Войти Регистрация

Docx

  • Рефераты
  • Дипломные работы
  • Прочее
    • Презентации
    • Рефераты
    • Курсовые работы
    • Дипломные работы
    • Диссертациии
    • Образовательные программы
    • Инфографика
    • Книги
    • Тесты

Информация о документе

Цена 10000UZS
Размер 115.4KB
Покупки 0
Дата загрузки 29 Январь 2025
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Дошкольное и начальное образование

Продавец

Umida

Дата регистрации 20 Январь 2025

44 Продаж

3-sinf matematika darslarida ko’paytirish va bo’lishga o’rgatish metodikasi

Купить
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA
INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
TOSHKENT GUMANITAR FANLAR UNIVERSITETI 
AMALIY VA GUMANITAR FANLARI KAFEDRASI 
-KURS BOSHLANG’ICH TA’LIM YO’NALISHI
 06-22-guruh talabasi   Bakibayeva U 
 
“MATEMATIKA VA UNI O’QITISH METODIKASI” FANIDAN
  KURS ISHI 
MAVZU:  “ 3-sinf matematika darslarida ko’paytirish va bo’lishga 
o’rgatish metodikasi . ”
 
 
KURS ISHI ILMIY    RAHBARI                   
KURS ISHI BAJARUVCHI                           Bakibayeva U
 
 
TO‘RTKO‘L- 2025
1 Mavzu: “3-sinf matematika darslarida ko’paytirish va bo’lishga
o’rgatish metodikasi”
Reja:
1.  Kirish (Kurs ishining kirish qismi)
1.1.  Mavzuning ahamiyati va dolzarbligi
1.2.  O'quvchilarni ko'paytirish va bo'lishga o'rgatishdagi 
muammolar
2.  Asosiy qism (Kurs ishining asosiy qismi)
2.1.  Ko'paytirish va bo'lish tushunchalarining asoslari
2.2.  Ko'paytirish va bo'lishning o'zaro bog'liqligi
2.3.  Ko'paytirish va bo'lishni o'rgatish metodikasi
2.4.  Ko'paytirish va bo'lishni o'rganishda amalga 
oshirilgan metodik tadqiqotlar va tajribalar
3.  Amaliy qism (Dars ishlanmalari va metodik tavsiyalar)
3.1.  Dars ishlanmasi
3.2.  Metodik tavsiyalar
4.  Xulosa (Kurs ishining xulosasi)
5.  Adabiyotlar ro'yxati
KIRISH
2 3-sinf matematika darslarida ko'paytirish va bo'lishga o'rgatish metodikasi muhim 
va samarali bo'lishi uchun bir nechta yondashuvlardan foydalanish mumkin. 
Quyidagi metodlar va mashqlar o'quvchilarga bu mavzularni o'zlashtirishda 
yordam beradi:
1. Ko'paytirish va bo'lishni tushuntirish uchun vizual yondashuvlar
 Ko'paytirishni vizual ko'rsatish : O'quvchilarga ko'paytirishni oddiy misollar 
orqali tushuntiring. Masalan, 3*4 misolini ko'rsatishda, ular uchun uch 
qatorni chizib, har bir qatorda to'rt element bo'lishini ko'rsating.
 Bo'lishni tushuntirish : Bo'lishni, masalan, 12 ÷ 3 misolida, 12 elementni 3 
guruhga bo'lish orqali ko'rsatish.  Har bir guruhga teng miqdorda 
elementlarni ajratish orqali tushuntirish.
2. Ko'paytirish va bo'lishni o'zaro bog'lash
 Ko'paytirish va bo'lishning o'zaro bog'liqligini tushuntirish : O'quvchilarga 
ko'paytirish va bo'lish bir-biriga teskari jarayonlar ekanligini tushuntirish 
kerak.  Masalan, 6*3 = 18 va 18 ÷ 3 = 6 misollarini keltirib, bu ikki amal bir-
biriga qarama-qarshi ekanligini ko'rsatish.
3. Amaliy mashqlar va o'yinlar
 Ko'paytirish va bo'lish o'yinlari : O'quvchilarni ko'paytirish va bo'lishni 
o'rganishda o'yinlar orqali jalb qilish juda foydali.  Masalan, "Ko'paytirish va 
bo'lish kartochkalari" yoki "Sonlar bilan o'yinlar" o'ynash. Bu o'yinlar 
o'quvchilarga masalalarni tez va oson tushunishga yordam beradi.
 Real hayotdan misollar keltirish : O'quvchilarga ko'paytirish va bo'lishni real 
hayotda qanday qo'llashlarini ko'rsatish. Misol uchun, 12 dona olma 3 
do‘konga bo‘linganda, har bir do‘konga nechta olma tushishini aniqlash.
4. Tenglamalar va amallarni o'rgatish
 Tenglamalarni ishlash : Ko'paytirish va bo'lishni o'rgatishda tenglamalar 
orqali mashqlar berish. Masalan, 3*x = 12 yoki x ÷ 4 = 6 kabi tenglamalar 
yordamida o'quvchilarni masalalarni yechishga undash.
5. Oddiy va murakkab masalalar
 Oddiy misollar : 3 5, 6 4, 12 ÷ 3 kabi oddiy masalalar yordamida o'quvchilarni 
mustahkamlash.
 Murakkab masalalar : Murakkab masalalar, masalan, 45 ÷ 5 yoki 8*7 kabi 
misollarni ishlatish orqali, o'quvchilarni mantiqiy fikrlashga o'rgatish.
3 6. Jadval va mashq sheetlaridan foydalanish
 Ko'paytirish jadvali : 1 dan 10 gacha bo'lgan ko'paytirish jadvali yordamida 
o'quvchilarni ko'paytirish amallarini tez o'rgatish mumkin.
 Bo'lish jadvali : Bo'lishni o'rganish uchun 10 dan 100 gacha bo'lgan sonlar 
bilan bo'lish mashqlari.
7. O'qituvchi va o'quvchilarning interaktiv muloqoti
 O'qituvchi sinfda o'quvchilar bilan interaktiv mashqlar o'tkazishi kerak, 
masalan, bir-birlariga savollar berish, yirik masalalarni birgalikda yechish va 
jamoa o'yinlari o'tkazish.
Ko‘paytirish   va   bo‘lish   mavzusi   o‘quvchilarga   sonlarni   guruhlash,   tartibga
solish, va teng taqsimlash kabi tushunchalarni  o‘zlashtirish imkoniyatini  yaratadi.
Ushbu   mavzu   2-sinfda   o‘rganilgan   qo‘shish   va   ayirish   amallariga   asoslangan
holda,   ko‘proq   murakkab   matematik   operatsiyalarni   bajarishga   tayyorgarlik
vazifasini bajaradi.
Tadqiqotning maqsadi:
3-sinf   matematika   darslarida   ko‘paytirish   va   bo‘lish   mavzusini   o‘rgatish
jarayonida   samarali   usullarni   aniqlash   va   o‘quvchilarda   mustahkam   ko‘nikmalar
hosil qilish yo‘llarini tavsiflash.
Tadqiqotning vazifalari:
 • Ko‘paytirish va bo‘lish mavzusining didaktik asoslarini o‘rganish;
 • O‘quvchilarga mavzuni tushuntirishning samarali usullarini aniqlash;
  •   O‘quvchilarning   qiyinchiliklarini   tahlil   qilish   va   ularni   bartaraf   etish
yo‘llarini ko‘rsatish;
  • Mavzuni mustahkamlashga qaratilgan interaktiv o‘yin va mashg‘ulotlarni
ishlab chiqish.
Tadqiqotning ahamiyati:
Ko‘paytirish va bo‘lish mavzusini samarali o‘qitish o‘quvchilarning keyingi
sinflarda   matematik   savodxonlik   darajasini   oshirish,   murakkab   hisob-kitob
ishlarini mustaqil bajarish hamda amaliy hayotda matematik bilimlardan foydalana
olish imkoniyatini yaratadi.
4 Shunday   qilib,   ushbu   kurs   ishida   ko‘paytirish   va   bo‘lish   mavzusini
o‘qitishda   qo‘llaniladigan   usullar   va   yondashuvlar   tahlil   qilinadi   hamda
samaradorlikni   oshirish   bo‘yicha   tavsiyalar   ishlab   chiqiladi.Normativ-huquqiy
hujjatlar   loyihalari   muhokamasi   portalida   yangi   tahrirdagi   O‘zbekiston
Respublikasining Ta'lim to‘g‘risidagi qonuni loyihasi e'lon qilindi .
Ushbu Qonunning maqsadi  O‘zbekiston Respublikasida fuqarolarga ta'lim-tarbiya
berish,   kasb-hunar   o‘rgatishning   huquqiy   asoslarini   va   ta'lim   sohasidagi   davlat
siyosatining asosiy prinsiplarini belgilash hamda har kimning bilim olishdan iborat
konstitutsiyaviy huquqini ta'minlashdan iborat.
Qonunning asosiy vazifalari:
ta'lim   tizimining   ishlashi   va   rivojlanishi   uchun   huquqiy   kafolatlar   va
mexanizmlarni yaratish;
ta'lim   olish   jarayonida   ta'lim   oluvchilar   uchun   teng   imkoniyatlar   yaratish   va
shaffoflikni ta'minlash;
O‘zbekiston   Respublikasi   ta'lim   tizimini   xalqaro   ta'lim   standartlari   darajasigacha
takomillashtirish; ta'lim sohasida davlat hokimiyati va davlat boshqaruvi organlari
hamda   mahalliy   davlat   hokimiyati   organlari   vakolatlarini   belgilash   va   ular
o‘rtasidagi   munosabatlarni   tartibga   solish;   ta'lim   sohasida   yuridik   va   jismoniy
shaxslarning   huquqlari,   majburiyatlari   va   javobgarligini   hamda   ularning   o‘zaro
munosabatlarini huquqiy jihatdan tartibga solish. Ta'lim O‘zbekiston Respublikasi
ijtimoiy taraqqiyoti sohasida ustuvor deb tan olinadi.
Ta'lim sohasida davlat siyosatining asosiy prinsiplari quyidagilardan iborat:
ta'lim va tarbiyaning uyg‘unlikda olib borilishi;
ta'lim va tarbiyaning insonparvar, demokratik xususiyatga ega ekanligi;
ta'limning uzluksizligi, uzviyligi va izchilligi;
12 yillik (6 yoshdan 7 yoshgacha bolalarni bir yil davomida umumiy o‘rta ta'limga
tayyorlash   hamda   o‘n   bir   yillik   umumiy   o‘rta   va   o‘rta   maxsus)   ta'limning
majburiyligi;
ta'lim tizimining dunyoviy xususiyatga ega ekanligi;
5 davlat ta'lim standartlari va davlat ta'lim talablari doirasida ta'lim olishning hamma
uchun ochiqligi;
ta'lim dasturlarini tanlashga yagona va tabaqalashtirilgan yondashuv;
bilimli bo‘lishni va iste'dodni rag‘batlantirish;
insonning butun hayoti davomida ta'lim olishi;
jamiyatda pedagog xodimlar ijtimoiy himoyasining kafolatlanganligi;
ta'lim tizimida davlat va jamoat boshqaruvini uyg‘unlashtirish.
Davlat jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, e'tiqodi, shaxsi, ijtimoiy
mavqeidan qat'iy nazar, har kimga ta'lim olishda teng huquqlarni kafolatlaydi.
Davlat ta'lim olish huquqini quyidagilar orqali ta'minlaydi:
ta'lim tashkilotlarini rivojlantirish;
ta'lim   tashkilotlarida   innovatsion   faoliyatni   va   ta'lim   dasturlarini   innovatsion
texnologiyalar yordamida amalga oshirishni qo‘llab-quvvatlash;
yetakchi   klassik   oliy   ta'lim   muassasalari   maqomini   belgilash   va   ularni   qo‘llab-
quvvatlash;
ishlab   chiqarishdan   ajralgan   (kunduzgi)   va   ajralmagan   holda   (sirtqi,   kechki,
masofaviy, dual) ta'lim olishni tashkil etish;
kadrlar tayyorlash va ta'limga oid davlat dasturlari asosida o‘qitish;
umumiy o‘rta va o‘rta maxsus ta'limni bepul olish;
oilada yoki o‘zi mustaqil ravishda bilim olgan, shuningdek, majburiy umumiy o‘rta
ta'limni   to‘liq   olmagan   fuqarolarga   akkreditatsiyadan   o‘tgan   davlat   ta'lim
muassasalarida eksternat tartibida attestatsiyadan o‘tish huquqini berish;
ta'lim   muassasalarida   kadrlar   tayyorlash   bo‘yicha   davlat   buyurtmalarini   mehnat
bozorining talablariga muvofiq shakllantirish.
Xorijiy   mamlakatlarning   fuqarolari   O‘zbekiston   Respublikasida   xalqaro
shartnomalarga va qonun hujjatlariga muvofiq ta'lim olish huquqiga ega.
O‘zbekiston   Respublikasida   doimiy   yashab   turgan   fuqaroligi   bo‘lmagan   shaxslar
ta'lim olishda O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari bilan teng huquqlarga ega.
Respublikamiz   xalq   ta`limi   oldida   turgan   asosiy   vazifa   har tomonlama
kamol     topgan     sog`lom,   qobiliyatli,   o`z   Vatani   va   xalqiga   sodiq   insonlarni
6 tarbiyalash va ularni voyaga yetkazishdan iboratdir . Bu ulug` maqsadni ro`yobga
chiqarish xalq ta`limi  tizimiga  qarashli  barcha   xodimlar  va  keng  o`qituvchilar
ommasidan  o`z  ishiga  ijodiy yondashish,  har  bir  ishda   yuksak  samaradorlikka
erishish  xilma-xil  metodik  usullarni  o`ylab topish  hamda  uni  maktab  hayotiga
tadbiq   etishni    talab   qiladi.   Bugun   maktablarda   ta`lim  olayotgan   o`quvchilar
ilm-fan,  texnika  taraqqiyoti  erishgan  bir  qator  yutuqlardan  bahramand bo`lgan
ma`lum darajada bilimli kishilardir.
O`quvchiga   bilim   berish,   har   bir   dars   mazmunini   boyitish,   qiziqarli
mashg`ulotlarni   dars   jarayoniga     singdirishni     talab     qiladi.     Psixologlarning
aniqlashicha     bolalar     o`qituvchining     oddiy   tushuntirishi     orqali     egallab     olgan
ma`lumotlarga   qaraganda   turli   xil   ruhiy   kec hinmalar   orqali o`zlari mulohaza
yuritib   mustaqil   bajargan   ishlari   vositasida   o`zlashtirilgan   bilimlarini   uzoq   esda
saqlab   qoladilar.   Chunki   o`quvchi   mustaqil   mashqlarni   bajarishda   faoliyat
ko`rsatib, ilgari olgan bilimlariga   tayangan  holda    ko`plab   o`quv  materiallarini
hayolidan     o`tkazadi.     O`xshash   hodisalarni   taqqoslaydi.   O`zicha     mulohaza
yuritib   mustaqil     hukm   chiqaradi.   O`qituvchilarning   tayyor     holda     bergan
ma`lumotida   esa  o`quvchi   fikrlash   faoliyati  to`la  ishga  kirishmasdan to`g`ri
javobni  o`zlashtirib  oladi.  O`xshash  hodisalarga  duch  kelishi  bilan  o`qituvchi
bergan bilimni  amaliyotga taqbiq qilishda  qiynalib qoladi. Davlat  ta`lim  standarti
va   amaldagi   maktab   dasturlarida   o`quvchi   egallashi   lozim   bo`lgan   materiallar
ancha   murakkab   bo`lib,   bolalarning   bu   bilimlarni   bosqichma-bosqich   egallab
olishlarini, kengaytirib va rivojlantirib borishlarini taqozo etadi. 
Bugungi    Davlat    ta`lim    standarti    va   ta`lim    tizimi    o`qituvchilar    oldiga
o`ta   mas`uliyatli vazifalar   yuklamoqda.   Muallim   har   bir   o`tilayotgan   darsga
ijodiy     yondashishi,     mashg`ulotlarni   ilg`or   pedagogik   texnologiyalar   asosida
qurishi,   darsning   har   bir   minutidan   unumli   foydalanishi   zarur.     Mashg`ulotlarni
shunday  tashkil  etish  kerakki,  o`quvchi  har  bir  dars  davomida  egallashi lozim
bo`lgan bilimlar  hajmini, o`zida hosil qiladigan ko`nikma va malakalarni oldindan
belgilab   olishi     lozim.     Bu     o`z     navbatida     o`quvchining     mashg`ulotlarga     aniq
7 maqsad   bilan   qatnashishini  taqozo   qiladi.   Chunki    o`quvchi   darsning   oxirida
belgilangan  maqsadga  erishganligini  bilish imkoniyatiga ega bo`lishi zarur. 
1.1 O‘quvchilar  qobiliyatlarini o‘stirishda matnli masalalardan foydalanish 
usullari
Matnli   masalalar   echish   bolalarda   avvalo   mukammal   matematik
tushunchalarni   shakllantirish   ularning   programmada   belgilab     berilgan     nazariy
bilimlarini     o‘zlashtirish   bilan   birga   o‘qo‘uvchilarning   fikrlash   qobiliyatlarini
rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega. Masalan: Agar biz o‘quvchilarda qo‘shish
haqida to‘g‘ri tushuncha shakillantirishni istasak, buning uchun bolalar yig‘indisini
topishga   doir   etarli   miqdorda   sodda   masalalarni   deyarli   har   gal   to‘plamlarni
birlashtirish amalini bajarib echishlari zarur.  Masalan: quyidagi masala berilgan. 
Ahmadda 6 ta rangli     va uchta oddiy qalam bor. Ahmadda hammasi bo‘lib
nechta qalam bor? 
Buni   echish   uchun   oldin   6   ta   cho‘p   oladilar   va   buning   yoniga   yana   3   ta
cho‘pni   so‘rib   qo‘yadilar,   va   hammasi   bo‘lib   nechta   cho‘p   bo‘lganini   sanaydilar.
So‘ngra masalani echish uchun 6 ga 3 ni qo‘shish kerkligi va hosil bo‘lgan 9 son
bu   ikki   sonning   yig‘indini   bo‘lishni   tushuntiradi.   SHunga   o‘xshash   masalalarni
ko‘plab   echib   bolalar   qo‘shish   amali   haqidagi   tushunchalarni   asta   sekin   egallab
boradilar   va   uni   umumlashtrish   asosida   qo‘shish   uchun   ularni   birga   sanash
kerakligini tushunalilar. Masalan: amalning noma’lum kamponentini topishga doir
masalani   echayotib     o‘quvchilar   arifmetik     amallarning     kamponentlari     va
natijalar     orasidagi   bog‘lanishni         ajratish   va   uni   masalalar   echishga   qo‘llashga
harakat qiladilar.
  Masalalarda       aniq       material       bo‘lib       ular       yordamida o‘quvchilarda
yangi   bilimlar   vujudga   keladi   hamda   uni   echish   jarayonida   fikrlash   amallarini
bajarishga   o‘rganadilar.   Bunga   1-sinf   matematika   kursidagi   sodda   masalalardan
keltiramiz
1.Bir   likopchada   8   ta,   ikkinchi   likopchada   birinchidagidan   2   ta   ortiq   anor
bor. Ikkinchi likopchada nechta anor bor?
 1- likopchada 8 ta anor,  2-chisida 2 ta ortiq.
8   Echish : 8+2=10 ta.
 Javob: Ikkinchi likopchada 10 ta anor bor.
2.Bir   bidonda  10  l,  ikkinchisida  3  l  kam  paxta  yog‘i   bor.  Ikkinchi  bidonda
necha litr paxta yog‘i bor?
   1- bidonda — 10 l
   2-bidonda - ? -3 l kam.
       Echish:  10-3=7l 
         Javob; Ikkinchi bidonda 7  litr  paxta yog‘i bor.
                3.Maktab   hovlisida       10   ta   o‘quvchi   bo‘lib,   ulardan   4   nafari       qiz   bola.
Ularning nechtasi o‘g‘il bola.
O‘g‘il bola-?  Jami- 10  ta. Qizlar-4 nafar 
Echish :  10-4=6 ta. 
Javob: olti nafari  o‘g‘il  bola. 
Mavjud   bilimlar   va   finrlash   qobiliyatlar   tadbiq   qilinishi   jarayonida
mustahkamlanib   boradi.   Masalalarni   shakllantirishda   aniq   material   bo‘lgan   holda
nazariyani   amaliyot   bilan   o‘qitishni   turmush   bilan   bog‘lab   olib   borish   imkonini
beradi.   O‘quvchi   masalalarni   echayotganda   ko‘p   matematik   tushunchalar   aniq
hayotda   odamlarning   tajribasida   o‘z   ildizi   ekanligiga   ishonch   hosil   qiladi.
Masalalar echish orqali bilim va tajriba sohasida muhim bo‘lgan ma’lumotlar bilan
tanishadilar.   Masalan   boshlang‘ich   sinflarda   echiladigan   ko‘p   masalalarning
mazmunida   bolalar   va   kattalarning   mehnati   mamlakatimizning   xalq   xo‘jaligi,
texnika   sport   va   madaniyatda   erishgan   yutuqlari   yotadi.   Masalalar   echish
jarayonining   o‘zi   ma’lum   metodikada   o‘quvchilarning   aqliy   rivojlanishiga   ancha
ijobiy ta’sir ko‘rsatadi, chunki u aqliy operasiyalarni: analiz va sintez aniqlashtirish
va   taqqoslash   umumlashtirishni   talab   etadi.   Masalan:o‘quvchi   istagan   masalani
echishda   analiz   qiladi.   Savolni   masala   shartidan   ajratadi.   Echish   rejasini
tuzayotganda sintez qiladi, bunda u aniqlashtirishdan foydalanadi, biror bir turdagi
masalalarni ko‘p marta echish natijasida o‘quvchi bu turdagi masalalarda berilgan
va izlanayotgan sonlar orasidagi bog‘lanishlar haqidagi bilimni umumlashtiradi.
1.2 O‘quvchilarni sodda masalalar bilan tanishtirish .
9 O‘quvchilarda eng oldin tanishadigan arifmetik masalalar tushunarli bo‘lishi
kerak   yig‘indi   va   qoldiqli   masalalarga   doir   masalalar   jumlasi   kiradi.   Bunday
masalalarni   echish       bilan       tanishtirishni,   parallel       olib     borish       maqsadga
muvofiq   bo‘ladi, bunday masalalarga quyidagi masalalar kiradi.
1.Ahmad   3ta   qo‘g‘irchoq   va   2ta   koptok   rasmini   chizdi.   Ahmad   nechta
o‘yinchoqning   rasmini   chizdi ?
2.Bahodir   jo‘yakdan   6   ta   bodring   uzdi   2   ta   bodringni   edi.   Nechta   bodring
qoldi?
Sodda   masalalarning       qiyinligi   bo‘yicha   ikkinchi   turi   bu   sonni   bir   necha
birlik   orttirish   yoki   kamaytirishga   doir   masalalardir,   bunday   masalalarga
namunalar keltiramiz. 
1.Zokirda   6   ta   Ahmadda   esa   undan   2   ta   ortiq   daftar   bor.   Ahmadda   nechta
daftar bor?
Echish:  6+2=8 ta.
Javob: Ahmadda 8 ta daftar bor.
2.Maysara 7 ta ertak, Go‘zal esa undan 3 ta kam ertak o‘qidi. Go‘zal nechta
ertak o‘qigan?
  Echish:   7-3=4 ta 
Javob:Go‘zal 4 ta ertak o‘qigan.
                      3.Botir   6   sm   li   kesma   chizdi.   So‘ngra   uni   3   sm   uzaytirdi.   Kesmaning
uzunligi qancha bo‘ladi?
Echish :  6+3=9 sm 
Javob: Kesmaning uzunligi 9 sm bo‘ladi.
Endi   noma’lum   ko‘paytuvchini   topishga doir   masalani     ko‘ramiz undan
so‘ng esa noma’lum bo‘linuvchini topishga doir masalani ko‘ramiz.
 Masala: 12 kg olmani 3 kg dan qilib bir nechta qutiga joylashtirildi. Har bir
qutida necha kg olma joylashtirildi?
  Echish:   12:3=4 ( kg). 
Javob: Har bir qutiga 4 kg olma joylashtirildi. 
10 O‘quvchilar   bilan   sonni   bir   necha   marta   orttirish   va   kamaytirishga   doir
masalalar ko‘riladi. 
1.To‘tilar 10 ta, kaptarlar esa 5 marta kam. Kaptarlar nechta?
  Echish:  10:5=2 ta.
 Javob: Kaptarlar 2 ta 2.
2.0pasi 9 yoshda,  u ukasidan 3 marta katta ukasi necha yoshda? 
Echish :  9:3=3 yoshda. 
Javob: ukasi 3 yoshda
Sonni   ulushini   va   ulushga   ko‘ra   sonni   o‘zini   topishga   doir   masalalar   bilan
o‘quvchilarni   sonlarni   karrali   taqqoslashni   o‘rganganlaridan   keyin   tanishadilar.
Ulushlarga doir eng elementar masalalar ko‘riladi: 
1)   Kitob   60   betli.   Bola   kitobning     1/3   qismini   o‘qidi.   Bola   necha   bet
o‘qigan?
  Echish:   60:3 • l=20(bet).
 Javob: Bola 20 bet o‘qigan.
2)Malika   she’rning   yarmini   yod   oldi,     u   18   satrini   yod   oldi.   Butun   she’r
necha satrdan iborat.
           Echish :   18*2=36 satrli she’r. 
           Javob:  Butun she’r 36 satrdan iborat. 
O‘quvchilar vaqtga doir sodda masalalarni echish bilan tanishadilar.
1.Bola   uyidan   soat   8-u   30   minutda   yo‘lga   chiqdi   va   soat   8-u   50   minutda
maktabga etib keldi. Bola yo‘lga necha minut sarflagan?
Echish:   8-u 50 minut- 8-u 30 minut = 20 minut. 
Javob: Bola yo‘lga 20 minut sarflagan. 
2. 30 sm kesmani uchdan bir qismini toping. 
Echish :  30:3 · 1 = 10 sm.
3.Kesmaning  to‘rtdan  bir   qismi  8  sm   bu kesmani   uzunligini
toping. 
Echish :  8· 4:1=32 sm.
11 4.Sotuvchi 60 kg shakarni ikkidan bir qismini sotdi. YAna necha kg shakarni
sotish kerak bo‘ladi.
Echish:   60:2« 1=30 kg. 
Javob: YAna 30 kg shakarni sotish kerak. 
Sodda masalalarni sinflash ularni echishda bajariladigan arifmetik amallarni
gruppalarga   ajratiladi.   Bunday   gruppalarni   3   ga   ajratish   mumkin.   Birinchi
gruppaga shunday sodda masalalar kiradiki ularni echish davomida bolalar har bir
arifmetik amalning aniq ma’nosini o‘zlashtiradilar, ya’ni ular to‘plamlar ustida u
yoki bu amalga qaysi bir arifmetik amal mos kelishini o‘rganadilar. Bu gruppaga
5 ta masala kiradi.
1. Ikki   sonning   yig‘indisini   topish.   Gulzodaning   5   ta   katta   tarelka   va   3   ta
kichik tarelkasi bor edi. Gulzodaning nechta tarelkasi bo‘ldi.
Echish:   5+3=8 ta.
Javob: Gulzodaning 8 ta tarelkasi bo‘lgan.
2.Qoldiqni   topish.   O‘quvchilar   7   ta   qush   inini   yasadilar.   Ularni   3   tasini
sotdilar. Ular yana nechta inni sotishlari kerak.
Echish.YAsadi -7  ta, sotdi-3 ta,  qoldi-?
7-3=4 ta. Javob: 4 ta
3. Bir   xil   qo‘shiluvchilarni   yig‘indisini   toping.Jonli   burchakda   4   qafasda
quyonlar   boqildi,   har   bir   qafasda   3   tadan   quyon   bor.   J onli   burchakda   nechta
quyon bor?
      Echish:  4+4+4= 12 ta 4*3= 12 ta.
          Javob:Jonli burchakda 12 ta quyon bor.
            4. Teng bo‘laklarga ajratish.O‘quvchilarni 2 ta gruppasi 12 kg baravardan
makalatura   keltirdilar.   O‘quvchilarni   har   bir   gruppasi   necha   kg   makalatura
keltirgan.?
Echish:     12:2=6  (kg) .
 Javob:   O‘quvchilarning  h ar   bir  gruppasi   6   kg  makalatura keltirgan.
12                    5. Mazmuni bo‘yicha bo‘lish. O‘quvchilarning har bir gruppasi 12 tupdan
daraxt   ko‘chatining   tagini   yumshatdilar.   Jami   36   ta   daraxt   ko‘chatini   tagini
yumshatganlar. Bu ishni o‘quvchilarni necha gruppasi bajargan.
Echish:   36:12=3 
Javob:3 ta gruppa bajargan.
Ikkinchi   gruppaga   shunday   sodda   masalalar   kiradiki   ularni   echish
davomida o‘quvchilar  arifmetik  amallarning komponentlari  va  natijalar  orasidagi
bog‘lanishni   o‘zlashtiradilar.   Bular   jumlasiga         noma’lum   komponentlarni
topishga doir masalalar kiradi.
1. Ma’lum   yig‘indi   va   ma’lum   ikkinchi   qo‘shiluvchi   bo‘yicha   birinchi
qo‘shiluvchini topish. 
Oysara bir nechta katta tarelka va uchta kichik tarelkani jami 9 ta tarelkani
yuvdi. Oysara nechta katta tarelkani yuvdu? 
           Echish:   9-3=6 ta 
           Javob: Oysara 6 ta tarelkani yuvgan.
2.Ma’lum   yig‘indi   va   ma’lum   birinchi   qo‘shiluvchi   bo‘yicha   ikkinchi
qo‘shiluvchini toping. 
Oysara  9 ta  katta  tarelka  va  bir   nechita kichik  tarelkani  yuvdi   . U  jami  14
tarelkani yuvdi. Oysara nechta kichik tarelka yuvgan? 
           Echish:   14-9=5 ta 
            Javob: Oysara 5 ta kichik tarelka yuvgan.
3. Ma’lum ayiruvchi va ma’lum ayirma bo‘yicha kamayuvchini topish.
Ahmad   bir   nechta   qush   inini   yasadi.   U   uchta   inni   do‘stiga   berdi   Ahmadga
yana beshta qush ini qoldi. Ahmad nechta qush ini yasagan?
  Echish: 3+5=8  ta Javob Ahmad 8 ta qush ini yasagan.
          4. Ma’lum kamayuvchi va ma’lum ayirma bo‘yicha ayriluvchini topish.
Adiba 8 ta qush ini yasadi. U bir nechta inni do‘stiga berdi.unda yana 5 ta in
qoldi. Adiba do‘stiga yana nechta qush inini bergan. 
Echish:   8-5=3 ta Javob: Adiba do‘stiga 3 ta qush ini bergan
13 5.Ma’lum   ko‘paytma   va   ma’lum   ikkinchi   ko‘paytuvchi   bo‘yicha   birinchi
ko‘paytuvchini topish. 
Noma’lum sonni 7 ga ko‘paytirib 28 hosil qilindi.  Noma’lum sonni toping.
Echish :   28:7=4   x.7=28    x=28:7   x=4
Uchinchi   gruppaga   shunday   sodda   masalalar   kiradiki   ularni   echish   vaqtida
arifmetik amallarning yangi ma’nosi ochiladi. Bular jumlasiga ayirma tushunchasi
bilan   bog‘liq   bo‘lgan   sodda   masalalar   va     nisbat   bilan   bog‘liq   bo‘lgan   sodda
masalalar kiradi. 
            1. S onlarni ayirmali taqqoslash yoki ikki son ayirmasini topish
SHoxda   5   ta   qush   bor   edi.   Undan   2   tasi   uchib   ketdi.   SHoxda   nechta   qush
qoldi?
        
Echish:   5-2=3ta 
Javob:SHoxda   3   taqush   qoldi.
         2.Sonni bir nechta birlik ortirish.
Savatda 20 kg olma, chelakda esa 14 kg (olma) bodring bor.Hammasi  b o‘ l i b
necha kg olma bor?
             Echish :   20+14= 34 kg       
            Javob hammasi bo‘lib 34 kg.
14              3. Sonni bir necha birlik kamaytirish.
           Savatda 10 kg olma bor edi. Undan 8 kg olmani sotishdi. Savatda necha kg
olma qoldi?
Echish :  10-8=2 kg    
Javob: Savatda 2 kg olma qoldi.
Sodda   masalalar   juda   xilma   xil   bo‘lib   ular   turlari   bilan
tugallanmaydi.Birinchi   sinfda   qo‘shish   va   ayirishga   doir   masalalar   echiladi.
Ikkinchi   sainfda   esa   ko‘paytirish   va   bo‘lishga   doir   masalalar   echiladi.   Birinchi
sinfda echiladigan masalalarga misollar keltiramiz.
1.   Nodir   polizdan   4   ta   tarvuz   uzib   chiqdi.   Ali   esa   3   ta   qovun   uzib   chiqdi.
Hammasi bo‘lib nechta tarvuz va qovun uzib chiqildi?
Echish:   4+3=7 
Javob: Hammasi  bo‘ li b  7 ta tarvuz va qovun uzib chiqildi
2 .   1-   tarelkada   6   ta   olxo‘ri   2-   tarelkada   4   ta   olxo‘ri   bor.   Hammasi   bo‘lib
nechta olxo‘ri bor?
Echish:   6+4= 10 ta Javob: Hammasi bo‘lib 10 ta.
15 4. Rasmga qarab masala tuzing?
       11 kg                                           7 kg engil
Birinchi   velosiped   11   kg   ikkinchi   velosiped   7   kg   engil.   Ikkalasi   necha
kg? 
Echish -  11-7=4 kg   11+4=15 kg. 11+(11-7)=11+4=15 kg. 
Javob: Ikkalasi 15 kg
  Bir o‘ramda 35 m ip bor edi. Undan oldin 8 m va keyin 5 m qirqib olindi.Necha
m ip qoldi.
Echish:   35-(8+5)= 35-13=22 m
35-8=27 m        27-5=22 m
Javob:  22 metr ip qoldi
b) Axmadda   16   ta   bir   chiziq   va   20   ta   2   chiziqli   daftar   bor   edi.   U   yana   14   ta
daftar sotiboldi. Axmadda nechta daftar bo‘ldi.
Echish:   (16+20)+14=50 ta 
Javob:Axmadda 50 ta daftar bo‘ldi.
6. Rasmga qarab masala tuzing va uni eching.
Vali   3   ta   daftarni   12   so‘mga   sotib   oldi.   Unga   yana   4   ta   daftar   kerak   edi.   Unga
necha so‘m  kerak edi.
Echish:   12:3=4 so‘m     4*4=16 so‘m.
Javob: Valiga yana 16 so‘m kerak edi.
7. Rasmga qarab masala tuzing. Niginaning oyisi 4 ta o‘yinchoqni 36 so‘mga 
16 S
otib   oldi.   Unga   necha     so‘m   kerak
Echish:   36:4=9 so‘m     9*3=27 so‘m. 
Javob   Niginaning   oyisiga  27  so‘m   kerak .
8. Bog‘bon  60  kg   olxo‘ri   terdi .  U  6  ta   yashikni   barobar   qilib   to‘ldirgandan   keyin
yana  12 kg   olxo‘ri   qoldi .   Bog‘bon   bittata   yashikka   necha   kg   olxo‘ri   solgan ?
Echish .  60-12=48  kg . 48:6=8  kg .
Javob :  Bog‘bon   bitta   yashikka  8  kg   olxo‘ri   solgan .
9. Uchburchakning  perimetri   37   sm.  Uning   birtomoni   11  sm,   ikkinchi   tomoni   10
sm bo‘lsa, uchinchi tomonini toping?
Echish:   11+10=21  sm   37-21 = 16 sm. 
Javob:  Uchinchi tomoni 16 sm.
10. Jadvalga qarab masala tuzing?
1 ta quti massali ____              Qutilar so ni                          Ha m ma quti  massasi
Bir   xil                         6 t a                             48   kg
? _________________                    12ta __                                                            72 kg
Nodir 6 ta qutini sotib oldi. Hamma qutilarning massasi 48 kg. U yana 12 ta quti
sotib oldi. Uning massasi 72 kg edi. Har bir qutining massasi necha kg edi. 
Echish : 48:6=6  kg .     72:12=6  kg  
Har   bir   qutining   massasi  6  kg   edi .
Masala   echimini   tekshirish   degan   so‘z   bu   echim   to‘g‘ri   yoki   xatoligini
aniqlash   demakdir.   Boshlang‘ich   sinflarda   quyidagi   4   ta   tekshirish   usulidan
foydalanadi.
17 O‘quvchilar  qobiliyatlarini o‘stirishda masalalar tuzish va uni echish
2.1 O‘quvchilar  qobiliyatlarini o‘stirishda  Teskari masala tuzish va uni
echish.
Bu   h olda   bolalarga   berilgan   masalaga   tuzish   va   echish   taklif   q i l i n a d i .
Masalan, o‘quvchiga quyidagi masalani echish taklif qilingan bo‘lsin: 
Masala. 2 ta katta qoshiqqa qancha metal sarf qilinadi? 
Katta qoshiqqa necha gramm metall sarf qilingan? 
Bu masalani echganlaridan so‘ng bolalar katta qoshiqqa 50 gramm metall sarf
qilinganini   biladi.   O‘quvchilar   bu   masalalardan   ifoda   qilishadi.   Har   biri   20
grammli   5   ta   choy   qoshiq   sarf   qilingan   metallardan   har   biri   50   gramm,   nechta
katta   qoshiq   yasash   mumkin.   Agar   bu   teskari   masalani   echish   natijasida   2   soni
chiqsa,   berilgan   masala   to‘g‘ri   echilgan   bo‘ladi.   Bu   usul   2-   sinfda   kiritiladi.   Bu
usulni   istalgan   masalada   qo‘llash   mumkin.Bunda   faqat   teskari   masalaga
bolalaning   kuchlari   etadigan   bo‘lishi   kerak.   Barcha   masalalarni   bu   usul   bilan
tekshirish lozim deb o‘ylash kerak emas, chunki bu usul  ancha qiyin va uzundan
uzoqdir.   Haqiqatdan   ham   avval   masalani   tuzish   kerak,   bunda   teskari   masala
berilgan   masaladan   qiyin   bo‘lishi   ham   mumkin.   Biroq   ko‘p   hollarda   teskari
masalalar tuzish va ularni echishga doir mashqlar o‘zicha ham foydalidir. CHunki
u   metalldagi   kattaliklar   orasida   bog‘lanishlarni   oydinlashtirishga   yordam   beradi.
SHuning   uchun   bu   usul   yordamida   barcha   sodda   masalalarni   4-   proporsionalni
topish kerak. 
2.   Masalani   echish   natijasida   hosil   qilingan   sonlar   bilan   berilgan   sonlar
orasida   moslik   o‘rnatish.   Bu   usul   bilan   masala   echimini   tekshirishda   masala
javobida   hosil   bo‘ladigan   sonlar   ustida   arifmetik   amallar   bajariladi.   Agar   bunda
masala   shartida   berilgan   sonlar   hosil   bo‘lsa   u   holda   masala   to‘g‘ri   echilgan   deb
hisoblash   mumkin   bo‘ladi.   Bunga   quyidagi   masalani   echimini   ko‘ramiz.   Jamoa
a’zolari   3 qop  kartoshka   hammasi   bo‘lib  200 kg  kartoshka  terdilar. Ular  birinchi
va   ikkinchi   qopni   tortishgan   edi   va   120   kg   chiqdi.   Ikkinchi   va   uchinchi   qopni
tortishgan edi 70 kg chiqdi. Har bir qopda necha kg bor. Ular birinchi va ikkinchi
18 qopni tortganda 120 kg chiqdi. Ikkinchi va uchinchi qopni tortganda 142 kg. Har
bir qopda necha kg kartoshka bo‘lgan.
5 8+62=120 kg       62+80=142 kg       5 8+62+80=200 kg 
Masalani   turli   usullar   bilan   echish .   3-sinf   o‘quvchilariga   to‘rtinchi
proporsionalni topishga doir shunday masalani ko‘ramiz. 
Opasi   15   ta   katta   daftar   sotib   oldi   unga   7500   so‘m   to‘ladi.   Singlisi   esa   3   ta
shunday daftar sotib oldi.  Singlisi qancha pul to‘ladi?
 Tenglama tuzib echamiz. X singlisi to‘ladi:
  X: 3 =7500:15 X:3=500 X= 1500 so‘m 
Tekshirish:
7500:15-3=500-3=1500
Masalalarni   echishda   faqat   amallarning   bajarilish   tartibi   bilan   farq   qiladigan   2
usulni turli usul deb bo‘lmaydi.
4.Izlanayotgan sonning chegarasini belgilash.
Bu   usulning   qullanilishi   shundan   iboratki   bunda   masalani   echishdan   oldin
izlanayotgan   son   berilgan   sonlarning   qaysinisidan   katta   yoki   kichikligini
aniqlaydi.   Echishdan   kiyin   hosil   qilingan   natija   berilgan   sonlardan   biri   bilan
taqqoslanadi, agar u aniqlangan chegaraga mos kelmasa, masala noto‘g‘ri echilgan
bo‘ladi. Bunday masalalarni echimini chamalash usuli bilan tekshiramiz. 
Oralaridagi   masofa   750   km   bo‘lgan   ikki   shahardan   bir   vaqtning   o‘zida   bir
biriga   qarab   2   mashina   yo‘lga   chiqdi.   1-mashinaning   tezligi     soatiga   45   km,
ikkinchi   mashinaniki   soatiga   30   km   tezlik.   Har
bir mashina uchrashguncha necha km yo‘l yurgan?    Bu masalani echishda har bir
mashina   uchrashguncha   750   km   dan   kam   yo‘l   yurgan.   YAna   birinchi   mashina
ikkinchi   mashina   qaraganda   ko‘p   yo‘l   yurgan.   Agar   o‘quvchilar   bu   masalani
echishda birinchi mashina 890 km,  ikkinchi mashina 850 km yo‘l yurgan desalar
masala   xato   echilgan   bo‘ladi,     bu   sonlar   shaharlar   orasidagi   masofadan   katta
chiqayapti.   Bunday   masalalarni   echishda   ham   soda,   ham   murakkab   masalalarni
echishni tushunishlari kerak. Masalaning echimi:
 45+30=75 km /soat;  750:75=10 soat;  
19 45*10=450 km;                                          30-10=300 km
Birinchi mashinani yurgan yo‘li              Bu ikkinchi mashina uchrashguncha yo‘l.
Bir   manzildan   bir   vaqtda   ikki   poezd   qarama-qarshi   yo‘lga   chiqdi.   Agar
poezdning   tezligi   55   km   /soat   bo‘lsa,     4   soatdan   keyin   ular   orasidagi   masofa
qancha bo‘ladi. 
v-tezlik;        S=vt -masofa; t= - vaqtlarni topish formulalari
Echish: 55·4=220km     60·4=240 km
220+240=460 km
Javob: 4 soatdan so‘ng poezdlar bir birida 460 km uzoqlashgan bo‘ladi.
2.2 O‘quvchilar  qobiliyatlarini o‘stirishda Ko‘riladigan turdagi masalalarni
echish usullarini shakllantirish.
Ayrim turdagi masalalarni echishga o‘rgatishning uchinchi bosqichdagi ish
metodikasini   o‘quvchilarda   berilgan   sonlar   va   izlanayotgan   son   orasida   tayin
bog‘lanish   mavjud   bo‘lgan   masalalarni   echish   o‘quvchilarda   shakllantirishdir.
Boshqacha   aytganda,   o‘quvchini   echish   usulini   umumlashtirilishi   va
harakatlanayotgan   turdagi   istalgan   masalani   echa   bilishga   erishish   kerak.   Ayrim
turdagi masalalarni echish uslubini umumlashtirish ustida ishlash eslab qolish ishi
bilan   almashtirilishi   kerak   emas.   CHunki   bu   holda   o‘quvchi   tanish   turdagi
masalani taniy biladi va uni echishdagi amallarni bajarish tartibini joylaydi. Avval
qo‘shaman so‘ngra bo‘laman va h.k. O‘quvchining butun harakati berilgan sonlar
va izlanayotgan ikkitadan ortiq amallar bilan echiladigan masalalar kiritiladi.
Masala.     Lola   9   ta   bir   xil   daftarcha     sotib   oldi   va   ular   uchun   72   so‘m   pul
to‘ladi.   Uning   dugonasi   esa   2   ta   daftarcha   ham   sotib   oldi.   Dugonasi   qancha   pul
to‘lagan?   Bu   bosqichda   shu   kattaliklar   qatnashgan   bitta   teskari   proporsional
bog‘anishli masalalarni kiritsa bo‘ladi. 
Har biri 300 so‘mli 3 ta daftarchaning hammasi 4 ta somsa qancha pul tursa
shuncha turadi. Somsa qancha turadi?
Kichik   yoshdagi   o‘quvchilar   ma’lum   turdagi   masalalarni   echish   usullarini
to‘g‘ri umurnlashtirishning asosiy shartlaridan biri bu masalalarni etarli miqtorda
20 echishdir. Biroq qaralayotgan turdagi masalalar bilan aralashtirilib ishlatiladi. Bu
masalalarning echilish usulini yodlab olishning oldini olish uchun zarurdir.
Echish   usulini   umumlashtirishda   harfiy   son   orasidagi   tegishli
bog‘lanishlarni   ochib   berishga   qaratilgan   bulish   kerak,   buning   asosida   tegishli
arfmetik amalni tanlaydi.
Bolalarga   umumlashtirish   uchun   yordam   beradigan   metodik   usullarni
ko‘rsatib beramiz.
Ma’lum   turdagi   masalalarni   echish   usullarini   to‘g‘ri   umumlashtirish   uchun
masalalarni   tanlash   va   joylashtirish   sistemasi   katta   ahamiyatga   ega.   Sistema
ma’lum   talablarni   qanoatlantirish   lozim.   Eng   avvalo   masalalar   asta-sekin
murakkablashib   borishi   kerak. Murakkablashtirish masala echiladigan amallarning
sonini orttirish yo‘li bilan berilgan.
3. Echishni  ayrim  amallar  ko‘rinishida yozish. Bir  nechta amalli ifodani  va
tenglamani   amallarga   doir   tushuntirish   og‘zaki;   yozma   bajarib   birdaniga   tuzish
mumkin.  Amallarni   bosqichlar   deb   ataluvchi   usul   bilan   ketma - ket   yozish   mumkin . 
21 Xulosa
3-sinf matematika dasturida ko‘paytirish va bo‘lish mavzusi
1. Mavzuning o‘quv dasturidagi o‘rni
3-sinf matematika dasturida ko‘paytirish va bo‘lish amallari muhim 
mavzulardan biri hisoblanadi. Bu mavzu o‘quvchilarning arifmetik ko‘nikmalarini 
rivojlantirish, sonlar o‘rtasidagi munosabatlarni tushunish va kundalik hayotda 
qo‘llash malakasini oshirishga xizmat qiladi. Ushbu mavzu 2-sinfda o‘rganilgan 
qo‘shish va ayirish amallariga asoslanib, matematik tafakkurni rivojlantirish uchun
poydevor yaratadi.
Dastur doirasida quyidagi maqsadlar qo‘yiladi:
• Ko‘paytirish va bo‘lish tushunchalarini shakllantirish.
• Amallarni turli usullarda bajarish ko‘nikmalarini rivojlantirish.
• Misollar va masalalar yechish orqali mantiqiy fikrlashni o‘stirish.
• O‘quvchilarda tez hisoblash ko‘nikmalarini shakllantirish.
2. Ko’paytirish va bo‘lish mavzusining asosiy tarkibiy qismlari
3-sinf matematika dasturida quyidagi mavzular ko‘rib chiqiladi:
2.1. Ko’paytirish
• Ko‘paytirish amali va uning ma’nosi (takroriy qo‘shish asosida tushuntirish).
• Ko‘paytirishning tarkibiy qismlari (ko‘paytuvchi, ko‘paytiriluvchi, 
ko‘paytma).
• Ko‘paytirishning xossalari (o‘rin almashtirish, guruhlash, birlik element).
• 1 dan 10 gacha bo‘lgan sonlarni ko‘paytirish jadvali.
22 • Ko‘paytirish amalining hayotiy qo‘llanilishi (masalan, ko‘p miqdordagi 
buyumlarni sanash).
2.2. Bo‘lish
• Bo‘lish amali va uning ma’nosi (teng taqsimlash va guruhlarga ajratish orqali 
tushuntirish).
• Bo‘lishning tarkibiy qismlari (bo‘linuvchi, bo‘luvchi, bo‘linma).
• Bo‘lish va ko‘paytirish o‘rtasidagi bog‘liqlik.
• Qoldiqli va qoldiqsiz bo‘lish tushunchalari.
• Sonlarni 1 va o‘ziga bo‘lish.
2.3. Ko‘paytirish va bo‘lish orasidagi bog‘liqlik
• Ko‘paytirish va bo‘lish – o‘zaro teskari amallar sifatida tushuntiriladi.
• Ko‘paytirish jadvaliga asoslangan bo‘lish usullari.
• Misollar orqali amaliy mashqlar bajarish.
2.4. Masalalar yechish
• Ko‘paytirish va bo‘lishga oid oddiy va murakkab masalalar.
• Hayotiy holatlarga asoslangan masalalar yechish.
• Amallar ketma-ketligi bilan ishlash (ko‘paytirish va bo‘lishni qo‘shish, 
ayirish bilan birlashtirish).
3. O‘qitish usullari va metodikasi
3.1. Ko‘rgazmali o‘qitish usullari
• Geometrik figuralar, rasmlar va jadvallar orqali tushuntirish.
• Multiplikativ modeldan foydalanish (chizmalar va diagrammalar).
3.2. Amaliy mashg‘ulotlar
23 • O‘quvchilarga ko‘paytirish va bo‘lish bo‘yicha turli interaktiv mashg‘ulotlar 
berish.
• Guruhlarda ishlash va o‘yin usullaridan foydalanish.
3.3. O‘quvchilarning qiyinchiliklarini bartaraf etish
• Ko‘paytirish va bo‘lish jadvalini mustahkamlash uchun takroriy mashqlar.
• Differensial yondashuv orqali har bir o‘quvchining o‘zlashtirish darajasini 
inobatga olish.
4. O‘quvchilar erishishi kerak bo‘lgan natijalar
Darslar yakunida o‘quvchilar quyidagi bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lishi 
lozim:
• Ko‘paytirish va bo‘lish tushunchalarini to‘g‘ri tushunish va amalda qo‘llash.
• Ko‘paytirish va bo‘lish amallarini mustaqil bajarish.
• Ko‘paytirish jadvalini yod olish va uni tez qo‘llash.
• Masalalarni yechish orqali mantiqiy fikrlashni rivojlantirish.
Agar sizga qo‘shimcha ma’lumot yoki dars ishlanmalari kerak bo‘lsa, xabar 
bering.
Matematika   o’qitish   metodikasi     umumiy   matematika   metodikasiga   bog‘liq.
Umumiy   matematika   metodikasi   tomonidan   belgilangan   qonuniyatlar   kichik
yoshdagi     o‘quvchilarning   yosh   xususiyatlarini   hisobga   olgan   holda   ishlab
chiqiladi.
Boshlang‘ich   sinf   Matematika   o’qitish   metodikasi   Pedagogika   va   yangi
pedagogik   texnologiya       fani   bilan   uzviy   bog‘liq       bo‘lib,   uning   qonuniyatlariga
tayanadi.   Matematika   o’qitish   metodikasi     bilan   pedagogika   orasida   ikki
tomonlama bog‘lanish mavjud.
Bir   tomondan ,   matematika   metodikasi   pedagogikaning   umumiy   nazariyasiga
tayanadi va shu asosda shakllanadi.   Bu hol matematika   o‘qitish masalalarini hal
etishda metodik va nazariy yaqinlashishning bir butunligini ta’minlaydi.
Kuzatish,   tajriba,   maktab   hujjatlari   bilan   tanishtirish,   o‘quvchilar   ishlarini
o‘rganish,   suhbat   va   so‘rovnomalar   o‘tkazish   ilmiy-pedagogik   tadqiqot   metodlari
jumlasiga kiradi.
24 So‘nggi   vaqtlarda   matematik   va   kibernetik   metodlardan,   shuningdek,
matematekinani   o‘qtishda     modellashtirish   metodlaridan   foydalanish   qayd
qilinmoqda.
Foydalanilgan adabiyotlar
1. O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risidagi qonun” // Barkamol avlod -
O’zbekiston taraqqiyotining poydevori.- Toshkent.:  Sharq, 1997, 20-29 bet.
2. O’zbekiston Respublikasining “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi to’g’risida” gi
qonun   //   Barkamol   avlod-   O’zbekiston   taraqqiyotining   poydevori.-   Toshkent.:
Sharq, 1997, 31-61 bet.
3. Barkamol avlod orzusi- Toshkent.: 1999, 205- b.
4. Sh.M.Mirziyoevning   Oliy   Majlisga   Murojaatnomasi.   -   Toshkent:
O‘zbekiston, NMIU, 2018. 
5. Sh.M.Mirziyoevning.   Konstitutsiya   —   erkin   va   farovon   hayotimiz,
mamlakatimizni   yanada   taraqqiy   ettirishning   mustahkam   poydevoridir.   –
Toshkent: O‘zbekiston NMIU, 2018.
6. Sh.M. Mirziyoev. - Toshkent: O‘zbekiston, NMIU, 2017
7. Sh.M. Mirziyoev. - Toshkent: O‘zbekiston, NMIU, 2016.
8. Sh.M.Mirziyoevning   Qonun   ustuvorligi   va   inson   manfaatlarini
ta'minlash - yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi.
9. Sh.M.Mirziyoevning.   Oliy   Majlisga   Murojaatnomasi.   -   Toshkent:
O‘zbekiston, NMIU, 2018
10. Abdullayeva B.S.,   N.A.Xamedova   M.   Xusanovalarning   “Boshlang’ich   sinf
matematika   darslarida   pedagogik   texnologiyalardan   foydalanish   metodikasi”
(Toshkent 2010, 135 bet ) uslubiy qo’llanma
Internet saytlari
1. http://fayllar.org/   
2. http://arxiv.uz/   
3. http://ziyonet.uz/ru   
4. http://referat.arxiv.uz/   
5. http://aim.uz/   
25
Купить
  • Похожие документы

  • “1-2 sinfda Ot turkumini o‘rgatish metodikasi”
  • Tarbiyachining jamiyatda tutgan o'rni
  • Bоshlаng‘ich sinf о‘quvchilаridа xаlq оg‘zаki ijоdi оrqаli krеаtiv qоbiliyаtni rivоjlаntirish
  • Bolalarning mustaqil tasviriy faoliyatlari burchagining jihozlari va materiallari
  • Aplikatsiya uchun materiallar

Подтвердить покупку

Да Нет

© Copyright 2019-2025. Created by Foreach.Soft

  • Инструкция по снятию с баланса
  • Контакты
  • Инструкция использования сайта
  • Инструкция загрузки документов
  • O'zbekcha