
хоссаларига боғлиқ. қўшимча қаттиқ моддалар эриши даврида кристаллик панжара
бузилади. Албатта, бунинг учун энергия сарфланади ва оқибатда эритманинг совиши
рўй беради. Агар, эритувчи ва эрийдиган моддалар ўзаро кимёвий реакцияга киришса,
гидратлар ҳосил бўлиб, жараён натижасида иссиқлик ажраб чиқади. Шундай қилиб,
эритиш иссиқлиги эриш ва кимёвий ўзаро таьсир иссиқликлари йиғиндисига тенг.
Осон гидрат ҳосил қиладиган моддалар мусбат эритиш иссиқлигига (сувда), эга;
гидрат ҳосил қилмайдиган моддалар - манфий эритиш иссиқлигига эга.
1.3. Бу ғ лати ш у су ллари
Саноатда мавжуд технологияларда асосан қуйидаги буғлатиш усулларидан
фойдаланилади:
6

- оддий буғлатиш (узлукли ва узлуксиз);
- кўп корпусли қурилмаларда буғлатиш (фақат узлуксиз);
- иссиқлик насосларини қўллаб буғлатиш.
Эритмалар ва иситувчи буғ хоссаларига қараб ҳамма 3 та буғлатиш усуллари
вакуум ва босим остида ўтказилиши мумкин. Иссиқлик элткич сифатида, деярли ҳар
доим, тўйинган сув буғи ишлатилади. Камдан - кам ҳолларда эритмалар электр токи ёки
оралиқ иссиқлик элткичлари ёрдамида иситилади.
Одди й бу ғ лати ш . Иссиқлик тежалиши катта аҳамиятга эга бўлмаган ва
унумдорлиги кичик бўлган қурилмаларда оддий буғлатишдан фойдаланилади. Ундан
ташқари, температура депрессияси юқори эритмаларнигина узлукли ишлайдиган, бир
корпусли буғлатиш қурилмасида амалга ошириш иқтисодий жиҳатдан тўғри ва
мақсадга мувофиқдир. Узлукли буғлатишни икки хил йўл билан олиб бориш мумкин:
бошланғич эритмани даставвал юклаш ва оз-оз миқдорда юклаш.
Узлуксиз ишлайдиган оддий буғлатиш қурилмаси 4.47-расмда келтирилган.
Бошланғич концентрацияли эритма насос 1 ёрдамида сарф ўлчагич 2 орқали
иситкич 3 га узатилади. У ерда эритма қайнаш температурасигача иситилади ва сўнг
буғлаткич 4 га буғлатиш учун юборилади. қурилма 4 нинг пастки қисмида эритма сув
буғи ёрдамида иситилади, натижада эритувчи буғлатади. ¥осил бўлган иккиламчи буғ
қурилма 4 нинг юқори қисми бўлмиш сепарацион бўлимида майда томчилардан
ажратилади ва барометрик конденсатор 5 га йўналтирилади. Ундан иккиламчи буғ
конденсацияланади.
Конденсацияланмаган инерт газлар ушлагич 6 орқали вакуум - насос 8 ёрдамида
сўриб олинади. Совутувчи сув билан ҳосил бўлган конденсат барометрик труба 7
орқали йиғгичга тушурилади. қуюқлаштирилган эритма насос 8 ёрдамида тайёр
маҳсулот омборига узатилади.
Вакуум остида эритмаларни буғлатиш жараёнини ташкил этишнинг бир қатор
афзалликлари бор: эритма қайнаш температураси пасаяди; паст босимли буғларни
иссиқлик элткич сифатида қўллаш мумкин.
Марказий циркуляция трубали, узлуксиз ишлайдиган буғлаткич 4.48-расмда
кўрсатилган.
Буғлаткич асосан икки қисмдан, яъни иситувчи камера 1 ва сепаратор 2 дан
иборат бўлади.
7 Бир корпусли, узлуксиз ишлайдиган бу ғ латиш қ урилмасининг схемаси.
1, 8 - насослар; 2 - сарф ў лчагич; 3 - иситкич; 4 – бу ғ латкич; 5 - барометрик
конденсатор; 6 - ушлагич; 7 - барометрик труба.

Камера 1 кўпинча тўйинган сув буғи билан иситилади. Сув буғи камеранинг
трубалараро бўшлиғига йўналтирилади, у ерда труба девори орқали ўз иссиқлигини
эритмага узатади ва совитиш натижасида конденсацияланади. ¥осил бўлган конденсат
камеранинг пастки қисмидаги штуцер орқали ташқарига чиқарилади.
Трубаларда иситилаётган эритманинг температураси ортиши билан зичлиги
камаяди. Натижада, эритма труба бўйлаб юқорига кўтарилади ва девор орқали ўтаётган
иссиқлик таъсирида қайнаш бошланади. қайнаш жараёнида ҳосил бўлаётган
иккиламчи буғ эритмадан ажрайди ва сепаратор 2 га қараб ҳаракатланади. У ерда буғ
майда эритма томчиларидан ажратилади ва буғ ташқарига чиқарилади. Сепараторда
ажратилган томчилар яна қайтадан буғлатаётган эритмага қўшилади.
Эритманинг маълум қисми (зичлиги юқори) циркуляция трубаси орқали
буғлатишнинг пастки қисмига тушади. Ушбу трубадаги эритма ва иситувчи
трубалардаги «буғ - суюқлик» аралашмаси зичликлари ўртасидаги фарқ таьсирида
бетўхтов равишда циркуляция қилиб туради. Концентрацияси ошган, яьни қуюқлашган
эритма, қурилманинг пастки қисмидан чиқариб олинади.
1.4. Одди й бу ғ лати ш нинг м одди й баланси
Оддий буғлатиш жараёнининг моддий баланси ушбу тенгламалр ёрдамида
ифодаланади:
(1.6)
бу ерда G
б – бошланғич эритма сарфи, кг/соат; G
ох - қуюқлаштирилган эритма
сарфи, кг/соат; W – буғлатилган сув миқдори, кг/соат.
Эритмадаги қуюқ моддага нисбатан моддий баланс ушбу кўринишига эга:
(1.7)
бу ерда х
б ва х
ох - эритманинг бошланғич ва охирги концентрациялари, % (масс).
Агар, (4.169) ва (4.170) тенгламалардан буғлатилган сув миқдорини топиш мумкин:
(1.8)
Эритманинг охирги концентрацияси эса:
(1.9)
қуюқлаштирилган эритма бўйича буғлаткичнинг иш унумдорлиги қуйидаги
тенгламадан топилади:
(1.10)
4.16.2. Одди й бу ғ лати ш нинг и сси қ ли к баланси
Оддий буғлатиш жараёнининг иссиқлик баланси 4.49-расмда келтирилган
иссиқлик оқимлари асосида битта тенглик ёрдамида ёзилиши мумкин:
(1.11)
8

бу ерда D - иситувчи буғ сарфи, кг/соат; I - иситувчи буғ энтальпияси, кЖ/кг; t
б ва
t
ох - эритманинг бошланғич ва охирги температуралари, °С; I
к - конденсат
энтальпияси, кЖ/кг;  q - эритмани х
б ва х
ох гача қуюқлаштириш иссиқлиги, кЖ/кг;
Q
йук – иссиқликнинг атроф муҳитга йўқотилиши, кЖ/соат.
G
б c
б t
б - бошланғич эритма билан иссиқлик кириши;
DI - иситувчи буғ билан иссиқлик кириши;
G
ох c
ох t
ох - қуюқлашган эритма билан иссиқлик чиқиши;
WI
иб - иккиламчи буғ билан иссиқликнинг чиқиши;
DI
к - иситувчи буғ конденсати билан иссиқликнинг чиқиши;
G
ох 0,01
 х
ох  q - қуюқлаштириш иссиқлиги;
Q
йук - атроф муҳитга иссиқлик йўқотилиши.
Агар, (4.169) тенгламани (4.174) га қўйсак, ушбу кўринишга эришамиз
(1.12)
бундан
(1.13)
(4.176) тенгламадан кўриниб турибдики, буғлатиш учун зарур бўлган иситувчи буғ
сарфи, учта қўшилувчи ёрдамида аниқланади:
- биринчиси, буғлатилаётган эритма энтальпиясини ўзгартириш учун зарур буғ
сарфи;
- иккинчиси, иккиламчи буғ ҳосил қилиш учун зарур буғ сарфи;
- учинчиси, атроф муҳитга йуқотилинаётган иссиқликни қоплаш учун зарур буғ
сарфи.
Биринчи ва учинчи қўшилувчилар қиймати, иккинчисига қараганда, жуда
кичикдир. Шунинг учун, таҳминий ҳисоблашларда эканлигини
инобатга олиб, эритмадан 1 кг сувни буғлатиш учун 1,1...1,2 кг иситувчи буғ керак деб
қабул қилинади.
1.5. Иси ти ш юзаси
Зарур иссиқлик алмашиниш юзаси иссиқлик ўтказишнинг асосий тенгламасидан
аниқланади, яьни Q = K F
 t дан.
Унда, узлуксиз ишлайдиган буғлаткичнинг иситиш юзаси қуйидаги ифодадан
топилади:
бу ерда t - температураларнинг фойдали фарқи, иситувчи тўйинган сув буғи ва
қайнаётган эритма температуралари фарқига тенг.
Температураларнинг фойдали фарқи температуралар умумий фарқи ва
температура депрессиялари орқали аниқланади.
Иситувчи ва иккиламчи буғ температуралари орасидаги фарқга
температураларнинг умумий фарқи дейилади ва ушбу кўринишда ёзилади:
(1.14)
бу ерда t
иб - иситувчи буғ температураси,  С; t
к - конденсаторга киришдаги
иккиламчи буғ температураси,  С.
Температураларнинг фойдали фарқи t
ум дан температуралар йўқотилиш
9

йиғиндиси  га камроқ бўлади, яьни
(1.15)
бу ерда
К ў п к орпу сли қ у ри лм аларда бу ғ лати ш . Бу турдаги қурилмаларда иситувчи буғ
сифатида иккиламчи буғ ишлатилади . Натижада жуда катта миқдорда иссиқлик
тежалади . Эритмадан 1 кг сувни буғлатиш учун иситувчи , тўйинган сув буғининг
солиштирма сарфи қуйидагича :
- бир корпусли қурилма учун 1,1...1,2 кг;
- икки корпусли қурилма учун 0,55 кг;
- уч корпусли қурилма учун 0,40 кг;
- тўрт корпусли қурилма учун 0,30 кг.
Кўп корпусли қурилмаларда буғлатиш жараёнини юқори босимли иситувчи буғ
ёки вакуум ёрдамида амалга ошириш мумкин.
Буғлатиш корпусларидаги босим шундай бўлиши керакки, унга узатилаётган буғ
температураси, шу корпусдаги эритманинг қайнаш температурасидан юқори бўлиши
таъминланиши керак. Охирги корпусдаги иситувчи буғнинг босими техник – иқтисодий
ҳисоблар асосида аниқланади.
Иситувчи буғ ва эритманинг ҳаракат йўналишига қараб параллел (бир хил),
қарама - қарши ва комбинацияланган йўлли кўп корпусли буғлатиш қурил-маларига
бўлинади. Бошланғич эритма корпус 1 га юборилади, сўнг корпус 2 ва 3 га узатилади ва
керакли концентрациягача қуюқлаштирилгандан сўнг корпус 3 нинг пастки қисмида
чиқарилади. Корпус 1 дан корпус 3 га қараб босим пасайиб боради. Шунинг учун,
эритма босимлар фарқи остида корпусдан корпусга ўтиб боради. Иситувчи буғ эритма
каби уша йўналишда бир корпусдан кейингисига ҳаракат қилади. Яъни, корпус 1 да
ҳосил бўлган иккиламчи буғ 2-корпусга иситувчи буғ бўлиб, 2-корпусда ҳосил бўлган
иккиламчи буғ эса, 3-корпусга иситувчи буғ бўлиб, 3- корпусда ҳосил бўлган иккиламчи
буғ конденсацияланиш учун барометрик конденсатор 4 га юборилади.
.Комбинациялашган буғлатиш қурилмаларида эритмани киритиш ва чиқариш
вариантлари турлича бўлиши мумкин.
Параллел йўналишли буғлатиш қурилмасининг афзалликлари: эритмани
корпусдан корпусга узатиш учун насос керак эмас.
¥ар бир кейинги корпусда, юқори концентрацияли эритма, нисбатан пастроқ
босимда буғлатилади.
Шу охирги корпусдаги иссиқлик ўтказиш коэффициенти биринчисига қараганда
анча кичик бўлади.
қарама - қарши йўналишли буғлатиш қурилмасининг афзалликлари: жуда юқори
концентрацияларгача қуюқлаштириш мумкин; бир йўналишли қурилмаларга нисбатан
кичик иситиш юзаси талаб этилади. Камчилиги: эритмани корпусдан корпусга узатиш
учун насослар зарур.
1.6. Bug‘latish qurilmalarining tasnifi.
Oxirgi bosqichdagi ikkilamchi bug‘ning bosimiga qarab, bug‘latish qurilmalarni
quyidagilarga ajratiladi;
a) vakum ostida ishlovchi;
b) bosim ostida ishlovchi;
v) atmosfera bosimida ishlovchi.
Isituvchi bug‘ va bug‘lanayotgan eritma oqimlarining о‘zaro harakatiga kо‘ra kо‘p
bosqichli bug‘latish qurilmalarini bir necha turlarga bо‘linadi:
10

a) bir xil yо‘nalishi;
b) qarama – qarshi yо‘nalishi;
v) eritma bilan parallel ta’minlanadigan;
g) muhitlarning murakkab yо‘nalishi oqimi.
2. ХИСОБ КИСМИ
NaNO
3 ning 12 % li suvli eritmasini 5 t/soat sarfda konsentratsiyalash uchun uch korpusli
tabiiy sirkulyatsiya qurilmasi hisoblansin. Eritmaning oxirgi konsentratsiyasi 40%, bug‘latish
qurilmasida qaynash temperaturasi isitilgan eritma bug‘latish uchun uzatiladi. Tо‘yingan isituvchi
suv bug‘ining absolyut bosimi 4 kgk/sm 2
. isituvchi trubalar uzunligi 4 m. Barometrik
kondensatordagi bosim 0,2 kgk/sm 2
ga teng.
1-rasm. Uch korpusli bug‘latish qurilmasining sxemasi.
Yechish:
1) Uchala qurilmalarda bug‘lanayotgan erituvchining umumiy miqdori:
2) Har bir korpusga yuklamani taqsimlash.
Nazariy tahlil va sanoatdagi kо‘p yillik natijalar asosida, har bir korpusdagi ikkilamchi
bug‘ning miqdorini aniqlaymiz.
I : II : III = 1,0 : 1,1 : 1,2
Har bir korpusda hosil bо‘lgan ikkilamchi bug‘ miqdorini topamiz:
1-korpusda kg/s
2-korpusda kg/s
3-korpusda kg/s
Jami: W
1,2,3 =0,97 kg/s
11

3) Korpuslar bо‘yicha eritmaning konsentratsiyasini hisoblash eritmaning boshlang‘ich
konsentratsiyasini X
bosh . Birinchi korpusdan ikkinchisiga kirayotgan eritmaning miqdori:
kg/s
konsentratsiyasi esa,
Ikkinchi korpusdan uchinchisiga kirayotgan eritma miqdori:
G
2 = G
bosh - W
1 - W
2 = 1,39 - 0,295 - 0,324 = 0,77 kg/s
konsentratsiyasi esa,
Uchinchi korpusdan chiqayotgan eritma miqdori,
G
3 = G
bosh - W
1 - W
2 - W
3 = 1,39 - 0,295 - 0,324 – 0,351= 0,42 kg/s
konsentratsiyasi esa
4) Korpuslar bо‘yicha isituvchi bug‘ bosimining taqsimlanishi.
Birinchi korpus va barometrik kondensatorlardagi isituvchi bug‘ bosimlariningfarqi,
kgc/sm 2
Dastlab, ushbu bosimlar farqini korpuslar о‘rtasida barobar taqsimlaymiz, ya’ni
kg c /sm 2

Bunda, korpuslardagi absolyut bosim quyidagicha bо‘ladi:
3 – korpusda r
3 = 0,2 kg·k/sm 2
(berilgan)
2 – korpusda r
2 =0,2+1,27=1,47 kgc/sm 2
1 – korpusda r
1 =1,47+1,27=2,74 kgc/sm 2
Isituvchi bug‘ bosimi:
r=2,74+1,27≈4 kg c /sm 2
Jadvallardan korpuslarda qabul qilingan bosimlar uchun suvning tо‘yingan bug‘i temperaturalari va
solishtirma bug‘ hosil qilish issiqliklarini topamiz.
Korpuslar Tо‘yingan bug‘i temperaturasi, o
S Solishtirma bug‘ hosil qilish
issiqli
1 – korpusda 129,4 2179
2 – korpusda 110,1 2234
3 – korpusda 59,7 2357
Isituvchi bug‘ 14 3 2241
Ushbu temperatur lar, korpuslar bо‘yicha ikkilamchi bug‘lar konsentratsiyalanish
temperaturalari bо‘ladi.
5. Korpuslar bо‘yicha temperaturalarning pasayishini hisoblash.
a) temperatura depressiyasidan.
Ilovadagi 21- jadvaldan atmosfera bosimida eritmalarni qaynash temperaturasi topiladi .
Korpuslar NaNO
3
konsentrlangan qaynash
temperaturasi, o
S Depressiya, o
S yoki K
1 – korpusda 15,2 102 2,0
2 – korpusda 21,6 103 3,0
3 – korpusda 40,0 107 7,0
Uch korpus bо‘yicha depressiya
o
S
12

b) Gidrostatik effekt depressiyasi 20 o
S temperaturada NaNO
3 eritmaning zichligi tanlanidi :
NaNO
3 konsentratsiyasi, % 15,2 21,6 40,0
Zichlik, kg/m 3
1098 1156 1317
Trubalardagi eritmalarning optimal sathda qaynashini hisoblaymiz:
1 – korpusda
kgc/sm 2
r
1 =2,74 kgc/sm 2
da t
qay =129,4 o
S
r
ur =2,827 kgc/sm 2
da t
qay =130,6 o
S
Δ t
c. sf = 130,6 – 129,4 = 1,2 o
S
2 – korpusda
kgc/sm 2
r
1 =1,47 kgc/sm 2
da t
qay =110,1 o
S
r
ur =1,58 kgc/sm 2
da t
qay =112,3 o
S
Δ t
g.ef = 112,3 – 110,1 = 2,2 o
S
3 – korpusda
kg s /sm 2
r
1 =0,2 kg s /sm 2
da t
qay =59,7 o
S
r
ur =0,385 kg s /sm 2
da t
qay =74,4 o
S
Δ t
g.ef = 74,4 – 59,7 = 14, 69 o
S
Jami: ∑ Δ t
g.ef = 1,2 + 2,2 + 14, 69 = 18, 09 o
S
v) Gidravlik qarshilik depressiyasi.
Har bir korpus oralig‘ida temperaturalar pasayishini 1 o
S deb qabul qilamiz. Oraliqlar
hammasi bо‘lib 3 (1-2, 2-3, 3-kondensator). Demak,
Δt
g.s =1 ּ 3=3 o
S
Butun qurilma uchun temperaturalar yо‘qolishining yig‘indisi:
∑ Δ t
yо‘q =1 2 +18, 09 +3=33, 09 o
S
6. Temperaturalarning foydali farqi.
Temperaturalarning umumiy farqi:
143-59,7=83,3 o
S
13

Demak, temperaturalarning foydali farqi
Δ t
foyd =83,3-33,09=50,2 1 o
S
7. Korpuslarda qaynash temperaturalarini aniqlaymiz
3 – korpusda
t
3 =59,7+1+7+14,69=82,4 o
S
2 – korpusda
t
2 =110+1+3+2,2=116,3 o
S
1 – korpusda
t
1 =129,4+1+2+1,2=133,6 o
S
8. Har bir korpus uchun issiqlik о‘tkazish koeffitsiyentini aniqlaymiz.
Qurilmadagi eritmaning qaynash temperaturasi va konsentratsiyasiga qarab mahsus
adabiyotlrdan eritmaning fizik xossalari (zichlik, qovushqoqlik, issiqlik о‘tkazuvchanlik, issiqlik
sig‘imi va shu kabilar) aniqlanadi. Istish trubalarining turiga qarab qabul qilindi. Sо‘ngra,
kondensatsiyalanayotgan bug‘ va qaynayotgan eritma uchun tegishli kriterial tenglamalar
yordamida issiqlik berish koeffitsiyentlaridan issiqlik о‘tkazish koeffitsiyenti topiladi.
Hisoblash paytida trubalarda qaynash natijasida hosil bо‘lgan qoplama qalinligini (δ=0,5
mm) inobatga olish kerak.
Dastlabki hisoblar asosida quyidagi qiymatlarni qabul qilamiz.
1 – korpus uchun K
1 =1700 Vt/(m 2
ּ K)
2 – korpus uchun K
2 =990 Vt/(m 2
ּ K)
3 – korpus uchun K
3 =580 Vt/(m 2
ּ K)
Tuzning suvli eritmalarini bug‘latish jarayonida korpuslar bо‘yicha issiqlik о‘tkazish
koeffitsiyentlarining tahminiy nisbati quyidagicha:
K1 : K2 : K3 = 1 : 0,58 : 0,34
9. Korpuslar bо‘yicha issiqlik balanslarini tuzamiz.
Tahminiy hisobotlarni soddalashtirish maqsadida issiqlik balanslarini issiqlik yо‘qotilishini
hisobga olmagan holda tuzamiz va bir korpusdan ikiinchisiga eritma о‘rtacha qaynash
temperaturasida о‘tadi deb qabul qilamiz.
Shartga binoan 1 – korpusga bug‘latish uchun eritmani qaynash temperaturasigacha
qizdirilgan holda uzatiladi.
1 – korpusda issiqlik sarfining miqdori,
Q
1 =W
1 ּ r
1 =0,295 ּ 2179 ּ 10 3
=643000 Vt
2 – korpusga eritma о‘ta qizdirilgan hold beriladi va unda issiqlik sarfining miqdori:
Q
2 =W
2 ּ r
2 -G
1 ּ c
1 ּ (t
1 -t
2 )=0,324 ּ 2234 ּ 10 3
-1,09 ּ 4190 ּ 0,848 ּ (133,6-116,3)=657000 Vt
1 – korpusdan chiqayotgan ikkilamchi bug‘ beradigan issiqlik miqdori W
1 ּ r
1 =643000 Vt.
Issiqlik kirishi va sarf bо‘lishining farqi 1%.
3 – korpusdagi issiqlik miqdorining sarfi
Q
3 = W
3 ּ r
3 -G
3 ּ c
3 ּ (t
2 -t
3 )=0,351 ּ 2357 ּ 10 3
-0,77 ּ 4190 ּ 0,784 ּ (116,3-82,7)=743000 Vt
10. 1 – korpusda isituvchi bug‘ sarfi
kg/s
Bug‘ning solishtirma sarfi:
14

kg/s
11. Foydali temperaturalar farqining korpuslar bо‘yicha taqsimlanishi. Bu 2 usul yordamida
qilish mumkin: hamma qurilmalarning isitish yuzasi bir xil bо‘lgan sharoitda va umumiy isitish
yuzasi eng kam bо‘lgan sharoitlarda topish mumkin, ya’ni Q/K ga va ga proporsionallik
shartidan.
Proporsionallik faktorlarini topamiz:
Nisbat
1-kurpus 615
2- korpus 815
3-korpus 1131
______________________________________________________________________
Foydali temperaturalar far qi korpuslar bо‘yich quyidagicha aniqlanadi:
korpuslarning isitish umumiy isitish yuzasi
yuzasi bir xil variant eng kam variant
12. Har bir korpusning isituvchi yuzasi topiladi;
korpuslarning isitish umumiy isitish yuzasi
yuzasi bir xil variant eng kam variant

______________________________________________________________________
15

∑ F=138,8 m 2
∑ F=130,7 m 2
Demak, korpuslarning bir xil issiqlik almashinish yuzalari bо‘lganda, umumiy isitish yuzasi
atigi 6% ga kо‘pdir. Shuning uchun korpuslarning isitish yuzasi bir xil variant qabul qilinadi,
chunki bu variant qurilmalarning bir xilligini ta’minlaydi.
Korpuslar bо‘yicha bosim va ikkilamchi bug‘ temperaturasini tekshiramiz.
Korpus Qaynash
temperaturasi
Δt
qay = t
g.m – Δt
foyd Ikkilamchi bug‘ kondensati-
ning temperaturasi, o
S
t
o = t
qay - ∑ Δ t
yо‘q Bosim,
R
abs , kgs/sm 2
1 143,0-10,1=132,9 132,9-3,59=129,3 2,7
2 129,3-17,6=111,7 111,7-4,96=106,7 1,31
3 106,7-33,4=73,3 73,3-13,32=60,0 0,2
Shundan sо‘ng, atrof muhitga issiqlik yо‘qotilishini va temperatura, bosimlarning korpuslar
bо‘yicha taqsimlanishini birmuncha о‘zgarganini hisobga olib, korpuslarning isitish yuzalari
topilgani tufayli qurilmaning aniq hisobi о‘tkaziladi.
Xulosa
Xulosa qilib aytganda, “Uch korpusli burg‘ilatish qurilmasining hisobi” mavzusida kurs
ishini bajarishda quyidagi xulosaga keldim.
Korpuslar bо‘yicha bosim va ikkilamchi bug‘ temperaturasi quyidagicha taqqoslaymiz.
1-korpusda qaynash temperaturasi ni tashkil qilib, Ikkilamchi bug‘
kondensatorining temperaturasi 129,3 0
S, absolyut bosim esa 2,7 kgs/sm 2
ni tashkil qildi.
2-korpusda qaynash temperaturasi ni tashkil qilib, Ikkilamchi bug‘
kondensatorining temperaturasi 106,7 0
S, absolyut bosim esa 1,31 kgs/sm 2
ni tashkil qildi.
3-korpusda qaynash temperaturasi ni tashkil qilib, Ikkilamchi bug‘
kondensatorining temperaturasi 106,7 0
S, absolyut bosim 1,31 kgs/sm 2
ni tashkil qildi.
Har bir korpusning isituvchi yuzalari: korpuslarning isitish yuzasi bir xil variantda
umumiy isitish varianti eng kam variantda esa ni tashkil
qilganligi bois, korpuslarning bir xil issiqlik almashinish yuzalari bо‘lganda, umumiy isitish yuzasi
atigi 6% ga kо‘pdir. Shuning uchun korpuslarning isitish yuzasi bir xil variant qabul qilinadi,
chunki bu variant qurilmalarning bir xilligini ta’minlaydi.
Korpuslar bо‘yicha issiqlik balanslari hisoblashda esa quyidagi natijalarga erishildi.
1 – korpusda issiqlik sarfining miqdori 643000 Vt ;
2 – korpusda issiqlik sarfining miqdori 657000 Vt ;
3 – korpusda issiqlik sarfining miqdori 743000 Vt ni tashkil qildi.
Har bir korpus issiqlik о‘tkazish koeffitsiyenti quyidagicha:
1 - korpus uchun
2 - korpus uchun
3 - korpus uchun
Bulardan tashqari korpuslarda qaynash temperaturasi, temperaturalarning foydali farqi,
gidravlik qarshilik depressiyasi, korpuslar bо‘yicha isituvchi bug‘ bosimining taqsimlanishini
aniqlashga erishildi.
Foydalanilgan adabiyotlar rо‘yxati .
1.Тимонин А.С. Основi проектированиya и расчета технологического и природоохранного
оборудованиya, Справочник . В 3-х томах, -Калуга, 2001 г.
16

$2. Болтон У. Коснтрукsионнiе материалi; металлi, сплавi, полимерi,керамика, композитi. Издательство: Додeка, 2004г, 320с. 3. Соколов Р.С., Практические работi по химической технологии, Издательство Владос. 2004г, 272 с. 4. Михалев М.Ф., Третyaков Н.П., Мильченко А.И., Зобнин В.В. Расчетi и конструирование маshин и аппаратов химических производств. Примерi и задачи\ под.ред. Михалева М.Ф.\ -Л., Маshиностороение, 1984г 5. Соколов В.И. Основi расчета и конструированиya маshин и аппаратов пиshевiх производств: М,; Маshиностроение. 1983г. 17$

Uch korpusli bug'latish apparatining hisobi

Sotib olish

Dokument ma'lumotlari

Sotuvchi

Uch korpusli bug'latish apparatining hisobi

O'xshash dokumentlar