Yevropada integratsion jarayonlarning o’ziga xos xususiyatlari - Iqtisodiyot - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	10000UZS
Hajmi	93.9KB
Xaridlar	7
Yuklab olingan sana	24 Yanvar 2024
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Iqtisodiyot

Yevropada integratsion jarayonlarning o’ziga xos xususiyatlari

Sotib olish

Yevropada integratsion jarayonlarning o’ziga xos
xususiyatlari
Mundarija
Kirish
I -BOB. Yevropada integratsion jarayonlarning Vujudc, a kelish tarixi va
uning bugungi kundagi al-1amiyatl
l, l. Yevropada integratsion jarayonlarning vujudga kelish tarixi va asosiy
I Yevropa integratsion jarayonlarining chuqurlashuvi va bugungi
kundagi
2-BOB Yevropa ittifoqi - xalqaro integratsiyaning oliy namunasi
2,1. Yevropa ittifoqi strukturasi, faoliyati vajahon hamjamiyatida
tutgan orni.
2.2 Yevropa ittifoqi-O’zbekiston munosabatlari
Xulosa
Foydalanilgan adabyotlar

Kirish
Mavzuning dolzarbligi. So’nggi yillarda jahon sahnasida voqealar tendensiyasi
rivoji shuni ko’rsatmoqdaki, bugungi kunimizda global raqobatdan chetda turish,
turli xalqaro tahdidlardan saqlanish faqatgina integratsiyalashuv doirasidagina
kechishi mumkin. Shu jihatdan, mening fikrimcha hozirgi paytda turli integratsion
birlashmalaming xalqaro munosabatlarda dadil faoliyat yuritishi ham ana shu
sababdandir„ Ular xalqaro siyosat aktorlari orasidan eng progressivi — bu ålbatta
Yevropa Ittifoqi bo’lib, uni Yevropadagi integratsion jarayonlarning institutsional
tuzilmasi va dunyodagi integratsion tashkilotlarning eng oliy shakli deyishimiz
mumkin, Darhaqiqqt, ikkinchi jahon urushidan so’ng, Yevropada integratsion
jarayonlarning kucllli silsilasini kuzatdik va bu borada har qanday mintaqa ushbu
qit’adan o’rnak olsa arziydi.
Shu bilan birga bugungi kunda kechayotgan zamonaviy xalqaro jarayonlarda
ushbu integratsion jarayonlarni o’rganish va tahlil qilish har bir xalqaro
siyosatshunos uchun dolzarb masalalardandir. Zero uning bugungi kundagi
ahamiyati mintaqaviy o’lcham bilan baholanmaydi. Avvalboshda mintaqaviy
tuzilma sifatida shakllangan Yevropa IttifOqi hozirda xalqaro integratsiyaning eng
oliy shakli sifatida ko’riladi hamda uning jahon sahnasidagi roli va faoliyati keng
ta’sirga egadir. Bu esa o’rganilayotgan mavzuning dolzarbligini oshiradi.
Mavzuning o’rganilganlik darajasi. Yevropada integratsion jarayonlarning
vujudga kelishi tarixi va sabablari, uning bugungi dunyodagi sezilarli ahamiyati
borasidagi tadqiqotlar XX asr ikkinchi yarmidan beri olib borilmoqda. Bu borada
g’arb, AQSh va rus olimlari ayniqsa samarali faoliyat yuritganlar. Mustaqillikdan
so’ng esa yurtimizda X.TvOdilqoriyev l,
HYunusov va boshqa olimlar tomonidan
Yevropada integratsionjarayonlami o’rganish borasida tadqiqotlar o’tkazilgan.
Kurs ishining maqsadi va vazifalari. Mazkur kurs ishidan ko’zlangan maqsad
Yévropada integratsion jarayonlarning yaratilish tarixi, Yevropa ittifoqi va uning
bugungi kundagi ahamiyatining nazariy jihatlarini o’rganishdan iborat.
2

Yuqorida ko’rsatilgan maqsaddan kelib chiqqan holda quyidagi vazifalar
belgilab olindi:
Yevropada integratsion jarayonlarning vujudga kelishining tarixiy shart-
sharoitlari va sabablarini tahlil qilish;
Yevropada integratsion jarayonlarning o t
ziga xos xususiyatlari va uning
bugungi kundagi ahamiyatini tahlil qilish;
Xalqaro huquqshunos olimlarning asarlari va Yevropa ittifoqining
amaliy faoliyati yordamida ushbu tashkilotning tuzilishi, organlar tizimi va
vakolatlarini o’rganib chiqish;
Jahon hamjamiyatida Yevropa ittifoqi va O’zbekiston munosabatlarini
o’rganish,
Kurs ishining obyekti. Kurs ishining obyeti sifatida Yevropada integratsiya
jarayoni shakllanish tarixi, uning o’ziga xos xususiyatlari va bugungi kundagi
ahamiyatini o’rganish mavzusi tanlab olindi.
Kurs ishining predmeti. Yevropada integratsion jarayonlar yaratilish tarixi,
uning institutsional ko’rinishi — Yevropa ittifoqining bugungi kundagi ahamiyati
va faoliyatini o’rganishni o’z ichiga oladi.
Kurs ishining nazariy metodologik asoslari. Mazkur kurs ishiga ilmiy jihatdan
yondashishda xalqaro siyosiy-huquqiy xujîatlarga, Prezident I.A Karimov
asarlariga hamda vatandosh va xorijiy olinilarning ilmiy nazariy qarashlariga
tayaniladi.
Kurs ishining tuzilishi va hajmi. Kurs ishi kirish, ikki bob, to’rt paragraf, xulosa
va foydalanilgan adabiyotlar ro’yhatidan iborat,

1-BOB. Yevropada integratsion jarayonlarning vvjvdga
kelish tarixi va uning bugungi kundagi ahamiyati
1.1. Yevrqpada integratsion jarayonlarning vujudga kelish tarixi va
asosiy bosqichlari
Bevosita XX asrning 2-yarmida Yevropa integratsiyasi natijasida vujudga
kelgan va hozirgi davrda dunyo siyosiy va iqtisodiy hayotida o’/jga xos o’rin
tutayotgan YI ning paydo bo’lish tarixi va sabablariga nazar tashlaydigan bo’lsak,
Yevropa davlatlarining iqtisodiy, siyosiy va harbiy birlashuvi haqidagi dastlabki
fikrlar XIII-XIV asrlarda vujudga kelgan. Yevropa davlatlari orasida ittifoq tuzish
haqidagi dastlabki fikrlar fransuz prokurori Pier de Buy va chex qiroli Joann
Podebradlarga tegishli bo’lsa, fransuz yozuvchisi Viktor Gyugo, ingliz olimlari
Villiam Penni, Jon Beller va nemis faylasufi Immanuil Kantlar bu fikrning
rivojlanishida o’ziga xos xissalarini qo’shishgan.
G’arbiy Yevropada integrallashuvga urinish birinchi marła 1948 yida bo’lib
o’tgan, bunda Marshall rejasini amalga oshirishni osonlashtirish uchun AQSh
tomonidan qo’llab-quvvatlangan Yevropa iqtisodiy hamkorlik tashkiloti tułiladi.
Ammo bu tashkilot yetarli iqtisodiy o’sishni ta’minlay olmagani uchun
hamkorlikning yangi tizimi shakllana boshlandi, ‘Taniqli fransuz ilmiy maktabi
konsepsiyasiga binoan halqaro munosabatlar sohasidagi "umumiy bozor" o’z
ichiga quyidagilarni olishi kerak edit
1. Tovarlar, kapitał va odamlarning iqtisodiy erkin ko’chib
yurishini ta’minlashi;
2. Turli mamlakatlarning iqtisodiy sohasidagi siyosatlarini
uyg’unlashtiriSh;
3. Umumiy tashqi ixtisoslashuvning vujudga kelishini
ta’minlashidan iborat edi 2
.
1951 yil 18 aprelda Fransiya, Gemaniya, Italiya, Lyuksemburg, Niderlandiya
va Belgiya ushbu Yevropada ko’mir va po t
lat quyish birlashmasi (YKPB)

ittifoqini tashkil qilish borasida kelishuvni imzolaydilar„ Bu Yevropa
integratsiyasiga qo’yilgan dastlabki tamal toshi edi 3
1955 yil iyun oyida Italiyaning Mésssina shahrida bo’lib o’tgan uchrashuvda
YKPBga a’zo davlatlar tashqi ishlar vazirlari «Birlashgan Yevropani yaratish»
taklifi bilan chiqishdi. Messinada bo’lib o t
tgan konferensiyada YKPB ga a’zo
davlatlar orasida iqtisodiy integratsiyaga qadam qo’yishga kelishib olindi, Belgiya
tashqi ishlar vaziri POI Anri Spaak boshchiligida Yevropa Atom Energiyasi
bo’yicha Hamjamiyati va Yevropa Iqtisodiy Hamjamiyatini tuzish bo’yicha
qo’mita tuzildi. Olib borilgan muzokaralar natijasida ushbu qo’mita 1956 yil o’z
faoliyatini yakunlab, 1957 yil mart oyida YKPBga a’zo 6 ta davlat tomonidan
imzolangan va 1958 yil I yanvarda kuchga kirgan Yevlt)pa Atom Energiyasi
bo’yicha Hámjamiyati va Yevropa Iqtisodiy Harnjamiyatini tuzishga asos bo’lgan
shartnomani ishlab chiqishga erishdff. Yevratomning tashkil etilishi unga a’zo
davlatlar orasida tinch maqsadlarda foydalanish uchun yadroviy energetika
sohasini rivojlantirishga qaratilgan bo’lsa, Yevropa Iqtisodiy Hamjamiyatini
tashkil qilish Yevropa davlatlarining iqtisodiy jihatdan birlashishini anglatar
ediYevropa Iqtisodiy Hamjamiyatini tashkil etishdan asosiy maqsad kelgusida
Yevropa davlatlarining siyosiy integratsiyasiga zamin yaratish edi- Yevratomning
tashkil eti]ishi esa bu boradagi dastlabki ishonchli’qadam ediv
Shu munosabat bilan Yevropa Ittifoqidagi integratsiya jarayonlari mobaynida
to’plangan tajriba muhim ahamiyatga ega ekanini ta’kidlash o’rinlidir„ Mazkur
ittifoqning 50 yillik taraqqiyoti davrida to’rtta asosiy bosqichni ajratib ko’rsatish
mumkin. Bular integratsiya jarayonining samaradorligi va tashkiliy shakllari
jihatidan bir-biridan farq qiladi,
Birinchi bosqich - 1950 yillarning boshlarida YI tashkil topgan vaqtdan
buyon to 1970 yillarning boshigacha bo’lgan davrni qamrab oladi, Ana shu davr
mobaynida YI qatnashchilari bojxona ittifoqini yaratishga muvaffaq bo’ldilar (ana
shu davr mobaynida o ł
zaro savdodagi soliqlar bekor qilindi, tarif bobidagi
cheklashlaming miqdoriy turi va boshqa bir qancha turlari bekor qilindij.

YIga a’zo bo’lgan mamlakatlarda 1964 yilda qabul qilingan yagona qishloq
xo’jaligi siyosati katta samara berdi. Mazkur siyosat ushbu mamlakatlarning ichki
ishlab chiqarishini ko’tarishga imkon berdi. Ular mahsulotning eng muhim turlari
bilan o’z aholisini ta’minlay boshladi va shu tufayli uchinchi mamlakatlardan
import kamaydi.
1970 yillarning boshida Yevropa Ittifoqida tamoman yangi vaziyat tarkib
topdi. Bu integratsiyaning ikkinchi bosqichi boshlanganidan dalolat berar edi.
1970 yillarning boshida sodir bo’lgan valyuta - moliya va yonilg’i xom ashyo
tangliklari Yevropa Ittifoqida integratsiyani chuqurlashtirish jarayonini amalga
oshirishni mushkullashtirdi. Ba’zi yo’nalishlarda, masalan, sarmoyalar harakatini
erkinlashtirish bobida orqaga chekinish ham sodir bo’ldi, YIga a’zo bo’lgan
mamlakat o’rtasida byudjet moliya masalalari• xususidagi ixtilofiar kuchaydi,
Yevropa Ittifoqiga endigina a’zo bo’lgan mamlakatlar, ayniqsa, Buyuk Britaniya,
muammolarni birgalikda bartaraf etish bobida YIda tarkib topgan ayrim
tamoyillarni o’zgartirishga zo’r berib harakat qildilar.
Kurslarni tartibga solishdagi bu tizimda YVB (Yevropa valyuta birligi)
markaziy mavqeni egalladi, YVB YIga a’zo bo’lgan mamlakatlar valyutalari
rasmiy kurslari hisob-kitobi uchun hamda ana shu valyutalar bozor kurslarining
harakatini nazorat Clilib turish uchun negiz bo’ldi, Shu taxlit boshqarish,
shuningdek, valyuta bozorlaridagi Markaziy banklarning an’anaviy intervensiyasi
yo’li bilan ham ayrim valyutalar kursini bevosita YVBga nisbatan boshqarish ham
amalga oshirildi. YVB hisob-kitob, to’lov va zaxira vazifalarini juda cheklangan
miqyosda va valyuta munosabatlarining ancha tor sohalarida bajardi@ Bu esa
ilmran yutuqlari keng ko’lamda qo’llaniladigan tarmoqlar taraqqiyotidagi
qoloqlikni yana ham chuqurlashtirdi, Umuman xo’jalik ravnaqining sekinlashuviga
Olib keldi,
Yevropa Ittifoqining mustaqil kuch sifatida qaror topishini mushkullashtirdi-
Uchinchi bosqiche 1980 yillaming o’rtasiga kelib Yévropa IttifOqi o’z
ravnaqining qaltis dovoniga yetib keldi, Jahondagi iqtisodiy va siyosiy vaziyat tez

o’zgarib boraetgan bir sharoitda Hamjamiyat oldida bir qancha murakkab
muammolar ko’ndalang bo’ldi. Bular G’arbiy Yevropa sanoatining
raqobatbardoshligini ko ł
tarish zarurati bilan hamda AQSH va Yáponiyadan
texnologik jihatdan orqada qolishini bataraf etish bilan bog’langan cdi. Yevropa
Ittifoqini turg’unlikdan chiqarish maqsadida qator chora-tadbirlar ko’t’ish uchun
YIga a’zo bo’lgan mamlakatlaming hukumatlararo konferensiyasi chaqirildi.
Konferehsiyada yagona Yevropa hujjati (YaYH) imzolandi, Bu yangi hujjat o’z
ahamiyati jihatidan Yevropa Hamjamiyatini ta’sis etish to’g’risidagi muhim
hujjatlarga tenglashtirdi. YaYH mazkur Hamjamiyatga a’zo bo’lgan 12
mamlakatning milliy parlamentlari tomonidan ratifikatsiya qilindi va 1987 yilning
I iyulidan boshlab amal qila boshladi,
YaYHning imzolanishi G’arbiy Yevropada integratsiyaning ravnaq topishida
yangi bosqich bo’ldi. Uning asosiy xususiyatlari quyidagilardan iborat: yagona
ichki bozomi shakllantirishni yakunlash, integratsiya doirasini kengaytirish (uni
fan va texnikaga joriy etish, valyuta munosabatlari, atrof-muhitni muhofaza ełish)
hamda Yevropa Ittifoqining millatlar doirasidan chiqib ketishini kuchaytirish,
Integratsiya jarayoniga tashqi siyosat masalalarining ham qo’shilishi mazkur
bosqichńing sifat jihatdan yangi unsuri bo’ldi, Bu esa Yevropa Ittifoqini mustaqil
”siyosiy birlikka” aylantirish tendensiyasini kuchąytirdi.
YI taraqqiyotining to’rtinchi bosqichida valyuta integratsiyasi jarayoniga
jo’shqinlik baxsh etishga yana bir karra urinish bo’ldi, 1990 yilning dekabr oyida
Rim shahrida bo’lib o’tgan YIga a’zo bo’lgan mamlakatlarning hukumatlaram
konferensiyasida iqtisodiy va valyuta ittifoqi to’g t
risidagi Bitimni tayyorlashga
qaror qilindi. Ana shu hujatning qabul qilinishi YIga a’zo bo’lgan mamlakatlar
iqtisodiyotini yanada mustahkam muvofiqlashtirib turishga, barcha valyutalarning
Yevropa valyuta ittifoqiga to’la-to’kis qo’shilishiga, hamjamiyat Markaziy
banklari boshqaruvchilari qo’mitasi huquqlarining kengayishiga imkon berdi. Ana
shu bitinł asosida Markaziy banklarning Yevropa tizimi (MBYT) łuzildi. Bu tizim
biror-bir mamlakat boshqaruvi milliy idoralarida batamom mustaqildir va Yevropa

Ittifoqi valyuta va bank sohalarini tartibga solib turadi- Bundan tashqari, ushbu
bitimga ko’ra qat’iyat bilan belgilab qo’yilgan valyuta kurslariga ötish, Yevropa
Ittifoqining yagona valyutasi yevroga o’tish hamda YIga a’zo bo’lgan barcha
mamlakatlarning oltin-valyuta rezervlarini Yevropa Markaziy banki (Mayndagi
Frankfurt shahri, Germaniya) nazoratiga berish nazarda tutilgan edi.
1.2. Yevropa integratsion jarayonlarining ehuqurlashuvi va bugungi
kundagi ahamiyati
Agarda, Yevropa integratsiyasining tarixda va hozirda tutgan o’rni haqida fikr
yuritadigan bo’lsak, uning eng muhim vazifasi tinchlikni saqlash ekanligiga amin
bo’lamiz, Hozirda, Yevropa integratsiyasining nima maqsadda paydo bo’lganligi
unutilib, uning faoliyati faqatgina Yevropa aholisining faravon va baxtli hayot
kechirishiga qaratilgan degan fikr paydo bo’lgan. Bunday fikrning paydo
bo’lishiga dunyo aholisining YIning ko’zlagan asosiy maqsadlarini oxirigacha
tushunib yetmasligi, uning tasllkilotlarida qabúl qilinayotgar; qaror va qonunlar
Yevropa aholisining hammasining manfaatlarini o’zida aks ettira olmaganligida
bo l
lsa kerak, Ammo, bu tashkilotning nafaqat Yevropa qit’asi uchun, balki butun
jahon hamjamiyatida insoniyat hayot jabhasining har bir sohasida muhim o’rin
tutishi hammaga ayon. Demak, Yevropa integratsiya jarayoni nafaqat Yevropa
aholisini, balki butun dunyo aholisining bugungi va kelajakdagi taqdirida muhim
ahamiyat kasb etishini unutmaslik lozim-
Yevropadagi integratsion jarayonlarning kengayishi mumkinligi va hattoki
zarurligi 1957 yil Rim shartnomasida mutahkamlangan„ 1973 yilda Yevropa
integratsjyasida dastlabki kengayish yuz berdi. Yevropa integratsiya jarayoniga
Angliya, Irlandiya va Daniya qo’shildi’„ Angliyaning YIHga qo’shilish uchun
1961, 1965 va 1967 yillardagi harakatlari Fransiya prezidenti Sharl de Gollning
tashabbusi bilan Fransiya tomonidan Angliyaning a’zoligiga veto qo’yilganligi
sababli omadsizlikka uchradi. Sharl de Gollning bu harakatlarining ham o’ziga
yarasha sabablari bor edi, U Angliyani doimo Yevropadan geografik jihatdan
ajralih turganligi va ko’p holatlarda AQSH siyosatiga yon bosishini ro’kach qilib,

agarda YeHga a’zo bo’lsa bu Yevropa integratsiyasiga putur ełkazadi deb hisoblar
edi-
YI kengayishining barcha bosqichlarida Fransiya bu jarayonni butun
Yevropani qamrab olmog’i lozim deya qo’llab - quvvatlab kelmoqda,
Faqat istisno tariqasida Fransiya qarshi bo’lgan Yevropa Iqtisodiy
Hamjamiyatiga faqat 70-yillarning o’rtalarida a’zo bo’lishga erishgan Buyuk
Britaniya va YIning boshqa a’zolari kabi Parij ham inson huquqlarining jiddiy
buzilishi va mamlakat siyosatida armiyaning haddan tashqari kata roli tufayli qator
yillar davomida Ylga kirishga tayyor emas deya hisoblab kelingan Turkiyani
kiritish mumkin,
Fransiya YI kengayishiga qulay shart — sharoit yaratishga solmoqli hissa
qo’shmoqda. Yevropa Kengashining Parij rahbarlik qilgan 2000 yil ikkinchi
yarmida Ylning kengayishi va ayrim institutsional islohotlarni ko’zda tutuvchi
Nissa shartnomasi imzolandi. UShbu huijatda nafaqat ittifoqning kengayishi bilan
bog’liq masalalar, shuningdek, har bir davlatning manfaatlari alohida ko’rsatib
o’tilgan,
Ylning kelajakdagi ko’rinishi borasida Yévropa federatsiyasini qo’llab
quvvatlayotgan Germaniyadan farqli ravishda Fransiya teng huquqli davlatlar
ittifoqi konfederatsiyani yoqlamoqdav
Ko’plab bahs — munozaralarga sabab bo’gan Markaziy va Sharqiy Yevropa
(MSHY) davlatlarining YI bilan birlashishi g’oyasi 80 — yillarning oxirida payda
bo’ldi.
1990 yil yanvar Dublinda bo’lib o’tgan tashqi ishlar vazirlari uchrashuvida
birlashishning asosiy yo’nalishlari ishlab chiqildi.
1992 yil iyunda Lissabonda Yevropa Kengashining sammilida MSIIY
davlatlariga har tomonlama yordam ko t
rsatish to’g’risida qaror qabul qilingan
bo’lsada; fzolikning aniq tamoyil va kreteriyalari ishlab chiqilrnadi- Lissabon
sammitining asosiy yutug’i «integratsiyaning kengayishi va chuqurlashishi parallel

olib borílishi, kengayish integratsiyaning chuqurlashishi darajasini pasaytirmasligi
lozimligi» borasida qaror qabul qilindi.
O’sha davrdan boshlab, «o’n ikkilar» iqtisodiy jihatdan yuksalish pallasiga
kirdi. 1993 yilga kelib ularning jahon savdo aylanmasidagi ulushi 20 foiz eksport
va 19,2 foiz import bilan qayd etildi. 1994 yil Avstriya, Finlandiya, Shvetsiya Ylga
teng huquqli a’zo bo’lib kirish iltinnosnomalari bilan chiqishadilar va 1995 Yil
Ylning teng huquqli å’zolariga aylanishadi,
Integratsiyaning bu tahlit chuqurlashuvi uning muttasil kengayib borishiga
zamin hozirladi, 1995 Yil Avstriya, Shvetsiya va Finlandiya tashkilotga a’zo bo’lib
kirdi. Bu davrga kelib, 15 ta katta-kichik davlatlarni birlashtirgan Yevropa Ittifoqi
tashkiloti 3.234 ming kv.km hududni qamrab olib, mazkur hududda 370.9 mln.
aholi istiqomat qilardi, Uning jahon bozoridagi eksporti umumiy miqdorning
20.2 foizi, importi esa 17.9 foizini tashkil etdi.
1997 yilgi Lyuksemburg samrniti YI ning bosqichma — bosqich kengayishi
to’g’risida siyosiy qaror qabul qildi, Hundan tashqari doimiy harakatdagi siyosiy
tavsiyalar ishlab chiquvchi forum tashkil etildi, O’sha yili Yevropa integratsiyasi
jarayonida yana bir muhim qadam qo’yildi, Ylda boshqaruvni yangi vujudga kelgan
shart - sharoitlarga moslashtirish uchun Amsterdam shartnomasi imzolandi. Ushbu
shartnomalar natijasida Yevropa Parlamentidagi deputatlar soni 700 tadan oshib
ketmasligiga kelishib olindi. Shuningdek, Yevropa pul birligini joriy qilishda ayrim
yutuqlarga erishish uchun Yevropa Markaziy Bankiga normativ aktlar chiqarish
vakolati berildi. Shuningdek, Amsterdam shartnomasida YIga a’zo davlatlar
zimmasiga birgalikda terrorizm, kontrabanda va jinoyatchilikga kurashda o’zaro
hamkorlik munosabatlarni o’rnatish yuklangan.
Jåhon iqtisodiyoti integratsiya, ya’ni yaqinlashuv yo’lidan bormoqda. Agar
G’arbiy Yevropadagi integratsion jarayonlarni ko’zdan kechiradigan bo’lsak, u
holda uning rivojlanishini bir qancha bosqichlarga bo’lish va ulardan ayrim
elementlarini har bir bosqichda oyoqqa turganligini anglab olamizt
l) Umumiy bozor va yagona savdo siyosati;

2) Yagona agrar siyosat;
3) Yevropa valyuta tizimi:
4) ilmiy-texnikaviy integratsiya;
5) Siyasiy integratsiyaning elementleri.
Yevropa İntegratsiya jarayonining o’ziga xos xususiyati shutıdan iborat ediki,
ıarixda kuzatilgan Yevropa davlatlari orasidagi tuzİlgan harbiy itlifoqlardan farqli
ravishda, ushbu jarayon natİjasİda dastlab iqtİsodİy, hozirda esa siyesiy davlatlar
İtiİfoqİ vujudga kelgan, Tarixda Yevropa davlatlarining bir maqsad atrofida
birlashishi ko’p kuzatilgan biroq bu turdagi keng ko’lamli integratsion birlashish
aynan sını davrga kelib yuz beydi, Yevropadagi integratsion jarayonlar mahsuli
bo’lmish Yevropa ittifoqining Yevropada linchlik va demokraliyani tarqatish
yo’lİda olib borgan sa’y-harakatlari 2012-yilda Nobel mukofoiİ bilan ıaqdirlanish
ham fikrimiz isbotidir

2-BOB. Yevropa ittifoqi - xalqaro integratsiyaning oliv
shakli
2.1. Yevropa ittifoqi strukturasi, faoliyati va jahon hamjamiyatida
tutgan
Yevropa Ittifoqiningjahon iqtisodiyotidagi o*rni alohida e t
tiborga molik.
Dunyoda ishlab chiqariladigan urnumiy ichki mahsulotning 28 fòizi Ittifoq
hisobiga to’g’ri keladi. Uning jahon savdo aylanmasidagi eksport-import ulushi esa
20 foiz, ya’ni 4 01 1.357 mlnv yevroga tengdir, Dunyodagi eng katta darornadga
ega deb e’tirof etilgan 500 ta yirik kompaniyaning 161 tasi Yevropa
Ittifoqidaioylashgan
1-lshbu xalqaro tashkilotning tashkil topish tarixi aslida 1947 yilda «Ko t
mir va
po’lat» konsernining tashkil topishidan boshlanadi„ 1993 yilda Yevropa Ittifoqi
nomini Olgan tashkilot Maastrixt (Niderlandiya)da 12 ta davlatning rahbarlari
imzolagan shartnomaga binoan vujudga kelgan federativ davlat xususiyatlarini
o’zida birlashtirgan davlatlararo birlashmadir
Yevropa Ittifoqining maqsad va vazifalari quyidagilardir:
l) Yevropa xalqlarining yaqin ittifoqini tashkil etish, muvozanatlashgan va
uzoq muddatli iqtisodiy taraqqiyotga ko’maklashish, bunda, ayniqsa,
quyidagilardan foydalanish: ichki chegaralari bo’lmagan makonni yaratish;
iqtisodiy va ijtimoiy xamkorlikni kuchaytirish; yagona valyutani joriy•etish;
2) xalqaro soxada, ayniqsa, tashqi siyosatni va xavfsizlik soxasidagi siyosatni,
kelajakda esa mudofaa siyosatini birgalikda yuritish orqali o’z moxiyatini
tasdiqlash;
3) adliya va ichki ishlar soxalaridagi xamkorlikni rivojlantirish„
Keyingi 50 yil davomida beshinchi marła o’z safiga yangi a’zolarni qabL11
gilgan bu tashkilot siyosiy, iqtisodiy, madaniy, xarbiy-texnik, ilmiy„texnologik
xamkorlikning sifat jixatdan eng zamonaviy ko’rinishi bulib, xozirgi davrda 27
davlat uning a’zosidir, Yalpi ichki maxsulot ishlab chiqarishning jon boshiga 22

ming dollardan ortik kiymatni tashkil etayotganligi shubxasiz, bu xamkorlikning
samarasidir. Xududi 4,2 million kv-km-ni, axolisi esa 455 milliondan ortiq
kishini tashkil etgan bu xududda Buyuk Britaniya, Daniya va Shvetsiyani
xisobga olmaganda 2002 yilning I yanvaridan buyon yagona pul birligi - yevro
amal kilmoqdall
Yevropa Ittifoqining oliy ijrochi organlari - Yevropa Ittifoqi Kengashi,
Yevroparlament va Yevrokomissiyadir. Yevropa Ittifoqi Kengashining 1996 yil
iyunda Florensiyada (Italiya) bo’lib o’tgan yig’ilishida Prezident L A. Karimov
boshchiligidagi O’zbekiston delegatsiyasi ishtirok etdi. Uchrashuv jarąyonida
"Uzbekiston va Yevropa Ittifoqi o’rtasidagi sherikchilik va xamkorlik
to’g’risida»gi kelishuv imzolandi. Yévropa Ittifoqida erishilgan yuksak natijalar
tajribasi davlatlararo boshqa tashkilotlar uchun xam, muayyan hir davlatning
taraqqiyoti uchun xam foydadan xoli emas.
Shu bois, Prezident I. A. Karimov: «MDXning istikboli Yevropa Ittifoqi kabi
modelning amalga oshirilishida kurinadi. Aynan shu model MDXni jonlantirishi,
tonga łoza xavo berishi mumkin. Xamdo’stlikning xar bir a’zosi o ł
zining
munosib o’rnini topa oladigan istiqbol - bu Yevropa Ittifoqi modeli asosida
rivojlanish, deb o’ylayman.
Albatta, demokratiyani rivojlantirish va demokratik jamiyat qurish soxasida
xam biz Yevropa Ittifoqi andozalarini qo’llashimiz kerak bo’ ladi. Bu — mening
qat’iy
fikrim. Yevropa Ittifoqiga xos demokratik qadriyatlar, inson tafakkuri, ta’lim
tizimi, ijtimoiy kafolatlar, axolining ijtimoiy huquqlari — bularning barchasi biz
uchun to’la mos keladi. Men ushbu tizimni ko’r-ko’rona ko’ehirib olishni nazarda
tutayotganinł yo’q, albatta. Bizning o’z mentalitetimiz, o’z muammolarimiz bor
va biz bu jixatlarni xisObga olamiz» deb ta’kidlaydi lS
Yagona Yévropa akti Vazirlar Kengashi qarorlarini qabul qilish tartibiga
muxim o’zgartirishlar kiritdi Yágona Yevropa Akti bilan yagona bozorni bunyod

etishga taůlluqli barcha muammolar bo’yicha ko’pchilik oVoz bilan qaror qabul
qilishgaruxsat etiladi,
Yangi shartnomaga muvofiq quyidagilar ta’sis etildi:
1) Yagona umumYévropa fiłqaroligi: qatnashuvchi mamlakatlarning fuqm•lari
o’z. o’zidan Yevropa Ittifoqining fuqaroligini oladi,
2) Iqtisodiy va valyuta Ittifoqi: qatnashuvthi mamlakatlar va umuman
xanyjamiyat iqtisodiy siyosatining asosiy yo’nalishlari Vazirlar Kengashi
tomonidan qabul qilinadi, u shuningdek, xar bir mamlakat va umuman
xamjamiyat iqtisodiy rivojlanish jarayoni qanday borayotganligini kuzatadi.
Yevropa valyuta Illifoqining umumiy’ pul birligi joriy etilgan 1999 yil I
yanvardan boshlab” yevro’t deb nomlanuvchi pul birligi amalda yuritila
boshlandi. 2000 yil 1-yanvardan boshlab umtniy pul kupyuralari chiqarish yo’lga
qo’yildi, 2002 yil I-yanvardan boshlab hu pul birliklari Yévropa Ittifoqiga a’zo
davlatlar milliy pul birliklari bilan parallel ravishda qo’llaniladi va 2002 yil I-
iyuldan boshlab esa milliy pul birliklari yo’qotilib, to’la xolda xisob-kitoblar
‘Vyevro’tda amalga oshirila boshlaydi, 3) Siyosiy Ittifoq. U quyidagi tarkibiy
qisnilarni o’z ichiga oladi:
• Tashqi ishlar va xavfsizlik soxalarida yagona siyosat, umumiy
mudofaa siyosatini ishlab chiqish, yevropada qurolsizlanish va qurol-yaroqlarni
namrat qilish, yadro qurolini tatqatmaslik va xavfsizlikning iqtisodiy jixatlari
ustida ish Olib boorish;
• Yevroparlament moxiyatini kuchaytirish;
• Xamjamiyat vakolatlarini kengaytirish;
• Ichki ishlar va Odil sudlov soxalarida, xususan boshpana berish,
immigratsiya va Viza tartibi kabi masalalarda yagona siyosat yuritish.
Yevropa Ittifoqi muvaffaqiyatlariga va uning yangi a’zolarini jalb qilish
qobiliyatiga quyidagi uchta omil sababchi bo’lmoqda:

• O’zaro bir-biriga bog’liqlikni vaxamkorlikni taqozo qiluvchi iqtisodiy
asos;
• Huquqiy qoidalar tantanasi;
• Kelishuvlar va yon berishlarga asoslangan qarorlar qabul qilish jarayonining
demokratik xususiyati.
Yevropa Xamjamiyatini ta t
sis etish to’g’risidagi Shartnomalarda belgilangan
vazifalarni bajarish uchun bir qator Yevropa muassasalari tuzilgan.
Ulardan birinchisi - Yevropa Xamjamiyati Komissiyasi Yevropa Ittifoqining
ijroiya organidir, Uning 17 a’zosini milliy xukumatlar tayinlaydi- Vakillar to’rt
yilga tayinlanadi, Komissiyaning asosiy ishchi tillari fransuz, ingli7. va nemis
tillari bo’lsada, barcha rasmiy xujjatlar qolgan 9 tilga albatta tarjima qilinadi,
Komissiya Xamjamiyatning turli fondlari va dasturlarini, jumladan, Yevropa
Ittifoqida qatnashmaydigan mamlakatlarga yordam ko’rsatishga qaratilgan fondlar
va dasturlarni xam boshqaradi 14
Vazirlar Kengashi - Bu qarorlar qabul qilish organidir; uning doirasida milliy
xukumatlarning a’ zolari muzokaralar o’tkazadilar. Vazirlar Kengashining
lavozimini barcha qatshashuvchi mamlakatlarning vakillari navbatma-navbal
egallaydilarv Ularning xar biri bu lavozimda 6 turadi, rais vazifasini tashqi
ishlar vazirlari-bajaradilar.
Yevroparlament - Yevropa xalqlarining demokratikjarchisi xisoblanadi. LJnda
umumiy ovoz berish yo’li bilan saylanadigan 518 deputat bor, Asosiy vazifasi
Komissiya faoliyatini nazorat qilish, Hamjamiyat byudieti va qonunlarini
maq’ullash va ularga o’zgartirishlar kiritish. Yevroparlament a’zolari 5 yilga bir
mafia saylanadilar 15
Yevropa sudi - Xamjamiyatning boshqa xalqaro tashkilotlaridan farqi
shundaki, YI ga a’zo manilakatlar imzolagan shartnomalarni ijro etish ular uchun
majburiy ekanligidir. Yevropa sudi 13 sudyadan, shu jumladan, xar bir

mamlakatdan bittadan va bosh advokatlardan iborat. Sudyalar 6 yil muddatga
saylanadilar. Yevropa sudining mavjudligi YI qonunchiligining qatnashuvchi
mamlakatlar tomonidan noto’g’ri talqin etilishining oldini oladi16
Yevropa kengashi • 1974 yilda tuzildi. Yevropa Kengashi oliy bosqich
axamiyatni kasb etib, murakkab xollarda, Hamjamiyatning boshqa muassasalari
bilan kelishishga erishishning iloji bo’lmagan xolatlarda YeIK va Vazirlar
Kengashi unga murojaat etashlari mumkin13
2.2 Yevropa ittifoqi-O’zbekiston munosabatlari
O’zida 27 ta davlatni birlashtirgan, aholisi* jihatidan Xitoy va Ilindistondan
keyingi uchinchi, yer maydoni jihatidan esat dunyodagi yettinchi o’rinda bo’lgan
Yevropa Ittifoqi tashkiloti va uning a’zo davlatlari bilan ko’p tomonlama va ikki
omonlama aloqalar manilakatimiz tashqi siyosatining asosiy yo’nalishlaridan
hisoblanadi,
Birinchidan, Yevropa Ittifoqining ilg’or davlatlari (Buyuk Britaniya,
Germaniya, Italiya, Fransiya) O’zbekiston uchun yuqori texnologiyalaž’
manbaidir. Samolyotsozlik, mashinasozlik, qishloq xo’jaligi, farmatsevtika,
qurilish va umuman, ishlab ehiqarishning barcha sohalariga eng zamonaviy
Cr•arb texnologiyalarini jalb etish respublikamizda kichik va o’rta biznesni
rivojlantirishda muhim ahamiyat kasb etadi,
lkkinchidan, Yevropa Ittifoqi o’zining barcha a’zo davlatlari bilan bir
butunlikda O’zbekistonning tayyor va xomashyo mahsulotlari uchun MI)Hdan
keyingi eng katta iste’mol bozorini tashkil qiladi
Shuningdek, G’arbiy Yevropa savdo-sotiq sohasida mamlakatimizning eng
asosiy hamkori bo’lib qolmasdan sarmoyalarning asosiy manbaidir.
Mustaqillikdan keyingi dastlabki yillardayoq, xorijiy Yévropa sarmoyalarini
mamlakatimizga jalb etish masalasiga katta e’tibor qaratilib, ular uchun qulay
investitsiyaviy iqlim yaratib kelinmoqda.
Hamkorligimizning yana bir muhim jihati — bu mintaqaviy va global
xavfsizlikni saqlash hamda ta’mińlash masalasi bilan bog’liq, Xalqaro terrorizm,

narkóbiznes, ekstremizm va boshqa ko’rinishdagi transmilliy tahdidlarga qarshi
kurash va mintaqaviy barqarorlikni ta’minlashdan har ikki tomon birdek
manfaatdor,
O’zbekistoning Yevropa Ittifoqi bilan ikki tomonlama muloqoti faol
xarakterga ega bo’lib, u 5 asosiy qo’shma organ doirasida amalga oshirilmoqda:
Hamkorlik kengashi, Hamkorlik qo’mitasi, Parlament hamkorligł qo’miłasi, Savdo
va investitsiyalar bo’yicha quyi qďmita hanłda Adliya, ichki ishlar va boshqa
masalalar bo’yicha quyi qo’mita.
Hozirgi kunga qadar Hamkorlik Kengashining 9 ta yig’ilishi (oxirgisi 2009
yil sentyabrda Bryusselda), Hamkorlik qo’mitasining 8 ta yig’ilishi (oxirgisi
2010 yil iyulda Toshkentda), Parlament hamkorlik qo’mitasi 8 ta yig’iilishi (2010
yil oktyabr, Toshkent), Savdo va investitsiyalar bo’yicha Kichik qo’mita 7 ta
yig’ilishi, Adliya, ichki ishlar, inson huquqlari va boshqa turdosh masalalar
bo t
yicha Kichik qo’mita 7 ta yig’ilishi (2010 yil may, Bryussel) o’tkazildi
O’zbekiston bilan keng jabhali hamkorlik aloqalarini yo’lga qo’yish Yevropa
Ittifoqi va uning a’zo davlatlari uchun ham ayni muddaodir. Xususan,
Yevropa Ittifoqi Komissiyasi o’zining 1995 yilda qabul qilingan «Markaziy
Osiyoning yangi mustaqil davlatlari bilan aloqalar to’g’risida
Kommunikatsiya»sida bu haqda alohida to’xtalib o’tadi- Kommunikatsiyada
«lttifoq Markaziy Osiyoda muhim manfaatlarga ega. Bu manfaatlar ham iqtisodiy,
ham geosiyosiy ahamiyat kasb etadi. Ayniqsa, mazkur mintaqani xizmatlar, turli
jihozlar va sarmoya bilan ta’minlab turuvchi Yevropa Ittifoqi, ayni vaqtda,
mintaqadan chiquvchi energetika mahsulotlarining sezilarli imkoniyatlarga ega
bo’lgan iste’molchisi ham ekanligidan kelib chiqib, bu hududda energetika
sektorining rivojlanishidan alohida manfaatdorligi» qayd etiladi. Keyinchalik
Yevropa Ittifoqi Kengashi tomonidan 2007 yilning 30 mayida qabul qilingan
«Yevropa Ittifoqi va Markaziy Osiyo: Yangi sherikchilik uchun strategiya» deb
nomlangan hujjatda Yevropa
Ittifoqining mintaqadagi strategik manfáatlari yanada yaqqol Toda etilgan,

Yevropa Ittifoqi va O’zbekiston munosabatlari ana shunday o; zaro teng
manfaatdorlik asosida qarortopdi, 1991 yil 31 dekabrda «CYn ikkilaming qo’shma
deklaratsiyasi» bilan Yevropa hamjamiyatlari va ularning o’sha paytdagi 12 ta a’zo
davlati O’zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligini e’tirof etdi. 1992 yil 15
aprelda O’zbekiston Respublikasi Hukumati va Yevropa hamjamiyatlari
Komissiyasi o’rtasida o’zaro anglashuv memorandumi imzolandi. 1994 yil 16
noyabrda tomonlar o’rtasida diplomatik munosabatlar o’rnatildi. O’zbekiston
Respublikasining Yevropa hamjamiyatlari qoshidagi Missiyasi 1995 yil 6 maydan
e’tiboran Bryussel shahrida o’z faoliyatini boshladi. 2002 yil oktyabrda esa
Yevropa, Ittifoqi Komissiyasining mamlakatimizdagi faoliyatini amalga oshirish va
boshqarishni qo’llab-quvvatlash maqsadida Yevropa hamjamiyatlarining
O’z’bekistondagi diplomatik vakolatxonasi vazifasini vaqtincha bajarib turuvchi
«Yevropa Uyi» Toshkentda o’z faoliyatini boshladi 20
O’tgan yillar davornida o’zaro aloqalarning shartnomaviy-huquqiy asoslari
ham shakllanib va mustahkamlanib bordiv
1996 yil 21 iyunda Florensiyaning (Italiya) «Fortema de Basso» qal’asida
bo’lib o’tgan Yevropa Ittifoqi a’zo davlatlarining davlat va hukumat rahbarlari
darajasidagi navbatdagi oliy sammitida Yevropa hamjamiyatlari va ularning a’zo
davlatlari bilan O’zbekiston Respublikasi o’rtasida «O’zbekiston Respublikasi,
bir tomondan, va Yevropa Hamjamiyatlari hamda ularga a’zo davlatlar, ikkinchi
tomondan, o’rtasida sherikchilik ta’sis etuvchi Sheriklik va hamkorlik
to’g’risidagi bitim» imzolandi. Bitimni imzolash chog’ida O’zbekiston
Respublikasi Prezidenti ushbu shartnoma Yevropa Ittifoqi va mustaqil
O’zbekiston munosabatlarida yangi burilish nuqtasi bo’lib xizmat qilishini
hamda yosh davlatimizning ijtimoiyiqtisodiy rivojlanishi uchun keng
imkoniyatlar ochishini ta’kidladi: «Biz bu munosabatlarga tashqi siyosatimizning
mamlakåtimizning jahon hamjamiyati va jahon xo’jaligiga integratsiyalashuviga
qaratilgan ustivor yo’nalishi deb qaraymiz

Hozirgi kunda Sheriklik va hamkorlik bitimi Yevropa Ittifoqi va
O’zbekiston o s
rtasida imzolangan o’nga yaqin boshqa bitimlar bilan birgalikda
amal qilib keltnoqda.
2001 Yil 1 1 sentyabr voqealaridan so’ng ikki tomonlama munosabatlar
rivoji, ayniqsa, yangicha tus Oldi- Yevropa IttifOqi Markaziy Osiyoning strategik
ahamiyati va mintaqadagi barqarorlikni ta’minlashda O’zbekistonning hal qiluvchi
mavqeini tushunib yetdi. Shundan kelib chiqqan holda, 2001 yilning 8-9 va 17
oktyabrida bo’lib o’tgan Yevropa Ittifoqining Lyuksemburg Kengashi va 19
oktyabridagi Gent sammiti tashkilotning Markaziy Osiyo davlatlari bilan
aloqalarini kuchaytirishni zarur deb topdi. 2001 Yil 1 1 sentyabr voqealaridan
keyin Yevropa IttifOqi davlatlari ham xalqaro terrorizmga qarshi tuzilgan xalqaro
koalitsiyaga qo’shilgan holda o’z qo’shinlarini Afg’onistonga yuborishdi. Ayrim
davlatlar, Shu jumladan, Germaniya O’z harbiy kontingentini Afg’onistonning
shimolida, bir qismini esa Termiz shahrida joylashtirdt, 22
2002 Yil 29 yanvarda Bryussel shahrida bo’lib o’tgan O’zbekiston —
Yevropa Ittifoqi Hamkorlik kengashining uchinchi majlisida Markaziy Osiyo
davlatlariga qaratilgan TASIS dasturining byudjeti 25 mln.dan 50 mln.ga, ya’ni
ikki hissaga ko’paytirilganligi tashkilot vakillari tomonidan rasman ma’luïïl
qilindi 23
Shuningdek, bu majlisda mintaqa mamlakatlari, ayniqsa, O’zbckiston
bilan aloqalarga ustuvor mavqe berish, siyosiy, transport, energetika, savdo,
investitsiya sohalaridagi hamkorlikni yanada kuchaytirish lozimligi ta’kidlandi.
Ikki tomonlama munosabatlarda iqtisodiy va savdo-sotiq aloqalari eng
ustuvor yo’nalish hisoblanadi. O’zbekistonning Yevropa Ittifoqi va uning a’zo
davlatlari bilan savdo aloqalari katta salmoqni tashkil etadi.
O’zbekistonning Yevropa Ittifoqi bilan aloqalari iqtisodiyot sohasida ham
yildan-yilga kengayib bormoqda, Yevn:va Ittifoqining faol a’zolaridan bo’lgan
Germaniya O’zbekistonning Yevropa Ittifoqidagi eng yaqin hamkori hisoblanadi.
Germaniya Markaziy Osiyoda ro t
y berayotgan o’zgarishlarga doimo nemislarga
xos xolislik bilan yondashgan va doimo qo’llab-quvvatlagan24

Ikki tomonlama savdo aloqalarining umumiy hajmi 1993 yilda 545 mln.,
2006 yilda 1.1 mlrd. AQSh dollarini tashkil etgan bo’lsa, 2010 yilda bu
ko’rsatkich 1 mlrd, 759 mln. AQSh dollariga yetdi. Undagi Germaniya, Buyuk
Britaniya, Fransiya, Italiya kabi yirik davlatlarning salmoqli ulushi saqlanib
qolayotgan bo ś
lsa-da, Kipr, Chexiya, Sloveniya, Estoniya, Polsha kabi Yevropa
Iltifoqi yangi a’zo davlatlarining ulushi ortib borayotganligi quvonarli holatdir.
Yevropa eksporti mahsulotlarining asosiy qismini elektr jihozlari va mashinalar,
qishloq xo’jaligi va plastik materiallar tashkil etsa, O’zbekiston eksportining
katta ulushi to’qimachilik mahsulotlari va qimmatbaho metallardan iborat.
Qisqacha qilib aytganda, O’zbekiston — Yevropa Ittifoqi iqtisodiy va savdo
munosabatlari bir maromda rivojlanib kelmoqda. Tomonlar orasidagi tovar
ayirboshlash hajmi o’tgan 20 yil ichida salkam to’rt barobarga ko’paydi. Biroq
ikki tomonlama savdo aloqalarining imkoniyatlari cheksizdir,
Yevropa Ittifoqi va O’zbekiston aloqalari mintaqalararo miqyosda ham
rivojlanib bormoqda. O’zbekiston Yevropa Ittifoqining BONIKA (Chegara
hududlarida xavfsizlikni ta’minlash), KADAP (giyohvand moddalarga qarshi
kumshish), TRASYeKA (transpolt), INOGYeYT (energetika), TYeMPUS
(ta’lim), INTAS (fan va tadqiqot) kabi mintaqaviy dasturlarda ishtirok etmoqda.
Mamlakatimizdagi barqaror siyosiy va iqtisodiy rivojlanish, huquqiy davlat
va fuqarolik jamiyatini qurish yo’lidagi bildamlik va yangi marralar, global va
mintaqaviy muammolarni hal etish yo’lidagi davlatimiz rahbarining aniq va
dadil
Tinchlik ta’límí va rnadaniyatlararo hamjihatlik markazi, Zamonaviy
siýosatshltnoslik: ‘łazariya va atnaliyot,
tashabbuslari, umuman, qo’lga kiritilayotgan barcha muvaffaqiyatlarimiz
hamkorlarimizning bundan o’n yil avvalgi qarashlarini tubdan o’zgartirib yubordi.
Global va mintaqaviy muammolarni hal etishda tomonlarning o’zaro anglashuv va
tushunish asnosidagi qarashlari tobora yaqinlashib

Markaziy Osiyoda tinchlik va barqarorlikni ta’minlash borasida Yevropa
Ittifoqi 2010 yilning iyun oyida Qirg’iziston janubida ro’y bergan voqealarga
munosabat bildirib, 2010 yil 25 oktyabrda bo’lib o i
tgan Yevropa luifoqi Tashqi
ishlar bo’yicha kengashining 3041-majlisida O’zbekiston Hukumatining g’oyat
vazmin ya oqilona yondashuvini yuqori baholadiv Davlatimiz rahbarining jahon
hamiamiyatiga yo’llagan chaqiriqlariga javoban, Ittifoqning Tashqi ishlar va
xavfsizlik siyosati bo’yicha oliy vakili Ketrin Eshton 2010 yil 18 dekabrda
Bryusseldagi o’z bayonotida Qirg’izistondagi demokratik islohotlar uchun
Ittifoqning tayyorligini bildirdi. Uchrashuv chog’ida J.BatT07,o O’zhekiston
Hukumatining Qirg’iziston janubidagi mojarolami butun mintaqa bo’ylab
yoyilishini oldini olishga qaratilgan va uzoqni ko’zlagan siyosatini yana bir bor
alohida e’tirof etdi
Yevropa Ittifoqi Orol fojiasi, Orolbo’yi mintaqasining ekologik,
ijtimoiyiqtisodiý va demografik muammolarga nisbatan hamda Orol dengizining
hayotbaxsh manbalari — Amudaryo va Sirdaryo suvlaridan oqilona foydalanish,
jumladan, gigant GESlar o’rniga tejamkor va ixcham energiya manbai qurish
taklifini ilgari surayotgan O’zbekiston Respublikasi rahbariyatining rasmiy
munosabatiga o’z xayrixohligini bildirib kelmoqda. Xususan, Yevropa
Ittifoqining Markaziy Osiyo bo’yicha maxsus vakili Per Mora 2010 yil I
noyabrda «Deutsche Welle» gazetasida bergan suhbatida Rog’un GESining
qurilishi loyihasi bo’yicha xalqaro ekspertiza o’tkazishni yoqlab chiqdi va
mazkur vazifani o’z zimmasiga olgan Jahon bankiga yordam berishga Ittifoqning
tayyorligini bildirdi. Shuningdek, «Biz bilåmizki, — dedi u, — Qirg’iziston
janubida sodir etilgan qonli voqealarda
jinoyat izi bor va unda narkobiznes ma’lum darajada rol o’ynagan. ...Ushbu
voqeani ob’ektiv o’rganish ustuvor vazifa. Men Kimmo Kilyunen rahbarligidagi
xalqaro tekshiruv komissiyasining ish boshlaganini olqishlayman», Ko’rinib
turganidek, bu borada ham Yevropa İttifoqi va C)’zbekisıon qarashlari
hamohangdir26

2011 yil 24 yanvar kuni O’zbekiston Respublikasi Prezidenti
Bryusselga tashrifi bo’lib o’tdi. Tashrif doirasida Yevropa
Komissiyasi prezidenti J,M.Barrozo va Yevropa Ittİfoqİning energeıika masalalari
bo’yicha komissari G,Ettinger bilan uchrashuvlar o’tkazildi. Shuningdek
O’zbekiştonda YI diplomatik vakolatxonasini (Delegatsiyasinij ta’sis etish
to’g’risidagi Kelishuv; (Yzbekiston Respublikasi va YI o’rtasida energetika
sohasidagi hamkorlik to’g’risidagi Bayonnoma hamda 2011-2013 yillarda
Yevropa Komissiyasi texnik ko’magİ indikativ dasturini amalga oshirish
to’g’risidagi Bayonnoma imzolandi 27
- Naıijada 2012-yil may oyida Yining
O’zhekistondagi vakolatxonasi rahbari lavozimi joriy etildi.
Global va mintaqaviy xavfsizlik tizimining eng zaiünuqtasi bo’lib
qolayotgan Afg’onistonda tinchlik o’rnatish va barqaror taraqqiyoiga yo’l ochish
borasida ham manfaatlar uyg’unligi va o’zaro izchil hamkorlikni kuchaytirish
isıagi yaqqol namoyoiı bo’lmoqda. «Nezavisimaya gazeta»ning 2009 yil 10
yanvar sonida e’lon qilingan Yevropa ittifoqining Markaziy Osiyo bo’yicha
maxsus vakili Per Morelning intervyusida ta’kidlanganidek, «Afg’oniston haqida
o’ylaganda darhol gap Eron yoki Pokiston haqida ketadi, biroq uning shimoliy
qo’shnitari O’zhekiston, Tojikiston va Turkmaniston haqida ozroq gapirarniz,
Biz barchamiz Afg’onistonda hal qilishimiz lozim bo’lgan murakkab vazifa
qarshisida turibmiz va bu masalada o’zaro maslahatlashuvlarimizni rivojlantirib
kelmoqdamiz. Bunda Yevropa Ittifoqining Markaziy Osiyo mamlakatlari bilan
siyosiy muloqotlari muhim omildir», Eslatib o’tish joizki, Yevropa Ittifoqi
Afg’onistonda tinchlik o’rnatish va mamlakat iqtisodiyotini tiklash ishiga eng
katta ulush qo’shayotgan homiy tashkilotdir„ U 2010 yilda bo’lib o’tgan Afg’on
muammosiga bag’ishlangan Kobuł va London xalqaro konferensiyalarining
tashkilotchisi sifatida maydonga chiqdi. 2002 yildan beri Ittifoqning
Afg’onistonga ajratgan insonparvarlik va iqtisodiy yordami qariyb I mlrď. 800
mln. yevroni tashkil etdi, Afg’onistonning

Markaziy Osiyo respublikalari bilan chegaralarini mustahkamlash orqali
Yevropa Ittifoqi mintaqamiz xavfSizligini ta’minlashga hissa qo’shib kelrnoqda.
O’z navbatida, O’zbekiston Afg’onistonda tezroq tinchlik va barqarorlik
o’rnatish istagini bildiribgina qolmay, ushbu mamlakatga xalqaro insonparvarlik
yordamini yetkazib berish va milliy iqtisodini tiklash ishlarida faol ishtirok etib
kelmoqda, Shu bois, Yevropa Ittifoqining nufużli siyosiy arbobi Afg’oniston
iqtisodi va infratuzilmalarini tiklash borasida (O’zbekiston ilgari gurayotgan
aniq taklif va Ioyihalar hamda amaliy sa’y-harakatlar uchun mamlakatimiz
Prezidentiga o’z minnatdorchiligini bildirdi.
Shunday bo’lsa-da, ushbu memorandum va tashrif chog’ida imzolangan
boshqa hujjatlar Yevropa Ittifoqi mamlakatlarining energetika manbalariga
bo’lgan hayotiy ehtiyojini qondirishgagina xizmat qilib qolmay, halki bugungi
kunda Yevropaliklar tomonidan «qo’shnilarimizning qo’shnilari» deb
atalayotgan Markaziy Osiyo davlatlari, xususan, O’zbekiston bilan o’zaro teng
va manraatli hamkorlik aloqalarining rivojiga yanada kengroq ko g
lam va turtki
beradi.

Xulosa
Mazkur kurs ishida Yevropada integratsion jarayonlarning tarixi, asosiy
bosqichlari va isliqbollarini o’rganish, Yevropa Ittifoqining tuzilish tarixi va
sabablari hamda uning bugungi kundagi faoliyati, shu bilan birga Yevropa
Ittifoqi• O’zbekiston aloqalarini tahlil qilish asosida quyidagi xulosaga kelindi:
Birinchidan, Yevropada integratsion jarayonlar o’ziga xos xususiyatga ega
bo’lib, jadalligi bo’yicha dunyoda eng samarali integratsiyalashuvga erishuyotgan
mintaqa hisoblanadi;
Ikkinchidan, tahlilllar va izlanishlar shuni ko’rsatadiki, Yevropada
integratsion jarayonlar nihoyalanishga erishmoqda va ‘Wagona Yevropa” g’oyasi
amalga oshishi istiqbolli rejalar asosida kutilayotgan real hodisaga aylanmoqda;
Uchnchidan, mintaqąning institutsional ko’rinishi — Yevropa Ittifoqi
xalqaro munosabatlarda Yevropa nomidan faoliyat Olib boruvchi asosiy aktor
sifatida maydonga chiqmoqda;
To’rtinchidan, Yevropa Ittifoqining fáoliyat doimsi kengayib bormoqda va
xalqaro va mintaqaviy jarayonlarning turli masalalarida hal qiluvchi va o’z ta’sir
doirasiga ega tashkilot sifatida baholanmoqda,
Qisqacha aytganda, Yevropa integratsion jarayonlarga tortilishi orqali
umummintaqaviy birlikka erishishga intilmoqda va turli to’siq va muammolarga
qaramasdan buni muvaffaqiyatli uddalab kelmoqda.

Yevropada integratsion jarayonlarning o’ziga xos

Sotib olish