Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	15000UZS
Размер	170.5KB
Покупки	0
Дата загрузки	24 Июнь 2023
Расширение	doc
Категория	История

1991-2010 yillar oralig’ida Janubiy Koreya O’zbekiston Respublikalari o’rtasidagi iqtisodiy va madaniy aloqalari

maqolasida O’zbekistonda millatlararo totuvlikka sharoit atroflicha
yaratilgan.
Janubiy Koreyada tez- tez xalqaro ko’rgazmalar bo’lib turadi. Ana
shunday ko’rgazmalardan biri 1993- yil avgustida Janubiy Koreyaning
tayjon shahrida xalqaro “Ekspo-93” ko’rgazmasi ochildi. Unda jahonning
120 mamlakati va 20 ta xalqaro tashkilot qatnashdi. Bularning orasida
O’zbekiston ham bor edi.
Ko’rgazmaning asosiy mavzusi “Rivojlanishning yangi yo’li” deb
atalish, shuningdek, “Rivojlanayotgan dunyo uchun an’anaviy hamda
zamonaviy fan va texnalogiya’, “Jahon resurslaridan oqilona foydalanishni
yaxshilash” kabi qo’shimcha mavzular mavjudligi bejiz emas. Zero
insoniyat yigirma birinchi asrga katta umid bilan qarab, k’p xayrli
o’zgarishlar kutmoqda. Shulardan eng muhimi o’ta ifloslangan havo va
atrof- muhitni sog’lomlashtirish muammosining muvaffaqiyatli yechimidir.
Tayjon shahrining Taydok fan markazidan umumiy maydoni 902
ming kvadrat metr bo’lgan 15 ta paviloni xalqaro ko’rgazma ishtirokchilari
ixtiyoriga berildi 1
. Bu yerdagi O’zbekiston jumhuriyati ko’rgazmalar zali
mamalakatimiz bayrog’i, tamg’asi bilan boshlandi. O’zbekistonning
mustaqilligi to’grisidagi qonun, davlatimizni jahondagi 125 ta davlat
taniganligi, 60 dan ziyod davlat bilan diplomatiya aloqalari o’rnatilgani,
1992- yil 2- martdan O’zbekiston Birlashgan Millatlar hamjamiyatiga azo
bo’lganligi, nufuzli xalqaro tashkilotlar bilan faol tashqi siyosat olib
borayotgani zarhal harflar bilan bitilgan edi.
Ko’rgazmaga tashrif buyurgan mehmonlar O’zbekistonning bugungi
sanoati, xususan, mashhur paxta terish mashinalari, Chkalov nomidagi
Toshkent aviatsiya ishlab chiqarish birlashmasining tovushdan tez
uchadigan havo laynerlari bilan tanishdilar. Mamalakatimiz zaminidagi 690
ta foydali qazilmalar konidagi ishlar hamda qishloq xo’jaligi sohasida
erishilayotgan yutuqlarga ham ko’rgazmada keng o’rin berildi. Shuningdek,
1
Xalq so’zi. 2010 y. 5 avgust.
45

Zavod ishchilarining dil so’zlaridan ko’rinib turibdiki, ular o’zlari
tanlagan mutaxasislikdan xursand. Respublikamiz kelajagi yo’lida sabot
bilan ongli ravishta mexnat qilmoqdalar.
“Hisobni bilgan yanhlishmaydi, -deb o’z xatini boshlaydi quruvchi
muhandis M. Raximov, - yangi inshoatning avvalgi pritseplar zavodi
bazasida tiklanayotgani g’oyat maqbul ish bo’ldi. Binoning asosiy
ustqurmasi deyarli saqlanib qolindi, Ex-e, agar yopiq binoning ustki
qismidagi temir quvirdan qilingan to’sinlar, yopqichlar, ustunlarni yangitdan
tiklash lozim bo’lganda bormi?
Muammolar tuguni yanada chigallashib ketgani turgan gap edi.
Afsuski, og’izga kuchi yetmaganlar bunday oqilona yo’lni o’z kuchlari bilan
o’lchayapdilar. Masalaning ikkinchi tomoni vaqtincha iqtisodiy qiyinchilikni
yengib o’tayotgan kezimizda bundayin ulkan qurulishni barpo etishning o’zi
bo’lmaydi. Uni g’oyat tez tiklayotganimiz boisi ham shunda.
Qurilishda tejamkorlik bilan ish tutilayapdi. Delik beton plitalar yangi
korxonaga yaroqsiz. Ammo ularni tashlab yuborilayotgani yo’q. Yangi
beton yotqizilayotganda tosiq – qolip sifatida foydalaniladi.
Korxonamiz xududida zudlik bilan omborxonalar tiklanoyotir.
Mavjudlariga esa Koreyadan keltirilgan dastgohlar asbob uskunalar
joylashtirilgan. Bir tomondan qurulish, ikkinchi tomondan butlovchi jihozlar
jamlanyapti.
Xalqimiz va’da vafosi bilan ulug’ deyiladi. Insoniyatni ham
belgilangan muddatda foydalanishga topshirishga ishonchimiz komil.
Chunki har birimiz g’ayratimiz, qobiliyatimiz, imkoniyatimizni shunga
safarbar etayapmiz 1
.
Korxona uchun eng zarur mutaxassislarning bir qismi Koreyaga borib
ish o’rganib qaytdilar. Ular Janubiy Koreyada ish o’rganish bilan mehnatga
munosabatni, qobiliyatlarini o’stirish va qo’llab-quvvatlash haqidagi
1
“O’ZDEU” joriy arxivi. 1999 y.
16

Mundarija
KIRISH………………………………………………………………..….2-6
I bob: Janubiy Koreya Respublikasining O’zbekiston bilan iqtisodiy
aloqalari.
I. 1. Janubiy Koreya Respublikasi tarixidan lavhalar…………….…6-9
I.2.Mashinasozlik va kadrlar tayyorlash sohasidagi hamkorliklar..10-28
I.3. Elektronika sanoatini rivojlantirish yo’lidagi aloqalar………...29-35
II.BOB. Ikki davlat o’rtasidagi do’stlik va madaniy aloqalarning
rivojlanishi
II.1. Janubiy Koreya respublikasi bilan O’zbekiston aloqalarining yangi
bosqichga ko’tarilishi………………………………………………....36-43
II.2. Ikki mamlakat o’rtasidagi madaniy hamkorlikni rivojlanishi
…………………………………………………………………..……..44-47
Xulosa………………………………………………………………....48-50
Foydalanilgan adabiyotlar…………………………………………...51-52
1

“O’zaro muzokaralar davomida biz davomida ko’pgina muammolar
xususida fikrlashib oldik “- dedi janob Kim En Sam. - Ular orasida Koreya
yarim orolini yadrosiz mintaqaga aylantirish masalasi ham bor edi. Shunisi
quvonchliki bizning bu boradagi sa’y- harakatlarimiz qo’llab- quvvatlandi.
Biz O’zbekiston bilan hamkorlikini yangi bosqichga ko’tarish niyatimiz.
Yaqinda bu borada imkoniyatlarni o’rganish uchun mutaxasislar guruhini
yuboramiz. O’zbekiston iqtisodiyotiga sarmoya sarflash maqsadida bo’lgan
koreyalik ishbilarmonlarni qo’llab- quvvatlash, rag’barlantirish choralarini
ko’rish niyatidamiz. Koreyalik ishbilarmonlar O’zbekistonda mashinasozlik,
elektronika, aloqa tarmoqlarini rivojlanytirish, gaz qazib olisgda
ko’maklashadilar” 1
.
Koreya Respublikasi Prezidenti 1985-yilning 15-17 - fevralida
Koreyaga qilgan tashrifi chog’ida O’zbekiston yoshlarining Koreyada talim
olish, kasb egallash masalalariga alohida e’tibor qaratgan edi. Xususan, shu
yilning o’zida respublikamizdan bir5r yarim mingdan ko’proq yosh yigitlar
va qizlarni jo’natish ko’zda tutilgandi.
Zero, yurtboshimiz Oliy majlisning birinchi sessiyasidagi dasturiy
nutqida ta’kidlab o’tganidek, biz farzandimizning baxti va kelajagi uchun
mehnat qilamiz. Chunki ertangi kunimiz yoshlarimizning qanday bo’lishiga
bog’liq.
Ikkinchidan, respublikadea iqtisodiy islohotlarni amalgam oshirish,
ayniqsa, ularni chuqurlashtirish chet el sarmoyalarini keng jalb qilish, kichik
va o’rta biznesni jadal rivojlantirish, yoshlarning dunyoqarashini
o’zgartirish, boqimandalik kayfiyatini yo’ q qilish muhimahamiyat kasb
etadi. Bu o’z navbatida yangi texnalogiyalarni egallashga qobiliyati bo’lgan
yoshlar orasida ishchi kadrlar va yuqori mutaxasislar tayyorlashni talab
qiladi. Bu vazifani hal qilishning asosiy yo’nalishlaridan biri yoshlarni
jahonning taraqqiy etgan mamlakatlariga, jumladan, Koreyaga kasb
o’rganish va ishlashga yuborishdan iboratdir. Bu yo’nalishda yo’nalishda
1
Xalq so’zi. 1994 y. 7 iyun
21

anglashmalar memorandumi hamda maslhatlashuv va hamkorlikka oid
protokollar 1
imzolandi.
Darhaqiqat respublikamizning boy tabiiy zahiralari insoniy resurslari
hamda Koreyaning yuksak darajada rivojlangan sanoati, zamonaviy
texnalogiyalari hamkorlikning keng rivojlanishiga imkon yaratadi. Bu
hamkorlik teng huquqli bo’lib ikki tomon uchun ham foydalidir.
1994- yil 6- iyun kuni Koreya Respublikasi Prezidenti Kim Yen San
O’zbekiston Prezidenti Islom Karimov hamrohligida Alisher Navoiy
nomidagi bog’iga tashrif tashrif buyurdi. Ikki mamlakat rahbarlari
she’riyat mulkining sultoni, xalqlar do’stligi ko’ychisi, ulug’ mutafakkir
haykali poyiga gullar qo’ydilar.
Shundan so’ng IslomKrimov va Kim Yen Sam janobi olylari yuksak
martabali mehmonni olqishlash uchun Milliy boqqa kelgan urush va
mehnat faxriylari, yoshlar bilan uchrashdi. Mamlakatimiz fuqorolari
bo’lgan turli millat vakillari o’zbek va koreys xalqlari do’stligi va
hamkorligini mustahkamlash yo’lida ikki davlat rahbari olib borilayotgan
siyosatni qo’llab- quvvatlashlarini izhor qildilar.
Bog’ ziyoratidan keyin Xalqaro dostlik saroyida rasmiy muzokaralar
boshlandi. Muzokaralar chog’ida o’zaro munosabatlarni yanada yuqori
bosqichga ko’tarish istagi yanada zohir bo’ldi. O’zbekiston bilan Koreya
hukumatlari o’rtasida madaniyat sohasida hamkorlik va samalyot qatnovini
yo’lga qo’yish haqidagi bitimlar, fuqorolarning erkin bordi- keldilari
to’g’risidagi o’zaro anglashmalar memorandumi hamda ikki davlat tashqi
ishlar vazirliklari o’rtasida maslahatlashuv va hamkorlikka oid protokolni
imzolanishi ana shu ezgu niyatning ifodasidir. Bu hujjatlarni O’zbekiston
tashqi ishlar vaziri S. Saidqosimov va Koreya Respublikasining
O’zbekistondagi favqulotda va muxtor elchisi Se Gen I imzoladilar.
1
Xalq so’zi. 1994 y. 7 iyun.
38

4. I.A.Karimov. “Yuksak manaviyat yengilmas kuch” T.: “Manaviyat”,2008
5. I.A.Karimov. Jahon moliyaviy- iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida
uni bartaraf etishning yo’llari va choralari, T.: “O’zbekiston”, 2009.
6. I.A.Karimov. Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada
chuqurlashtirish va fuqorolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi. T.:
“O’zbekiston”, 2010.
7. M.Lafasov. O’zbekiston Respublikasining xalqaro aloqalari. T.:
“O’zbekiston”, 1995
8. S.Azizov, D.Eltazarov. Yuksalish pog’onasi. T.: “O’zbekiston”, 1998
9. X.Ziyayev. O’zbekistonning xorijiy malakatlari bilan iqtisodiy va madaniy
hamkorligi. T.: “O’zbekiston”, 1999
10. B,Mannonov, G.Maksimalla. O’zbekistonning tashqi aloqalari. T.: “
O’zbekiston”, 1999
11. Sh.Xo’jayev, Iftixor. T.: “O’zbekiston”, 1993
12. Taraqqiyot va hamkorlik yo’lida T.: “O’zbekiston”, 1993
13. Ensiklopedik lug’at. T: “Qomuslar tahririyati”, 1990.
14. K.Nizomov “O’zDEUAvto”uchun mahsulot // Xalq so’zi ,1996-yil, 23-
fevral.
15. A.Jo’raboyev, F.Shodmonaliyev. O’zbekiston avtomobilining
to’ng’ichi //Xalq so’zi, 1997-yil 1- noyabr.
16. Ikromiy. O’rta Osiyoning mo’jizasi.// Savdogar, 1998- yil 9- aprel.
17. J.Razzoqov. Osiyo- Tinch okeani mintaqasiga safar. // Xalq so’zi, 2006-
yil 25-iyun.
50

yo’l tutilsa, eng avval, mahsulot tannarxi arzonlashadi. O’zbekistonda yangi
sanoat korxonalari qad rostlaydi.
Korxona ishga tushgach 4000 ga yaqin mutaxasisni ishga jalb qilish
imkoniyati paydo bo’ladi. Kelgusida xodimlarining bir qismini Yaponiyaga
yuborish ham ko’zda tutilmoqda.
Bu haqda Bosh direktorning umumiy bo’lim hamda kadrlar masalalari
bo’yicha orinbosari Zafarjon Zulunov 1994-yilda: “Korxona ishga tushgach,
3750 mutaxasisni ishga jalb qilish imkoniyati paydo bo’ladi. Hozirdan ularni
o’qitish, tayyorlashni boshlab yubordik. Axir vaqt g’animat., uni boy
bermasligimiz kerak. Dastlab 200 nafar ishchini 3oy, ustalarni 9oyga
hamkor mamlakatga yubordik Ish o’rganib, mutaxasis bo’lib qaytishdi.
Keyin yana shuncha yigitni jo’natdik. Shuningdek yoshlarimizni
Yaponiyaga ham yuiborishni mo’ljallayapmiz. O’rni kelganda aytib o’tay,
Korxonamizga hammani ham qabul qilavermaymiz. Bizda ishlashni
xohlaganlar tanlov asosida sinovdan o’tishi kerak” 1
–degan edi.
Haqiqatdan ham bu yerga qabul qilinayotgan ishchilar yuqori tanlov
asosida olinib, o’shanga yrasha maosh bilan ta’minlanadi. Zavod qurilishida
ishlayotgan ishchilar bu yerga kelganlaridan norozi emaslar. Ular o’z
vazifalarini sidqidildan bajaroyotganliklarini matbuotda ham elon qilganlar.
Shulardan bir nechtasisini misol qilib keltiramiz: “Shu korxonaga kirib
adashmagan ekanman, - deb yozadi 10- ko’chma mexanizatsiyalashgan
colonna ishchisi A. Turg’unov, - Jamoa axil, bir yoqadan bosh chiqarib
ishlasa har qanday yumushning mushkullik joyi yo’q, yigitlarimiz yillardan
buyon birga ishlashib qadrdon bo’lib ketishgan. Saflarimizga yangi
qo’shilayotgan ham dilkash insonlar. Shuning uchun ham ishlagan sayin
charchoq bilinmaydi.
“O’ZDEU “da qurilish ishlari boshlangan dastlabki kunlardanoq bizni
inshootga taklif qilishdi. G’oyat xursand bo’ldik. Lekin yangi joyda oson
1
Xalq so’zi, 2008 -yil 5 - may.
14

- Respublikamiz yoshlari aynan shu sohaga, hozircha poyabzal va
to’qimachilik sanoatiga yuborilmoqda. Kiyinchalik esa buning miqyosini
metalni qayta ishlash va mashinasozlik korxonalari, mebel sanoati,
radioelektronika zamonaviy ofisva tibbiy asbob – uskunalar ishlab chiqarish
sanoati hisobiga kengaytirish imkoni bor.
Ammo ko’p narsa biz yoborayotgan dastlabki 200 nafar yoshlarning
qanchalik mvofaqiyat bilan ishlashlariga bog’liq bo’ladi. Ularning
zimmasiga katta masu’liyat yuklangan, albatta. Darxaqiqat, tuzilgan
shartnomalar bo’yicha ular o’z vazifalarini qanday bajarishlari, o’zlarini
qanday tutishlariga qarab koreys biznesmenlarining O’zbekistondan ishchi
kuchini jalb qilishga intilishlari belgilanadi. DEU tajribasidan kelib chiqib
shuni aytish mumkinki yoshlarimiz zimmasiga yuklangan ishonchni sharaf
bilan ado etishlariga shubha bo’lishi mumkin emas.
1995 yil 1 – iyun kuni O’zbekiston Respublikasi Prezdenti Islom Karimov
Koreya Respublikasining “DEU“ kompaniyalari gruhi raisi Kim U Zun
rahbarligida delegatsiya azolarini qabul qiladi . “O’zbekisto mustaqillikga
erishganidan buyon qisqa davr o’tganiga qaramay, - dedi mamlakatimiz
rahbari, - biz xorijiy sheriklar bilan ishlash bo’yicha talay tajribaga va ushbu
hankorlik natijalarini qiyoslab ko’rish imkoniga ega bo’ldik. Shu ma’noda
“DEU” kompaniyasi bilan hamkorligimiz, xususan, Asakada qurilayotgan
avtomobil zavodi o’zaro munosabatlarimiz tarixida muhim sahifa bo’lib
qolishiga ishonch hosil qilmoqdamiz” 1
.
O’zbekistondagi barqarorlik vag’arb kuzatuvchilari ham etirof etayotgan
iqtisodiy o’sish, qolaversa, O’zbekistonlik hamkorlarning ishga ma’suliyati
koreyalik tadbirkorlarning mamlakatimizga nisbatan katta qiziqishga sabab
bo’lmoqda. “Asakadagi avtomobil zavodi qurilishini borib ko’rganimizdan
so’ng, bunga yana bir marotaba amin bo’ldik. Biz bugundan binoan
O’zbekistonga sarmoya kiritish borasidagi rejalarimizni yanada
muvofiqlashtirish va kengaytirish niyatidamiz “- dedi Kim U Jun.
1
Xalq so’zi. 1995 y. 2 iyun.
24

proggramatizim. Koreyadagi islohotlar tajribasining yana qaysi jihatlari
e’tiborga loyiq deb hisoblaysiz?
Koreya Respublikasi bugungi kunda eng rivojlangan o’nta davlatdan
biridir. Mmalakat iqtisodiyoti tez su’ratlarbilan o’sib boryapti. Albatta
buning sabablari ko’p. Ulardan eng asosiylarini aytib otishim mumkin.
Birinchisi- koreys xalqining taraqqiyotga, vatan manfaati yo’lida
fidokorona mehnat qilishga doimiy intilishdir. Zero, buyuk maqsadlarga
ega bo’lgan va har kuni anashu maqsadlarga erishish uchun sidqidildan
mehnat qiladigan, ulug’vor intilishlar yo’lida birlashgan millat mo’jizalar
yaratishga qodir. Ikkinchidan, Koreyada har bir kishi o’z- o’zini yaxshi
biladi va vazifasini sadoqatbilan bajaradi.
II.2. Ikki mamlakat o’rtasidagi madaniy hamkorlikni rivojlanishi .
O’zbekiston bilan Koreya o’rtasida ilmiy madaniy aloqalarham
kengayib bormoqda. Jumladan, koreyslarning Farg’onada milliy markazi
koreys tilini, madaniy- maishiy an’analarini, urf- odatlarini o’rganish, o’zbek
va koreys xalqlari o’rtasidagi do’stlik aloqalarini mustahkamlash sohasida
43

Bu, aytish mumkinki, asrga tatigulik voqea, deya sharh qilishi mumkin
bo’lgan va O’zbekiston Respublikasi tarixiga zarhal harflar bilan bitishga
loyiq xodisadir.
“O’zDEUAvto” qo’shma korxonasi birinchi liniyasining ochilishi
marosimiga mamlakat Bosh vaziri U. Sultonov, Bosh vazirning birinchi
o’rinbosari I.Jo’rabekov, Andijon viloyati hokimi K. Obidov, “DEU”
turdosh korxonalari prezidenti Kvan Ki Li janoblari tashrif buyurdilar. Ular
ko’p ming kishilik mitingda so’zlagan nutqlarida mazkur korxonaning
naqadar dolzarbligi, jahon ahamiyatiga molik mahsulotlarni ishlab chiqarishi
va bu, O’zbekiston kelajagida muhim o’rin tutajagini alohida e’tirof etishdi:
- “O’zDEUAvto”ni “Orta Osiyoning mo’jisasi” deya atshayotgani bejiz
emas dedi o’z so’zida Bosh vazir janoblari. Chunki do’stlik qudrati bilan
barpo etilgan bu inshoot iqtisodiyotimizning barqarorlashuviga xizmat
qiladi. Bunday quvonchli voqeaga Prezidentimiz Islom Abdug’aniyevich
Karimov tashabbusi bilan asos solingan edi. Korxonaning qisqa fursatda
qurib bitkazilishiga Janubiy Koreya Prezidenti Kim Yan janoblari hamkatta
hissa qoshdilar” 1
.
Darhaqiqat, juda qisqa vaqtda shunday ulkan korxonani bunyod
etishning o’zi bo’lmaydi. Bunda mamlakat viloyatlaridankelib bu yerda
halol ter to’kkan quruvchilar mehnati bor. 4000 ming kishilik katta jamoa bir
tan, bir jon bo’lib uni yo’qdan bor qildilar. Qolaversa, minglab andijonlik
yoshlar Janubiy Koreyada avtomobilsozlik sirlarini o’rganib qaytishdi.
Ularning kecha do’st mamlakat tuprog’ida o’rgangan bilimlari ertaga, aytish
mumkinki, bugndan mustaqil O’zbekiston iqtisodiyotini barqarorlashtirish,
uni jahon hamjamiyati oldida nufuzini oshirishga xizmat qilishi shubhasiz.
Qo’shma korxonani bunyod etish tadbirlarida viloyat hokimligining ham
o’ziga yarasha xizmati bor. Ayni vaqtda ham hokimlik katta tashkilotchilik
ishlarini olib bormoqda.
1
Savdogar. 1996 y. 9 aprel.
26

barobar oshirib, har 100 kishi hisobiga 10,1telefon bo’lishini ta’minlash
nazarda tutilgan 1
.
Aloqa vazirligi korxonalari ana shu vazifani amalgam oshirish
maqsadida hozirdanoq bir qator muhim vazifalarni, jumladan, horijiy
firmalar bilan hamkorlik asosida hal etishga kirishdilar. Janubiy
Koreyaning “DEUtelekom” firmasi bilan hamkorlikda bundan bir yil ilgari
Farg’ona vilayatida qurilgan 50 ming raqamli ATS ishlab turibdi. Shu
firma hamkorligida qurilgan 40 ming raqamli ATS foydalanishga
topshirish arafasida.
Yangi ishga tushirilayotgan hamma obyektlar raqamli, elektron ATS
lar bo’lib, eng zamonaviy jahon talablari darajasidadir. Toshkent va
Andijon zavodlari bazalarida kabel telefon mahsulotlari, Urganchdagi
aloqa zavodi bazasida o’zimizning raqamli ATS mizni, Toshkentdagi
qurilayotgan aloqa zavodida yangi aloqa yo’nalishlari ochish apparatlar
ishlab chiqarish masalasi ochiq qolgan edi.
Toshkentdagi aloqa loyiha- konstruktorlik byurosi o’z shaxsiy ishlab
chiqarish bazasida keng doiradagi abanentlarning hamyoni ko’taradigan
telefon telefon apparatlari ishlab chiqarishni zimmasiga oldi. Jamoa bu
borada bir muncha tajribaga ega- bir necha yildan beri taksafon va telefon
apparatlari uchun ayrim qismlar ishlab chiqarib keldi. Endi esa telefon
apparatlari ishlab chiqarishga qaror qilindi. O’zbekistondagi va MDX
mamlakatlaridagi ayrim ishlab chiqaruvchilar bilan bazi qismlarni yetkazib
berish hususida bitimlar tuzildi.
Radioodagi taniqli “UEFtelefon” zavodi loyiha- konstruktorlik
byurosiga btelefon apparatlari korpusining plastmassali zagatofkasini
yetkazib bera boshladi. Aloqa loyiha- konstruktorlik byurosi esa hamma
texnalogik va ishlab chiqarish jarayonlarini o’zi bajarmoqda. Hamma
ishlab chiqarish uchastkalari ishchilari yagona texnalogiya asosida
tayyorlangan qismlar malakali ishchilardan tashkil topgan yig’uv sexida
1
Xalq so’zi. 1994 y. 3 noyabr.
31

butlanib, tayyor telefon apparatlariga aylantirilmoqda, so’ng sinovdan
o’ykazish uchun topshirilmoqda.
Shunday qilib, abanentlarning apparatlarga bo’lgan talablarini to’la
qondirish mumkin. Narxi ham xorijdan keltirilayotganiga nisbatan 30-40
foiz arzon. Shunisi diqqatga sazovorki, O’zbekistonning bunday birinchi
telefon apparatlari yirik korxonada emas, balki konstruktorlikbyurosining
sexlarida ishlab chiqarilmoqda. Chunki, bu yerda istedodli konstruktorlar,
mohir muxandis- texnik xodimlar mehnat qiladi. Ular erishgan boy tajriba
raqobatdosh murakkab apparatlar yaratish imkonini bermoqda.
Tabiiyki aloqa loyiha- konstruktorlik byurosi jamoasining o’ziga
yarasha muammolari bor. Chunonchi, ayrimzarur qismlarni hozircha MDX
va Boltiqbo’yi mamalakatlaridan olishga majbur bo’lishmoqda. Hisob-
kitob qilish uchun esa. AQSH dollari zarur. Uni o’zimizning banklardan
so’mga olish hozircha oson emas.
Shu bois telefon apparatlari ishlab chiqarish banklardan valyuta
olishni biroz osonlashtirish istagini bildirmoqdalar. Uzoq o’lkalardan xarid
qilinayotgan ayrimqismlarni ba’zan “O’zbekiston havo yo’llari
“aviyatsiyasi samalyotlarida keltirishga to’g’ri kelayotir. Buning uchun
aviakoimpaniya bilan bog’lanish va kelishishga to’g’ri kelayotir.
Binobarin, hech qanday imtiyoz haqida gap bo’lishi mumkin emas, faqat
rozi bo’lsalar bas.
Aloqalik loyiha- konstruktorlik byurosi talab katta bo’lgan mahsulot
ishlab chiqarilayotgani hisobga olinib, unga ba’zi imkoniyatlar yaratib
berilsa maqsadga muvofiq bo’lar edi. Uning rahbarlari respublikada ayrim
korxonalar bilan birgalikda ish yuritish imkonini izlamoqdalar. Chunonchi,
“Rele va avtomatik”, “Vastok”, “Promsayaz”, “Foton” ishlab chiqarish
birlashmalari bilan hamkorlik yo’lga qo’yildi. Mahalliy
telekomunikatsiyalar uchun ko’pgina qismlar bu yerda shu yo’l bilan
ishlab chiqarilmoqda. Kelajakda apparat hamda aloqa tarmoqlarini
rivojlantirish va foydalanishda asqotadigan turli- tuman qismlarni
32

Asaka pritseplar zavodi hissadorlik jamiyatiga aylantirigandan keyin
korxonada ishlab chiqarilayotgan mahsulot turi ko’paydi. 1996- yilda
Gollandiyaning “Fontasi” firmasi bilan zamonaviy texnalogiya yetkazib
berish hususida shartnoma tuzildi. Endilikda korxona ana shu texnalogiya va
horijdan keltirilgan uskunalar yordamida ‘O’ZDEUAvto” qo’shma
korxonasidaishlab chiqarilayotgan yengil avtomashinalar uchun yigirma
turdan ko’proq butlovchi qismlar tayyorlashni yo’lga qo’yish
imkoniyatlariga ega bo’ldi.
Bu zavodning qurilishi O’zbekistondagi qator yangi korxonalarning
faoliyatiga ijobiy ta’sir etish bilan bir qatorda qo’shni qardosh respublikalar
bilan iqtisodiy aloqalarni kuchaytirishga yaxshi ta’sir ko’rsatishi tabiiy.
Jumladan, Asakada bunyot etilayotgan “UzDEUAvto” avtomobil
zavodi mahsulotlari uchun zarur ehtiyot qismlarini ishlab chiqarishda
Qirg’iziston avtomobilsozlarining ishtiroki o’zaro foydali bo’lishi
shubhasizdir. O’zbekiston Prezidenti Islom Karimov va qirg’iziston
prezidenti Askar Akayev “O’zDEUAvto” zavodiga tashrif chog’ida ana shu
fikrni alohida ta’kidladilar.
Prezidentlar zavodda amalga oshirilayotgan bunyotkorlik ishlarini
ko’zdan kechirdilar, ishchilar bilan suhbatlashdilar. Ma’lumki, Janubiy
koreyaliklar bilan hamkorlikda qurilayotgan bu avtomobil korxonasi kelgusi
yil mart oyidan boshlab mahsulot ishlab chiqarishga kirishadi. Zavodda
“Neksiya”, “Tiko”, “Damas” avtomobillarining yeti turdagi
modifikatsiyasini ishlab chiqarish mo’ljallanmoqda. 1998- yilga kelib to’la
quvvat bilan ishlay boshlaydigan zavod yiliga 200 ming dona zamonaviy
avtomobillar ishlab chiqara boshlaydi. Ushanda zavodda 2300 nafar kishi
mehnat bilan band bo’ladi 1
. Prezidentlar Islom Karimov va Askar Akayev
zavodda yig’ilgan dastlabki mashinalarni ko’zdan kechirib, bu zamonaviy
avtomobillar texnik imkoniyatlari afzalligi bilan xaridorlarga juda manzur
bo’lishiga ishonch bildirdilar.
1
Xalq so’zi. 1995 y. 5 dekabr.
20

dunyoqarashlari ham ancha o’zgarganligi ko’rinadi. Bu narsani ularning
quyidagi fikrlaridan ham bilish mumkin.
Hasanboy Hojiyev: Asaka pritseplar zavodida payvandchi bo0’lib
ishlardim. O’z mutaxxassisligim bo’yicha kasbga yo’naltirishgaa bordim.
“DEU” korporatysiyasida 25-26 kundan keyinoq ish qurolini tutqazdilar.
Ishonib dastgohlar yoniga qo’yishdi. Yer chizib qolmadim Menga ma’qul
kelgani koreyslarning hamma ishni o’z vaqtida bajarishlari bo’ldi. Vaqtida
ishladi, vaqtida dam olishadi.
Baxromboy Maxkamov: Avvalgi korxonamda preslovchi bo’lib
ishlardim. “DEU” da mashina oldi yopqichlarining nuqsonli joylarini
nazorat qildim. Oyiga 100 dollardan ish haqi oldik. Muhimi ular bizga
erinmay ish o’rgatishdi. O’zlaridan begonasiramadilar. Shuning uchun
bo’lsa kerak biz tez orada koreys tilini ham o’zlashtirib oldik. Olisdagi
yurtning go’zal shahrlarini tomosh qildik. Xullas olam-olam taasurotlar
bilan qaytdik. Yangi korexonamiz ish boshlasa bemalol sohamizni davom
ettiraveramiz. Abduqahhor Abdulazizov: Men asaka shahridagi 50-
maktabda o’qituvchi edim. Avvaliga korxonaga qabul qilish uchun
ro’yhushlik berishmadi lekin aviatsiya texnikomini bitirganligimdan
xabardor bo’lishgach, quyoshli o’lkaga yubordilar. U yerda ozgina xatolik
o’tsa yoki nimadir bo’lsa, birinchisining ishini ikkinchisi davom ettiradi.
Ammo uzrsiz xatoga yo’l qo’ysang, ishchilar jam bo’lishadi-da o’zlari chora
ko’rishadi. Murakkab jarayonlarni rabotlar boshqaradi. Ishonchim komilki,
bizda ham texnika ishchilar bo’lishadi-da og’irini yengil qiladi…
Inshootga Andijondagi 162 qurilish trestining 10- ko’chma kalonnasi
pudratchi bo’ldi. 2 mingdan ziyod ishchilar, 370 ta muhandis hodimlar
qurilish ishlarida ish boshladilar.
Qurilishdagi enh muhim uchastkalardan biri zichlash ( preslash )
sexidir. Yer osti yo’lagi 4metr chuqurlikda, 4 metr kenglikda qazilgan va
zich armaturalar joylashtirilgan, bu yerda yuqori bosimdagi mexanizmlar
ishlaydi va bunga bunga bardoshli zamin bo’lishi lozim. 140 metrga
17

Miting paytida so’zga chiqqan “DEU” tutdosh korxonasi prezidenti
Kvan Ki Lining e’tirofi8 barchaning qalbiga faxr tuyg’ularini uyg’otdi:
“Bugungi kun hech qachon sedan chiqmasa kerak, chunki O’zbekistonda
birinchi avtomobil ishlab chiqarilgan kundir, - dedi u. Bukorxona juda qisqa
vaqt – ikki yilda ishga tushirildi. Albatta, bu vaqt ichida o’zaro hamkorlikda
katta ishlar qilindi. Xatto bunga ishonging kelmaydi. Ishimiz samarasi
ko’rina boshladi. Endigi vazifa avtomobillarning jahon bozorida xaridorgir
bo’lishini ta’minlashdir.
Albatta, bu eng dolzarb vazifalardan biri. Buning uchun o’zbek
mutaxasislarida bilim va ko’nikma, eng asosiysi, hohish mavjud. O’gan yili
qo’shma korxona lavha tayyorlagan paytda korxonaning ishlab chiqarish
bo’limi menenjeri Xotamjon Sotvoldiyev bilan suhbatlashgan edim. Esimda,
o’shanda unda “O’bekistonda ushlab chiqarilgan mashina DEU ning farq
qilishi mumkinmi?” deya savol bergan edim. Ayni paytda uning javobi
xotiramda aylandi.
-Bizning maqsadimiz farq qilmasligiga erishishdir, - degan edi u.
Shunday mahsulot ishlab chiqarishimiz kerakki, ikkita mashinani bir joyga
qo’yib, “Qaysisi O’zbekistonda tayyorlangan” deyilsa, hech kim ajrata
olmasin…
Bu xaqiqiy mutaxassis, yosh o’zbek avtomobilsoz ustaning javobidir.
Demak, u shunday qat’iyat va ishonch bilan korxona kelajagiga yorqin fikr
bilan qarar ekan, nega biz ishonmaylik?” 1
.
Jahon mashina bozor raqobati kuchli bozorlardan biridir. Buni hatto
bugun yetti yoshdan yetmish yoshgacha bo’lgan fuqarolarning barchasi
biladi. Shunday ekan, sifatli avtomobil tayyorlash uchun zamonaviy
texnalogiya va uskunalar kerak bo’ladi. Qo’shma korxona sexlarida ayni
paytda ishlayotgan barcha jihozlar ishining sifati va sanog’i bilan ham eng
zamonaviydir. Buni suhbatlar jarayonida koreys mutaxasislari ham a’atirof
etishdi.
1
Savdogar. 1996 y. 9 aprel.
27

KXDR mehnatkashlari sobiq sotsializm mamlakatlarining va butun
taraqqiyparvar insoniyatning madadiga tayanib o’z mustaqilligini himoya
qilib qoldilar.1953 yil 27 iyulda Koreyada Yarash to’g’risidagi bitim tuzildi.
Urushdan keyingi davrda KXDR janubga bir necha bor murojaat etib,
mamlakatni tinch demokratik yo’l bilan birlashtirishni taklif qildi, biroq Seul
rejimi KXDRning hamma tshabbuslarini rad qildi.
1972 yildagina dastlabki uchrashuvlar o’tkazilib, Shimol bilan
Janubning Qo’shma bayonati kelishib olindi (1972 yil 4iyul). Bu bayonatda
Koreyani birlashtirishning umumiy prinsiplari belgilandi. Keyingi yillarda
KXDR OXM bir necha yangi takliflarni,shu jumladan mamlakatning ikkala
qismida mavjud bo’lgan siyosiy sistemalarni saqlab qolib,”Koreya
demokratik konfederativ res-publikasi” ni tuzish to’g’risidagi (1980 yil
oktabr ), KXDR,AQSh va Janubiy Koreya o’rtasidagi uch tomonlama
muzokaralar o’tkazish haqidagi (1984yil yanvar) KXDR OXM bilan Janubiy
Koreya millat majlisi o’rtasida hujum qil-maslik xususida deklarasiyani
ishlab chiqish uchun muzokaralar o’tkazish to’g’risidagi(1986 yil dekabr),
1988-91 yillarda Shimol va Janub Armiyalari-ning har birini 100 ming
kishigacha qisqartirib, ayni vaqtda Janubiy Koreyada-gi Amerika
qo’shinlarini bosqichma-bosqich olib chiqib ketish haqidagi (1987 yil iyul)
Shimol va Janub ma’murlari, siyosiy partiyalari va jamoat tashkilotlari
vakillarining qo’shma kengashini o’tkazish to’g’risidagi 1988 yil yanvar
taklif-lari vakillarining qo’shma kengashini o’tkazish to’g’risidagi 1988 yil
yanvar takliflarini o’rtaga qo’ydi.1985 yil kuzida birinchi marta Shimol
bilan Janub ba-diiy kollektivlarni va “Tug’ilib o’sgan joylarni borib ko’rish”
gruppalarini KXDR va Janubiy Koreya qizil krest jamiyatlari vositachiligida
bir-biriga yubordi.
1973 yilda BMT bosh assambleyasining XXYSH sessiyasi “BMT
ning Koreyani tiklash va birlashtirish komissiyasi “ni tarqatib yuborishga
rozilik berdi. O’sha yilning o’zida KXDR ga BMT huzuridagi rasmiy
kuzatuvchi statusi berildi. BMT Bosh assambleyasining XXX sessiyasi
7

rivojlantirish uchun Farg’onadagi bir necha qo’shma korxona hamkorliklar
bilan samarali hamkorlik qilishmoqda. “Arlan” qo’shma korxonasining
faoliyatini Koreyada ham yaxshi bilishadi. DEU firmasi ham Farg’onada
ko’p tarmoqli telefon stansiyasining qurilishini jadallik bilan davom
ettiryapti.
1994- yil boshida respublika hukumati tashabbusi bilan mazkur firma
bilan hamkorlikda Toshloqda to’qimachilik korxonasi 1
bunyod etish haqida
kelishib olindim.
Bozor munosabatlari o’zining butun murakkabliklari bilan kundalik
hayotimizga kirib borayotgan hozirgi damda barcha mehnat jamoalari
oldida bir qator muammolarni ko’ndalang qilib qo’ymoqda. Ularni oqilona
hal etishga erishayotganlarning odimlari tobora ishonchli va mustahkam
bo’moqda.
Xuddi shunday korxonalardan biri Toshkentdagi “Zenit” zavodidir.
Bu yirik korxona xalq xo’jaligi mollariga bo’lgan talab va ehtiyojni
qondiradirish maqsadida bir qancha ishlarni amalgam oshirdi.
Korxona qoshida tashkil etilgan O’zbekiston va Janubiy Koreyaning
“O’zDEUelektroniks” qo’ma korxonasida ishlab chiqarilgan ixcham va
bejirim rangli televizorlarni poytaxtimizning barcha markaziy do’konlarida
uchratish mumkin.
Bundan bir necha yil muqaddam O’zbekistonda shunday ajoyib
mahsulotlar ishlab chiqarilishi hech kimning hayolioga ham kelmagan edi.
Tasviriy ekranning halmi 29 dyum, og’irligi yarim pud bo’lgan, 40
dasturli 2
ushbu rangli televizorlar mustaqiligimizning mevasidir.
Qo’shma korxona respublikadagi iste’molchilar uchun rangli
televizorlarning ikki xil turini – katta va kichik hajmdagi shuningdek
radiotelefonlar, videomagnitafonlar, electron to’lqinli pechlar,
muzlatgichlar, kir yuvish mashinalari, chang yutgichlar, magnitafonlar,
audiokassetalar, electron dazmollar kabi mahsulotlarni ishlab chiqarishda
1
Xalq so’zi. 1994 y. 22 yanvar.
2
O’zbekiston ovozi. 1993 y. 23 dekabr.
29

respublikamizda ma’lum ishlar olib borilishining dalili sifatida
“O’zDEUAvto”, “O’zDEUelektroniks”, “Goldstar” korxonalari uchun
Koreyadan sarmoyalarni jalb qilish yo’li bilan ishchi kuchini tayyorlashni
tashkil etish tajribasini keltirish mumkin.
Eng muhimi, yoshlarimizga tadbirkorlik malakasini singdirish
lozim. Ishlab chiqarilayotgan mahsuloytlarning 70 foizdan ko’prog’i kichik
va o’rta biznes korxonalariga to’g’ri kelayotgan Koreya imkoniyatlaridan
foydalanish bunda alohida ahamiyat kasb etadi. Chunki faqat shu yilning
o’zidagina O’zbekistonda bir necha ming kichik biznes korxonalarini ochish
mo’ljallangan.
- Prezidentimizning 1992- yili Koreyaga qilgan tashrifidan so’ng
Mehnat vazirligi Koreyaning zahiralar kompaniyasi, o’qitish bo’yicha
xalqaro korparatsiya maqomiga ega bo’lgan Koreyaning kichik biznes
federatsiyasi (Kitko), mamlakatning mehnat va sanoat vazirligi bilan
birgalikda O’zbekistondan Koreyaga yoshlarni o’qish va ishlashga yuborish
to’g’risida qator shartnomalar tuzdi. Shunga muvofiq, vazirlikning mahalliy
tashkilotlari tomonidan yoshlarni tanlash amalgam oshiridi. Ularni koreys
tiliga o’rgatish tashkil qilindi. Hozirgi kunda 200 nafar yoshlarni yengil va
to’qimachilik sanoati sohasidagi kichik va o’rta biznes korxonalarida
o’qitish va ishlatish uchun Koreyaga jo’natish boshlandi.
Tanlovdan o’tgan va Koreyaga jo’natiladiganlarning har biri bilan
uning huquq va majburiyatlarini, o’qitish shartlari hamda ishga
joylashtirilishini ko’zda tutgan shaxsiy shartrnoma tuzildi. Buning yana bir
ahamiyatli tomoni Koreyaga o’qish vca ishga jo’nab ketayotganlar qaytib
kelganlaridan so’ng O’zbekistonning tegishli korxonalarida ishlash yo’li
bilan olgan bilim va malakalaridan foydalanish majburiyatini o’z
zimmalariga oldilar.
1995- yilga kelganda Asaka shahrida yengil mashinalar va kichik
avtobuslar ishlab chiqaradigan zavod qurilishi yanada qizg’in tus oldi va
nihoyasiga yetishiga yaqinlashdi. Bo’lajak avtomobilsozlardan 185 nafari
22

ishbilarmonlarni qoyil qoldirdi. Oqibatda “Samaung “elektronika
mahsulotlari ishlab chiqarishning iqtisodiy va texnikaviy imkoniyatlarini
o’rganish maqsadida yurtimizga delegatsiya yubordi.
1995- yil aprel oyida “Samsung”ning bosh guruhi
”O’zelektrotexnikasanoat” assotsatsiyasiga qarashli 6 ta korxona bo’lib,
elektron tarkibiy qismlar ishlab chiqarishning qanday tashkil etilganligi
bilan tanishdilar. Pirovardida janubiy koreyalik mutaxasislar bizning
korxonalarimizda elektronoka tizimi uchun bir qator qismlar
tayyorlashning texnikaviy imkoniyatlari birligi, ular xalqaro standartlar
talabiga javob bera olishini ta’kidladilar. O’tgan oyning oxirida esa
“Samaung “rahbariyati Toshkentga ekspertlarning ikkinchi qismini
jo’natdi. Bu tashrifning samarasi shu bo’ldiki, yuqorida qayd etilganidek,
Seulga o’zimizda ishlab chiqarilgan ayrim elektronika mahsulotlari sinov
uchun yuborildi.
Amaliy hamkorlikni mustahkamlash ishiga
“O’zelektronikatexnikasanoat’ assatsatsiyasi bilan birgalikda respublika
Tashqi iqtisodiy aloqalar vazirligi munosib hissa qo’shdi. Shuni ta’kidlash
kerekki, 1995- yilning fevral oyida Seulda O’zbekistonda elektronika
mahsulotlari tarkibiy qismlarning eksport imkoniyatlarini yaratish bo’yicha
erishilgan kelishuvga muvofiq, rspublikamizdagi elektrnika sanoatining
yetakchi korxonalari ishi puxta tekshirilib, taklif loyihalari ishlab chiqildi.
Shu nuqtai nazardan kelib chiqib, “Foton” ishlabchiqarish
birlashmasiga va “Samsung “o’tasida qo’shma loyiha ishlab chiqildi. Ana
shu hujjatga binoan, iyul- avgust oyida “Foton”, “Samsung” ga yuqori
quvvatlio’zgaruvchan tokni o’zgarmas tokka aylantiradigan asboblarini
yetkazib beradi. Bu esa rangli televizorlarning speit transformatorlariga
ishlatiladi. Hozirgi kunda ana shu asboblarni Yaponiyadan olmoqda.
“Foton”da esa har yili 10 million dona shunday mahsulot ishlab
chiqariladi.
34

cho’zilgan va zich armaturalar joylashtirilgan, yer osti yo’lagidan metal
chiqindilar zichlanib tashqariga chiqarib yuboriladi. Bu narsa yuqorida
ishlayotganlarga xalal bermasligi uchun shunday qilinadi.
Korxonada uch smenada ish tashkil qilinganligi mehnat
unumdorligining oshishiga sabab bo’lmoqda. Ishchilarning mehnatga
munosabati ham o’zgacha
Bu yerda kun o’targa ishlanmaydi. Yeng uchida ish bajarilmaydi.
Buxaqda payvandchi M. Xoliqovning quyidagi so’zi xarakterlidir: “Aniqlik
kerak. Ozgina shoshma- shosharlikka yo’l qo’ysangiz yana qaytadan qilish
kerak. Bizda sifatsiz ishlovchiga o’rin yo’q” 1
.
1994- yilning oxiriga kelib zavodning asosiy 1-2-3- konfeyerlari
bitkazib bo’lindi. Buyerda mashina qismlari yig’ilib butlanadi. Har bir
jabhada turli yumushlar amalgam oshiriladi. Konveyer qurilishini kopreyalik
mutaxasislar qabul qilib olishadi. Bu yerda ko’pgina ishlar betochilar
tomonidan bajariladi.
Betonchilar brigadasida A. Mirzayev, S. Ismoilov, Q.
Abdumannonovlar eng ilg’or ishchilar deb topildilar. Ular ish rejalarini 110-
120 foizga uddalaganlar. Muhimi taminotda uzilishlar bo’layotgani yo’q.
Quruvchilarning unumli ishlari uchun barcha sharoitlar yaratib
berilgan. Ayniqsa betonchilar bepul sut- qatiq, issiq ovqat bilan
ta’minlangan Turar joylariga qatnov uchun maxsus avtobuslar ajratilgan.
Odiljon Sodiqov: “Promenergomontaj “boshqarmasida rahbar.
“Xonobod- Andijon“ suv qurilishida alohida ibrat ko’rsatgan. Uning yigitlari
korxona qurilishida ham g’ayrat bilan ishlayotir. Quvonarlisi metall
konstruksiyalarni payvand qilishda sifatli ish bajarilayotir. Ularga ishonib
topshirilgan eng murakkab ish uchastkalari ko’ngildagidek qabul qilib
olinayotir. Odiljon yetakchiligidagi azamatlar safida “O’ztalkonstruksiya”
tizimidagi Olmaliq, Bekobot, Buxoro, O’sh singari shaharlardan kelgan 101
nafar ishchi mehnat qilayotir. Qurilish davomida zamon talabiga qarab ba’zi
1
“O’ZDEU” joriy arxivi. 2000 y.
18

o’zgartirilishlar ham kiriyilmoqda. Jumladan yangi yig’uv sexini qurish
rejalashtirildi.
Bu joyda avval modeldagi avtomashinani butlash rejalashtirilgandi.
Keyin niyatlar o’zgardi. Korxonaning istiqboli, xalqimiz kelajagi o’ylab
to’g’ri qadam tashlandi. Xalqaro bozordagi chaqqon sotilayotgan
avtomobilining eng so’ngi – supermodeli kun tartibiga qo’yildi.
Koreys birodarlarimiz xalqimizning sabr- bardoshi, mehnatkashligi,
tadbirkorligiga tan berishdi chog’i. Shu bois konveyerlardan “Reyser” va
uning so’gi modeli “Damas”, ‘Tiko” mashinalarini chiqarish ko’zlanyapyi.
Yana shuni qzyd etish lozimki, 1996- yilning so’ngi oylaridan dastlabki
turkum mashinalari chiqa boshlaydi.
“Agrostroy” korporatsiyasi bunyotkorlarining ishlari alohida
diqqatga sazovor. maskur tizimdagi ‘Andijon-2”, “Andijon-3” tresti
bunyodkorlari tezkor ish olib boryaptilar. Ular zimmasiga to’rt qavatli
ma’muriy binoni tiklash vazifasi yuklatilgan. Azamatlar 1995- yilga qadar
inshootda so’ngi ishlarini poyoniga yetkazishdi. 400 kishiga mo’ljallangan
100 o’rinli oshxona, zamon talablariga javob beradigan bino mutasaddilarga
ixtiyoriga berildi. Ayni kunlarda esa yuqori qismidagi ishlar jadal borayapti.
Korxona sexlaridagi mehnat ko’tarinkiligi dilingizga zavq bag’ishlaydi.
Tog’ri, bundan bir necha oy muqaddam armaturalar o’z vaqtida olib
kelinmagani bois qurilishda biroz depsinish bo’ldi. Ammo kamchiliklarga
barham berildi.
Shu sababli o’nlab korxonalar zavodga ehtiyot qismlar yetkazib
berish tayyorgarligini ko’rayotir. Andijondagi “Irmash”, Xonobotdagi kabel
zavodi singari korxonalar shular jumlasidandir. Bu korxonaning ishga
tushishi mamlakatimizda ishsizlik kamayishiga va mahalliy vakillaridan
ishchilar sinfining ko’payishidan yordam beradi.
Quvasoydagi “Kvars” ishlab chiqarish birlashmasida DEU
korporatsiyasida tayyorlanadigan mashinalarning oynalari ishlab
chiqarilmoqda.
19

Bituruv-malakaviy ishning maqsad va vazifalari.
Bizga ma’lumki, Jahon tarixida va sivilizatsiyasida ikkala davlatning
tutgan o’rni nihoyatda yuqori. Shu ma’noda mavzuga yangicha qarashlarni
va mulohazalarni tarixiy aspektda kompleks tarzda tadqiq etish ishning
asosiy bosh maqsadi hisoblanadi.
Bitiruv malakaviy ishning yuqorida qayd etilgan maqsadlaridan kelib
chiqqan holda, ishda quyidagilar asosiy vazifalar tarzida belgilab olindi:
-o’rganilayotgan mavzuning o’ziga xos xususiyatlarini tadqiq etish
uchun ushbu mavzuga oid ilmiy manba va adabiyotlarni to’plash va tahlil
etish;
-Janubiy Koreya Respublikasi tarixini qisqacha yoritib berish;
-mashinasozlik va kadrlar tayyorlash sohasidagi hamkorlarni asosiy
tamoyillarni ochib berish;
-elektronika sanoatini rivojlantirish yo’llarini o’rganish;
-ikki davlat o’rtasidagi aloqalarni yangi bosqichga ko’tarilishini
yoritib berish;
-madaniy hamkorlikni rivojlanishini o’ziga xos xususiyatlarini ochib
berish;
-tadqiqot natijalariga asoslangan holda yangi ilmiy xulosalar qilish;
-ikki davlat o’rtasidagi aloqalarni o’ziga xos tomonlariga oid
mulohazalar bilan birga mavzu yuzasidan qator amaliy tavsiyalar ishlab
chiqish.
Bituruv-malakaviy ishning davriy chegarasi va ob’ekti.
1991-2010 yillar oralig’ida Janubiy Koreya O’zbekiston
Respublikalari o’rtasidagi iqtisodiy va madaniy aloqalari tarixini tadqiq etish
ishning davriy chegarasi va ob’ektini tashkil etadi.
Bitituv malakaviy ishning nazariy - uslubiy asoslari.
Bitiruv-malakaviy ishda o’rganilayotgan muammoni to’g’ri talqin
etishda ilmiy bilishning xolislik, haqqoniylik tamoyillariga amal qilindi.
Turli manba va ma’lumotlarni tahlil qilishda ularga qiyosiy va tanqidiy
3

tomoshabinlar xalq ta’limi tizimidagi o’zgarishlar, O’zbekiston fanlar
akademiyasi olimlarining yangi kashfiyotlaridan voqif bo’ldilar. O’zbek
gilamiyu turfa palaklari, chinniyu billurlari, sopolu fayans idishlari, ”USTO”
firmasi ustalari sayqal bergan yodgorliklar, buyumlar va sovg’alar
“EKSPPO 93” korgazmasidan keng o’rin olgan edi.
Natijada, ushbu xalqaro ko’rgazma sharofati bilan O’zbekiston
diyorining shuhrati yanada oshdi, u bilan do’stlashish, halol hamkorlik qilish
istagini bildirgan davlatlar safi yanada kengaydi. Bu korgazmada ishtirok
etib respublikamiz “EKSPO- 93” ning kumush medaliga sazovor bo’ldi.
1994- yil fevralida respublikamiz poytaxtida koreys san’ati festivali bo’lib
o’tdi. Uni O’zbekiston yoshlar ittifoqi,”Konchepron” Koreya Xalq Yoshlar
uyushmasi bilan hamkorlikda tashkil etildi. Festival dasruri rang- barang edi.
Ikki kun davomida “Bahor” konsert zalida O’zbekiston, Qozog’iston va
Rossiyaning 30 ga yaqin havaskorlik jamoasi o’z san’atini namoyish etdi.
“Festevalni uyushtirishimizdan asosiy maqsadimiz- yoshlarning
e’tiborini milliy madaniyat, uning manbalari, xalq tarixiga ega edi,- deydi
koreys san’ati forumining direktori va badiiy rahbari Emiliya Li. –
Nazarimda, niyatimizga yetganga o’xshaymiz: Festival kunlari zal doimo,
asosan yoshlar bilan to’la bo’ladi. Bu juda quvonchli holder. Chunki, milliy
madaniyat asoslarini yaxshi boshlamay turib, mukammal kishi bo’lib
yetishish qiyin” 1
.
Bu anjuman O’zbekistonda otgan koreys san’ati festivalining ikkinchisidir.
Sobiq SSSR respublikalarining ko’pchiligida koreyslar istiqomat qilishadi.
Ammo ular O’zbekistonni ikkinchi vatan deb bilishadi. Chunki,1937- yilda
Uzoq Sharqdan kelishganida O’zbekiston ularni bag’rini ochib kutib olgan
edi. O’zbekiston hozir ham tinch- totuv va ahil yashab kelyotgan barcha
millatlarga ona vatandir.

1
Xalq so’zi. 1999 y. 8 fevral
46

O’rta Osiyoda yagona korxonadir. Undan tashqari mazkur tarmoqda
radioapparatlar, musiqiy qo’ng’iroq, “oynai jahon” uchun boshqaruv
kanali, avtomobil uchun qo’riqlovchi signalizatsiyalar mahsulotlar ishlab
chiqarilmoqda.
Magsulotlar asosan O’zbekistonning xom ashyosi hisobiga
tayyorlashmoqda Zarur anjomlar, uskunalar, texnalogik qurilmalarning
barisi Janubiy Koreya zimmasiga tushadi. Tushayotgan daromadning 50
foizi O’zbekistonda qolsa, 50 foizi Janubiy Koreyaga o’tadi.
“O’zDEUelektroniks” O’zbekiston- Koreya qoshma korxonasining
bosh direktori Kyung Cho: “O’zbekistonning biz ishbilarmonlarni o’ziga
ohangrabodek jalb qilgan tomoni sobiq ittifoq hududida eng barqarorligi,
ulkan tabiiy resurslar salohiyatiga boy o’lka ekanligidir. Maqsadimiz bu
yerlarga sarmoya sarflab, katta boylik orttirish emas, balki o’zbek
mutaxasislarni tayyorlash, teng sheriklik asosida O’zbekiston – Koreya
hamkorligini yanada rivojlantirishdan iboratdir” 1
- degan edi.
Endilikda zavod boshqa yetakchi firmalarning ham, korlikni yo’lga
qo’yib “Gold star “video va audio pleyirlarini ham ishlab chiqaradigan
zavod Buxoroda mahsulot chiqara boshladi. Ishga tushirilgan navbattagi
hamkorlik mahsuli – paxtani qayta ishlab keng istemol mollari
tayyorlaydigan qo’shma korxonadir.
Janubiy Koreya bilan hamkorlikda O’zbekiston chiqarayotgan telefon
apparatlari nafaqat respublikamiz xonadonlari va muassalarida balki, MDX
tarkibidagi qo’shni mamlakatlarda ham yaxshi xizmat qila boshladi.
O’zbekiston aloqachilari oldida yaqin yillar ichida
telekommunikatsiya vositalarini rivojlantirish va zamonaviylashtirish
borasida katta va rang- barang vazifalar turibdi. Hukumat tomonidan
tastiqlangan milliy dasturda 1995-2000 yillarda respublika shaharlari va
qishloqlarida 400ming raqamli yangi ATS qurish, tarmoq quvvatini 1,5
1
Xalq so’zi. 1994 y. 1 noyabr.
30

- Ikki mamlakat o’rtasidagi madaniy hamkorlikni rivojlanishi
masalalari ilmiy tahlil qilindi.
Yurtboshimiz ta’kidlaganidek: “Tariximizga kirib kelayotgan bu
buyuk marra munosabati bilan o’tgan davr mobaynida hayotimiz sifati,
mamlakatimz qiyofasi qanday o’zgarib borayotgani, qanday yutuq va
natijalarga erishganimiz, ijtimoiy yo’naltirilgan bozor iqtisodiyotiga
asoslangan ochiq demokratik davlat va fuqarolik jamiyatini barpo etish
yo;lida qanday su’ratlar bilan rivojlanib borayotganimizni baholash ehtiyoji
tug’ilmoqda 1
”.
Bitiruv malakaviy ishining amaliy ahamiyati.
Bitiruv malakaviy ishining tadqiqot qismi va xulosa qismida
keltirilgan ma’lumotlardan umumiy o’rta ta’lim maktablari, akademik
litseylar, o’rta maxsus kasb-hunar kollejlarida tarix fani darslarida, o’lka
tarixini o’rganishda foydalanish mumkin.
Bitiruv malakaviy ishining tuzilishi.
Bitiruv malakali ish kirish, ikki bob to’rt fasl, xulosa, foydalanilgan
manba va adabiyotlar ro’yxatidan hamda ilova qismidan iborat.
I bob: Janubiy Koreya Respublikasining O’zbekiston bilan
iqtisodiy aloqalari.
1
I.A. Karimov “ Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini
rivojlantirish konsepsiyasi. T. 2010. b-3
5

Shunday bo’lsada korxonani o’z vaqtida foydalanishga topshirish
ma’suliyati har bir ishchini yanada unumli ishlashga undayapti. Har kuni
mashinalarga 100-110 tonnadan ziyod tuproqlar ortishmoqda. Rejalar ortig’i
bilan uddalanyapti. Eng muhimi horijlik hamkorlarimiz oldida yuzimiz
yorug’ bo’lishi lozim. Ana shu tuyg’u ishchilar g’ayratiga g’ayrat
qo’shayapti.
Jamoamiz ishchilarining zimmasidagi yuk yanada salmoqli.
Viloyatdagi boshqa yumushlardan tashqari qo’shma korxona hududi,
ko’chalariga asfalt yotqishimiz lozim. Dadil aytish mumkinki ana shu
vazifaning uddasidan chiqayapti. Yo’llar shu qadar ravon bo’lishi lozimki,
xorijdan kelgan hamkorlarimizning ko’ngli ranjimasin. Bu maydonchalarda
“Reyser“, “Damas”, “Tiko” kabi mashinalar sinovdan o’tkazildi.
Zavodning Bosh direktori Sh. F. Yusupov shunday deydi:
“Yurtboshimiz Islom Abdug’aniyevichning korxonamizga tashrifi, - so’z
boshladi u, - Ishchilarimizni yanada unumli mehnatga ruhlantirib yubordi.
Ularning bergan maslahatlari, yo’l- yo’riqlari asosida ishni yanada
jadallishtirayapmiz. Qolaversa koreys birodarlarimiz bilan hamkorlik
shartnomasini tuzish uchun yurtboshimiz ozmuncha jon kuydirdilarmi 1
?
Albatta avtomobil sanoatining yurtimiz kelajagi uchun naqadar foyda
keltirishini tasavvur qilsh qiyin emas. Axir o’nlab yuzlab sanoat
korxonalarining ish maromi izga tushadi. Yo’ldosh korxonalar ishga
tushgach ishsizlik masalasiga ham yechim topiladi. Hozirning o’zidayoq
respublikamizda o’nlab korxonalar zavodga ehtiyoj qismlari yetkazib berish
tayyorgarligini ko’rishayotir. Andijondagi “Irmash “, Xonobotdagi kabel
zavodi singari korxonalar shular jumlasidandir.
Janubiy Koreya katta miqdorda AQSH dollarini imtiyozli kredit
sifatida taqdim qilishdi. Lekin shart qo’yishdi: - Butlovchi ehtiyot qismlarni
imkon boricha xorijdan olmay, o’zlaringiz chiqaringlar, dep. Agar shunday
1
O’zbekiston ovozi. 2009 y. 12 noyabr.
13

Islom Karimov muzokaralar samarali bo’lganini qayd etar ekan,
erishilgan ahdnomalar o’zaro manfaatli hamkorlik uchun katta
imkoniyatlar yaratilashini ta’kidladi.
Kim Yen Samjanoblari tashrif chog’ida o’ziga ko’rsatilgan hurmat va
O’zbekistonda koreys millatiga mansub aholining yaxshi turmush
kechirishi, milliy o’ziga xosligi asrashi borasida yaratilgan shart- sharoit
uchun minnatdorchilik bildirdi. “Koreya Markaziy Osiyoda muhim o’rin
tutgan O’zbekistonni ishonchli hamkor sifatida biladi va u bilan aloqalarni
kengaytirishga intiladi” 1
– dedi Koreya Prezidenti.
Koreya Rspublikasi Prezidenti Kim Yen Sam tashrifining ikkinchi
kuni Samarqand safaridan boshlandi.
Koreya bilan O’zbekiston davlat bayroqlari tikilgan aeraportda ikkala
mamlakat Prezidentlari Samarqand viloyatining o’sha vaqtdagi hokimi
Po’lat Abdurahmonov va boshqa rasmiy kishilar kutib oldilar.
Mexmonlar qadimiy shaharlarning tarixiy obidalarini tomosha
qildilar. Shohi Zinda va Go’ri Amir maqbaralarini ziyorat etdilar. Registon
maydonida oily martabali mehmonlar sharafiga Samarqand San’at ustalari
ijrosida konsert namoyish etildi.
“Bu ko’hna zaminda ko’rganlarim menda teran tasavvur qoldirdi, -
dedi Kim Yen Sam janoblari, ko’rkam obidalar bebaho san’at
namunalarini yaratgan xalqning qadimiy madaniyati, an’analaridan
dalolatdir. Bu yerda men o’ziga xos mahorat va zargarona nafis mehnat
samarasini ko’rdim. Har ikkala vaziyat ham meni lol qoldirdi. Yana bir
karra sharq xalqlari ajdodlarining yuksak madaniyati qarshisida ta’zim
qilaman” 2
.
Koreya Respublikasi Prezidenti Kim Yen Sam Prezidentimiz Islom
Karimov hamrohligida Samarqand safaridan so’ng Toshkent viloyatidagi
Kim Pen Xva nomli korparatsiyada bo’ldi. Martabali mehmonlarni
1
Xalq so’zi. 1994 y. 7 iyun.
2
Xalq so’zi. 1994 y. 7 iyun.
39

“O’ZDEU “qurilishidan oldin bu yerda Asaka priseplar zavodi
joylashgan edi. Mustaqqillikning dastlabki yillarida zavod mahsulot ishlab
chiqarishda qiynalib qoldi. Chunki Rossiya bilan aloqalar oldingiday emas
edi.
O’shanda hayhotday bino huvillab yotar, ishchilrning qo’li ishga
bormas edi. Korxona gardaniga qadar qarzga botgan, sexlarning deyarli
uchdan ikki qismi to’xtash arafasida. Boisi xomashyo yetishmasdi. Byog’ini
so’rasangiz haybarakallachilik bilan bitkizilgan inshootning ma’lum qismi
hali foydalanishga topshirilib ulgurmasdan konservatsiya qilingandi.
Qishloq xo’jaligi uchun zarur texnik-jihoz chiqariladigan korxonada mayda-
cho’yda xalq ehtiyoji mollari ishlab chiqarish yo’lga qo’yilayotgangandi.
Zavot mutasadilari bunday “yo’ldan “uzoqqa bormasliklarini bilar edilar,
lekin noiloj. Qo’lni qovushtirib turavergan bilan ish yurisharmidi. Ana
shunday kunda “O’zDEU “qurulishining boshlab yuborilishi ayni muddao
bo’ldi.
Yangi inshootning bu yerda qurilishi ancha tejamli bo’ldi. Chunki
binoning asosiy ustqurmasi deyarli saqlanib qoldi. Agar yopiq binoning
ustki qismidagi temir quvirdan qilingan to’sinlar, yopqichlar ustunlarni
yangitdan tiklansa millionlab so’mlar qo’shimcha ketishi turgan gap edi.
Janubiy korealik hamkorlarimiz ish boshlashdan avval asdosiy sexlar
joylashadigan 40 gektarlik maydonning 1
tuproq zichligini o’rganishdi.
Ma’lum bo’lishicha u talabga javob bermas edi. Shundan so’ng inshoot
tuproqlarini Asaka adirlarining shag’al toshlari bilan almashtirish boshlandi.
Peshma-pesh kelayotgan yuk mashinalari navbatga tizilib qolmasliklari
uchun kovlanayotgan tuproqni tez yuklab berish kerak. Lekin ertadan
kechgacha mashinalarning shovqinida, buning ustiga bir joyda o’tirib
ishlashning o’zi bo’lmaydi. Kishining asabi, bardoshi temirdan bo’lishi
kerak.
1
Xalq so’zi, 2004-yil 1-noyabr.
12

O’zbekiston bilan Koreya Respublikasi o’rtasida tuzilgan
shartnomalar asosida iqtisodiyotning muhim tarmoqlari asosiy o’rin
tutadi.Ayniqsa, mashinasozlik va bu sohaga kadrlar tayyorlash o’zaro
hamkorlikning muhim bo’g’inini tashkil etadi.
O’zaro manfaatli aloqalarni rivojlantirish, xalqlarni bir-biriga
yaqinlashti-rish maqsadida “O’zbekiston-Koreya” (O’z-Kor) jamiyati
tuzilgan va u faol ishlamoqda.
Janubiy Koreyada ham xuddi shunday jamiyat tuzilib, unga “O’z-
Kor”nomi berilgani diqqatga sazovor.Jamiyatning direktorlar kengashiga
23ta yirik firmaning, jumladan, “Samsung”, “Xengay” va boshqa
firmalarning vakillari kirgan. Bu ikkala jamiyat tashkil etilganidan so’ng
o’tgan vaqt juda samarali bo’ldi. O’zaro hamkorlik to’g’risidagi shartnoma
imzolandi va qo’shma eksportlar guruhi xulosalariga ko’ra, O’zbekistonning
qayta ishlash sanoatiga 50 mln Amerika dollari miqdorida sarmoya sarflash
ko’zda tutildi.
Koreya Respublikasidan O’zbekiston ko’pgina tayyor mahsulotlar,
mashina-uskunalar,elektronika asboblari, televizorlar, kiyim-kechak va
boshqa xalq iste’moli mollarini xarid qilmoqda. Ayniqsa, respublikamiz
transport xodimlari-ga manzur bo’lgan “DEU” avtobuslari va yengil
mashinalar shular jumlasidan-dir.
Andijon viloyatining Asaka shahrida prinsep zavodi o’rnida bunyod
etilgan O’zbekiston-Jqnubiy Koreya qo’shma korxonasida dastgohlar
uskuna va mosla-malarni o’rnatish jadal suratlar bilan olib
borilmoqda.Bo’yash sexi kengayib aloqa yo’llari barpo etildi.Bo’lajak
zavodda ishlash uchun 200dan ortiq 1
yosh yigitlar Janubiy Koreyada ish
o’rganib keldilar. Ular ingliz, koreys tillarini o’rganishdi.
Haqiqatdan O’zbekistonda yagona hisoblangan, o’z oldiga “Damas”
mikro-avtobuslarini, “Tiko” yengil mashinalarini ishlab chiqarishni maqsad
qilib qo’ygan bu korxonaning tarixi hammani qiziqtiradi.O’zbekiston
1
Xalq so’zi, 1994-yil 1-noyabr
10

bo’lmasligini his etardik. Har qalay do’stligimiz qudrati tufayli
qiyinchiliklar ortga chekindi.
Yopiq binoning deyarli barcha qismi oyoq ostiga beton yotqizilyapti.
U shundayin sifatliki oynaday yaltiraydi. Ko’rgan odamning dili yayraydi.
Shunda o’zimga o’zim savol beraman: “Ishlasa bo’lar ekan- ku?”
Brigadamizda yaxshi muhit qaror topgan. Har kim bohona qidirmaydi,
bajarilishi lozim bo’lgan yumushga vijdonan yondashiladi. Koreys
birodarlarimizning yigitlarimiz uyushqoqligi, mehnatkashligi, dilkashligiga
havaslari kelayotgani boisi ham shunda. Axir dillar yaqin, maqsadlar
mushtarak bo’lsa tog’ni talqon qilish hech gap emas 1
.
“Ertangi natijani ko’z oldimga keltirayapman” – deb boshlaydi o’z
xatini 10- ko’chma mexanizatsiyalashgan kolonna elektr payvandchisi M.
Abdumannonov, -“inson qilayotgan ishidan ko’ngli to’lsagina mehnati
unumli bo’ladi. O’nyildan buyon elektr payvandchi bo’lib ishlayman. Juda
ko’p inshootlarda ter to’kdim. Lekin “O’ZDEU” qurilishidagidek manzaraga
birinchi duch kelishim”.
Hozir ayrim qurilish tashkilotlarida ish kamligidan quruvchilarning
aksari bekor o’tirishibdi. Buyerda tinim yo’q. Yuzlab elektro payvandchilar
tongni tunga ulab mehnat qilishyapti. Qolaversa har birimiz qilayotgan
ishimizning ertangi natijasini ko’zoldimizga keltirayapmiz. Avlodlardan
avlodlarga meros bo’lib qolayotgan yumushni bajarayapmiz.
Ishdan noliydigan joyim yo’q. Har kuni ertalab va ishdan
qaytishimizda maxsus avtobuslar manzilimizga eltib qo’yadi. Maoshimiz
ham durustgina. To’g’ri gohida elektrotlar yetishmaydi. Sovuq kunlar
kelayapti, issiq oyoq kiyimlari zarur. Maxsus kiyimboshlar yo’g’risida
va’dalar bo’lsa-da, ularga yetisha olmayatganimiz ham ham bor gap. Ammo
bularning hammasi yo’lga tushib ketishiga ishonchimiz komil. Eng muhimi,
odamlarimiz shijoat, matonat bilan ishlayapti Ertangi yorug’ kunlarimiz sari
dadil qadam tashlayapmiz” 2
.
1
Xalq so’zi, 1999-yil 9-noyabr
2
Xalq so’zi, 1996-yil 1-oktabr
15

hamda Koreyaning yuksak darajada rivojlangan sanoati, zamonaviy
texnalogiyalari hamkorlikni taqazo etadi. Bu hamkorlik foydali bo’lishi
shubhasiz. Munosabatlarimiz boshlanganiga ikki yil bo’lgan bo’lsada,
hozirdanoq yaxshi natijalarga erishmoqdamiz. Janubiy Koreyaning
“DEU“, “Samsung”, ”Goldstar”korparatsiya va firmalari mamlakatimiz
ishbilarmonlari bilan samarali hamkorlik qilmoqda. Ayni peytda
respublikamizda 20 ga yaqin O’zbekiston – Koreya qo’shma korxonalari
faoliyat ko’rsatyapti” 1
.
Prezidentimiz Islom Karimov jurnalistlarning savollariga javob berdi.
Kim Yen Sam bilan bo’lib o’tgan suhbat va muzokaralardan katta
qoniqish hosil qildim, - dedi mamlakatimiz rahbari. Imzolangan hujjatlar
har ikki mamlakat xalqi manfaatlariga xizmat qilishi shubhasiz. Koreya
Prezidentining yurtimizga tashrifi o’zaro hamkorliknigina emas, xalqimiz
o’rtasidagi do’stona aloqalarni ham yangi pog’onaga ko’taradi” 2
.
Koreyaliki muhbir ikki mamlakat o’rtasidagi hamkorlik aloqalarini
kelgusidagi ko’lamini bilish maqsadida, O’zbekistonning iqtisodiy
imkoniyatlari bilan qiziqdi. Bu savolga javoban Islom Karimov amerikalik
mutaxasislarining xulosalarini keltirdi. Ma’lum bo’lishicha,
O’zbekistonning miniral xom- ashyo resurslari 3 trillion dollardan ziyod
qiyomatga ega ekan. Bundan tashqari O’zbekiston paxta yetishtiorishda
dunyoda uchinchi, oltin zaxiralari bo’yicha beshinchi va uni qazib olish
bo’yicha ham jahonning mamlakatlari oraqsida dastlabki o’nlikdan o’rin
olgan, dedi O’bekiston Prezidenti. Bu faktlar mamlakatimizning
imkoniyatlari naqadar katta ekanligini isbotlaydi.
O’zbekiston milliy axborot agentligining muhbiri mamalakatimiz
Prezidentimizga savol bilan murojaat qildi: respublikamizda amalgam
oshirilayotgan islohotlar bilan Koreya Respublikasi iqtisodiyotini isloh
qilishda qo’llanilgan yondashuvlar o’rtasida o’xshash jihatlar ko’p.
Ularning eng asosiylari – kuchliu ijroiya hokimiyati, rejalashtirish,
1
O’zbekiston ovozi. 1994 y. 7 iyun.
2
O’zbekiston ovozi. 199 8 y. 3 dekabr .
42

nuqtai-nazardan yondashildi. Davr xususiyatlarini nazarda tutgan holda
voqealar tarixiylik, tadrijiylik, sivilizatsion yondashuv usullari asosida
umumlashtirildi va tahlil etildi.
Tadqiqotning nazariy-uslubini ishlab chiqishda O’zbekiston
Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovning asarlari, ma’ruza va nutqlarida
ilgari surilgan ilmiy-nazariy ko’rsatmalari, tarixiy shaxslar va qadimiy
shaharlarning yubiley tantanalarida so’zlagan nutqlari, O’zbekiston
Respublikasi Vazirlar Mahkamasi-ning qarorlarida ilgari surilgan muhim
vazifalar haqidagi ko’rsatmalar muhim ahamiyat kasb etadi.Bundan tashqari
vaqtli matbuotda chop etilgan qator maqollar ham mazmunini ochib berish
uchun xizmat qiladi 1
.
Bitiruv – malakaviy ishining ilmiy yangiligi
Ushbu bitiruv – malakaviy ishning ilmiy yangiligi avvalo shundan
iboratki, Janubiy Koreya va O’zbekiston Respublikalari o’rtasidagi iqtisodi
va madaniy aloqalari tarixi tarixiy aspektda ilk bor bitiruv malakaviy ish
sifatida tatqiq qilinmoqda.
Biz ilmiy iste’molga ilk bor olib kirilayotgan faktik materiallar va turli
tarixiy manba va adabiyotlarga tayangan holda Janubiy Koreya va
O’zbekiston o’rtasidagi iqtisodiy va madaniy aloqalarga yangicha qarashlar
va yondashuvlar asosida ko’rsatib berilgan.
- Mavzuga oid dastlabki tarixiy manbalar va ular ilmiy
tahlil qilindi;
- Janubiy Koreya tarixiga qisqacha to’xtalib o’tildi;
- Mashinasozlik va kadrlar tayyorlash sohasidagi
hamkorlikj yangicha ruhda tahlil qilindi.
- Janubiy Koreya va O’zbekiston o’rtasidagi aloqalarning
yangicha bosqichda ko’tarilish atroflicha bayon etildi;
1
Nizomov K. “O’ZDEUAVTO” uchun mahsulot // Xalq so’zi, 1996 y, 23 fevral, Jo’raboyev A. O’zbek
avatomobilining to’ng’ichi // Xalq so’zi, 1994 y. 1 noyabr N. Ikromiy “O’rtaosiyoning mo’jizasi” //
Savdogar 1996 y. 9 aprel. V. Drachev “Samsung” O’zbekistonda dadil kirib kelmoqda // Xalq so’zi, 1995
y. 5 may.
4

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.
1. I.A.Karimov. Istiqlol yo’li: muammolar va rejalar. T.: ”O’zbekiston”,
1992
2. I.A.Karimov.O’zbekiston : milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura, T.:
“O’zbekiston”, 1993
3. I.A.Karimov .“Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q”. T: “Sharq”, 1998
49

korporatsiyasida bo’ldi. Bu yerda Islom Karimovga universitetning faxriy
doktori unvoni topshirildi. 1

Koreya Prezidenti Ro De U O’zbekiston Respublikasi Prezidenti
sharafiga Chong Va De saroyida ziyofat berdi. Ziyofatda deligatsiya
a’zolari va Prezidentga hamrohlik qiluvchilar ishtirok etishdi.
Muzokaralar yakuni sifatida bir qancha muhim hujjatlar imzolandi.
Islom Karimov va Ro De U O’zbekiston bilan Koreya o’rtasidagi o’zaro
aloqalarning prinsiplari to’g’risidagi delegatsiyaga imzo chekdilar.
Savdo - iqtisodiy ayirboshlash, O’zbekiston iqtisodiyotini
rivojlantirishga mablag’ sarflaydigan Janubiy Koreya ishbilarmonlariga
berilayotgan kafolatlar, fan va texnika sohasida bitimlar tuzildi va ikkala
mamlakat fuqarolariga ruxsatnoma berishga doir hujjatlar imzolandi.
O’zbekiston Prezidenti Koreyaning Pusan shahriga ham tashrif
buyurdi. Bu yerda “DEU” kompaniyasining avtomobilsozlik va
to’qimachilik korxonalarini borib ko’rdi. O’zaro hamkorlik qilish
to’g’risida fikrlar bildirildi.
Janubiy Koreyada bo’lgan to’rt kun ana shunday voqealarga boy,
qiziqarli va ikkala tomon uchun ham foydali bo’ldi.
1994- yil iyun oyida Koreya Respublikasi Prezidenti Kim Yen
Samning O’zbekistonga rasmiy safari ikki mamlakat o’rtasida do’stlik va
madaniy hamkorlikni mustahkamlashga muhimhissa bo’lib qo’shildi.
O’zaro muloqotlardan so’ng Koreya Respublikasi Prezidenti
Toshkentning diqqatga sazovor joylarini borib ko’rdi.
Muzokaralar chog’ida O’zbekiston bilan Koreya hukumatlari o’rtasida
madaniy sohadagi hamkorlik samalyotlar qatnovini Yo’lga qo’yish
haqidagi bitimlar, fuqarolarning erkin bordi- keldilarini to’g’risidagi o’zaro
1
X.Ziyayev. O’zbekistonning xorijiy malakatlari bilan iqtisodiy va madaniy hamkorligi. T.:
1999.b.34.
37

ibratli ishlar qilmoqda. Bu markaz har yili koreys xalq bayrami “Tano’ –
yilning eng uzun kunini tantanali nishonlaydi. Farg’ona va Qo’qon
shaharlaridagi maktablarida koreys tilini o’rganish va koreys adabiyotini
targ’ib qilish ishlarini olib boradi. Qirguli tumanidagi 24- maktab koreys
tilini o’rganish bo’yicha tayanch o’quv muassasisi qilib belgilandi.Buyerda
‘Mansay’ kichik korxonasi ham tashkil qilingan bo’lib, bu korxona bolalar
milliy raqs to’garagini o’z otalig’iga olgan 1
.
Koreyada ham O’zbekistonning bozor iqtisodiyotiga o’qitishga
qiziqish katta.
Ayni paytda O’zbekiston haqida turli ma’lumotlar beruvchi asarlar
chop etilmoqda. Ayniqsa Prezidentimiz asarlarini qiziqib o’rganmoqdalar.
Shu sababli 1993- yilda Seulda “O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I. A.
Krimovning tanlangan asarlari” kitobo koreys tilida chop etildi. Kitobni
mashhur koreys nashrioyoti “Pekson” bosmadan chiqardi. Unda quyidagi
nutq, intervyu va maqolalar kiritilgan: “Yangi uy qurmay turub, eskisini
buzmang”, “O’zbekistonning kelajagi buyukligiga ishonaman”, “Biz
bugunni inkor qilmagan holda, ertangi kun uchun ishlamoqdamiz”,
“O’zbekiston Respublikasi Prezidentining BMT bosh assambleyasining48-
sessiyasidagi nutqi. Shuningdek, O’zbekistondagi koreys madaniyatlari
markazlari Assotsatsiyasi markazlari raislari professor P. Kimning
“O’zbekistonning birinchi Prezidenti I. Karimov haqida so’z” maqolasi,
Janubiy Koreyalik professor Bang San Xenning kirish so’zi kitobidan o’rin
olgan” 2
.
Janubiy Koreya fuqarolari ushbu kitob orqali totalitar tartib tugatilib,
mustaqillikka erishilgach, O’zekistonda yuz berayotgan xayrli o’zgarishlar
haqida ma’lumot olish imkoniyatiga ega bo’ladilar.
Professor Bang San Xengning kitob so’ngidan joy olgan o’zbek va
koreys xalqlari o’rtasidagi do’stlik va hamkorlikka bag’ishlangan
1
Xalq so’zi. 2010 y. 7 oktabr.
2
Xalq so’zi. 1999 yil 25 dekabr
44

I. 1. Janubiy Koreya Respublikasi tarixidan lavhalar.
Sharqiy Osiyoda joylashgan, Koreya yarim oroli va qit’aning o’ziga
tutash bir qismini va sohilga ya’ni 3.5 mingga yaqin orolni egallaydi.
Territoriyasi - 220,8 ming km. Aholisi salkam 60 mln (1985y), asosan,
koreyslar.
1945 yil avgustida Koreya Yaponiyaning mustamlakachilik
hukmronligidan sobiq sovet armiyasi tomonidan ozod qilindi. Sobiq SSSR,
AQSh, Buyuk Britaniya tashqi ishlari ministrlarining Moskva kengashi
(1945 yil dekabr)Kore-yani yaxlit, mustaqil, demokratik davlat tarzida
tiklashni nazarda tutib, muvaqqat markaziy Koreya hukumati tuzilishini
yoqlab chiqdi hamda sobiq sovet va Amerika qo’shinlarining qo’mondonligi
vakillaridan iborat qo’shma komissiya ta’sis etildi.Biroq AQSh Sovet –
Amerika komissiyaning ishini barbod qildi va 1947 yilning sentabrida
Koreya masalasini qonunga xilof ravishda BMT muhokamasiga topshirdi,u
yerda AQSh BMT komissiyasining kuzatuvi ostida saylov o’tkazish
to’g’risidagi qarorni majburan qabul qildirish-ga muvaffaq bo’ldi.1948
yilning mayida Janubiy Koreyada seperat saylovi o’tkazildi va 1948 yili 15
avgustida “Koreya Respublikasi” rasmiy ravishda e’-lon qilindi.
Imperialistlar bilan ichki nizo reyaksiyaning buzg’unchilik
harakatlariga javoban Shimol va Janubning ilg’or kuchlari 1948 yilning
avgustida Koreya Oliy ‘Xalq Majlisi (OXM)ga umumkoreya saylovi
o’tkazdilar. OXM ning Pxenyandagi bo’lib o’tgan birinchi sessiyasi 1948 yil
9 sentabrida Koreya Xalq Demokratik Respublikasi (KXDR) ni e’lon qildi.
Sobiq Sovet ittifoqi KXDRni birinchi bo’lib (1948 yil 12 oktabr)
diplomati-ya munosabatlari o’rnatdi va 1948 yilning oxirida uning
territoriyasidagi o’z qo’shinlarini olib chiqib ketdi.
1950 yil 25-iyunda Janubiy Koreya rejimi KXDR ga qarshi
tajovuzkorlik urushi boshladi, bu urushda AQSh qurolli kuchlarining
muntazam qo’shinlari, keyinchalik esa boshqa ba’zi kapitalistik
mamlakatlarning bo’linmalari ham qatnashdi. Urush davomida (1950-53)
6

Samning jamoa ahli bilan uchrashuvi chog’ida amin bo’lish mumkin edi.
Uchrashuv chog’ida xo’jalik xizmarchilaridan biri o’z turmushi xaqida
Prezidentiga so’zlab berdi. Uch farzandi oily ma’lumotga egaligini aytdi.
O’zbekistonda 22 mln aholining taxminan 16 foizi oliy ma’lumotga ega.
Koreys millatiga mansub fuqorolarimiz orasida bu ko’rsatgich yanada
yanada yuqoriroq. Ayni zamonda respublikamizda 28 ta koreys milliy-
madaniy markazi mavjud. Koreyslar mamlakatimizdagi barcha etnik
guruhlar qatori teng huquqlardan foydalanmoqdalar. Hozir 200mingdan
ziyod koreys millatiga mansub fuqoromiz bor. Ular boshqa yurt vakillari
qatori mamlakatimiz qudratini oshirishda yo’lida mehnat qilishyapti.
Milliy an’analarni saqlash, milliy madaniyatni rivojlantirish yo’lida ularga
barcha sharoitlar yaratilgan. Ana shunday bo’lsa kerak. Janubiy Koreyada
hayot farovonroq bo’lishiga qaramay, yurtimizning barcha koreys fuqarosi
o’zining zamonaviy vataniga ketib qolgani yo’q. Zero, ular yaqin kelajakda
O’zbekiston ham yuksak taraqqiyotga erishishiga qat’iy ishonadilar.
Koreya Respublikasi Prezidenti Kim Yen Sam ham O’zbekistondagi
koreyslar o’zaro aloqalarni yanada mustahkamroq bo’g’lovchi bo’g’in
bo’liushiga ishonch bildirdilar. Ular hamkorlikni hukumat darajasidagina
emas, balki korxonalar, jamoat tashkilotlari darajasida ham kengaytirish
lozimligini ta’kidladilar.
Muzokaralar nihoyasiga yetgach, Islom Karimov va Kim Yen Sam
o’zbekistonlik va horijlik muhbirlar bilan uchrashdi. Unda Koreya
Respublikasi bilan O’zbekiston o’rtasidagi munosabatlar izchil rivojlanib
borayotgani yana bir karra qayd etildi.
Biz Koreya Respublikasi Prezidenti Kim Yen Samning
mamlakatimizga tashrifi muvaffaqiyatli va samarali bo’ldi-
debhisoblaymiz – dedi Islom Karimov.
O’zaro uchrashuvlar, muloqotlar va muzokaralar chog’ida xalqaro
hamda mintaqaviy muammolarga munosabat borasida qarashlar yaqinligi
ayon bo’ldi. O’zbekistonning boy tabiiy zaahiralari, insonit resusrlari
41

respublikaning o’zida ishlab chiqarishni yo’lga qoyish mumkin. Buning
uchun hamma imkoniyatlar bor.
Janubiy Koreyaning yana bir mashhur firmalaridan biri “Samsung”
bilan Respublikamiz o’rtasida muhim aloqalar o’rnatildi. Bu hamkorlik
natijasida O’zbekiston elektronika sanoatini barpo etish imkoniyati
tug’ilmoqda.
Sifat bo’yicha jahon andazalari sinovidan o’tkazish maqsadida
“Foton” ishlab chiqarish birlashmasi 1995-yil aprelida bu yerda
tayyorlangan 20 turdan ko’proq elektronika buyumlarining namunalarini
Janubiy Koreyadea mashhur bo’lgan “Samsungelektroniks grupp”
firmasiga yubordi 1
. Bu bilan jahon bozoriga ishonchli qadam qo’yildi.
Bugungi kunda O’zbekiston sanoatining turli tarmoqlarini jumladan,
elektronikani rivojlantirishi uchun muayyan imkoniyatlarga ega. Biroq biz
texnalogiya va mahsulot sifati bo’yicha hali dunyo mezonidan orqadamiz.
Muddao esa elektronika sohasining peshqadam firmalarining ko’magisiz
erishib bo’lmaydi. “Samsung- elektroniks “- shulardan biridir. Bundan
ancha yil avvalqator korxonalarimiz ushbu firma bilan shartnoma tuzishga
kirishgan edi. Lekin bu o’z samarasini bermadi. Chunki Janubiy Koreyalik
ishbilarmonlar jahon miqyosidagi obro’- e’tiboriga putur yetishidan
cho’chishdi.
Va, nihoyat, o’zaro foydali hamkorlikning g’ildiragi ko’rib
turganingizdek, sekin- asta yura boshladi. Bunda O’zbekiston Prezidenti I.
Karimovning yaqinda Koreya Respublikasiga qilgan davlat tashrifi turtki
bo’ldi. Rasmiy uchrashuvlar barobarida yurtboshimiz “Samsung
elektroniks grupp” ning raisi, janob Jin Ku Kong bilan ham
suhbatlashdilar. Muloqot chog’ida esa elektronika sohasida ikki
tomonlama samarali hamkorlik qilish masalalari muhokama qilindi.
Prezidentimizning mustaqil O’zbekistonni rivojlantirish bo’yicha rejalari,
uning bilimdonlik bilan bu jarayonga yondashuvi janubiy koreyalik
1
Xalq so’zi. 1994 y. 5 may.
33

Xulosa
Respublikamiz mustaqillikka erishgandan keyin Janubiy Koreya
Respublikasi bilan amaliy aloqalar yo’lga qo’yildi. Bu aloqalarning
boshlanishiga va undan keyin taraqqiy etishiga Prezidentimiz I. A.
Karimovning 1992- yilning iyunidagi Janubiy Koreya Respublikasiga qilgan
dastlabki rasmiy tashrifi sabab bo’ldi, olib berilgan tatqiqotlar jarayonida
47

korparatsiyaning turli millat vakillaridan iborat mehnatkashlari shodu-
hurramlik bilan kutib oldilar.
Kim Yen Sam janoblarining Islom Karimov hamrohligida ushbu
xo’jalikka tashrif buyurishi uzoq yillardan buyon shu yerda yashab
kelayotgan o’zbekistonlik koreyslarning qalblarini to’lqinlantirib yubordi.
Xo’jalik markazi chinakam bayramona tusga kirdi. Islom Karimov va Kim
Yen Sam kop yillar xo’jlikka rahbarlik qilgan va uning yuksalishiga katta
hissa qo’shgan mehnat qahramoni, turli millat vakillaridan iborat ahil
jaboani shakllantirgan inson – Kim Pen Xva sharafiga o’rnatilgan
yodgorlikni ziyorat qildilar. Jamoaning mehnat faxriylari bilan suhbatda
bo’ldilar. Keksalik gashtini surayotgan Natalya Xvan Koreya Prezidentiga
bu yerda yashayotgan koreyslarning turmush tarsi xaqida gapirib berdi.
KimYen Sam janoblari korparatsiyaning paxta dalalarida bo’lib,
g’o’zani parvarishlash agrotexnikasi bilan tanishdi. Ikki tomon mamlakat
rahbarlari korparatsiyaning tarixi haqida so’zlovchi mo’zeyni borib
ko’rishdi.
Korporatsiyaning “Qutb yulduzi” koshonasida Koreya va O’zbekiston
Respublikalari Prezidentlari yurtimizda yashayotgan koreyslarning
vakillari bilan uchrashdilar. Prezidentimiz Islom Karimov mustaqil
O’zbekistonda amalgam oshirilayotgan iqtisodiy islohotlarda
o’zbekistonlik koreyslarning munosib o’rni haqida gapirdi.
“O’zbek xalqi koreyslarga katta hurmat bilan qaraydi- dedi
O’zbekiston Prezidenti Seul ro’znomasi muhbirining respublikamizda
yashayotgan koreyslar hususidagi savolga javoban. –Ma’lumki, ular 1937-
1939- yillarda, Stalin qatag’oni paytida uzoq sharqdan bu yerga
ko’chirilgan edi. Biz, qariyib, 50yildan buyon yelka dosh bo’lib, hayotning
achchiq- chuchugini birga totib kelayapmiz.
Koreyslar o’zining mehnatkashligi, ko’ngli ochiqligi bilan
o’zbeklarga o’xshaydi. Ana shu hususiyatlari tufayli ular hurmat- e’tibor
topdilar. Kuni kecha Kim Pen Xva korparatsiyasida janob Kim Yen
40

1992- yil iyun oyida Respublikamiz Prezidenti I. Karimov
boshchiligidagi davlat delegatsiyasi Koreya Respublikasiga rasmiy safar
qildi.
Prezidentimiz Islom Karimovning bu galgi safari aynan Janubiy
Koreyadan boshlangani bejiz emas. Bu yerda mustaqil O’zbekiston
Respublikasi oily darajadagi rahbarining Koreyaga ilk tashrifini juda katta
qiziqish bilan kutib olishdi. Qolaversa, bizning yurtimizda istiqomat
qilayotgan 200 mingdan ortiq koreys xalqining tinch- totuv va hamjamiyat
yashayotganligi ana shu safarga xosiyatli ta’sir o’tkazayotganini ham
aytishimiz kerak.
Islom Karimov Seuldagi harbiy havo kuchlarining aeraportida Koreya
tashqi ishlar vaziri Li Son Ok, vazir Von Yan Li va boshqa rasmiy kishilar
kutib oldilar.
Bu yerdan Prezident va delegatsiya a’zolariga ajratilgan eng go’zal
mexmonxonalardan biri “Lotte”ga qarab yo’l oldilar. Ko’chalar bayramona
bezatilgan. Bizni hayratga solgan narsa shu bo’ldiki, hamma joyda yuzlab
O’zbekiston bayrog’I ilib qo’yilgan. Ularni Koreya hukumati Islom
Karimovning rasmiy tashrifi uchun maxsus tayyorlangan ekan.
Ertasi kuni Chong Va De Prezident saroyi maydonida Islom
Karimovni tantanali kutib olish marosimi bo’lib o’tdi. Mehmonlar
sharafiga to’plardan 21 marotaba o’q uzilib, davlat madhiyalari yangradi.
Koreya Respublikasi Prezidenti Ro De U mustaqil O’zbekiston
Respublikasi Prezidentini qutladi. Islom Karimov javob nutqi so’zladi.
Shundan so’ng ikkalamamlakat rahbari yakkama- yakka muzokaralar olib
bortishdi.
O’zbekiston Prezidenti Koreyaning savdo- sanoat palatasi
ishbilarmonlarini uyushmasi, ichki biznes va sanoatchilik
federatsiyalarining raislari bilan uchrashdi. Koreya eksport – bankining
Prezidenti Kvang Su Li bilan suhbatlashdi. Dunyoda taniqli “Samsung “
36

“Samsung” firmasining vakillari, shunikdek, “O’zbekelektroapparat”
ilmiy-ishlab chiqarish birlashmasiga ham tashrif buyurishdi. Bu yerda ular
elektr tokining yo’nalishini o’zgartiruvchi va sozlovchi asboblar,
plastmassa va boshqa buyumlar ishlab chiqarilishi jarayoni bilan
tanishdilar. Birlashma rahbariyatiga korxonada kichik quvvatli
elektrodvigatellar tayyorlash vazifasi taklif etildi. Shunday qilinsa,
vintelyatorlar, changyutgichlar va boshqa maishiy texnika vositalari ishlab
chiqarishning negizi yaratilardi.
Mustaqil O’zbekistonda o’z elektronika sanoatimizni rivojlantirish,
albatta, murakkab vazifa. Buning uchun korxonalar davlat tomonidan
qo’llab- quvvatlanishi kerak. Bu borada dastlabki qadam qo’yildi. Endi esa
faqat olg’a qarab yurish kerak.

II.BOB. Ikki davlat o’rtasidagi do’stlik va madaniy aloqalarning
rivojlanishi
II.1. Janubiy Koreya respublikasi bilan O’zbekiston aloqalarining
yangi bosqichga ko’tarilishi.
O’zbekiston Respublikasi bilan Koreya Rwspublikasi o’rtasida
do’stlikva madaniy aloqalarning rivojlanishida ikki mamlakat
rahbarlarining o’zaro safarlari muhim ahamiyatga ega bo’ldi.
35

Respulikasi Prezidentining 1992 yilning iyun oyida Janubiy Koreyaga qilgan
amaliy tashrifi chog’ida bir guruh koreyalik ishbilarmonlar fan-texnika
sohasida hamkorlik qi-lish uchun O’zbekistonga taklif qilingandi.Ana shu
o’tgan qisqa fursat davomida koreyalik ishbilarmonlar yurtimizda xalq
ehtiyoji mollari ishlab chiqaradigan 20 dan ziyod qo’shma korxona barpo
etishdi.
Darhaqiqat, Toshkentdagi “O’zDEU-elektroniks” O’zbekiston-Koreya
qo’shma korxonasining bosh direktori Kyung Cho bilan bo’lgan suhbatda u:
“O’zbekiston biz ishbilarmonlarni o’ziga ohangrabodek jalb etgan tomoni
sobiq ittifoq hududida eng barqarorligi, ulkan tabiiy resurslar salohiyatiga
boy o’lka ekanligidir. Maqsadimiz bu yerga ulkan sarmoya sarflab, katta
boylik orttirish emas, balki o’zbek mutaxasislarini ko’plab tayyorlash, teng
sherikchilik asosi-da O’zbekiston-Koreya hamkorligini yanada
rivojlantirishdan iboratdir” 1
, - degan edi.
Haqiqatdan ham so’nggi paytda mamlakatimizda faoliyat
ko’rsatayotgan qo’shma korxonalarning aksariyat qismini O’zbekiston-
Koreya qo’shma korxonalari tashkil etadi. Mamnuniyat bilan shuni
ta’kidlash joizki, o’zbekiston- Koreya hamkorligida mashhur “O’zDEU
“firmasining Andijon filialida zamonaviy avtomobillar ishlab chiqarish
uchun tamal toshining qo’yilayotganligi ikki davlat o’rtasidagi hamkorlik
qirralarini yana bir bor yuksakroq cho’qqiga yetdi.
O’rni kelganda shu narsani ham ochiq aytish kerakki, yaqin
yillargacha O’zbekiston avtomobili xaqida gap borgudek bo’lsa erish tuyular
edi.
Istiqlol sharofati, yurtboshimizning katta sa’y- harakati tufayli yangi
avtomobilsozlik tizimiga asos solindi. Asaka shahrida janubiy koreyalik
hamkorlar bilan “O’zDEU” inshooti boshlab yuborildi. Ta’bir joiz bo’lsa
endilikda u nafaqat respublikamizda balki MDX hududida ham yagona
ulkan qurilish inshootiga aylandi.
1
Xalq so’zi, 1998 yil 1 noyabr
11

…Mitingdan so’ng O’zbekiston Respubliukasi Bosh vaziri U.
Sultonov va DEU prezidenti Kvan Ki Li janoblari alvon lentani qirqishib,
birinchi o’zbek avtomobili -0001 raqamli “Damas “ga yo’l ochishdi.
Shundan so’ng ikkinchi va uchinchi avtomobillar ham “hayotga yo’llanma
“olishdi. Eng birinchi avtomobillardan mamlakat Bosh vaziri U. Sultonov,
Bosh vazir o’rinbosari I. Jo’rabekov, viloyat hokimi Q. Obidov va
DEUprezidenti Kvan Ki Li janoblari sayr qilishdi.
“O’zDEUAvto” qo’shma korxonasi uchun haqiqiy bayram yilning
ikkinchi yarmida boshlanadi. Chunki bu yerda “Tiko” va “Neksiya”
avtomobillari ishlab chiqariladi boshlanadi. Birinchi yil o’ttiz mingga yaqin
mashina tayyorlash ko’da tutilgan bo’lsa, keyingi yillardan boshlab yiliga
200 ming dona avtomobil ishlab chiqariladi.
Korxonada tayyorlangan mahsulot birinchi navbatta mamlakat bozori,
so’ngra, Hamdo’stlik davlatlari, Sharqiy Yevropa va Osiyo mamlakatlari
bozorida sotiladi.
…1996- yil, 25- mart …Bu sana mamlakat tarixi zarvaraqlariga oltin
harflar bilan bitilishi shubhasiz. Chunki hududi shu kuni O’zbekistonning
birinchi avtomobili tayyorlangan kundir. Zero, hoh avtomobil bo’lsin, xoh
boshqa o’z yurtimizda ishlab chiqarilgan mahsulot bizning, o’zbeklarning
faxridir.

I.3. Elektronika sanoatini rivojlantirish yo’lidagi aloqalar.
Ma’lumki, hozirgi davrda hayotni elektronikasiz tasavvur qilib
bo’lmaydi. O’zbekistonda ham bu sanoatning tarmog’ini rivojlantirish
uchun imkoniyatlar mavjud va bu borada Koreyadan yordamga kelmoqda.
Chunki Koreya Respublikasi elktronika sanoatining dovrug’ini dunyoning
ko’p joylarida yaxshi bilishmadi. Mamlakatimizdagi ko’pgina savdo
do’konlarida bu mahsulot sevib harid qilinmoqda. Elektronika sanoatini
28

Janubiy Koreya va O’zbekiston Respublikalari o’rtalaridagi iqtisodiy va
madaniy aloqalari hususidagi manbalarda keltirilgan ma’lumotlar
qiyoslanib, quyidagicha xulosaga kelindi:
Birinchidan , Janubiy Koreya Respublikasi tarixiga nazar tashlar
ekanmiz, ular o’z an’analariga va mentalitetiga ega bo’lgan xalq ekanligi
ma’lum bo’ldi;
Ikkinchidan , mashinasozlik sohasida ikki davlat o’rtasidagi
aloqalarning yangi bosqichga ko’tarilganligi aniqlandi;
Uchinchidan , mutaxasis xodimlar tayyorlash bo’yicha yangi aloqalar
qo’llanilayotgani ma’lum bo’ldi;
To’rtinchidan , ikki mamlakat o’rtasidagi madniy aloqalarning yangi
bosqichga ko’tarilgani ayon bo’ldi;
Beshinchidan , Janubiy Koreya va O’zbekiston Respublikalari
o’rtasidagi iqtisodiy va madaniy aloqalari tarixini o’rganishda Prezidentimiz
I. A. Karimov nutq va asarlaridan, M. Lafasov, A. Jo’raboyev, F.
Ostonaqulovlarning ilmiy tatqiqotlarini va vaqtli matbuotda chop etilgan
maqolarni o’rni va ahamiyatini alohida ko’rsatib o’tish lozim.
Yurtboshimiz takidlaganlaridek: “Koreys xalqi asrlar davomida
shakllanib, katta bunyodkor kuchga aylangan o’ziga xos milliy ma’naviyati
xisobidan ham rivojlangani bugungi kunda hech kimga sir emas” 1
.
Shunday qilib, Janubiy Koreya va O’zbekiston Rerspubliklari
o’rtasidagi iqtisodiy va madaniy aloqalari tarixini, ularning xalqaro
maydonda tutgan o’rnini o’rganish bugungi kunda ham o’z ahamiyatini
yo’qotgani yo’q. Hamda bu borada keng ko’lamli tatqiqotlar olib
borilmoqda.

1
I.A. Karimov “Yuksak ma’naviyat yengilmas kuch” T. 2008. b-27.
48

Suhbat davomida Asakadagi O’zDEUAvto “O’zbekiston- Koreya
qo’shma korxonasi qurilishini tezroq yakunlash, zavodga jamlovchi
uskunalar yetkazib berish, qo’shma bank tashkil etish, mahsulotni
realizatsiya qilish hamda Koreyada o’zbek mutaxasislarining malakasini
oshirish bilan bog’liq masalalar muhokama etildi.
Bugun Koreyadagi avtomobil zavodida 500 dan ortiq
o’zbekistonliklar ish o’rganmoqda 1
. Shuni yashirmay aytishim kerakki, biz
ularga qanchalik murkkab talablar qo’ymaylik, barchasini uddasidan
chiqishdi. Hozir ular ishlab chiqargan mahsulotni koreyalik ishchilarnikidan
farqlay olmaymiz. Koreyslar o’zbeklarning qo’li gul xalq ekanligiga yana
bir bor amin bo’ldilar. Kelgusida yana 2 mingga yaqin o’zbek yigit qizini
malaka oshirish uchun koreyaga taklif qilish niyatidalar.
Asakadagi avtomobil zavodi o’zaro hamkorligimizning ulkan
yutug’iga aylanishi shubhasiz. “DEU” kompaniyalari esa O’zbekiston va
Koreya o’rtasidagi munasabatlarning yanada mustahkamlanishi uchun
xizmat qiladi.
1996- yil bahorida mustaqillik sharofati bilan tamal- toshi qo’yilgan
ulkan sharoitlardan biri o’zining ilk “qaldirg’ochlarini hayotga uchirma
qilishga “ muyassar bo’ldi. Andijonning so’lim Asaka shahrida barpo etilgan
“O’zDEUAvto” qo’shmaq korxonosi o’zining birinchi mahsulotini
xaridorlar e’tiboriga havola qildi.
Ma’lumki, Janubiy Koreyaning “DEU” avtomobilsozlik korxonasi
mahsaulotlari butun dunyo avtomobil ishqibozlarining xolis baxosiga
sazovor bo’lgan. Umuman, “DEU” turdosh korxonalarining tayyorlagan
mahsulotlari ham jahon bozorida o’z qiymatiga ega. Shuning uchun ham
1992-yilda Prezidentimiz I. Karimov Koreyaga tashrif buyurgan chog’ida
“DEU” avtomobilsozlik korporatsiyasi bilan O’zbekistonda qo’shma
korxona tuzish to’g’risida kelishib qaytgandi. O’sha safarning samarasi
o’laroq ayni kunda mamlakat aholisi quvonchli voqeaning shohidi bo’ldi.
1
Xalq so’zi. 1995 y. 2 iyun.
25

“DEU” korparatsiyasi korxonalarida va o’quv markazlarida tajriba o’rganish
uchun Koreya respublikasigs jo’nab ketdi 1
.
Ularning orasida “O’zDEUAvto” qo’shma korxonasi huzurida
ochilgan kursda ingliz va koreys tillarini o’rgangan ishchilar, muhandis-
texnik xodimlar bor. Ular avtomobillar, konveyerlar, stanoklarning
texnikaviy jihatlarini, ishlab chiqarishga doir bilimlarini chuqurlashtiradilar.
Shu morinda aytib otish kerakki, tuzilgan shartnomalarga o’qish va
ishlash davri biryillik qilib belgilandi va u ikki yilga uzaytirilishi ham
mumkin. Har bir ishchimizga asosiy vaqtda ishlashi uchun 260 AQSH
dollari miqdorida ish haqi belgilangan. Ish vaqtidan tashqari bajargan ishi
uchun qo’shimcha ravishta 300 dan 500 dollargacha ishlash imkoniyati
mavjud. Ishchilar bepul uch mahal ovqat va qulay sharoitlari bo’lgan turar-
joy bilan ta’minlanadi. Bunga ish beruvchi 245 AQSH dollarigacha
sarflaydi 2
. Shuningdek, ishchining Koreyaga borishi va u yerda yurish
harajatlari ish beruvchi hisobidan bo’ladi. Bunda yana muhimi shuki,
shartnoma shartlarida yoshlarimizni tabiiy sug’urta qilish, mehnat
xafsizligini ta’minlash, mustahkam ijtimoiy himoya qilish masalalari ham
ko’zda tutilgan.
- O’zbekiston Respublikasi Prezidentining Koreyaga bo’lgan 1995 yilgi
tashrifi natijalari bo’yicha bir yarim minga yaqin yigit va qizni malaka
oshirishga yuborish to’g’risida kelishib olingani istiqbolning yaxshiligini
ko’rsatib turibdi.
- Shuni ham nazarda tutish kerakki, Koreyada amalda bo’lgan tartib bo’yicha
ish beruvchilar o’rta va kichik biznesga chet el ishchi kuchini shundagina
jalb qilishlari mumkin bo’ladiki, qachonki ular chiqarayotgan
mahsulatlarning 50 foizdan kam bo’lmagan mahsuloti chetga chiqarishga
mo’ljallangan bo’lsa. Demak bizning yoshlarimiz korxonalarda ishlab turib,
yangi texnalogiyalar bilan ishlashning katta imkoniyatlari va mehnat
malakasiga ega bo’ldilar.
1
Xalq so’zi. 1995 y. 5 aprel.
2
Xalq so’zi. 1995 y. 11 mart.
23

KIRISH.
Mavzuning dolzarbligi
Bugungi kunda o’z mustaqil tashqi siyosati konstitutsiyaviy
qoidalarga tayanib yuritilayotgan O’zbekiston Respublikasi xalqaro
munosabatlarning to’la xuquqli sub’ektidir. Uning tashqi siyosati
davlatlarning suveren tengligi, kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan (hal etish )
tahdid qilmaslik, chegaralarining dahlsizligi, nizolarni tinch yo’l bilan hal
etish, boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik qoidalariga va
xalqaro xuquqning umume’tirof etgan boshqa qoidalari va normalariga
asoslanadi.
Shu ma’noda ikkala davlat o’rtasidagi iqtisodiy va madaniy
aloqalarini bugungi kun ruhi asosida o’rganish eng muhim masalalardan biri
hisoblanadi.
Yurtboshimiz ta’kidlaganidek: “O’zbekiston bugun xalqaro
hamjamiyatimizning va global moliyaviy-iqtisodiy bozorning ajralmas
tarkibiy qismi hisoblanadi” 1
.
Mavzuning o’rganilish darajasi.
Ma’lumki, mamlakatlar o’rtasidagi xalqaro munosabatlar tizimida
Janubiy Koreya va O’zbekiston Respublikalari o’rtasidagi iqtisodiy va
madaniy aloqalari tarixini o’rganish bugungi kunda katta ahamiyat kasb
etadi. Shu boisdan ham ilmiy adabiyotlardan ushbu holatni yorutuvchi
asarlar juda ozchilikni tashkil etadi.
Mavzuga oid adabiyotlardan eng muhimlari albatta,bu Prezidentimiz
I. A. Karimov asarlari alohida o’rin tutadi 2
.
Shu bilan birga tarixchi olim M. Lafasovning yaratgan asarlarida ham
ushbu mavzu bo’yicha yetarlicha ma’lumotlarni olish mumkin 3
.
1
?
I.A. Karimov “Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari
va y o a l lari. T. 2009. b-11.
2
I.A. Karimov “Istiqlol yo’li: muammolar va rejalar, T.1992 yil, O’zbekiston: Milliy istiqlol, iqtisod,
siyosat, mafkura. T.,1993.
3
M.T. Lafasov.O’zbekiston Respublikasining xalqaro aloqalari. T. 1995 , Jahon tarixi. T. 2009.
2

tashrifi bo’lib ikkala mamlakat o’rtasidagi munosabatlar va hamkorlik
qoidalari,vizalar berish masalalarida o’zaro hamkorlik kapital mablag’larni
rag’batlantirish va o’zaro himoya qilish,savdo ilmiy texnikaviy hamkorlik
to’g’risida bitimlar 1
imzolandi
Bu bitimlarning imzolanishi tufayli sobiq Ittifoq davrida deyarli
rivojlanmagan O’zbekiston-Koreya hamkorligi yanada kengaydi va yangi
bosqichga chiqdi.
“Koreya Respublikasi bugungi kunda jahondagi eng rivojlangan o’n
davlat-dan biridir.Mamlakat iqtisodiyoti tez sur’atlar bilan yuksalib
boryapti… Koreya demokratiyasi o’ziga xos jihatlarga ega.Ya’ni bu yerda
hech kim demokratiyani boshboshdoqlik deb tushunmaydi.Biz bu yerdagi
fazilatlardan ibrat olishimiz, o’z amaliyotimizda, demokratik jamiyat barpo
etishda foydalanishimiz zarur,” 2
- degan edi O’zbekiston Prezidenti
I.Karimov.
I.2.Mashinasozlik va kadrlar tayyorlash sohasidagi hamkorliklar.
1
Tarraqqiyot va hamkorlik yo’llarida. Toshkent. 1993-yil, 231- bet
2
Xalq so’zi, 1994-yil 7-iyun.
9

(1975 yil) “BMT qo’shinlari “ qo’mondonligini tugatishga, Janubiy
Koreyada BMT bayrog’I ostida joylashtirilgan barcha chet el qo’shinlarini
olib chiqib ketishga, yarash bitimini sulh shartnomasi bilan almashtirishga
vashimol va janub o’rtasidagi keskinlikni yumshatish, tinchlikni ta’minlash
yuzasidan amaliy chora – tadbirlarni ko’rishga da’vat etadigan rezolyutsiya
loyihasini ma’qulladi.
Keyingi 20 yil davomida Koreya Respublikasi taraqqiyotning yuksak
bosqichiga chiqib oldi va hozirgi kunda dunyodagi engrivojlangan
mamlakatlardan biridir. “ Bugungi dunyoda, - deb yozadi Prezidentimiz
I.Karimov,-har qanday mamlakatning nufuzi,avvalo, uning eng yangi
tehnologiyalarni qabul qilish va foydalanish qobiliyatiga qarab belgilanadi” 1
.
Mamlakatning texnik iqtisodiy potensiali kuchaydi, asosiy e’tibor
xaridorgir tayyor mahsulotlar ishlab chiqarishga qaratildi. Dunyoning
ko’pgina mamlakat-larida hozirgi bosqichda Koreya Respublikasi
korxonalar qurmoqda hamda bu soha iqtisodiyotga katta daromad keltirdi.
Koreya Respublikasi sobiq sho’ro respublikalari mustaqillikka
erishgandan so’ng ular bilan texnik-iqtisodiy hamkorlikni kuchaytirib
yubordi. O’zbekiston ham jahon hamjamiyatiga tezroq qo’shilishi uchun
barcha mintaqalardagi iqti-sodiy taraqqiyotda katta yutuqqa erishgan
davlatlar bilan samarali hamkorlik qilmoqda. Koreya Respublikasi ana
shunday davlatlardan biridir.
Tabiiy resurslari ancha cheklangan bo’lishiga qaramay Koreya
Respublikasi eksportida 96% ni tayyor mahsulotlar 2
tashkil etadi .Bu yerda
xalq xo’jaligining turli sohalari yildan-yilga rivojlanib bormoqda. Shu
sababli ham O’zbekiston Respublikasi bu mamlakat bilan iqtisodiy
aloqalarni yanada rivoj-lantirishga alohida ahamiyat bermoqda.
1992yil iyun oyida O’zbekiston Respulikasi Prezidenti I.Karimov
boshchili-gidagi davlat delegasiyasining Koreya Respublikasiga rasmiy
1
I.A. Karimov O’zbekistonning siyosiy-ijtimoiy va iqtisodiy istiqbolining asosiy tamoyillari. T. O’zb. 1995
y. b-60.
2
Jahon mamlakatlari. T. 1990 y. b-185.
8

1991-2010 yillar oralig’ida Janubiy Koreya O’zbekiston Respublikalari o’rtasidagi iqtisodiy va madaniy aloqalari

Купить