Dokument ma'lumotlari

Narxi 12000UZS
Hajmi 33.2KB
Xaridlar 1
Yuklab olingan sana 28 Aprel 2025
Kengaytma docx
Bo'lim Kurs ishlari
Fan Algebra

Sotuvchi

Bohodir Jalolov

100 ichida nomanfiy butun sonlar ustida arifmetik amallarni o'rgatish metodikasi

Sotib olish
1O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI OSIYO XALQARO UNIVERSITETI “PEDAGOGIKA VA PSIXOLOGIYA” kafedrasi “Boshlang’ich ta’lim” bakalavriat yo’nalishi Matematika va uni o’qitish metodikasi fanidan 100 ichida nomanfiy butun sonlar ustida arifmetik amallarni o rgatishʻ metodikasi mavzusi uchun KURS ISHI bajarish bo’yicha USLUBIY KO’RSATMA 2Mundarija KIRISH…………………………………………………………………..3 Ι BOB. Boshlang'ich sinf o'quvchilarida 100 ichida nomanfiy butun sonlar to'g'risidagi nazariy asoslari……………………………………6 1.1. Boshlang'ich sinf o'quvchilarida o'g'lining rivojlanish bosqichlari……………….6 1.2. 100 ichida nomanfiy butun sonlarning matematik xususiyatlari va ahamiyati………………………………………………………………………………7 1.3. O'tgan davrdagi vaziyatda qo'lga kiritilgan metod va shakl………………………9 II BOB. 100 ichida nomanfiy butun sonlar ustida arifmetik amallarni o'rgatish metodikasi…………………………………………………..11 2.1. Qo'shish va ayirish amallarini o'rgatish metodikasi va bosqichlari…………….11 2.2. Ko'paytirish va bo'lish amallarini o'rgatish metodikasi………………………...13 2.3. Arifmetik amallarni zararda o'yinlar va innovatsion metodlardan yuklash…….14 III BOB. Tajriba-sinov ishlari, tahlil va tavsiyalar………………….18 3.1. Tajriba-sinov darslarini tashkil etish va o'tkazish metodikasi…………………..18 3.2. O'quvchilarning arifmetik amallar bo'yicha bilim, ko'nikma va malakalarini tahlil qilish………………………………………………………………………………….20 3.3. Tajriba asosida samarali samarali usullar va tavsiyalar ishlab chiqarish chiqish………………………………………………………………………………..24 Xulosa…………………………………………………………………..29 Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati…………………………………...30 3KIRISH Kurs ishining dolzarbligi. Kunda O'zbekiston Respublikasida ta'lim hozirgi isloh qilish, uning mazmunini zamonaviy talablar asosida boyitish hamda yosh avlodni ishlab chiqarish bir qator ishlab chiqarish olib borilmoqda. har bir o'quvchining kelgusidagi bilim olish faoliyatining poydevorini tashkil etishi bilan muhim kasb etadi. Zero, o'ziga xos sinflarda o'quvchilarga berilgan va bilim ko'rishga ishlab chiqarish mustaqil fikrlashi, mantiqiy mushohada boshqarishishi va yashashda oddiy tarzda yech bo'lgan tayyorgarligini belgilab beradi. Matematika fani o'quvchilarda mantiqiy fikrlash, tahlil va sintez qilish, umumlashtirish hamda ishlab chiqarish ko'laridan kelib chiqadigan shakl yaratish fanidan biridir. individual, ilmiy-ta'lim bosqichida matematik bilimlar asosida o'quvchilarda son, miqdor, arifmetik amallar shakllantiriladi. Shu bois, harakat'ich sinflarda 100 ichida nomanfiy butun sonlar ustida arifmetik amallarni o'rgatish va bu jarayonni samarali tashkil etish muhim masalalardan iborat. birinchi darajali va tanishlarda o'quvchilar sonlar qatori, sanash, taqqoslash, qo'shish ayirish kabi sodda arifmetik amallar bilanadilar. bu bilimlar 100 ichida amallarni harakatda yanada chuqurlashadi. 100 ichida nomanfiy butun sonlar ustida arifmetik amallarni bolalarning tafakkurini rivojlantirish, ularda mustaqil fikrlash, mantiqiy tuzatishlar chiqarish, muammoni to'g'ri qilish ko'rinishini ishlaydi. 4Amaliyot shuni ko'rsatadiki, ko'plab o'quvchilar ariftik amallarni jarayonida, ayniqsa, sonlar bilan ishlashda mahsulotlarga duch keladilar. Bunday o'zgarishlar asosida, son paydosining etarlichacha shakllanmagani yoki arifmetik amallar tasvirning yaxshi anglanmagani kelib chiqadi. Shu sababga ko'ra, sinf o'qituvchisi o'z darslarini puxta sotib olishi, o'quvchilarning yosh va texnika vositalarini aniqlash jarayoni, dars o'qituvchisi o'z darslarini puxta sotib olishi kerak. Matematika darslarida qo'llaniladigan interaktiv usullar, o'quv mashg'ulotlari, vizual ko'rgazmali mahsulotlar, multimedia resurslari o'quvchilarning darsga bo'lgan resurslarini ishlab chiqarish, ularni faol o'rganishga undaydi. masalalar, misollar, masalalar va o'yinli topshiriqlar orqali arifmetik o'quvchilarning mustaqil ishlash ko' hayotiy rivojlanishini rivojlantirishga ta'sir ko'rsatish. Ush kurs ishining ustida ishlashda iboratki, yosh'ich sinf o'quvchilari 100 ichida no'manfiy butun sonlar arifmetik amallarni o'rgatish metodini to'g'ri tanlash va qo'llash jismoniy matematik ko' qobiliyatni shakllantiradi, balki intellektual ishlab chiqarishga ham katta ta'sir ko'rsatadi. To'g'ri yo'lga qo'yilgan dars jarayoni o'quvchilarning matematik savodxonligini, ularni mustaqil fikrga o'rgatadi hamda kelajakda matematikaning murakkab mavzularini o'zlashtirishga tayyorlaydi. Kurs ishining vazifalari: 100 ichida nomanfiy butun sonlar tushunchasini o‘rganish. Ular ustida bajariladigan arifmetik amallarni o‘rgatish metodikasini tahlil qilish. Boshlang‘ich sinflarda qo‘shish, ayirish, ko‘paytirish va bo‘lish amallarini o‘rgatish usullarini o‘rganish. 5O‘quvchilar arifmetik amallarni o‘zlashtirish jarayonida uchraydigan muammolarni aniqlash va tahlil qilish. Arifmetik amallarni o‘rgatishda innovatsion metodlardan foydalanish imkoniyatlarini o‘rganish. O‘quvchilarga samarali o‘qitish usullarini ishlab chiqish va amaliy tavsiyalar berish. Olingan natijalar asosida xulosa chiqarish va metodik tavsiyalar ishlab chiqish. Kurs ishining maqsadi: Boshlangich sinf o'quvchilarida 100 ichida nomanfiy butun sonlar ustida birmetik amallarni yig'ish ko'rinishini va bu jarayonda samarali metod va ishlab chiqarishdan yo'llarini o'rganish. Kurs ishining harakatlari: 100 ichida nomanfiy butun sonlar ustidagi arifmetik amallarni o'rgatishning nazariy asoslarini o'rganish; Boshlang'ich sinf o'quvchilarida qo'shish, ayirish, ko'paytirish va bo'lish amallarini bosqichlarini tahlil qilish; Ushbu amallarni o'rgatish jarayonida innovatsion metodlar va dars ishlanmalari tahlilini olib borish; Tajribasinov darslarini tashkil etish va loyihalarni tahlil qilish; O'quvchilarning ko'nikma va malakalarini aniqlash, tavsiyalar ishlab chiqarish chiqish. Tadqiqot obyekti: Boshlang'ich sinf matematika ta'lim jarayoni. 6Tadqiqot predmeti: 100 ichida nomanfiy butun sonlar ustida arifmetik amallarni o'rgatish metodikasi. Kurs ishining tuzilishi. Ush kurs ishi kirish, asos boblar, ishlab chiqilgan adabiyotlar ro'yxatidan iborat bo'lib, unda mavzuning nazariy va amaliy, chuqur yoritilgan dars jarayonida qo'llash mumkin bo'lgan metod va amaliy tahlil qilingan hamda taklif va tavsiyalar berilgan. Ι BOB. Boshlang'ich sinf o'quvchilarida 100 ichida nomanfiy butun sonlar to'g'risidagi nazariy asoslari 1.1 Boshlang'ich sinf o'quvchilarida aqliy rivojlanish bosqichlari Boshlang'ich sinf davri – bu o'quvchilarning tafakkuri, aqliy faoliyat va bilish jarayonlari jadal rivojlanadigan davrdir. Aynan shu bosqichda bola atrof-muhitdagi hodisalarni, turli ob'ektlarni va baholash o bog'liqligini tushunib boradi. O'quvchilarda mantiqiy fikrlash, tahlil qilish, baholash, umumlashtirish kabi aqliy jarayonlarni rivojlantirish. Psixolog olimlar fikricha, 7-10 bolalarda bilish jarayonlari faol rivojlanadi va bu yosh davri bolalar uchun "an'anaviy-obyektiv tafakkur 7bosqichi". Ular ko'proq aniq, ko'rish, sezish orqali bilimlarni o'zlashtirishga mumkin bo'ladilar. Bu misol davrida ular amaliy faoliyat va dars jarayonida konkretlar bilan ishlash orqali yangi bilimlarni egallaydilar. Boshlang'ich o'quvchilari qanday harakat sinflarini bosib o'tadilar: Tushunish bosqichi: O'quvchilar atrofdagi voqea-hodisalarni, sonlar va amallar xodimlarini anglashga harakat qiladi. Ko nikma hosil qilish bosqichi:ʻ O'quvchilar o'rgangan bilim va tanishuvlarini amalda qo'llashga o'tadilar, oddiy arifmetik amallarni mustaqil yig'ilishni o'rganadilar. Malakani rivojlanish bosqichi: O'quvchilar mustaqil fikrlash, o'xshatish va farqlash, mantiqiy bog'lanishlarni ko'ra olish darajasiga yetadilar. Matematika darslarida ayniqsa 100 ichida nomanfiy butun sonlar bilan ishlash jarayonida bu bosqichlarning har bir muhim bosqichi ega. O'quvchilarning tafakkurini rivojlantirish uchun dars jarayonida ko'rgazmalilik, amaliy tajriba, interaktiv usullardan keng foydalanish talab qilinadi. Yosh bolalarning xotirasi, diqqat va tasavvuri hali to'liq shakllanmagan bo'lgan misolligi tufayli, yangi bilimlarni mumkinda takrorlash, jonli mashg'ulotlardan olib kerish. Rivojlantirish sinf o'quvchilarida arifmetik bilimlarni mos holda qo'llab- quvvatlash aqliy xatolariga olib borilishi zarur. Faqat shunday ular sonlar ustida amallarni anglab, to'g'ri harakat ko'rinishini rivojlantiradi. 1.2. 100 ichida nomanfiy butun sonlarning matematik xususiyatlari va ahamiyati 8Matematikaning rivojlanishi'ich bosqichida 100 ichida nomanfiy butun sonlar bilan ishlash o'quvchilarning matematik bilim va ko'rinishini kuzatishda asosiy qadam. Chunki aynan shu chegarada o'quvchi sonlar haqida aniq aniqga ega bo'la, o'zaro bog'liqligi va arifmetik amallar orqali ular ustida ishlashni o'rganadi. Nomanfiy butun sonlar – bu 0– bu 0 va undan katta bo'lgan sonlardir. Ular tabiiy sonlar narsato'plamiga va kundalik hayotda eng ko'p bo'lgan sonlar oladi. 100 kishilik nommanfiy butun sonlar matematikada hisoblash xususiyatlari bilan ahamiyatlidir: Matematik xususiyatlari: Ketma-ketlik imkoniyati: 100 ichida nomanfiy butun sonlar 0 dan 100 gacha ketma-ket joy bo'lib, har bir keyingi son oldingisidan 1 taga katta bo'ladi. Tartib mumkin: Sonlarni katt.Masalan , 45Sonlarni kattalik bo'yicha solishtirish, ularni tartiblash qiladi. Masalan, 45 < 67 yoki 98 > 72 kabi munosabatlar o' mumkin. Qo'shish va ayirish amallarida yashashlik: Har qanday ikkita no'xat butun sonning yig'indisi ham, farqi ham yana nomanfiy butun son bo'lishi mumkin (agar kichik sondan katta son ayirilmasa). Ko'paytirish va bo'lishga tayyorlik: 100 ta sonlarni o'zaro ko'paytirish va bo'lish amallari asosida keyingi matemshakll100 qoldiriladi sonlarni o'zaro ko'paytirish va bo'lish amallari asosida keyingi matematik tahlillar – ko'paytma, ko'rinishdagi tarkibiy qismlar shakl. Juft va toq sonlar xususiyati: O 'O'quvchilar bu bosqich tanishda juft va to'q sonlar va farqlarini o'rganadi. 9Raqam va son farqi: O'qO'quvchilar son va raqamlarni ajrata oladi. Masalan, 25 soni ikki raqamdan iborat bo'lsa-da, bitta butun son bor. Matematik ahamiyati: Tafakkurni rivojlantirish: 100 ichida sonlar bilan100 ichida sonlar bilan ishlash o'quvchilarning mantiqiy fikrlash, solishtirish, guruhlash, umumlashtirish kabi aqliy faoliyatini rivojlantiradi. Hayotiy egasi: BuBu sonlar o'quvchilarning kundalik hayotida tez-tez qo'lda. Masalan, narxlarni bilish, vaqt o'lchovlari, uzunlik, og'irlik va boshqa kattaliklarni o'lchashda. Rivojlanish bosqichga asos: , minglab son100 ichida sonlarni puxta bilgan o'quvchiga yuzlab, minglab sonlar bilan ishlashga tayyor bo'ladi. Matematik amallar asoslari: Qo'shQo'shish ayirish, ko'paytirish va bo'lish amallarining, aynan shu asosda mustahkamlanadi. 100 ichida nomanfiy butun sonlar ustida ishlash jarayoni'ich sinf matematika kursining eng muhim va zaruriy bo'g'ini. Bu bilimlar o'quvchilarga keyingi bosqich murakkabroq matematiklarni oson o'zlashtirish fikr beradi, hamda ularni mantiqiy fikrlashga, hayotiy masalalarni mustaqil hal eta olish o'rgatad i. 1.3 Tarixiy metod va tajriba qo'llangan va shakllar tahlili Matematika ta'limi, aloqa, 100 ichida nomanfiy butun sonlar ustida arifmetik amallarni o'rgatish qadimdan pedagogik faoliyatning muhim yo'nalishlaridan biri bo'lib kelgan. Tarixiy tajriba shuni ko'rsatadiki, turli 1 0davrlarda o'quvchilarning yosh yordami, tibbiy va tibbiy yordam ko'rinishidagi turli metod shakllar ishlab chiqarish va qo'llanilgan. Tarixiy belgilar: Aytgancha, arifmetik amallarni o'rgatish yuqori zamonaviy Misr, Yunoniston va Hindiston matematik an'analarida ham muhim o'rin tutgan. O'sha davrlarda hisob-kitob o'rgatish asosan amaliy misollar va hayotiy asoslangan amallarni shakllangan. XIX asr oxiri va XX asr boshlarida hisob darslari ko'proq mexanik yodlash misollarusulida olib borilgan. O'p topilganlar yechish topshirilib, asosiy e'tibor tez va aniq ko'nikmasini misol qilib keltirishga yordam beradi. Sovet vaqtida matematik esa matematikani o'qitish tizimida nazariy tushunchalar bilan bog'lash, mantiqiy fikrlashni rivojlantirish g'oyasi barqaror bo'ldi. O'qituvchilar arifmetik amallarni o'rgatishda matematik mantiq va asoslashga alohida e'tibor bera boshladilar. O'zbekiston mustaqillikka erishgach rivojlandi ., ta'lim olish jarayoni va ilg'or tajribalardan olib borish yo'lga qo'yildi. Shu bilan birga, xalqona usullar, milliy asosda o'qitish ham rivojlandi. Ilgari qo'llangan asosli metod va shakllar: Ko'rgazmali o'qitish: Raqamli chizmalar, sonli chiziqlar, hisob kitob toshlari (schet) yordamida sonlar ustida amallar o'rgatilgan. Og'zaki hisob-kitob: Darslarda og'zaki misollar va savol-javob usuli keng qo'llangan. 1 1Kuzatish va tahlil: O'quvchilarga atrofdagi sonli ob'ektlar orqali arifmetiklarni kuzatish topshiriqlari berilgan. Muammoli muammolar: O'quvchilarning mantiqiy fikrlashini rivojlantirish uchun turli masalalar va hayotiy misollar. O'yinlar orqali o'rgatish: O'yin usullari – "Kim tez?", "Topishmoqlar", "Raqamli domino" va shunga o'xshashlar "sonlarni zararsizlantirish ishlari olib borilgan. Tahlil va ustidan: Tarixiy tajribalar shuni ko'rsatadiki, arifmetik amallarni o'qitishda ko'rgazmalilik , amaliy mashg'ulotlar , hayotiy misollar vava o'yinli metodlar doimiy ravishdagi o'z o'rnini topdoimiy ravishdosh o'zo'rnini topgan. Vaqtinchalik zamonaviy texnika-pedagogik talablar asosida takomillashgan. Bugungi kunda o'quvchilarda mustaqil fikrlash, tahlil qilish va ijodiy rivojlantirishni muhim bo'lib, oldinga qo'llanilgan usullar yangicha imkoniyatlar bilan boyitilib, interaktiv va innovatsion metodlar asosida qo'llanilmoqda. II BOB. 100 ichida nomanfiy butun sonlar ustida arifmetik amallarni o'rgatish metodikasi 2.1. Qo'shish va ayirish amallarini o'rgatish metodikasi va bosqichlari 1 2Qo‘shish va ayirish amallari boshlang‘ich sinflarda o‘quvchilarga eng avvalo, kundalik hayotiy misollar yordamida tushuntiriladi. O‘quvchilarga qo‘shish – miqdorni oshirish, ayirish esa – miqdorni kamaytirish amalini anglatishini tushuntirish uchun real predmetlardan foydalanish samarali bo‘ladi. Masalan, olma, shokolad yoki o‘yinchoqlar yordamida amallarni tushuntirish bolalarga mavzuni tez va oson o‘zlashtirishga yordam beradi. Bu amallarni mustahkamlash uchun amaliy mashqlar muhim ahamiyatga ega. Qo‘l barmoqlari, hisob tayoqchalari, kubiklar yoki boshqa didaktik materiallar orqali qo‘shish va ayirish amallarini bajarish o‘quvchilarning vizual va kinestetik idrokini rivojlantiradi. Bundan tashqari, rasm va diagrammalar yordamida misollar ishlash ham samarali usullardan biri hisoblanadi. O‘qituvchi dastlab sodda misollardan boshlashi, keyin esa murakkabroq misollarga o‘tishi kerak. Qo‘shish va ayirishning asosiy qoidalarini o‘rganish jarayonida o‘quvchilarga sonlarni ketma-ket sanash orqali hisoblash usuli o‘rgatiladi. Masalan, son chizig‘idan foydalanish orqali o‘quvchilar qanday qilib qo‘shish va ayirish mumkinligini vizual ko‘rinishda tushunib oladilar. Nol bilan qo‘shish va ayirishning maxsus qoidalarini tushuntirish, shuningdek, bu ikki amal o‘zaro bog‘liq ekanligini tushuntirish ham muhim hisoblanadi. Amallarni tez va aniq bajarish ko‘nikmalarini shakllantirish uchun o‘quvchilarni yozma ravishda ishlashga o‘rgatish lozim. Ikki xonali sonlar bilan qo‘shish va ayirishni o‘rgatish jarayonida avval qo‘lda hisoblash, keyin esa yozma usullarni o‘zlashtirish talab etiladi. O‘quvchilarning hisoblash tezligini oshirish uchun turli interaktiv mashqlar, matematik diktant va testlardan foydalanish samarali bo‘ladi. 1 3O‘rganilgan mavzuni mustahkamlash uchun turli didaktik o‘yinlar, interaktiv mashg‘ulotlar va matematik topshiriqlardan foydalanish tavsiya etiladi. O‘quvchilarning bilim darajasini aniqlash va qiyinchiliklarini o‘rganish orqali individual yondashuv asosida ularga yordam berish lozim. Bu jarayon matematik tafakkurni shakllantirish bilan birga, o‘quvchilarning hisoblash qobiliyatlarini rivojlantirishga ham katta hissa qo‘shadi. 2.2 Ko‘paytirish va bo‘lish amallarini o‘rgatish metodikasi va bosqichlari Ko‘paytirish va bo‘lish amallari arifmetikaning asosiy tushunchalaridan bo‘lib, ularni o‘rgatish boshlang‘ich sinflarda maxsus metodik yondashuvni talab qiladi. Ushbu amallarni o‘quvchilarga tushunarli va qiziqarli tarzda o‘rgatish uchun bosqichma-bosqich yondashuv qo‘llaniladi. Ko‘paytirish tushunchasini shakllantirish jarayonida uni qo‘shishning takroriy shakli sifatida tushuntirish muhimdir. Masalan, "2 + 2 + 2 = 6" misoli orqali "2 × 3 = 6" tengligini tushuntirish mumkin. O‘quvchilar ko‘paytirish jadvalini yodlashdan oldin, uning mazmunini tushunishlari lozim. Bu bosqichda vizual materiallardan, masalan, chizmalar, hisob tayoqchalari va predmetlardan foydalanish samarali bo‘ladi. Bo‘lish amalini o‘rgatish esa ko‘paytirish bilan chambarchas bog‘liq bo‘lib, uni teng guruhlarga ajratish orqali tushuntirish maqsadga muvofiqdir. Masalan, "6 ta olmani har birida 2 tadan bo‘lgan guruhlarga ajratish" orqali "6 ÷ 2 = 3" tengligi shakllantiriladi. Bo‘lish amalining asosiy xususiyatlari, jumladan, nolga bo‘lish mumkin emasligi, har 1 4qanday son o‘ziga bo‘linganda birlik hosil bo‘lishi kabi qoidalar bosqichma-bosqich tushuntiriladi. Amallarni yaxshi o‘zlashtirish uchun o‘quvchilarga ko‘paytirish jadvalini yodlash jarayoni o‘rgatiladi. Jadvalni oson eslab qolish uchun qo‘shiq, rasm, o‘yin va interaktiv usullardan foydalanish mumkin. Ko‘paytirish va bo‘lishni mustahkamlashda matematik diktantlar, mantiqiy misollar va o‘yin uslubidagi topshiriqlardan foydalanish samarali natija beradi. Dastlab sodda misollardan boshlanib, keyinchalik murakkabroq misollarga o‘tiladi. Ikki xonali sonlarni ko‘paytirish va bo‘lishni tushuntirishda bosqichli yondashuv qo‘llanilib, qadam-baqadam izohlash muhimdir. Shuningdek, real hayotiy misollar orqali ushbu amallarning amaliy ahamiyatini tushuntirish o‘quvchilarning motivatsiyasini oshiradi. Mustahkamlash bosqichida esa o‘yin va interaktiv mashg‘ulotlar, topshiriqlar, guruhli ishlash va testlar orqali o‘quvchilarning bilim darajasi baholanadi. Barcha o‘quvchilar bir xil tezlikda o‘zlashtirmasligini inobatga olib, ularga individual yondashish ham muhim hisoblanadi. Natijada o‘quvchilar ko‘paytirish va bo‘lish amallarini chuqur o‘zlashtirib, keyingi matematik mavzularga tayyor bo‘ladilar. 2.3. Arifmetik amallarni zararda o'yinlar va innovatsion metodlardan yuklash Arifmetik amallarni o‘rgatishda o‘yinlar va innovatsion metodlardan foydalanish 1 5Arifmetik amallarni o‘quvchilarga o‘rgatish jarayonida turli xil usullardan foydalanish mumkin, biroq o‘yinlar va innovatsion metodlar eng samarali yondashuvlardan biri hisoblanadi. An’anaviy dars uslublari ba’zan o‘quvchilar uchun qiziqarsiz va zerikarli bo‘lib qolishi mumkin. Shu sababli, o‘yinlar va interaktiv metodlar orqali arifmetik amallarni o‘rgatish nafaqat bilimlarni yaxshiroq o‘zlashtirishga, balki o‘quvchilarning motivatsiyasini oshirishga ham xizmat qiladi. O‘yin metodlarining ahamiyati Matematik o‘yinlar o‘quvchilarning darsga bo‘lgan qiziqishini oshirish, ularning mantiqiy fikrlashini rivojlantirish va dars jarayonida faol ishtirok etishini ta’minlash uchun qo‘llaniladi. O‘yinlar o‘quvchilarning tabiatiga mos bo‘lib, ularni qiziqtiradi va har bir yangi mavzuni o‘zlashtirishni osonlashtiradi. Dars jarayonida o‘yin metodlaridan foydalanish quyidagi afzalliklarni beradi: O‘quvchilarda mustaqil fikrlash va tezkor hisoblash ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Arifmetik amallarni o‘rganish jarayonini oson va tushunarli qiladi. O‘quvchilar orasida sog‘lom raqobat muhiti yaratadi. Matematikani faqatgina kitob va daftar bilan bog‘liq emas, balki qiziqarli va foydali fan sifatida tushunishga yordam beradi. O‘quvchilarning mantiqiy tafakkurini rivojlantiradi va ularni amaliy topshiriqlarni mustaqil bajarishga undaydi. Matematik o‘yinlar turlari 1 6Arifmetik amallarni o‘rganishda turli xil o‘yinlardan foydalanish mumkin. O‘yinlarni tanlashda ularning yosh toifasiga, dars mavzusiga va o‘quvchilarning tayyorgarlik darajasiga mos kelishiga e’tibor berish kerak. Jismoniy harakat bilan bog‘liq o‘yinlar O‘quvchilar dars davomida faqat yozuv va og‘zaki topshiriqlar bilan cheklanib qolsa, bu ularda zerikish va charchoqni keltirib chiqarishi mumkin. Shu sababli, harakat bilan bog‘liq o‘yinlardan foydalanish samarali natija beradi. Masalan, sinfda raqamli kartochkalar yoki belgilangan matematik misollar bilan bog‘liq estafetalar uyushtirish orqali o‘quvchilar misollarni yechib, tezkorlik bilan javob berishadi. Jamoaviy o‘yinlar O‘quvchilar o‘zaro jamoalarda ishlash orqali bilimlarini mustahkamlashlari mumkin. Masalan, "Matematik domino" o‘yini yordamida o‘quvchilar qo‘shish, ayirish, ko‘paytirish va bo‘lish amallarini mustahkamlashlari mumkin. Bundan tashqari, "Kim tezroq?" kabi savol-javob o‘yinlari ham samarali hisoblanadi. Kartochka va taqsimot o‘yinlari O‘yin usulida tayyorlangan kartochkalar yordamida misollarni tezkorlik bilan yechish ko‘nikmasini shakllantirish mumkin. O‘quvchilar o‘rtasida o‘zaro bellashuv tashkil qilish ham motivatsiyani oshiradi. Raqamli o‘yinlar va interaktiv dasturlar Zamonaviy texnologiyalarni qo‘llash o‘quvchilarning bilim olish jarayonini yanada qiziqarli qiladi. Mobil ilovalar, ta’limiy saytlar va interaktiv platformalar orqali o‘quvchilar mustaqil ravishda matematik 1 7amallarni mashq qilishlari mumkin. Masalan, "Kahoot", "Quizizz", "Matific" kabi onlayn vositalar orqali o‘quvchilar misollar yechib, o‘z bilimlarini sinab ko‘rishlari mumkin. Innovatsion metodlarning ahamiyati Matematika fanida innovatsion metodlardan foydalanish o‘quvchilarning dars jarayoniga faolroq jalb etilishiga yordam beradi. An’anaviy dars usullari bilan birgalikda quyidagi innovatsion usullardan foydalanish tavsiya etiladi: Gamifikatsiya – ta’lim jarayonini o‘yinga aylantirish orqali o‘quvchilarni faollashtirish. Bu usul orqali darslar qiziqarli o‘tadi va har bir o‘quvchi faol ishtirok etishga harakat qiladi. Interaktiv doskalar va raqamli texnologiyalar – ta’lim jarayonida zamonaviy texnologiyalardan foydalanish o‘quvchilarning vizual tushunish qobiliyatini oshiradi. Interaktiv vositalar yordamida matematik amallarni mustahkamlash jarayoni yanada samarali bo‘ladi. Muammoli ta’lim usuli – o‘quvchilarga mustaqil izlanish va mantiqiy fikrlash imkoniyatini yaratib berish. Masalan, real hayotiy muammolarni yechish orqali arifmetik amallarni tushuntirish mumkin. Differensial yondashuv – har bir o‘quvchining individual qobiliyatini hisobga olib, ularga mos topshiriqlarni berish. O‘quvchilarning qiyinchilik darajasiga qarab, turli darajadagi masalalar tayyorlash tavsiya etiladi. Arifmetik amallarni o‘qitishda o‘yinlar va innovatsion metodlardan foydalanish o‘quvchilarning darsga bo‘lgan qiziqishini oshirib, ularning mantiqiy fikrlash qobiliyatini rivojlantirishga xizmat qiladi. O‘yin 1 8metodlari orqali o‘quvchilar yangi bilimlarni quvonch bilan o‘zlashtiradi va ularni mustahkamlash jarayoni tezroq kechadi. Innovatsion yondashuvlar esa dars jarayonini samarali va zamonaviy qilishga yordam beradi. O‘yin va innovatsion metodlarni muvaffaqiyatli qo‘llash natijasida o‘quvchilar nafaqat arifmetik amallarni o‘zlashtiradi, balki mustaqil fikrlash, tezkor hisoblash, muammolarni hal qilish kabi muhim ko‘nikmalarga ham ega bo‘ladilar. Bu esa kelajakda ularning matematik bilimlarini yanada rivojlantirishiga zamin yaratadi. III BOB. Tajriba-sinov ishlari, tahlil va tavsiyalar 3.1. Tajriba-sinov darslarini tashkil etish va o'tkazish metodikasi Tajriba-sinov darslari o‘quvchilarning nazariy bilimlarini amaliyotda mustahkamlashga yo‘naltirilgan o‘qitish usullaridan biri hisoblanadi Ushbu darslar yordamida o‘quvchilar o‘rganilgan mavzularni chuqurroq anglaydi va ularni real hayotiy sharoitlarda qo‘llash imkoniyatiga ega bo‘ladilar Tajriba-sinov darslarini tashkil qilishda quyidagi asosiy jihatlar e’tiborga olinishi kerak Darsning maqsadi va vazifalarini aniq belgilash Tajriba-sinov darslari o‘quvchilarning o‘rgangan bilimlarini mustahkamlash yoki yangi mavzularni o‘zlashtirish jarayonida 1 9foydalanish uchun rejalashtiriladi Shu sababli darsning aniq maqsadi va natijalari oldindan belgilanib o‘quvchilarga tushuntirilishi kerak Dars jarayonida innovatsion metodlardan foydalanish O‘quvchilarning dars jarayoniga faol jalb etilishini ta’minlash uchun interaktiv o‘qitish usullari qo‘llaniladi Jumladan guruhli va individual topshiriqlar o‘yinli usullar didaktik materiallar hamda texnologik vositalardan foydalanish samarali bo‘lishi mumkin O‘quvchilar faoliyatini baholash va tahlil qilish Tajriba-sinov darslari o‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini amaliyotda qo‘llay olish darajasini baholash uchun yaxshi imkoniyat yaratadi Dars yakunida o‘quvchilar bajarilgan topshiriqlar natijalarini tahlil qilishi hamda xatolarni tuzatish bo‘yicha muhokama olib borishi kerak Didaktik materiallar va resurslardan foydalanish Dars jarayonini qiziqarli va samarali tashkil qilish uchun turli didaktik materiallardan foydalanish muhimdir Masalan arifmetik amallarni o‘rganish jarayonida turli jismoniy ob’ektlar kartochkalar son chizig‘i va elektron resurslardan foydalanish mumkin Mustaqil fikrlash va ijodkorlikni rivojlantirish Tajriba-sinov darslari o‘quvchilarning mustaqil fikrlash qobiliyatini rivojlantirishga ham xizmat qilishi lozim Shu sababli o‘quvchilarga nafaqat tayyor misollarni yechish balki o‘zlari mustaqil ravishda masalalar tuzish va ularni hal qilish imkoniyati berilishi kerak Tajriba-sinov darslarini samarali o‘tkazish natijasida o‘quvchilarning nazariy bilimlari mustahkamlanadi ularning mantiqiy tafakkuri 2 0rivojlanadi va real hayotda matematik bilimlardan foydalanish qobiliyati shakllanadi 3.2 O‘quvchilarning arifmetik amallar bo‘yicha bilim, ko‘nikma va malakalarini tahlil qilish O‘quvchilarning arifmetik amallar bo‘yicha bilim, ko‘nikma va malakalarini tahlil qilish ularning matematik savodxonligini baholash va yanada samarali ta’lim jarayonini tashkil etish uchun muhim ahamiyatga ega. Ushbu tahlil natijalari o‘qituvchilarga o‘quvchilarning qaysi mavzularni yaxshi o‘zlashtirgani, qaysi jihatlarda qiyinchilikka duch kelayotganini aniqlash va shu asosda mos yondashuvlarni ishlab chiqish imkonini beradi. Bilim, ko‘nikma va malaka tushunchalari Bilim – o‘quvchilarning nazariy tushunchalarni o‘zlashtirish darajasi. Masalan, ular arifmetik amallar qoidalarini bilishlari, formulalarni eslab qolishlari va nazariy asoslarini tushunishlari lozim. Ko‘nikma – o‘quvchilarning arifmetik amallarni amaliyotda qo‘llash bo‘yicha mashqlarda mustahkamlangan qobiliyatidir. Misol uchun, berilgan sonlar ustida qo‘shish, ayirish, ko‘paytirish va bo‘lish amallarini tez va aniq bajarish ko‘nikma hisoblanadi. Malaka – o‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarni real hayotiy vaziyatlarda mustaqil qo‘llay olish qobiliyati. Masalan, xarid qilish jarayonida qoldiqni hisoblash, ma’lum miqdordagi narsalarni taqsimlash kabi amaliy holatlar malaka hosil qilishga xizmat qiladi. Bilim, ko‘nikma va malakalarni tahlil qilish usullari 2 1O‘quvchilarning arifmetik amallar bo‘yicha o‘zlashtirish darajasini tahlil qilish uchun turli usullardan foydalanish mumkin. 1. Diagnostik testlar va nazorat ishlari Testlar va nazorat ishlari orqali o‘quvchilarning qanday bilimlarga ega ekanligini aniqlash mumkin. Test natijalari o‘qituvchiga o‘quvchilarning qaysi mavzularda kuchli ekanligi, qaysilarida esa qo‘shimcha tushuntirish talab etilishini aniqlash imkonini beradi. 2. Og‘zaki so‘rov va suhbatlar O‘quvchilar bilan individual yoki guruhli suhbat o‘tkazish ularning mavzuni qay darajada tushunganini bilishga yordam beradi. Ayrim o‘quvchilar yozma topshiriqlarda yaxshi natija ko‘rsatishi mumkin, lekin og‘zaki tushuntirish talab qilinganda qiyinchiliklarga duch kelishi mumkin. 3. Amaliy mashg‘ulotlar va kuzatish Matematika faqat nazariy bilimlarni o‘zlashtirish emas, balki ularni amalda qo‘llash ham muhim. O‘qituvchi dars jarayonida yoki mustaqil ishlash paytida o‘quvchilarning arifmetik amallarni qanday bajarishini kuzatib, ularning kuchli va zaif tomonlarini aniqlashi mumkin. 4. Yozma ishlar va misollar tahlili O‘quvchilarga mustaqil misollar, masalalar va matematik diktantlar berish orqali ularning arifmetik amallar bo‘yicha qanchalik aniq va tez ishlashi baholanadi. Masalan, ular amallar ketma-ketligini to‘g‘ri bajara oladimi yoki qo‘shimcha vaqt talab qiladimi? 5. O‘yinli va interaktiv tahlil usullari 2 2Interaktiv o‘yinlar, viktorinalar, raqamli texnologiyalar yordamida test topshiriqlari orqali ham o‘quvchilarning bilim darajasi aniqlanadi. Masalan, o‘quvchilar juftlikda yoki jamoa bo‘lib tezkor misollarni yechishi yoki matematik jumboqlarga javob berishi mumkin. Tahlil natijalariga asoslangan pedagogik xulosalar O‘quvchilarning arifmetik amallar bo‘yicha bilim, ko‘nikma va malakalarini tahlil qilish natijalariga qarab, o‘qituvchi dars jarayonini quyidagi yo‘nalishlarda takomillashtirishi mumkin: O‘quvchilarning zaif tomonlariga alohida e’tibor qaratish, qiyinchilik tug‘dirayotgan mavzular bo‘yicha qo‘shimcha tushuntirishlar berish O‘quvchilarning mustaqil ishlash malakasini oshirish uchun ularga amaliy topshiriqlar berish Interaktiv va innovatsion metodlardan ko‘proq foydalanish orqali o‘quvchilarning darsga bo‘lgan qiziqishini oshirish O‘quvchilarning o‘zaro baholash tizimidan foydalanish orqali ularda mas’uliyat hissini shakllantirish Har bir o‘quvchining individual qobiliyatini inobatga olgan holda differensial yondashuvni joriy qilish O‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini rivojlantirish bo‘yicha tavsiyalar O‘yinli yondashuvlardan foydalanish – Matematika darslarini qiziqarli qilish uchun turli matematik o‘yinlar, krossvordlar va viktorinalar tashkil etish tavsiya etiladi. 2 3Hayotiy misollar bilan tushuntirish – O‘quvchilar son va amallarni real hayotdagi misollar orqali yaxshiroq tushunishlari mumkin, masalan, pul birligi, savdo, vaqt hisoblash kabi kundalik hayotdagi vaziyatlar orqali o‘qitish. Ko‘rgazmali materiallardan foydalanish – Raqamlar va amallarni tushuntirish uchun grafiklar, son chizig‘i, geometrik shakllar va interaktiv taqdimotlardan foydalanish o‘quvchilarning materialni yaxshiroq tushunishiga yordam beradi. Jamoaviy ishlashni rag‘batlantirish – O‘quvchilar guruhlarda ishlash orqali o‘zaro fikr almashadi va bilimlarini yanada mustahkamlash imkoniga ega bo‘ladi. Takrorlash va qayta mustahkamlash – O‘quvchilarning bilim va malakalarini rivojlantirish uchun doimiy takrorlash, oldingi mavzularni eslab qolish uchun qisqa so‘rovlar va nazorat ishlari o‘tkazish zarur. O‘quvchilarning arifmetik amallar bo‘yicha bilim, ko‘nikma va malakalarini tahlil qilish ularning matematik savodxonligini oshirish va dars samaradorligini yaxshilash uchun muhimdir. Ushbu tahlil natijalari asosida o‘qituvchi o‘quvchilarning individual qobiliyatlarini inobatga olib, dars metodikasini mos ravishda o‘zgartirishi va ularning bilimini yanada mustahkamlashi mumkin. Shu sababli, bilim va ko‘nikmalarni muntazam ravishda baholab borish va ularni rivojlantirish uchun innovatsion metodlardan foydalanish muhim sanaladi. 2 43.3. Tajriba asosida samarali samarali usullar va tavsiyalar ishlab chiqarish chiqish O‘quvchilarga arifmetik amallarni samarali o‘rgatish uchun tajriba asosida ishlab chiqilgan usullar va tavsiyalar katta ahamiyatga ega. O‘qitish jarayonida turli metodlar sinovdan o‘tkazilib, eng samarali natijalar ko‘rsatuvchi usullar aniqlanadi. Bu jarayon o‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini rivojlantirishga, darslarni yanada qiziqarli va tushunarli tashkil etishga yordam beradi. Samarali usullarni ishlab chiqish jarayoni bir necha asosiy bosqichlarni o‘z ichiga oladi. Avvalo, o‘quvchilarning arifmetik amallarni o‘rganishda duch kelayotgan qiyinchiliklari aniqlanadi. Bu qiyinchiliklar murakkab sonlarni qo‘shish, ayirish, ko‘paytirish yoki bo‘lishda xatolarga yo‘l qo‘yish, misollarni tez va aniq bajara olmaslik, amallar ketma-ketligini tushunishda qiyinchiliklarga duch kelish kabi turli jihatlarda namoyon bo‘lishi mumkin. Keyingi bosqichda ushbu qiyinchiliklarni bartaraf etish uchun turli usullar sinovdan o‘tkaziladi. Masalan, interaktiv o‘qitish metodlari qo‘llaniladi, vizual yondashuv asosida tushuntirish beriladi, o‘yinli mashqlar orqali mavzular mustahkamlanadi yoki jismoniy ob’ektlar yordamida amaliy mashg‘ulotlar o‘tkaziladi. Shuningdek, o‘quvchilarning individual qobiliyatlari va o‘zlashtirish darajalarini inobatga olgan holda differensial yondashuv joriy qilinadi. Har bir usulning samaradorligini baholash muhim bosqichlardan biri hisoblanadi. Buning uchun o‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalari turli baholash metodlari yordamida tekshiriladi. Sinov ishlari, amaliy 2 5topshiriqlar, guruhli mashg‘ulotlar natijalari va og‘zaki so‘rovlar orqali o‘quvchilarning o‘zlashtirish darajasi aniqlanadi. Olingan natijalar asosida eng samarali usullar tanlanib, ularni yanada takomillashtirish ustida ish olib boriladi. Samarali usullarni ishlab chiqishda innovatsion yondashuvlarga alohida e’tibor berish lozim. Zamonaviy texnologiyalardan foydalanish dars jarayonini yanada qiziqarli qiladi va o‘quvchilarning faolligini oshiradi. Masalan, raqamli ta’lim platformalari, interaktiv doskalar, ta’limiy mobil ilovalar va turli matematik dasturlardan foydalanish dars samaradorligini sezilarli darajada oshiradi. Dars jarayonini qiziqarli va samarali tashkil etish uchun o‘yin elementlaridan foydalanish tavsiya etiladi. O‘quvchilar misol yechish jarayonida bellashuv ruhini his qilishlari, topshiriqlarni bajarishda motivatsiyaga ega bo‘lishlari, darsga faol jalb etilishlari muhimdir. Shu sababli, matematik viktorinalar, turli matematik jumboqlar, guruhli o‘yinlar va musobaqalar tashkil etish foydali bo‘lishi mumkin. O‘quvchilarning mustaqil fikrlash va muammolarni hal qilish qobiliyatini rivojlantirish uchun ularga mustaqil masalalar tuzish va yechish imkoniyati berilishi lozim. Bu nafaqat ularning arifmetik amallar bo‘yicha malakasini mustahkamlashga, balki ijodkorlik va mantiqiy tafakkurni rivojlantirishga ham xizmat qiladi. Tajriba asosida ishlab chiqilgan samarali usullar ta’lim jarayonida qo‘llanilgach, natijalar muntazam ravishda kuzatib borilishi kerak. O‘qituvchilar o‘quvchilarning muvaffaqiyatlarini tahlil qilib, o‘quv jarayonini yanada takomillashtirish yo‘llarini izlashlari lozim. Darslardan so‘ng o‘quvchilardan fikr-mulohazalar olish va ularning darsga bo‘lgan 2 6munosabatlarini o‘rganish orqali ta’lim jarayonini yanada samarali qilish mumkin. Natijada, tajriba asosida ishlab chiqilgan samarali usullar va tavsiyalar o‘quvchilarning arifmetik amallarni o‘zlashtirish darajasini oshirishga, ularning matematik tafakkurini rivojlantirishga va dars jarayonini yanada samarali tashkil etishga xizmat qiladi. O‘qituvchilar doimiy ravishda yangi usullarni sinab ko‘rish, innovatsion metodlarni qo‘llash va o‘quvchilarning ehtiyojlariga mos ta’lim usullarini ishlab chiqish orqali o‘qitish jarayonini yanada takomillashtirishlari lozim. Tajriba asosida samarali usullar va tavsiyalar ishlab chiqish O‘quvchilarga arifmetik amallarni samarali o‘rgatish uchun tajriba asosida ishlab chiqilgan usullar va tavsiyalar katta ahamiyatga ega. O‘qitish jarayonida turli metodlar sinovdan o‘tkazilib, eng samarali natijalar ko‘rsatuvchi usullar aniqlanadi. Ushbu jarayon o‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini rivojlantirishga, darslarni yanada qiziqarli va tushunarli tashkil etishga yordam beradi. Tajriba asosida samarali usullarni ishlab chiqishda bir necha muhim omillar e’tiborga olinishi lozim. Birinchi navbatda, o‘quvchilarning yosh xususiyatlari, ularning bilim darajasi va o‘quv materiallarini qabul qilish qobiliyatlari hisobga olinishi kerak. Barcha o‘quvchilar bir xil darajada o‘zlashtirish imkoniyatiga ega emas, shuning uchun individual va guruhli yondashuvlardan foydalanish muhimdir. Samarali usullarni ishlab chiqish bosqichlari 2 7Samarali usullarni ishlab chiqish jarayoni bir necha asosiy bosqichlardan iborat bo‘lib, har biri o‘quvchilarning matematik savodxonligini oshirishga xizmat qiladi. Birinchi bosqich – mavjud muammolarni aniqlash. O‘quvchilarning arifmetik amallarni o‘rganishda duch kelayotgan qiyinchiliklari aniqlanadi. Bu qiyinchiliklar murakkab sonlarni qo‘shish, ayirish, ko‘paytirish yoki bo‘lishda xatolarga yo‘l qo‘yish, misollarni tez va aniq bajara olmaslik, amallar ketma-ketligini tushunishda muammolarga duch kelish kabi turli jihatlarda namoyon bo‘lishi mumkin. Ikkinchi bosqich – turli o‘qitish usullarini sinovdan o‘tkazish. O‘quvchilar uchun eng samarali usullarni aniqlash maqsadida har xil metodlar qo‘llaniladi. Masalan, an’anaviy ta’lim yondashuvi bilan interaktiv usullar solishtiriladi, o‘yin elementlari orqali o‘qitish natijalari baholanadi va ko‘rgazmali vositalardan foydalanish samaradorligi o‘rganiladi. Uchinchi bosqich – sinov natijalarini tahlil qilish. Ushbu bosqichda har bir usulning qanchalik samarali ekanligi aniqlanadi. Buning uchun sinov natijalari, test topshiriqlari, o‘quvchilarning dars jarayonidagi faolligi va mustaqil ishlash qobiliyatlari tahlil qilinadi. Shu asosda eng samarali usullar tanlanib, ularni yanada takomillashtirishga e’tibor qaratiladi. To‘rtinchi bosqich – yakuniy tavsiyalar ishlab chiqish va amaliyotga joriy etish. Tajriba natijalari asosida samarali deb topilgan metodlar dars jarayoniga joriy qilinadi, o‘qituvchilarga tavsiyalar beriladi, o‘quvchilar uchun qo‘shimcha o‘quv materiallari ishlab chiqiladi va ta’lim jarayoniga yangicha yondashuvlar tatbiq etiladi. Samarali usullar va innovatsion yondashuvlar 2 8Arifmetik amallarni o‘rgatishda samarali usullarni ishlab chiqish jarayonida quyidagi innovatsion yondashuvlarga alohida e’tibor berish lozim. O‘yinli o‘qitish metodikasi O‘yinlar o‘quvchilarning darsga bo‘lgan qiziqishini oshiradi, ularni faol ishtirok etishga undaydi va bilimlarni mustahkamlashga yordam beradi. Matematik viktorinalar, guruhli o‘yinlar, tezkor misollar musobaqalari orqali o‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini shakllantirish mumkin. Ko‘rgazmali vositalardan foydalanish Raqamli ta’lim texnologiyalari, interaktiv taqdimotlar va turli vizual materiallar yordamida o‘quvchilarning mavzuni tushunish darajasini oshirish mumkin. Geometrik shakllar, son chiziqlari, grafik va diagrammalar orqali tushuntirish berish samarali natijalar beradi. Amaliy mashg‘ulotlar va real hayotiy misollar O‘quvchilar uchun arifmetik amallarni real hayotdagi vaziyatlar bilan bog‘lash ularning qiziqishini oshiradi va bilimlarini yanada mustahkamlashga yordam beradi. Masalan, savdo jarayonida hisob-kitob qilish, vaqtni aniq hisoblash, kundalik muammolarni matematik yondashuv orqali hal qilish singari usullarni qo‘llash mumkin. Jamoaviy ishlash va kooperativ ta’lim O‘quvchilarni kichik guruhlarga bo‘lib, ularga jamoaviy topshiriqlar berish orqali ham samaradorlikni oshirish mumkin. Guruh bo‘lib ishlash jarayonida o‘quvchilar bir-birlari bilan fikr almashishadi, o‘zaro tushuntirish orqali bilimlarini chuqurlashtirishadi va ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantiradilar. 2 9Xulosa Arifmetik amallarni o‘rgatish metodikasini takomillashtirish o‘quvchilarning matematik savodxonligini oshirish, ularga tez va aniq hisob-kitob qilish ko‘nikmalarini shakllantirish, shuningdek, mantiqiy va ijodiy tafakkurni rivojlantirishga xizmat qiladi. Ushbu tadqiqot jarayonida turli o‘qitish metodlari o‘rganilib, tajriba asosida eng samarali yondashuvlar ishlab chiqildi. O‘quvchilarning arifmetik amallarni o‘zlashtirish darajasi ularning yoshiga, bilim salohiyatiga, o‘qitish uslubiga va dars jarayonida qo‘llanilayotgan metodlarga bog‘liq ekanligi aniqlandi. Shu sababli, ta’lim jarayonida individual yondashuv, ko‘rgazmali vositalardan foydalanish, innovatsion va interaktiv metodlarni qo‘llash, shuningdek, o‘yin elementlari orqali o‘qitish eng yaxshi natijalarni berishi mumkinligi isbotlandi. O‘quvchilarga arifmetik amallarni o‘rgatishda raqamli texnologiyalar, masalan, interaktiv ta’lim platformalari va dasturiy vositalardan foydalanish muhim ahamiyat kasb etadi. Shuningdek, amaliy mashg‘ulotlar va hayotiy misollar orqali mavzularni tushuntirish o‘quvchilarning bilimini mustahkamlashda samarali bo‘lishi aniqlandi. 3 0Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati Azizxo‘jayev A.A. “Pedagogik texnologiyalar va pedagogik mahorat” – Toshkent: Fan, 2019. Yo‘ldoshev M., Jo‘rayev S. “Matematika o‘qitish metodikasi” – Toshkent: O‘qituvchi, 2020. Qodirov A., Sodiqov U. “Boshlang‘ich sinflarda arifmetik amallarni o‘rgatish” – Toshkent: Sharq, 2018. Nizomov A. “Ta’limda innovatsion texnologiyalar” – Toshkent: Istiqlol, 2021. Salohiddinov K. “Boshlang‘ich ta’lim pedagogikasi” – Toshkent: O‘zbekiston Milliy ensiklopediyasi, 2017. Vygotskiy L.S. “Pedagogik psixologiya” – Moskva: Pedagogika, 1986. Polya G. “How to Solve It: A New Aspect of Mathematical Method” – Princeton University Press, 1945.

100 ichida nomanfiy butun sonlar ustida arifmetik amallarni o'rgatish metodikasi

Sotib olish