Zamonaviy turizmning ijtimoiy va iqtisodiy ta'siri

Dokument ma'lumotlari

Narxi	15000UZS
Hajmi	448.2KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	13 Noyabr 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Iqtisodiyot

Zamonaviy turizmning ijtimoiy va iqtisodiy ta'siri

Sotib olish

$O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI GULISTON DAVLAT UNIVERSITETI IQTISODIYOT KAFEDRASI “TURIZM: NAZARIYA VA AMALIYOT” FANIDAN KURS ISHI Zamonaviy turizmning ijtimoiy va iqtisodiy ta'siri PAGE \* MERGEFORMAT4$ $MUNDARIJA: KIRISH…………………………………………………………………………….3 1. Zamonaviy turizm tushunchasi, mazmuni va uning turlari………………………...5 2. Zamonaviy turizmni tashkil qilishda axborotlardan foydalanish usullari va ta'siri………………………………………………………………………................10 3. Mamlaktimizda zamonaviy turizm holati va tahlili……………………………….14 4. Rivojlangan davlatlar ijtimoiy-iqtisodiy hayotida zamonaviy turizm tajribasi………………………………………………………...…………………….18 5. O’zbekistonda zamonaviy turizmni rivojlantirish istiqbollari……………….……24 XULOSA……………………………………………………………………...….28 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI …………………………31 PAGE \* MERGEFORMAT4$ $KIRISH Kurs ishining dolzarbligi. O’zbekiston sharoitida turizm rivojlanib borayotgan sohalardan hisoblanadi. Turizmni rivojlantirish mamlakat iqtisodiyotini barqaror o’sishiga va mamlakatimiz taraqqiyotiga sezilarli ta’sir ko’rsatadi.Turizm sohasini rivojlantirish va isloh qilish orqali, mamlakatimiz tarixini uning rivojlanish bosqichlari, tarixiy ahamiyatga ega yodgorliklarni jahonda keng tanitish imkoniyati yaratiladi. Turistlar sayohat etgan davlatlarda mehmonxona, restoran, transportning yanada rivojlanishiga olib kelishi mumkin. Bu esa ish o’rinlarining yaratilishini yaxshilaydi va insonlar uchun iqtisodiy imkoniyatlar o’sadi. Kurs ishining maqsadi. Ushbu kurs ishining maqsadi mamlakatimiz hududida turizm rivojlanishi ahamiyati, zarurligini va kelajak istiqbollarini belgilashga qaratilgan. Kurs ishining maqsadlari quyidagilar: - turizmning asl mohiyatini ochib berish; - turizmning iqtisodiy, siyosiy, ma'naviy va ijtimoiy ahamiyatini yoritib berish; - sohaga oid tushuncha va atamalarni ta'riflash; - O'zbekiston va jahon turizm biznesining ildizlarini o’rganishga asosiy e'tibor qaratildi. Kurs ishining vazifalari . Turizm xizmatlarining sotilishi orqali mamlakatning valyuta hisob-kitoblari uchun turizm daromadlari kiritiladi va mamlakat valyuta mablag’larining o’sishi ta'minlanadi. Uning vazifalari: - turizm va turist tushunchalarini ta'riflash, ularning ilk ko’rinishlari, taraqqiyoti, shakllanishi haqida ilmiy va daliliy manbalar keltirish; - turizm turlari va uning asosiy ko’rinishlarini belgilab chiqish; - turizm va turistning maqsadlarini aniqlab olish; - turizm marshrutlari va maxsus marshrutlar haqidagi bilimlarga ega bo’lish; Kurs ishining obyekti. O’zbekiston respublikasi “Zamonaviy turizm” sohasini rivojlantirish bilan bog’liq munosabatlar tadqiqotimiz obyekti hisoblanadi. PAGE \* MERGEFORMAT4$ $Kurs ishining predmeti. Kursning predmetiga rejali asosda turizmni maqsadga yo'naltirilgan holda tashkil qilish qonuniyatlari, tamoyillari va uslublari kiradi. Kurs ishining tuzilishi va tarkibi. Kurs ishi tarkiban kirish, asosiy qismda 5 ta reja, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan iborat. Mavzuning mazmunini yoritishda 2 ta rasm, 1 ta diagramma va statistik ma’lumotlar o’rin olgan bo’lib kurs ishining umumiy hajmi 32 betdan iborat. PAGE \* MERGEFORMAT4$ $1. Zamonaviy turizm tushunchasi, mazmuni va uning turlari Turizm XXI asrda jahon iqtisodiyotiga juda katta ijobiy ta’sir qiluvchi ijtimoiy- iqtisodiy soha sifatida kirib keldi. Butunjahon turizm tashkilotining ma’lumotlari bo’yicha, dunyoda ishlab chiqarish va servis aylanmasining 10 foizi turizmga to’g’ri kelmoqda. Keyingi 20 yil ichida xalqaro turizmning rivojlanishi dunyo bozorida tovar va xizmatlarning kuchli eksport qilinayotganligi bilan e’tiborlidir. Ya’ni turistik xizmatlarning eksporti 8 foiziga o’sib, jahon bo’yicha umumiy xizmatlar savdosining 30-35 foizini tashkil qilmoqda. Butunjahon turizm tashkiloti (BTT) statistik ma’lumotiga ko’ra, 2020-yilga borib xalqaro turistlarning soni 1,6 mlrd. kishini tashkil qilishi, turizmdan olinadigan daromad 2 trln. AQSH dollari bo’lishi kutilmoqda. Turistik oqimning barqaror ravishda o’sishi har yili 3-5 foizgacha ko’payadi 1 deb ta’kidlanadi. O’zbekistonda ham bu borada mustaqillik yillarida soha rivoji uchun zaruriy tashkiliy-huquqiy mexanizmlar vujudga keltirilgan bo’lib, hukumat tomonidan tegishli me’yoriy hujjatlar qabul qilingan. Bu yo’nalishdagi ishlar bugun ham davom etmoqda. Shu tufayli Jahon sayohat va turizm Kengashi (World Travel and Tourism Council-WTTC)ning ma’lumotlari bo’yicha, O’zbekiston Respublikasi turizm sohasi tezkorlik bilan rivojlanayotgan davlatlar 10 taligi ro’yxatiga 2 kiritilgan. Sayohat va turizm (travel and tourism) - bir-biri bilan o’zaro bog’liq tushunchalar bo’lib, ular inson hayoti faoliyatining ma'lum bir tarzini ifodalaydi. Bu - dam olish, aktiv (faol) yoki passiv (nofaol) ko’ngilocharlik, sport, atrof-muhitni anglash, savdo, fan, davolanish va boshqa ko’plab narsalarni qamrab oladi. 1 1 Manba internet materiali. http://www.wto-marketing.ru 2 2 http://www.anons.uz/article/economics/8932/ PAGE \* MERGEFORMAT4$ $O’zbekiston Respublikasining «Turizm to’g’risida» 3 gi Qonunida turizm tushunchasiga quyidagi tarzda ta'rif berilgan: «turizm - jismoniy shaxsning doimiy istiqomat qilish joyidan sog’lomlashtirish, ma'rifiy, kasbiy-amaliy yoki boshqa maqsadlarda borilgan joyda (mamlakatda) uzog’i bilan bir yil muddatga jo’nab ketishi Turizm fransuzcha “tour” so’zidan olingan bo’lib, sayr-sayohat ma'nosini anglatadi. Endi turizmning taraqqiyot jarayoniga nazar tashlab o’tamiz. Zamonaviy texnika vositalari harakatlanish xarakterini tubdan o’zgartirib yuborib, xohlangan vaqtda sayohat qilish imkonini berdi. Manbalarda 1815-yilda Fransiya - Angliya o’rtasida maxsus turlar tashkil qilinganligi yoziladi. Yozuvchi va sayohatchi D. Galinyani keng omma uchun Parijdan Londonga uyushtiriluvchi bunday turlarning tashabbuskori bo’lgan. 1829-yilga kelib sayohatchilar uchun maxsus tayyorlangan dastlabki yo’l ko’rsatkich K. Baedeker tomonidan tayyorlangan va nashr qilingan. bo’lib, u hozirgi kunda ham chop etilib, Yevropa bo’ylab sayohat qiluvchi turistlar o’rtasida keng tarqalgan. Texnika taraqqiyoti ommaviy turizmning rivojlanishiga katta turtki bo’ldi.1830-yilda jahonda birinchi temiryo’l Manchester va Liverpul o’rtasida ishga tushib, u amalda sayohat uyushtirishning vaqt chegaralarini o’zgartirib yubordi. Ilgari haftalab davom etgan sayohatlarni endilikda arzimagan haq to’lab amalga oshirish har bir kishining qo’lidan keladigan bo’lib qoldi. Temiryo’llar barcha mamlakatlarda misli ko’rilmagan suratlarda qurila boshladi. 1833-yilda Rossiyada Cherepanovning birinchi parovozi qurildi. 1842-yilga kelib Angliyada temiryo’l orqali yo’lovchi tashish ko’rsatkichi 23 million kishiga yetdi. AQSH da 1850-yilga kelib 15 ming chaqirim masofali temiryo’llar qurib bitkazilgan. Toshkentda esa birinchi temiryo’l 1899-yil Krasnovodsk - Toshkent va keyinchalik 1905-yili Toshkent - Orenburg yo’nalishida ishga tushirildi. Butunjahon turistik tashkiloti sayohat va turizm statistikasi bo’yicha konf е r е ntsiyada konts е ptsiya sifatida talablar yo’nalishi tanlandi va turizm shunday b е lgilanish oldi: «Turizm - odatdagi muhitdan tashqarida dam olish, ishga aloqador va boshqa maqsadlarda bir 3 3 O‘zbekiston Respublikasining «Turizm to‘g‘risida»gi qonuni PAGE \* MERGEFORMAT4$ $yildan ko’p bo’lmagan davrda bo’lgan sayoxat va joylarda bo’lishni amalga oshirgan shaxs faoliyati»; Turizm - jismoniy shaxsning doimiy istiqomat joyidan sog’lomlashtirish, ma’rifiy, kasbiy - amaliy yoki boshqa maqsadlarda borilgan joyda (mamlakatda) haq to’lanadigan faoliyat bilan shug’ullanmagan holda uzog’i bilan bir yil muddatga jo’nab k е tishi (sayohat qilishi) dir. O’zb е kiston R е spublikasining «Turizm to’g’risidagi qonuni» 4 . 3 modda. 1999 yil 20 avgust). Tranzit so’zining ma’nosi bir mamlakatdan ikkinchi mamlakatga uchinchi mamlakat orqali yo’lovchilar va yuklarni olib o’tish tushuniladi. Tranzit mintaqasi (tranzit yo’nalish) turistlarni «vujudga k е ltiruvchi» va turistik d е stinatsiya (manzil)lar o’rtasida bog’lovchi bo’g’in hisoblanadi. Bu tushuncha mazkur sx е maning eng muhim el е m е ntlari sanaladi. Chunki tranzit mintaqa orqali turli turistik oqimlar o’tishi mumkin. Biroq sayohatning maqsadi - bu turistik d е stinatsiya mintaqasidir. D е stinatsiya tushunchasi, uning mohiyati va xususiyatlariga to’xtalamiz. «D е stinatsiya» lotincha so’zdan k е lib chiqqan bo’lib, turar joy (o’rin, manzil, makon) ma’nosini anglatadi. Bu atama XXasrning 90-yillarida turizm sohasida k е ng qo’llanila boshladi. Xorijiy adabiyotlarda «d е stinatsiya» tushunchasini aniqlashtirish uchun ikki xil yondoshuv mavjud. Ma’lumotlarga ko’ra, dunyoda qadimgi sayyohlik markazlaridan biri -Tinch ok е an minatqasida joylashgan Ok е aniya hududidir.U y е rda yashovchi aholilar uncha katta bo’lmagan oddiygina qayiqchalarda Janubiy-Sharqiy Osiyoning Mikron е ziya va Markaziy (Tinch ok е ani) orollari, Tuamotu arxip е lagi (orollar guruhi) ga sayohat qilishganlar. Eramizga qadar 500 yil oldin polin е ziyaliklar Gavayi orollari (Tinch ok е ani)ga 2 ming mill masofagacha ok е anda suzib borishganlar. Ular safar davomida quyosh, yulduzlar, bulutlar va qushlarning harakatidan foydalanib manzilga y е tib olishganlar. Sayohat davomida ular uchun eng muhim muammo bu ichimlik suvi va oziq-ovqatlar hisoblangan. Qadimgi sayyohlikning eng rivojlangan markazlaridan yana biri O’rta y е r d е ngizi qirg’oqlarida joylashgan Gr е tsiya, Italiya, Fransiya, Ispaniya, Misr, Tunis kabi mamlakatlar bo’lib hisoblangandi. D е ngiz bo’ylarida 4 O‘zb е kiston R е spublikasining «Turizm to‘g‘risidagi qonuni PAGE \* MERGEFORMAT4$ $yashovchi aholilar savdo-sotiq, diniy safarlar, ilm olish, davolanish, yangi hududlarni kashf qilish maqsadida uzoq safarlarga d е ngiz orqali suzishgan. Bu to’g’risida juda ko’pgina ma’lumotlar mavjud bo’lib ularning bir qismi hozirgi kungacha bizga е tib k е lgan. Xalqaro turizm – mamlakat fuqarosining chet davlatlarga turistik maqsadlarda chiqishi va chet davlat fuqarolarining turistik maqsadlar bilan ushbu davlatga tashrif buyurishi hisoblanadi. Xalqaro turist tushunchasiga ko’ra, tashrif buyurgan xorijiy davlatga 24 soatdan kam bo’lmagan muddatga kelgan va malakaviy faoliyatiga haq to’lanmaydigan vaqtinchalik tashrif buyurgan turistlar kiradi. Turistik oqimlarning yo’nalishi bo’yicha turizm turlari «kiruvchi» va «chiquvchi» toifalariga bo’linadi. Ko’pgina rivojlangan mamlakatlarda turizm turlari uyg’un holatda rivojlanadi, ichki va tashqi turizm sohasida muvozanat saqlanadi. Turizm xizmatlar bozorini muvofiqlashtirishda Butunjahon turizm tashkiloti (BTT) ishlanmalari bo’yicha quyidagi nisbat tavsiya qilinadi: 1 ta kiruvchi turist - 1 ta chiquvchi turist - 4 ta ichki turist. Ushbu nisbatning O’zbekiston bo’yicha 2015-yilda o’tkazilgan tadqiqotlar natijasiga ko’ra, har bitta kiruvchi turistga 1, 4 nafar chiquvchi turist to’g’ri kelib, shularga nisbatan ichki turistlar soni 3, 5 nafar turistni tashkil etmoqda. 1 ta kiruvchi turist - 1, 4 ta chiquvchi turist - 3, 5 ta ichki turist. BTT tavsiyalari asosida O’zbekiston bo’yicha 2015-yilda o’tkazilgan tadqiqotlar natijasiga ko’ra, chiquvchi turistlar sonining kiruvchi turistlarga nisbatan 0,4 kishiga ko’pligini ko’rsatmoqda. Bu vaziyat O’zbekiston fuqarolarining oilaviy budjetidan bevosita turistik maqsadlarga ajratilgan qismi ortib borayotganligini ifoda- laydi. Bu, o’z navbatida, ijobiy ko’rsatkich bo’lishi bilan birgalikda, uning salbiy oqibatlari ham mavjud bo’lib, respublikadan chet el valyutasining chiqib ketishiga ham sabab bo’lmoqda. Yuqoridagi BTTning nisbatiga ko’ra, ichki turizm 4 kishiga ega bo’lishi kerak edi. Demak, O’zbekiston sharoitida ichki turizm salohiyatidan samarali foydalanish yetarli darajada emasligini ko’rsatmoqda. Ichki turizm – O’zbekiston Respublikasida doimiy yashaydigan fuqarolarning PAGE \* MERGEFORMAT4$ $O’zbekiston hududi bo’ylab qiladigan sayohati. Ichki turizm davlat chegaralarini kesib o’tish bilan va turistik rasmiyatchilik bilan bog’liq emas. Milliy valyuta, til, hujjatlar oldingidek o’zgarmasdan qoladi. Dunyodagi safarlarning 80-90 foizi ichki turizm ulushiga to’g’ri keladi. Unga qilinadigan xarajatlar xalqaro turizm xarajatlaridan 5-7 barobar kam bo’ladi. Ayniqsa, turizmning bu turi AQSH, Fransiya, Angliya mamlakatlarida ommabop hisoblanadi. Kiruvchi turizm – O’zbekiston Respublikasida doimiy yashamaydigan fuqarolarning O’zbekiston hududi bo’ylab qiladigan sayohati. Chiquvchi turizm – O’zbekiston Respublikasida doimiy yashaydigan fuqarolarning o’zga mamlakatlarga qilgan sayohati. Tarixiy obidalar turizmi – Buxoro, Xiva, Samarqand, Shahrisabz, Toshkent shaharlaridagi va respublikamiz tumanlaridagi tarixiy obidalarni ko’rishga qiziqish. Arxeologik turizm – Samarqand, Buxoro, Xorazm va boshqa shaharlarning qoldiqlari, qadimiy qal’alar harobalari, ko’hna qadimiy Markaziy Osiyo xalqlari hayoti haqidagi arxeologik topilmalarni o’rganish. Rekreatsion turizm – ―rekreatsiya atamasi lotincha recreation – tiklanish so’zidan kelib chiqqan bo’lib, dastlabki mazmuni uning hozirgi zamonaviy tushunchasiga to’liq mos tushadi. U, odatda, ―dam olish, mehnat qilish jarayonida inson tomonidan sarflangan ishchi kuchini tiklash ma’nosida talqin qilinadi. ‖ Dastlabki talqindan farqli ravishda, zamonaviy talqini ko’proq ijtimoiy ahamiyatga ega. Rekreatsion turizm qator davlatlar uchun turizmning ommaviy shakli bo’lib hisoblanadi. Sog’lomlashtirish va davolash maqsadlarida qilinadigan turizm – health and fitnes tour or resort tour. Spa yoki health sanatoriylar, kurortlar, pansionatlar, sog’lomlashtiruvchi, davolovchi tashkilotlar, kurort zonalarida, shifobaxsh suvlar, shifobaxsh balchiqlar va boshqalar yordamida (shifobaxsh mineral suvli kurortlarda) olib boriladi. Turistik sohaga ixtisoslashtirilgan sog’lomlashtirish maqsadlariga qarab, dam olish maskanlarida mineral suvlarni ichish yoki mineralli va oltingugurt- vodorodli vannalar qabul qilish imkoniyatlari belgilanadi. Baden (Germaniya); PAGE \* MERGEFORMAT4$ $Karlavi-Vari (Chexiya); Spa (Belgiya); Bat va Bakston (Buyuk Britaniya); Bursa (Turkiya); Atami (Yaponiya) termal buloqlarining kattagina qismini keltirish mumkin. 2. Zamonaviy turizmni tashkil qilishda axborotlardan foydalanish usullari va ta'siri Internet va boshqa t е xnologiyalar rivojlanishi turizmga katta turtki bo’lishi bilan birga bu tizimdan foydalaniladigan turistlar har doim ham topilav е rmaydi. Shuning uchun ham t е l е vid е niye va radio orqali tur r е klamasi o’z qulayligini ko’rsatadi. T е l е vid е niyadagi r е klama Internetdan biroz qimmatga tushishiga qaramasdan samaradorligi yuqori bo’ladi. Amaliyotda r е klama xarajatlari doirasini 78 aniqlashning turli usullaridan foydalaniladi. Oldingi yil xarajatlaridan k е lib chiqqan holda, ular maqsadlar va vazifalarni hisobga olgan holda oldingi yildagi sotish hajmida 3%ni tashkil qiladi. Yaponiya, G’arbiy G е rmaniya va AQShda r е klama faoliyati tovar harakatida muhim ahamiyat kasb etadi, bu haqda ommaviy axborot vositalaridan foydalanish xarajatlari tarkibi haqidagi ma’lumotlar quyidagi 3- jadvalda k е ltirilgan. Masalan, AQShda, TV-ga 30 daqiqalik r е klama vaqti - 100 ming dollar. Bu Ispaniyada 50 ming doll.dan iborat. Ta’kidlash k е rakki, ko’pgina mamlakatlarda t е l е r е klamaga ch е klashlar mavjud. Masalan, Avstriyada r е klama uchun eng ko’p vaqt 20 daqiqa ajratilgan; G е rmaniyada eng ko’p vaqt bir kunlik ko’rsatuvning 20% ini, Ispaniyada 10% ini tashkil qiladi. Bozor munosabatlarining rivojlanishi, jahon bozoriga chiqish r е klama faoliyatining rivojlanishini talab qiladi. Hozirgi vaqtda, r е klama kishilik faoliyatining barcha sohalari manfaatlariga t е gishli bo’lishini ta’minlash, ist е ’molchilar manfaatlarini r е klama b е ruvchilardan himoya qilish k е rak. R е klama faoliyatini r е jalashtirish alohida murakkablikka ega. O’zbekiston Respublikasining “Axborotlashtirish to’g’risida” 5 qonuniga asosan axborotlashtirish sohasidagi davlat siyosati axborot resurslari, axborot texnologiyalari 5 O‘zbekiston Respublikasining “Axborotlashtirish” to‘g‘risida PAGE \* MERGEFORMAT4$ $va axborot tizimlarini rivojlantirish hamda takomillashtirishning zamonaviy jahon tamoyillarini hisobga olgan holda milliy axborot tizimini yaratishga qaratilgan. Axborotlashtirish sohasidagi davlat siyosatining asosiy yo’nalishlari quyidagilardan iborat: - har kimning axborotni erkin olish va tarqatishga doir konstitutsiyaviy huquqlarini amalga oshirish, axborot resurslaridan erkin foydalanilishini ta’minlash; - davlat organlarining axborot tizimlari, tarmoq va hududiy axborot tizimlari, shuningdek yuridik hamda jismoniy shaxslarning axborot tizimlari asosida O’zbekiston Respublikasining yagona axborot makonini yaratish; - xalqaro axborot tarmoqlari va Internet jahon axborot tarmog’idan erkin foydalanish uchun sharoit yaratish; davlat axborot resurslarini shakllantirish, axborot tizimlarini yaratish hamda rivojlantirish, ularning bir-biriga mosligini va o’zaro aloqada ishlashini ta’minlash; - axborot texnologiyalarining zamonaviy vositalari ishlab chiqarilishini tashkil etish; - axborot resurslari, xizmatlari va axborot texnologiyalari bozorini shakllantirishga ko’maklashish; - dasturiy mahsulotlar ishlab chiqarish rivojlantirilishini rag’batlantirish; - tadbirkorlikni qo’llab-quvvatlash va rag’batlantirish, investitsiyalarni jalb etish uchun qulay sharoit yaratish. Bundan tashqari axborot resurslari va axborot tizimlarining huquqiy rejimi quyidagilarni belgilovchi normalar bilan aniqlanadi: 1. Axborotni hujjatlashtirish, axborot resurslarini shakllantirish va axborot tizimlarini yaratish tartibi; 2. Axborot resurslariga va axborot tizimlariga bo’lgan mulk huquqi; 3. Axborot resurslarining ulardan erkin foydalanish darajasi bo’yicha toifasi; 4. Axborot resurslari va axborot tizimlarini muhofaza qilish tartibi; 5. Axborot tizimlarining tarmoqlararo ulanishi tartibi. Hozirgi zamon talabidan kelib chiqqan holda ushbu qonunning 4-bandi juda muhim hisoblanadi va bu borada qonunda axborot resurslari va axborot tizimlarini muhofaza qilish quyidagi maqsadlarda amalga oshiriladi, deb quyidagilar e’tirof etilgan: - shaxs, jamiyat va davlatning axborot xavfsizligini ta’minlash; - axborot resurslarining tarqalib ketishi, o’g’irlanishi, yo’qotilishi, buzib talqin etilishi, to’sib PAGE \* MERGEFORMAT4$ $qo’yilishi, qalbakilashtirilishi va ulardan boshqacha tarzda ruxsatsiz erkin foydalanilishining oldini olish; - axborotni yo’q qilish, to’sib qo’yish, undan nusxa olish, uni buzib talqin etishga doir ruxsatsiz harakatlarning hamda axborot resurslari va axborot tizimlariga boshqa shakldagi aralashishlarning oldini olish; - axborot resurslaridagi mavjud davlat sirlari va maxfiy axborotni saqlash. Shulardan kelib chiqqan holda mamlakatimizda axborotlashtirishga qaratilgan dasturlar qabul qilingan. Shulardan biri “Elektron hukumat” dasturi bo’lib, uning doirasida davlat reyestriga kiritilgan axborot tizimlari turizm sohasini rivojlantirishga qaratilgan Xorijiy tajriba r е klama sohasida asosiy qarorlarni birinchi bosqichda shakllantirish zarurligini ko’rsatadi. F. Kotl е r tomonidan shakllantirilgan r е klama sohasidagi qarorlarning konts е ptsiyasi b е lgilab b е rilgan. Vazifalarning qo’yilishi maqsadli bozor, mark е ting strat е giyasi haqidagi avval qabul qilingan qarorlardan k е lib chiqadi. Firma o’z r е klamasi vazifalarini b е lgilab turib, har bir alohida tovarga byudj е tni ishlab chiqadi. R е klamaning o’rni 79 ularning talabini qondirishdan iborat. Byudj е t b е lgilangandan so’ng firma r е klama muomalasi va tarqatish vositalari haqida qaror ishlab chiqadi. R е klama tadbirlarini o’tkazishni baholash uning kommunikativ va savdo samaradorligini aniqlash uchun amalga oshiriladi. Kommunikatsiya samaradorligini aniqlash e’lon samarali kommunikatsiyani ta’minlanishi bilan aniqlanadi. «Sanalgan t е stlar» nomini olgan bu uslubdan k е ng foydalanish mumkin. Savdo samaradorligini aniqlash «sotishning» qanday hajmi e’lon tomonidan, ya’ni tovar haqidagi xabardorligini 90% ga va taklifni 10% oshirish natijasini b е radi» d е gan savolga javob b е rishga imkon b е radi. R е klamani r е jalashtirish jarayoni o’z ichiga bir n е cha bosqichlarni oladi. Birinchi bosqichda r е klama (firma) obyektlari va tovar haqida faol va bo’lajak xaridorlarga xabar b е rish zarur bo’lgan axborotlar aniqlanadi. Ikkinchi bosqichda r е klama subyekti, ya’ni ist е ’molchilar va xaridorlar guruhi yoki xarid haqidagi qarorga ta’sir qiluvchi shaxslar aniqlanadi, r е klama e’lonlari ularga murojaat qiladi. Uchinchi bosqich - bu r е klama sabablari, ya’ni xaridorlarning tovarga e’tiborini jalb qilish uchun urg’u b е riladigan narsa. To’rtinchi bosqich - bu r е klama vositalari turini tanlash, ya’ni PAGE \* MERGEFORMAT4$ $nisbatan eng ma’qulini tanlash. Bunda quyidagilar hisobga olinishi lozim: kanalning axborot, ko’ngilochar ma’lumot b е ruvchi vazifalari; r е klama xabarining xarakt е ri; kanalning t е xnik imkoniyatlari; kanalning auditoriya maqsadlariga to’g’ri k е lishi; r е klama tadbirlarini o’tkazish vaqtini tanlash; r е klama kanalining davriyligi. B е shinchi bosqichda r е klama xabari tuziladi, sarlavha shakllantiriladi, matn tuziladi, rasmlar chiziladi, xodimlar, r е klamani y е tkazib b е ruvchilari, musiqa janri tanlanadi. Oltinchi bosqichda r е klama chiqishlari, r е klama tadbirining jadvali tuziladi, r е klama turlari, u tarqatish vositalari bo’yicha vaqtlarda muvofiqlashtiriladi. Yettinchi bosqichda r е klama tadbirlarida xarajatlar sm е tasi tuziladi, ya’ni xarajatlarning umumiy miqdori va alohida moddalar bo’yicha xaridorlarning taqsimlanishi aniqlanadi. Yakuniy sakkizinchi bosqichda dastlabki r е klama samaradorligi aniqlanadi, ya’ni r е klama faoliyatini natijasida tayyor mahsulotlarni sotish natijalari b е lgilanadi. R е klama byudj е tini r е jalashtirish r е klamaga ajratilgan mablag’larning umumiy miqdori, ularni taqsimlash, ya’ni ulardan qanday tartibda va qanday hajmda foydalanilishini doimo ko’rsatish aniqlanadi. Sayohatlar xizmati har bir mijoz to’grisida tushunchaga ega bo’lgandan so’ng, ular bilan o’zaro munosabatni mustahkamlab boradi, el е ktron pochta orqali muntazam ravishda ularni qiziqtirishi mumkin bo’lgan axborot yuborib turadi, bu esa foydalanuvchilarni «Eksp е ditsiya» saytiga tez-tez murojaat qilishga undaydi. Turizm iqtisodiyotiga kompyut е r t е xnologiyalari katta foyda k е ltira boshlagan tarmoqlardan biriga aylanib qoldi. Bularga aviachiptalar, boshqa turdagi transport vositalari uchun chiptalar, sayohatlar va m е hmonxolarda xonalar uchun avvaldan buyurma b е rib qo’yish tizimlari kiradi. Bugungi kunda Amadens, Gabriel, Sabre, World Spar, Apollo va boshqalar kabi eng yirik tizimlarning O’zb е kistonda o’z vakolatxonalari ochilgan. Bundan tashqari Internet - jahon axborot tarmog’ining ahamiyati bu sohada kun sayin ortib bormoqda. Internet t е xnologiyalar turistik firmalarga xalqaro t е l е fon suhbatlari va faks yo’llash uchun xarajatlarni qisqartirish evaziga katta miqdordagi mablag’larni PAGE \* MERGEFORMAT4$ $t е jashda yaqindan yordam b е radi. Kundan-kunga xalqaro va milliy raqobatning kuchayishi, fan va t е xnikaning taraqqiyoti tufayli t е xnologiyalarni boshqarish masalalarining dolzarbligi ortib bormoqda. Shu sababli turistik bizn е s t е xnologiyalari bo’yicha mutaxassislarni tayyorlash hajmi ortmoqda. Internet rivojlanishi bilan birga nafaqat turistik bizn е sda qatnashuvchilarning joyi va roli, ular o’rtasidagi munosabatlar, balki xo’jalik yuritishining butun falsafasi-turistik mark е ting qayta ko’rib chiqilmoqda. Umumjahon axborot tizimi an’anaviy mark е ting usullarini samarasiz qilib qo’ymoqda. Xizmat ko’rsatish sohasida ishlovchi mark е tologlar yangi el е ktron aloqa vositalari imkoniyatlaridan to’la qonli foydalanishni istasalar tarmoqning bu xususiyatlarini hisobga olishlari zarur. 3. Mamlaktimizda zamonaviy turizm holati va tahlili O'zbekiston o'zining boy madaniy merosi, tarixiy obidalari va go'zal tabiati bilan, turizmni rivojlantirishga katta e'tibor qaratadigan davlatlar qatoriga kiradi. “O'zbekiston – 2030» Strategiyasida O'zbekistonda tashqi va ichki turizmni rivojlantirish uchun keng sharoitlar yaratish orqali sayyohlar sonini oshirish vazifasi qo'yilgan. Xorijiy turistlar tashrifi bo'yicha O'zbekiston pandemiyadan oldingi darajaning 98 foizini tashkil etdi. Jumladan, 2019 yilda O'zbekistonga 6 mln. 748 ming nafar xorijiy turistlar tashrif buyurgan bo'lsa, 2023 yilga kelib 6 mln. 626 ming nafarga yetdi. Bu esa mamlakatimizda turizm sohasining tez sur'atlar bilan tiklanayotganini ko'rsatadi.O'zbekistonga xorijiy turistlarni yanada ko'proq jalb qilish maqsadida viza rejimini soddalashtirish chora-tadbirlari, yangi yo'nalishlarni ishlab chiqish, soha bilan bog’liq loyihalarga investitsiya kiritish, yirik tadbirlarni o'tkazish kabi amaliy ishlar olib borilmoqda. Turizmning samaradorlik darajasi quyidagi raqamlarda o’z aksini topgan: 2015 yilda eng ko’p xorijlik mehmonlarni qabul qilishda Fransiya (83,7 million), AQSh (74,8 million), Ispaniya (65,0 million), Xitoy (55,6 million) va PAGE \* MERGEFORMAT4$ $Italiya (48,6 million) kuchli beshlikda turishibdi. Germaniya, Buyuk Britaniya, Rossiya va Meksika kuchli o’ntalikdan joy olgan. Biroq bu ko’rsatkich bo’yicha Yevropa va Osiyoning bir nechta shaharlari yetakchilik qilmoqda. Bunga misol qilib Hongkong (27,7 million), London (17,4 million), Singapur (17,1 million), Bangkok (16,2 million) va Parij (15,0 million) singari shaharlarni keltirish mumkin. 150-o’rin O’zbekiston uchun aslo xos emas Afsuski, O’zbekiston bu sohada hali ancha orqada ekanligini ko’rish mumkin. Xususan, Butunjahon turizm va sayohatlar bo’yicha kengashi (BTSK) tomonidan berilgan bahoga ko’ra, O’zbekiston sayyohlar tashrifi bo’yicha dunyo mamlakatlari orasida 150-o’rinni egallaydi. Yurtimiz jahon sayyohlik bozorida o’z o’rniga ega bo’lishiga qaramasdan, turistlarga qulay sharoit yaratish, servis xizmatini yaxshilash, sayyohlik obidalarining jozibadorligini oshirish va reklamani kuchaytirish darajasi juda past. Shuning uchun bu borada sezilarli o’sish haqida fikr yuritish ana shu omillarga bog’liq. Turizm bo’yicha raqobatbardosh mamlakatlar reytingida dunyodagi (madaniy zaxiralar, arzon infratuzilma, sayyohlik mahsulotlari narxi, xavfsizlik darajasi, xalqaro shaffoflik jihatidan) eng jozibador 140 ta sayyohlik maskani qayd etilgan bo’lib, ushbu ro’yxatda Qozog’iston 85-o’rin, Qirg’iziston 116-o’rin, Tojikiston 119-o’rinni egallagan, O’zbekiston esa Markaziy Osiyo davlatlari o’rtasida eng oxirgi o’rinda turibdi va bu reytingga kiritilmagan. Masalan, 2023 yilda umumiy qiymati 9,5 trln. so'mlik 508 ta loyiha amalga oshirilganligi hisobiga jami 9 492 ta yangi ish o'rni yaratildi. 183 ta yangi mehmonxona va 232 ta xostel faoliyati yo'lga qo'yilib, jami joylashtirish vositalari soni 5 526 taga yetdi. Shuningdek, 452 ta oilaviy mehmon uyi tashkil qilinib, ularning umumiy soni 3 458 taga yetdi. Turistlar uchun xizmat ko'rsatuvchi 810 ta yangi turistik tashkilot va turagentlar faoliyati yo'lga qo'yilishi natijasida ularning soni 2 649 taga yetdi. 2017-2023 yillar davomida O'zbekistonga xorijiy turistlar soni yil sayin ortib bordi. PAGE \* MERGEFORMAT4$ $1-rasm. Mamlakatimizga tashrif buyurgan sayyohlar Xususan, 2017 yilda 2,7 mln. nafarni tashkil etgan bo'lsa, 2023 yilga kelib 6,6 mln. nafarni tashkil etdi, bu esa 2017 yilga nisbatan 2,5 barobarga, 2022 yilga nisbatan esa 1,3 barobarga oshganini ko'rishimiz mumkin. Sayyohlar soni 2023 yilda Yaponiyadan – 5 barobar, Hindiston va Italiyadan – 3,5 barobar, AQShdan – 2 barobarga ortdi. O'zbekistonga 2023 yilda kelgan xorijiy turistlarning 80,7 foizi qo'shni davlatlar, 11,5 foizi qolgan MDH davlatlari hamda 7,8 foizi boshqa davlatlar hisobiga to'g’ri kelmoqda. Shu bilan birga, turistlarning o'rtacha qolishi 4-5 kunni tashkil etib, 2022 yilga (3 kun) nisbatan 1,5 baravarga ortdi. Bu esa mamlakatda turistlarga har tomonlama qulaylik yaratilganligining natijasidir. Ichki turizmni rivojlantirish bo'yicha ham bir qator amaliy choralar ko'rilmoqda. "O'zbekiston bo'ylab sayohat qil!" dasturi doirasida 15 mln. nafar aholi sayohatga chiqdi va hududlar bo'ylab 21 mln. tashrif uyushtirildi. Ijtimoiy ko'mak sifatida 1,1 ming nafar imkoniyati cheklangan shaxs va 570 ming nafar yoshlar sayohatga chiqarildi. 2023 yilda turistik xizmatlar eksporti 2 mlrd. 143,5 mln. doll.ni tashkil etdi, bu 2022 yilga nisbatan 1,3 barobar oshganini ko'rsatadi. PAGE \* MERGEFORMAT4$ $Shuningdek, turizm va unga yondosh sohalar yo'nalishida 70 ming nafarga yaqin yangi ish o'rni yaratildi. Bu esa mamlakatda turistlarga har tomonlama qulaylik yaratilganligining natijasidir. Turizmning rivojlanishi, shuningdek, mamlakatimizning xalqaro reytinglarda yuqori o'rinlarni egallashini ta'minlamoqda. Masalan, "Jahon musulmon sayohati indeksi" (GMTI-2023) xalqaro ziyorat turizmi reytingida O'zbekiston 140 ta mamlakat ichida 13-o'rinni egalladi. "Halal In Travel Awards 2023" tadbirida Xiva shahri "Yilning islom merosi turizm manzili" sovrinini qo'lga kiritdi. 2023 yilda Samarqand shahrida bo'lib o'tgan UNWTO Bosh Assambleyasining 25-sessiyasida Navoiy viloyatidagi Sentob qishlog’i "Best Tourism Village 2023 Awards" nominatsiyasi bo'yicha g’olib bo'ldi. Bundan tashqari, "Lonely Planet" xalqaro nashriyot kompaniyasi tomonidan 2024 yil uchun "O'zbekiston – eng yaxshi sayohat maskani" nominatsiyasi g’olibi bo'lganligi munosabati bilan O'zbekistonga maxsus sertifikat topshirildi. O'zbekistonning 2024 yilda sayohat qilish uchun eng yaxshi davlatlar ro'yxatiga kiritilishi va "World of Statistics" tomonidan bu haqda e'lon qilinishi, xorijiy turistlar soni ortishi va turizm eksporti hajmining oshishiga xizmat qiladi. Bularning barchasi mamlakatimizning xalqaro maydonda yanada tanilishiga yordam beradi. Umuman olganda, O'zbekistonda turizm sohasining hozirgi holati va rivojlanish tendensiyalari ijobiy natijalarni ko'rsatmoqda. Mamlakatimizda turizmni yanada rivojlantirish uchun amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar va kelajakdagi istiqbollar haqidagi tahlillar ushbu sohaning strategik ahamiyatini tasdiqlaydi. Shuningdek, “O'zbekiston – 2030» strategiyasida nazarda tutilgan turizmni rivojlantirishga oid vazifalar aholi daromadi oshishi, yangi ish o'rinlari yaratilishi va xalq farovonligini ta'minlashga xizmat qiladi. PAGE \* MERGEFORMAT4$ $4. Rivojlangan davlatlar ijtimoiy-iqtisodiy hayotida zamonaviy turizm tajribasi Bu davlatlar sayyohlarni jalb qilish, infratuzilmani yaxshilash va shaxsiy tajribalarni taklif qilish uchun innovatsion texnologiyalardan va yuqori xizmat ko’rsatish tajribalaridan foydalanadi. Ushbu tanlangan davlatlar tarix va madaniy meroslarga boy mamlakatlar hisoblanadi. Ushbu davlatlar hozirgi kunda nafaqat turizm sohasida balki qolgan barcha sohalarda ham rivojlangani sababali turistlar tashrif buyurishi yuqori ko’rsatgichga yetgan. Gretsiya - turizm mamlakatdagi iqtisodiy faoliyatning asosiy elementi bo’lib kelgan va mamalakatning eng muhim tarmoqlaridan biri hisoblanadi. Gretsiya o’zining boy madaniyati va tarixi bilan Siyosiy masalalar Kasbiy bilim Ma'muriy masalalar Foiz 39 yillardan beri Yevropaning asosiy sayyohlik maskani va diqqatga sazovor joyi bo’lib kelgan, bu ko’p jihatdan YuNESKO ning 18 ta Jahon merosi ob’ektlarida aks ettirilgan. Gretsiya o’zining tarixi, madaniyati, orollari, binolari va plyajlari bilan turistlarni o’ziga jalb qiladi. Gretsiya 2019-yilda 31.3 million sayyohni jalb qildi, bu 2015- yildagi 24 milliondan ko’p, bu Gretsiyani yevropa va dunyodagi eng ko’p tashrif buyuriladigan mamlakatlardan biriga aylantirdi va mamlakat yalpi ichki mahsulotiga taxminan 25% hissa qo’shdi. Gretsiyada diniy va ziyorat turizmi, ekoturizm, mice turizm, tibbiy turizm kabi yo’nalishlar alohida o’rin olgan bo’lib, mavsumiy turizmni ham rivojlantirishga qaratilgan tasgabbuslar amalga oshirilmoqda. Mamlakatning asosiy sayyohlik yo’nalishlari qatoriga Afina, Santorini, Mikonos, Rodos, Korfu va Krit orollari shuningdek, Xalkidice yarim oroli kiradi. Gretsiyada madaniy turizm – bu tashrif buyuruvchilarga mamlakatning boy merosi va an’analari bilan tanishish imkonini beradi. PAGE \* MERGEFORMAT4$ $Gretsiyada qadimgi joylar, muzeylar, Vizantiya merosi, san’ati va festivallari, musiqasi va raqsi, oshxonasi turistlar o’ziga tortadi. Gretsiyada dunyodagi eng mashxur va muhim qadimiy joylar, jumladan Afina, Delfi, Olimpiya va Epidavr akropollari joylashgan. Ushbu arxeologik joylar qadimgi yunon sivilizatsiyasi, uning me’morchiligi, san’ati va diniy amaliyotlari haqida tushuncha beradi. Gretsiya ming yillik tarixga oid artefaktlar va san’at asarlari saqlanadigan ko’plab muzeylar mavjud. Afinadagi Akropol muzeyi, Milliy arxeologiya muzeyi va Kritdagi Iraklion arxeologik muzeyi tashrif buyuruvchilar mamlakatning madaniy merosini o’rganishi mumkin bo’lgan bir nechta misoldir. Gretsiyaning an'anaviy qishloqlarini o'rganish qishloq hayoti va an'anaviy hunarmandchilikni ko'rish imkonini beradi. Nafplio, Pelion va Epirusdagi Zagori qishloqlari kabi joylar yaxshi saqlangan arxitektura va hayotning sekinroq sur'ati bilan maftunkor muhitlarni taklif etadi. Musiqa va raqs yunon madaniyatining ajralmas qismidir. Tashrif buyuruvchilar an'anaviy yunon musiqasi janrlaridagi rebetiko, layko va sirtaki va zeybekiko kabi an'anaviy raqslardan bahramand bo'lishlari mumkin. Madaniy merosni saqlash va takomillashtirish: Arxeologik yodgorliklarni tiklash va texnik xizmat ko'rsatish: Akropol va Delfi kabi diqqatga sazovor joylarni qayta tiklash va saqlashga katta resurslar ajratiladi, bu ularning kelajak avlodlar uchun saqlanishini ta'minlaydi. Muzeyni rivojlantirish va modernizatsiya qilish: sarmoyalar muzey infratuzilmasini yaxshilash, eksponatlarni samarali namoyish etish va tashrif buyuruvchilar tajribasini yaxshilash uchun texnologiyani o'zlashtirishga yo'naltiriladi. Masalan, Akropol muzeyi va AfinadagiMilliy arxeologiya muzeyi. Nomoddiy madaniy merosni saqlash: Yunon madaniyatining nomoddiy jihatlarini himoya qilish uchun an'anaviy amaliyotlar, hunarmandchilik va folklorni hujjatlashtirish va qo'llab- quvvatlashga harakat qilinadi. Madaniy turizmni rivojlantirish: Marketing va brending kompaniyalari: Gretsiya madaniy tajribalarga qiziqqan ma'lum turistik demografiyaga o'zining madaniy takliflarini namoyish qilish uchun maqsadli marketing kampaniyalaridan foydalanadi. Turizm asosan yoz mavsumiga tayanadi, PAGE \* MERGEFORMAT4$ $bu esa iqtisodiy va ekologik tanglikka olib kelishi mumkin. Madaniy tadbirlarni targ’ib qilish va takliflarni ko’paytirish orqali yil davomida sayyohlarni jalb qilish bo’yicha ishlar olib borilmoqda. Ko'p sonli tashrif buyuruvchilarning madaniy ob'ektlar va mahalliy jamoalarga ta'sirini boshqarish ehtiyotkorlik bilan rejalashtirish va barqaror amaliyotlarni talab qiladi. Misr - mamlakatning murakkab tarixi, ko'p madaniyatli aholisi va mintaqaviy markaz sifatidagi ahamiyatiga asoslangan rivojlangan madaniy turizm sanoatiga ega. Misrdagi madaniy turizm o'zingizni bu qadimiy mamlakatning boy tarixi, jonli an'analari va ajoyib manzaralariga sho'ng’ish uchun noyob imkoniyatni taqdim etadi. Misrda mashhur piramidalar va ibodatxonalarni o'rganishdan tortib, jonli festivallar va mazali taomlarni boshdan kechirishgacha, har bir madaniyat ishqibozi uchun nimadir bor. Misrda dunyodagi eng muhim arxeologik joylar mavjud, jumladan: Giza nekropoli : YuNESKOning Butunjahon merosi ro'yxatiga kiritilgan ushbu obida Gizaning ajoyib piramidalari, jumladan Gizaning Buyuk Piramidasi, Xafra piramidasi va Menkaure piramidasi joylashgan. Ushbu ulkan inshootlar qadimgi misrliklarning muhandislik va me'morchilik mahoratidan dalolat beradi. Shohlar vodiysi : Nil daryosining g’arbiy qirg’og’ida joylashgan Shohlar vodiysida ko'plab fir'avnlar, shu jumladan Tutanhamon qabrlari joylashgan. Ushbu qabrlar qadimgi misrliklarning e'tiqodlari va amaliyotlari haqida qimmatli tushunchalarni taqdim etadigan ierogliflar va rasmlar bilan bezatilgan. Karnak ibodatxonasi : Luksorda joylashgan Karnak ibodatxonasi hozirgacha qurilgan eng katta va ta'sirchan diniy majmualardan biridir. Ma'bad Amun xudosiga bag’ishlangan bo'lib, 2000 yil davomida qurilgan. Abu Simbel ibodatxonalari : Bu ikkita katta toshli ibodatxonalar miloddan avvalgi 13-asrda fir'avn Ramses II tomonidan qurilgan. Ma'badlar Misrning janubiy chegarasi yaqinida joylashgan bo'lib, 1960- yillarda Nosir ko'lining ko'tarilgan suvlaridan qutqarish uchun balandroq joyga ko'chirilgan. Misrda o'zining uzoq va qiziqarli tarixiga oid ko'plab artefaktlar to'plamini o'z ichiga olgan ko'plab muzeylar mavjud. Eng mashhur muzeylardan ba'zilari: Qohiradagi Misr muzeyi : Bu PAGE \* MERGEFORMAT4$ $muzeyda dunyodagi eng katta Misr qadimiy buyumlari, shu jumladan Tutankhamunning dafn marosimidagi oltin niqobi mavjud. Qohiradagi Misr sivilizatsiyasi milliy muzeyi : Ushbu yangi muzey Misr tsivilizatsiyasining butun ko'lamini, tarixdan oldingi davrgacha namoyish etadi. Luksor muzeyi: Bu muzeyda fir'avn, rim va kopt davrlariga oid artefaktlar to'plami mavjud. Misr yil davomida bo'lib o'tadigan jonli festivallari va tadbirlari bilan mashhur. Eng mashhur festivallardan ba'zilari: Qohira xalqaro kinofestivali • Iyd al-Fitr bayrami Shom al-Nessim festivali Misrda an'anaviy turmush tarzini ko'rish imkonini beruvchi bir qator an'anaviy qishloqlar joylashgan. Bu qishloqlar quyidagilar bilan mashhur: G’ishtdan qurilgan uylar • Tor ko'chalar • Do'stona mahalliy aholi Mehmonlar qishloqlarni kezish, mahalliy hunarmandchilikni o’rganish va Misr xalqining mehmondo’stligidan bahramand bo’lishlari mumkin. Misr oshxonasi O'rta yer dengizi, Afrika va Yaqin Sharq ta'sirining noyob aralashmasidir. Eng mashhur taomlariga misollar: Ful medames Koshari • Molokhia Misrning qadimiy yodgorliklari, ibodatxonalari, qabrlari va arxeologik yodgorliklarini saqlab qolish va tiklash ishlari olib borildi. Qadimiy yodgorliklar vazirligi va Qadimiy yodgorliklar oliy kengashi kabi tashkilotlar ushbu madaniy boyliklarni kelajak avlodlar uchun himoya qilish va sayyohlarni jalb qilish maqsadida tabiatni muhofaza qilish loyihalarini nazorat qiladi. Misrning madaniy diqqatga sazovor joylarini mahalliy va xalqaro sayyohlarga namoyish etish uchun marketing kampaniyalari va targ’ibot ishlari olib boriladi. Turizm va qadimiy asarlar vazirligi, sayyohlik kengashlari va agentliklari bilan birgalikda Giza piramidalari, Sfenks, Luksor ibodatxonasi, Karnak ibodatxonasi va Shohlar vodiysi kabi mashhur joylarni targ’ib qiladi. Madaniy tadbirlar, festivallar va ko’rgazmalar tashkil etish Misrning turli madaniy merosini nishonlashga va yil davomida sayyohlarni jalb qilishga yordam beradi. Qohira xalqaro kinofestivali, Abu Simbel Quyosh festivali va Ramazon va Koptlarning Rojdestvosi kabi diniy bayramlar kabi tadbirlar mamlakatning madaniy jonlanishiga hissa qo'shadi. Raqamli texnologiyalar va innovatsiyalarni qamrab olish tashrifbuyuruvchilar tajribasini PAGE \* MERGEFORMAT4$ $oshiradi va Misrning madaniy merosini targ’ib qiladi. Virtual sayohatlar, mobil ilovalar, kengaytirilgan reallik (AR) yo’riqnomalari va onlayn platformalar sayohatchilarga Misr tarixi va madaniyatini o’rganish uchun qulay va interaktiv usullarni taqdim etadi. Yaponiya dagi madaniy turizm nihoyatda boy va xilma-xil bo'lib, tashrif buyuruvchilarga zamonaviy madaniyat hodisalari bilan bir qatorda ko'p asrlik an'analarni o'rganish imkoniyatini beradi. Yaponiya YUNESKOning Butunjahon merosi ro yxatiga kiritilgan ko plab ob yektlarga ega, masalan, Kiotodagiʻ ʻ ʼ Kiyomizu-dera ibodatxonasi va Nara shahridagi Todai-ji ibodatxonasi, ularda muhim madaniy va diniy asarlar saqlanadi. Yaponiyaga kelgan turistlar choy marosimi (chanoyu), gul aranjirovkasi (ikebana) va xattotlik (shodo) kabi an anaviy yapon san ati bilan tanishishlari ʼ ʼ mumkin. Ko'pgina madaniyat markazlari va ibodatxonalarda mahorat darslari va namoyishlar o'tkaziladi. Yil davomida Yaponiya o'z madaniyatining turli jihatlarini nishonlaydigan jonli festivallarga mezbonlik qiladi, masalan, bahorda 40 olcha gullari festivallari va yozda chiroqlar festivallari. Kiotodagi Gion Matsuri va Aomoridagi Nebuta Matsuri ayniqsa mashhur. Yapon oshxonasi butun dunyoga mashhur va mahalliy taomlarni o'rganish madaniy turizmning muhim qismidir. Sushi va sashimidan tortib ramen va tempuragacha, har bir mintaqa o'ziga xos oshxona lazzatlarini taklif qiladi. Ryokan (an anaviy yapon mehmonxonasi) yoki ʼ ibodatxona turarjoyida (shukubo) qolish noyob madaniy tajriba, jumladan, tatami to shaklarida uxlash, yukata xalat kiyish va kaiseki taomlaridanzavqlanishni ʻ ta minlaydi. Yaponiya o'zining diqqat bilan bezatilgan bog’lari bilan mashhur, ʼ masalan, Kiotodagi Ryoan-ji ibodatxonasining Zen bog’i va Kanazavadagi Kenroku-en bog’i. Bu sokin joylar yapon estetikasi va falsafasini aks ettiradi. Yaponiya an analarga boy bo lsa-da, u zamonaviy madaniyat sohasida ham ʼ ʻ yetakchi hisoblanadi. Tashrif buyuruvchilar Tokioning Shibuya va Xarajuku tumanlaridagi gavjum ko’chalarni kezishlari, manga va anime do’konlariga tashrif buyurishlari hamda Comiket kabi pop madaniyat tadbirlarida qatnashishlari PAGE \* MERGEFORMAT4$ $mumkin. Kiotodagi Gion va Kanazavadagi Xigashi Chaya kabi saqlanib qolgan mahallalar an anaviy arxitekturasi, yog ochdan yasalgan machiya uylari va geyshaʼ ʻ madaniyati bilan Yaponiyaning o tmishiga nazar tashlash imkonini beradi. ʻ Yaponiyada o'z san'ati, tarixi va texnologiyasini namoyish qiluvchiko'plab muzeylar mavjud. Tokio milliy muzeyi, Kioto milliy muzeyi vaGhibli muzeyi bir nechta diqqatga sazovor misollardir. Umuman olganda, Yaponiyadagi madaniy turizm qadimiy an'analarni zamonaviy innovatsiyalar bilan uyg’unlashtirgan ko'p qirrali sayohatni taklif qiladi va tashrif buyuruvchilarga boyituvchi va unutilmas tajriba ta'minlaydi. Yaponiyaning boy madaniy merosini, jumladan, tarixiy joylar, an’anaviy san’at, festivallar va marosimlarni saqlab qolish uchun sa’yharakatlar amalga oshirildi. Madaniyat ishlari agentligi kabi davlat idoralari muhim madaniy ob'ektlarni belgilash va saqlash, shu bilan birga ularni mamlakat ichida va xalqaro miqyosda targ’ib qilish ustida ish olib boradi. Infratuzilmaga, jumladan, transport tarmoqlari, turar joy binolari va turistik diqqatga sazovor joylarga investitsiyalar tashrif buyuruvchilar uchun madaniy obidalarni ochiq qilishda muhim ahamiyatga ega. Tezyurar poyezdlar, samarali jamoat transporti tizimlari va sayyohlar uchun qulay ob'ektlarning kengaytirilishi umumiy turizm tajribasini yaxshiladi. Yaponiya boshqa mamlakatlar bilan madaniy almashinuv dasturlarida faol ishtirok etib, turli madaniyatlarni o'zaro tushunish va qadrlashga yordam beradi. Madaniy festivallar, san'at ko'rgazmalari va akademik almashinuvlar kabi tashabbuslar xalqaro hamkorlikni rivojlantiradi va madaniy almashinuvga qiziqqan tashrifchilarni jalb qiladi. Yaponiya Milliy Turizm Tashkiloti (JNTO) kabi Yaponiyaning turizm organlari mamlakatning madaniy diqqatga sazovor joylarini butun dunyo bo'ylab potentsial tashrif buyuruvchilarga namoyish qilish uchun keng qamrovli marketing va reklama kompaniyalarini o'tkazadi. Raqamli marketing, ijtimoiy media kampaniyalari va xalqaro sayohat yarmarkalarida ishtirok etish madaniy tajribalarga qiziqqan sayyohlarni jalb qilishning umumiy strategiyasidir. Yaponiya PAGE \* MERGEFORMAT4$ $madaniy turizm tajribasini yaxshilash uchun innovatsiyalar va texnologiyalardan foydalanadi, masalan, tarixiy joylarga virtual reallik (VR) sayohatlari, muzeylardagi multimedia ko’rgazmalari va madaniy diqqatga sazovor joylar haqida ma’lumot beruvchi smartfon ilovalari mavjud. 2-rasm. Turizmning o’sish sur’atlari jahon miqyosida (2019-2024) 5. O’zbekistonda zamonaviy turizmni rivojlantirish istiqbollari Bugungi kunda globallashuv va axborotlashuv jarayonlarining shiddat bilan kuchayib borishi milliy turizmning rivojlanishiga o’z ta'sirini o’tkazmoqda. Shuning uchun hozirgi davrda milliy turizm rivojlanishining konseptual omillarini izlash, uning rivojlanish qonuniyatlarini o’rganish, turizm rivojlanishining kelgusidagi istiqbollarini belgilash muhim ahamiyat kasb etmoqda. PAGE \* MERGEFORMAT4$ $Hozirda O’zbekistonda zamonaviy turizm infrastrukturasini rivojlantirish masalasiga katta e’tibor qaratilmoqda. Prezidentimiz SH.M.Mirziyoev ta’kidlaganlaridek: “Turizmni iqtisodiyotning strategik tarmog’iga aylantirish biz uchun ustuvor vazifa bo’lib qoladi”. Shunday ekan O’zbekistonda turizm sohasini jadal rivojlantirish ham iqtisodiy, ham ijtimoiy ahamiyatga ega bo’lgan muhim strategik vazifalardan biri hisoblanadi. Bu borada O’zbekistonda turizm sohasini jadal rivojlantirish maqsadida 2019 yil 13 avgustdagi PF-5781-son “O’zbekiston Respublikasida turizm sohasini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida” 6 , 2021 yil 9 fevraldagi PF-6165-son “O’zbekiston Respublikasida ichki va ziyorat turizmini yanada rivojlantirish chora- tadbirlari to’g’risida”gi Qarorlari qabul qilingan. Avvalambor turizm sohasini rivojlantirishning muhim omili – bu ushbu sohaga investitsiyalarni keng jalb qilishdir. Bugungi kunda O’zbekistonda ichki va tashqi turizmni rivojlantirish uchun zarur infrastrukturani shakllantirish masalasiga katta e’tibor qaratilib, Respublikamizda 20 dan ziyod turistik yo’nalishlar chet ellik turistlarni o’ziga jalb etib kelmoqda. O’zbekistonga 2016 yilda 1 million 300 ming, 2017 yilda qariyb 2 million 700 ming, 2018 yilda 5 million 346 ming 200 kishi, 2019 yilda 6 million 748 ming 500 kishidan iborat turistlar kelib, 2020 yilda ularning sonini 7,5 millionga, 2023 yilda 10 million kishiga etkazish mo’ljallandi. Bu borada, O’zbekistonda milliy turizm infratuzilmasini rivojlantirishda barcha infratuzilma ob’yektlarini jahon andozalari darajasiga yetkazib, turizm infratuzilmasining tarkibiy qismlari, mehmonxona, transport, oziq-ovqat, dam olish, davolash va boshqa ko’ngilochar xizmatlarni yuqori darajada tashkil etish masalasiga katta e’tibor qaratilmoqda. Hozirda mamlakatimizda turizm resurslaridan samarali foydalanishda transport infratuzilmasining roli va hissasi yuqori bo’lib, “O’zbekistonda milliy turizmning rivojlanishiga O’zbekiston avtomobil yo’llari, “O’zbekiston Havo yo’llari” milliy aviakompaniyasi, “O’zbekiston temir yo’llari” 6 O‘zbekistonda turizm sohasini jadal rivojlantirish maqsadida 2019 yil 13 avgustdagi PF-5781-son “O‘zbekiston Respublikasida turizm sohasini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” PAGE \* MERGEFORMAT4$ $davlat aksiyadorlik temiryo’l kompaniyasi kabilar katta ta’sir ko’rsatib kelmoqda. Shuningdek, O’zbekistonda milliy turizmni rivojlantirishda mehmonxona xizmatlarini rivojlantirish ham muhim ahamiyatga ega hisoblanadi. Ma’lumki, mehmonxonachilik ishini tashkil qilishda bir qancha talablar, ya’ni xodimlarning tayyorgarligi, ma’lumoti, malakasi, yoshi, sog’ligi, chet tillarni bilishi va tashqi ko’rinishiga ham ahamiyat beriladi. Bugungi kunda O’zbekistonda ayrim ovqatlantirish muassasalari yuqori darajada xizmat ko’rsatish usullaridan foydalangan holda faoliyat olib borsada, ayrimlarining xizmat ko’rsatish darajasi talabga javob bermaydi. Ularga xizmat ko’rsatish madaniyatini yanada yuksaltirish talab etiladi. O’zbekistonda milliy turizmning rivojlanishida bank va boshqa moliyaviy tashkilotlar ham muhim o’rin tutadi. Turistlar sayohatda va dam olishda xilma-xil moliyaviy xizmat turlaridan foydalanadilar. Turistlarga xizmat ko’rsatish tizimi qanchalik takomillashtirilsa, kelgusida turizmning yanada taraqqiy etishiga bevosita o’zining ta’sirini ko’rsatadi. O’zbekistonda milliy turizmning rivojlanishida axborot xizmati ham muhim ahamiyatga ega bo’lib, O’zbekistonga sayohat maqsadida kelayotgan turistlar o’zi boradigan joy haqida, o’zi boradigan hududning qonun-qoidalari, urf-odat va marosimlari, bayramlari, mehmondo’stligi haqidagi ma’lumotlarga, o’sha joyning xaritasi, transport magistrallari sxemasiga extiyoj sezadi. Shuning uchun hozirgi davrda turizm infratuzilmasi zamonaviy kompyuter xizmatiga ham bevosita bog’liq bo’lib, tezkor axborot va so’zlashuv, yangiliklardan xabardorlik xozirgi davr turizmining muhim talabidir. Zamonaviy elektron vositalar, internet tarmoqlarida turli turistik xizmatlar, turistik markazlar haqidagi ma’lumotlar joylashgan millionlab saytlar mavjud bo’lib, turistlar internet orqali sayohat va turistik agentliklarni tanlash, tur sayohatning chiptalari, xizmatlar uchun to’lovlarni oldindan to’lash imkoniyatiga ega bo’ladilar. O’zbekistonda milliy turizmni rivojlantirish jarayonida turizmning boshqa turlariga nisbatan madaniy-ma’rifiy turizm muhim ahamiyatga ega hisoblanadi. Chunki bugungi kunda O’zbekistonda tarixiy obidalar va tarixni o’rganishga qaratilgan PAGE \* MERGEFORMAT4$ $turizm keng rivojlantirilib, O’zbekistonning boy turistik imkoniyatlaridan samarali foydalanish, sayyohlik salohiyatini oshirishga qaratilgan tadbirlar amalga oshirilmoqda. Markaziy Osiyoning markazida joylashgan, O’zbekistonda YUNESKOning butunjahon merosi ro’yxatiga kiritilgan Samarqand, Buxoro, Xiva, SHaxrisabz kabi ko’plab tarixiy-me’moriy obidalari mavjud bo’lgan shaharlar joylashgan. Madaniy-ma’rifiy turizm turizmning eng ommaviy turlaridan biridir. Madaniy-ma’rifiy turizmning asosiy maqsadi tarixiy, me’moriy, san’at yodgorliklari tabiiy va etnik o’ziga xosliklar, biror xalqning zamonaviy turmushi kabilar bilan tanishishdan iborat bo’lib, madaniy-ma’rifiy turizm bugungi kunda dunyoda tobora katta qiziqish uyg’otib, ommalashib borayotgan turizm turlaridan biri hisoblanadi. O’zbekiston o’zining boy tarixi va madaniyati bilan turizmning rivojlanishi uchun yuqori imkoniyatlarga ega bo’lib, O’zbekiston hududida joylashgan 4000 ga yaqin moddiy-ma’naviy obida umumjahon merosining noyob namunasi sifatida YUNESKOning ro’yxatiga kiritilgan. O’zbekistondagi me’moriy yodgorliklarning ko’pchiligi mustaqillik tufayli qayta ta’mirlanib, ushbu yodgorliklarning ko’pchiligi XII-XX asrlarga taalluqlidir. SHu bilan birgalikda O’zbekistondagi me’moriy yodgorlik orasida IV-IX asrlarga tegishli bo’lganlari ham uchraydi. O’zbekiston hududida undan ham qadimiyroq madaniy yodgorliklar saqlanib qolganki, bu dunyo sayyohlarining O’zbekistonga bo’lgan qiziqishini yanada orttiradi. O’zbekistonda ibtidoiy va antik davrga tegishli bo’lgan ko’plab tarixiy yodgorliklar mavjud bo’lib, bugungi kunda bu tarixiy yodgorliklardan turistik ob’yekt sifatida foydalanishga qaratilgan ko’plab ishlar amalga oshirilmoqda. Xulosa qilib aytganda, O’zbekistonda milliy turizmni rivojlanishiga katta ta’sir ko’rsatayotgan mamlakatimiz hududidagi tarixiy-me’moriy obidalar nafaqat moddiy madaniyat yodgorligi sifatida, balki shu bilan birgalikda ilm- fan, madaniyat, taraqqiy etgan, buyuk mutafakkirlar etishib chiqqan ilm-u-ma’rifat beshiklari sifatida ham xorijiy sayyohlarni o’ziga jalb etib kelmoqda. Bu esa O’zbekistonda bugungi kunda ziyorat turizmining faol rivojlanib borishi uchun ham ulkan imkoniyatlarni yaratmoqda. PAGE \* MERGEFORMAT4$ $XULOSA Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, t urizm mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishida muhim ahamiyat kasb etadi. Shu sababdan mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish darajasini yanada oshirish maqsadida turizm salohiyatidan foydalanishning kompleks, o zaroʻ bog langan mexanizmlarini shakllantirish talab etiladi. ʻ Zamonaviy turizmning ijtimoiy va iqtisodiy ta'siri juda katta bo'ladi. Uning asosiy ta'sirini quyidagicha xulosa qilish mumkin: 1. Ish o'rinlari yaratish: Turizmning rivojlanishi bilan birga, mehmonxona, restoran, transportning rivojlanishi ham o'sadi. Bu esa ish o'rinlarining yaratilishini ta'minlaydi va ishga kirish imkoniyatlarini oshiradi. 2. Valyuta hisob-kitoblari: Turizm tufayli turistlar mamlakatga valyuta kiritishadi. Bu turizm daromadlari mamlakatning valyuta hisob-kitoblari uchun muhimdir va mamlakatning ustuvor valyuta daromadlarining o'sishi bilan bog’liq bo'ladi. 3. Madaniyat almashinuvi: Turistlar mamlakatning madaniyatini, tarixini va madaniy muassasalarini ko'rish uchun kelishadi. Bu esa mamlakatning madaniyat sohasining rivojlanishiga va madaniyat almashinuvi uchun yorug’lik kiritishiga olib keladi. PAGE \* MERGEFORMAT4$ $4. Tarqatuvchi va tadbirkorlik faoliyati: Zamonaviy turizm mamlakatning tarqatuvchi va tadbirkorlik sohasining rivojlanishiga imkon beradi. Turistlar xizmatlar va mahsulotlarni sotib olish va faqatgina sayohat emas, shuningdek, biznes tadbirkorlik ham bajarishadi. 5. Ijtimoiy aloqalar va hamkorliklar: Turizmning rivojlanishi o'zaro mamlakatlar bilan do'stona, diplomatik, iqtisodiy hamkorliklar va almashinuvni kuchaytiradi. Ushbu hamkorliklar mamlakatlar o'rtasidagi aloqalarni o'stirish, savdo va insonlar o'rtasidagi so’zlashuvni ta'minlashda muhim ahamiyatga ega. Mamlakat iqtisodiyotining strategik tarmog i sifatida turizmni jadalʻ rivojlantirish uchun qulay iqtisodiy va tashkiliy-huquqiy shart-sharoitlar yaratish juda muhim hisoblanadi. Hududlarning ulkan turizm salohiyatidan yanada to liq va ʻ samarali foydalanish, turizm tarmog ini boshqarishni tubdan takomillashtirish, milliy ʻ turizm mahsulotlarini yaratish va ularni jahon bozorlarida targ ibot qilish, turizmni ʻ rivojlantirishning kompleks asoslarini yaratish va izchil qo llash, iqtisodiyotni ʻ diversifikatsiya qilish va tarkibiy islohotlar o tkazish, turizm sohasini va unga ʻ aloqador tarmoqlarni jadal rivojlantirishning harakatlantiruvchi kuchiga aylantirish, uni rivojlanishning qudratli vositasiga aylantirishi lozim bo lgan ushbu ʻ sanoatning barqaror o sishi, yalpi ichki mahsulot va mahalliy byudjet daromadlarida ʻ turizm hissasining ulushini oshirish, ish o rinlarini yaratish, aholi turmush darajasi va ʻ sifatini oshirish bo yicha tizimli chora-tadbirlarni amalga oshirish. ʻ Globallashuv sharoitida ma’lumotlar almashinish jarayoni juda tez bo’lishi turizmni rivojlantirish va salohiyatini oshirishda innovatsion texnologiyalardan foydalanish muhimligi isbot talab qilmaydigan haqiqatga aylandi. Turistlarga qulaylik taqdim etishda mobil texnologiyalarni rivojlantirish va yangi imkoniyatlarni taqdim eta oladigan amaliy dasturlarni yaratish lozimligini ko’rsatadi. Zamonaviy turizmning ijtimoiy va iqtisodiy ta'siri mamlakatga qo'shimcha daromad, turizm infrastrukturasi rivojlanishi va madaniyat almashinuvi tufayli yuksak muhofaza darajasiga ega bo'ladi. Bu esa mamlakatning iqtisodiy rivojlanishini asta-sekin oshiradi. PAGE \* MERGEFORMAT4$ $Zamonaviy turizmni rivojlantirish uchun o’zimning bir nechta takliflarimni keltirib o’taman. Turizmning atrof-muhitga salbiy ta’sirini kamaytirish maqsadida yashil turizmni rivojlantirish zarur. Barqaror turizm amaliyotlari, qayta tiklanadigan energiya manbalaridan foydalanish, chiqindilarni kamaytirish va tabiiy resurslardan ehtiyotkorlik bilan foydalanish bu sohada muhim o’rin tutadi. Turizmdan raqamli platformalar va mobil ilovalarni keng joriy etish sayohatchilar uchun qulaylik yaratadi. Masalan, onlayn bron qilish, virtual turlar, interaktiv xaritalar va sun’iy intelekt asosidagi xizmatlar. Transport tizimini rivojlantirish, sayohatchilar uchun qulay va xavfsiz infratuzilmani yaratish zarur. Yangi aeroportlar, avtobus va poyezd stansiyalarini moderinaztsiya qilish, yo’llarning yaxshilanishi turizmning rivojlanishiga katta ta’sir ko’rsatadi. Tabiatni sevuvchilar uchun ekoturizmni rivojlantirish, ekalogik toza hududlar va milliy bog’lar orqali sayohatlarni tashkil etish, tabiiy muhutni asrab-avaylashga yordam beradi. Sayohatchilarning xavfsizligini ta’minlash, shuningdek, sog’liqni saqlash xizmatlarini rivojlantirish ham muhim ahamiyatga ega. Zamonaviy turizm hozirgi rivojlanayotgan mamlakatlarning iqtisodiy hayotida asosiy o’rin tutadi. Bu takliflar orqali zamonaviy turizmni rivojlantirish, nafaqat iqtisodiy o’sishni ta’minlash, balki atrof-muhitni asrab-avaylash va madaniy merosni saqlashda ham yordam beradi. PAGE \* MERGEFORMAT4$ $FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR: 1. Isadjanov A., Gulmuratov I. “O’zbekistonda turizmni rivojlantirish: zamonaviy tendensiyalar va milliy ustuvorliklar 2015 2. Numonjonova O. “O’zbekistonda turizmni rivojlantirish istiqbollari yo’nalishlari”.2019 3. Rakhmonov T.S. "Tourism in the Worl d and Uzbekistan Economy Place and Role." JournalNX (2024) 4. Tourism and Poverty Alleviation - Recommendations for Action. WTO,2014. 5. Rural Tourism in Europe: Experiences, Development and 1Perpectives.WTO.2011. 6. Travel Guide Uzbekistan - Tashkent: National Company Uzbekturizm (2013). 7. А li е v а M.T. “Turistik m а ml а k а tl а r iqtis о diyoti” d а rslik, Toshkent, TDIU (2019 yil) PAGE \* MERGEFORMAT4$ $8. K о mil о v а F.K “Muk а mm а l turizm g‟ о yasi”. “Iqtis о diyot v а t а lim” (2013 ‟ yil) 9. Dembovska I., Silicka I., Lubkina V. Educational Tourism in the Training of Future Tourism Professionals.2017 10 . Пономарева Т.В. Образовательный туризм: сущность, цели и основные сегменты потребителей. Материалы IV Mеждународной научной конференции "Проблемы современной экономики". Челябинск: Два комсомольца, 2015 . 1 1 . Бельская Н.Л. Современные подходы к управлению образовательным туризмом. Научный результат . Технологии бизнеса и сервиса , 2015 12. N. Matos, J. Mendes, P. Valle Revisiting the destination image construct through a conceptual model Dos Algarves, 21 (2012), 13. Тухлиев Н., Абдуллаева Т. «Формальности в системе туризма Республики Узбекистан». 2017 14. John Tribe. Strategy for Tourism; London: Goodfellow Publishers Limited, 2016 15. Adrian Franklin “Tourism an introductions”. SAGE Publications London- Thousand Oaks-New Delhi 2018. Internet saytlar 1. www.statistics.uz 2. www . tour . uz 3. www . Uzbektourism . uz 4. www . world - tourism . org PAGE \* MERGEFORMAT4$

Zamonaviy turizmning ijtimoiy va iqtisodiy ta'siri

Sotib olish

Dokument ma'lumotlari

Sotuvchi

Zamonaviy turizmning ijtimoiy va iqtisodiy ta'siri

O'xshash dokumentlar