5G va 4G tarmoqlari. Global kompyuter tarmoqlarining texnologiyalari

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishiMundarija
Kirish …………………………………………………………………...…………
1.1 Kurs ishining tarkibi va hajmi…………………………………………..…..
1.2. Kurs ishini rasmiylashtirish talablari…………………………………........
1.3. Kurs ishining strukturaviy rasmiylashtirish……………………………..…
2. 5G va 4G tarmoqlari
2.1 5G va 4G tarmoqlari haqida umumiy ma’lumotlar .......................................
2.2 5G tarmog‘ini joriy etish bilan bog‘liq asosiy muammolar tahlili................
3.   Global kompyuter tarmoqlarining texnologiyalari.
3.1      Tarmoqlar haqida tushuncha........................................................................
3.2     Lokal va global tarmoqlar  ………………………………………………...
3.3    Tarmoq turlari……………………………………………………………...
4. Hisobiy qism
4.1 Ethernet va FastEthernet asosidagi kompyuter tarmog'i va uning 
samaradorligini hisoblash tartibi..........................................................................
Ilova A …………………………………………………………………………….
Xulosa ………………………………………………………………………..……
Foydalanilgan adabiyotlar ………………………………………………..…….. O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishiKirish
Bugungi   kunda   zamonaviy   axborot-kommunikatsiya   texnologiyalarini
jamiyat   va   davlat   boshqaruvi   faoliyatining   barcha   sohalariga   keng   joriy   etish
hamda   ulardan   samarali   foydalanish,   fuqarolarning   axborot   olishga   doir
konstitutsiyaviy   huquqlarini   ro'yobga   chiqarish,   davlat   boshqaruvi   organlari
faoliyatining   ochiqligini   ta'minlash,   ―elektron   hukumat   tizimini   jadal   tatbiq‖
etish,   telekommunikatsiya   infratuzilmasi,   ma'lumotlarni   uzatish   tarmoqlarini
modernizatsiya   qilish   borasida   mamlakatimiz   barcha   hududida   keng   ko'lamli
ishlar amalga oshirilmoqda.
Davlatimiz   rahbarining   2015   yil   4   fevraldagi   ―O'zbekiston   Respublikasi
Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligini tashkil
etish to'g‘risida gi farmoni ushbu yo'nalishdagi sa'y-harakatlarni yangi bosqichga	
‖
ko'tarishga qaratilgani bilan nihoyatda ahamiyatlidir.  Binobarin, mamlakatimizda
mustaqillikning   ilk   yillaridanoq,   axborot-kommunikatsiya   texnologiyalarini   har
tomonlama   ravnaq   toptirish,   uning   huquqiy-tashkiliy   hamda   moddiy-tehnik
bazasini   izchil   takomillashtirishga   alohida   e'tibor   qaratib   kelinayapti.   Axborot-
kommunikatsiya texnologiyalari zamonamiz uchun dolzarbligiga monand sur'atda
boshqa sohalarga nisbatan jadal rivojlanayotganini alohida ta'kidlash joiz. Ushbu
xizmatlar   hajmi   so'nggi   besh   yilda   3,3   barobar,   o'tgan   yili   esa   24,5   foiz   o'sgani
buning amaliy tasdig‘idir. 
Bularning   barchasi   axborot   -   kommunikatsiya   texnologiyalarini
rivojlantirish   borasida   ko'rilayotgan   izchil   chora-tadbirlar   samarasi,   desak,   aslo
mubolag‘a   bo'lmaydi.   Istiqbolda   internetning   milliy   segmenti   yanada
shakllantirilishini   hamda   unga   keng   polosali   ulanishni   kengaytirish,   telefon
aloqasi,   televidenie   va   radioeshittirishning   raqamli   tizimlariga   to'liq   o'tishni
ta'minlash,   aholining,   xususan,   yosh   avlodning   axborotga   bo'lgan   hamda
intellektual   talab   va   ehtiyojlarini   qondirish   maqsadida   tarmoq   resurslarini
rivojlantirish   uchun   zarur   texnik   hamda   qulay   shart-sharoitlarni   yaratish   ayni
muddaodir. O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishi1. 1.Kurs ishining tarkibi va hajmi
Kurs   ishi   tarkib   qismlariga,   chizmalar,   diagrammalarga   joylashtirilgan   tasviriy
grafik materiallar bilan hisob-kitob va tushuntirish yozuvidan (TY) iborat.
Qo'lda yozilgan matnning hajmi 25-35 jami sahifadan iborat bo'lib, hisob-kitob va
tushuntirish yozuvidan iborat bo’ladi:
sarlavha sahifasi;
mundarija 
kirish
asosiy qism (bo'limlarga bo'lingan)
hisobiy qism
xulosa;
foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati (adabiyotlar);
ilovalar (rasmlar, diagrammalar, dastur ro'yxatlari
Kirish qismida muammoni hal qilishning dolzarbligini ko'rsatish kerak, agar 
kerak bo'lsa, mavjud tizimlarni vazifalarni kamchiliklarini yoki ularni samarasiz 
ishlarini isbotlash uchun ko'rib chiqish kerak.
Asosiy qismning bo'limida muddatli ish mavzusi bo'yicha materiallar ko'rib 
chiqiladi: qisqacha tarixiy ma'lumot (agar kerak bo'lsa); asosiy tushunchalar va 
ishlanmalar to’g’risida ma’lumot beriladi.
Xulosa qilib, olingan natijalar haqida qisqacha  ma'lumot  berish, ish natijalarini
umumlashtirish va barcha kurs ishlari bo'yicha xulosalar chiqarish kerak.
1.2. Kurs ishini  rasmiylashtirish talablari
Kurs ishi kompyuterda A4 (297x210 mm) oq varaqning bir tomonida bir yarim
qator   oralig'ida   bosilishi   kerak.   Birinchi   satrning   hoshiyasi   1,25   sm.   Matn   30-35
qatordan   iborat   bo'lishi   kerak,   60   ta   belgidan   iborat   bo'lishi   kerak   (so'zlar   va   tinish
belgilarining   orasidagi   bo'shliqlarni   hisoblash)   va   varaqning   butun   kengligi   bo'ylab O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishitekislanadi.   Har   bir   varoq   standart:   chapdan   -   3   sm,   o'ngdan   -   1,5   sm,   yuqori   va
pastdan - har biri 1,5 sm, harflar Times New Roman 14 o'lchamda bo’lishi kerak.
Shaxsiy fikrlarni, formulalarni, belgilarni kiritishga, shuningdek kurs ishning matniga
qora kapillyar (geliy) ruchka bilan diagramma va chizmalar kiritishga ruxsat beriladi.
Kurs   ishlari   hajmi   kamida   25   sahifadan   iborat   bo'lishi   va   35   varaqdan
oshmasligi   lozim.   Ishning   matni   sarlavha   sahifasidan   boshlanadi   (A   ilovaga   qarang).
Keyingi sahifada bo'limlar, paragraflar, ilovalar va sahifalar yozilgan tarkibiy qismlar
jadvali   (B   ilovasiga   qarang).   Tarkiblar   jadvalida   ishda   mavjud   bo'lgan   barcha
sarlavhalar   bo'lishi   kerak.   Ularning   matni   ish   mazmuniga   to'liq   mos   kelishi,   aniq,
ravshan, izchil va uning ichki mantig'ini aniq aks ettirishi kerak.
Kirish   varaqasidan   boshlab   barcha   ish   varaqalari   raqamlanadi.   Raqamlash
boshidan   oxirigacha   bo'lishi   kerak.   Ilova   va   bibliografiya   o'zaro   tartib   raqamlashga
kiritilishi kerak. Raqamlar varaqning pastki qismida, o'rtadan tekislanadi.
Matndagi   har   bir   bo'lim   bir-biridan   ajratilgan   bo’lishi   kerak.   Tegishli   bo'lim
(qism) yoki kichik bo'limning raqami sarlavha boshiga qo'yiladi.
Kurs   ishida   turli   xil   grafik   rasmlar   (xaritalar,   diagrammalar,   chizmalar,
fotosuratlar va boshqalar) bo'lishi mumkin. loyihada joylashtirilgan rasmlar soni uning
mazmuniga qarab belgilanadi va matnga tartibli va aniqlik berish uchun etarli bo'lishi
kerak.   Ular   ish   matnida   ularga   murojaat   qilingandan   so'ng   darhol   joylashtiriladi.
Yozuv varaqning o'rtasiga tekislanadi, kursiv bilan yozilgan va rasm ostida joylashgan.
Kurs ishiga joylashtirilgan raqamli material, jadval ko'rinishida chiqarish tavsiya
etiladi. Jadvallar varaqqa rasmlar singari joylashtirilishi kerak. Har bir jadvalga o'tish
raqami   va   imzo   qo'shiladi.   Jadval   sarlavhasi   birinchi   satrni   ko'rsatmasdan   varaqning
chap chetiga tekislanadi, kursiv bilan yoziladi va jadvalning tepasida joylashgan. No.,
%,   +,   -,   <,>,   =   va   hokazo   belgilar   faqat   sonli   qiymatlar   uchun   ishlatilishi   kerak.
Matnda bu belgilar so'zlar bilan yozilishi kerak. O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishiHisob birliklari va fizik kattaliklarni o'lchash birliklarining harf belgilari matnda
faqat bo'sh joy bilan ajratilgan sonli qiymatlar bilan qo'llaniladi (masalan: 5 dona, 10
MB). Matematik belgilarning belgilari +, -, <,>, =,   ,:, / ikkala tomondan bo'sh joylar
bilan ajratilgan. Masalan: a + b = c, d <c, a    b.
Axborot manbalariga havolalar arabcha raqamlar bilan raqamlangan va tirnoqli
matn   oxirida   kvadrat   qavslarga   joylashtirilgan   (havolalar   soni   kamida   beshta   bo'lishi
kerak). Raqamlarga, formulalarga, jadvallarga va ilovalarga havolalar kurs ishlarining
matni   davomida   doimiy   ravishda   raqamlanishga   ega   bo'lishi   kerak,   ular   qavs   ichida
berilgan, masalan: (1-rasm), (3-jadval), formulalar (1) - (3), (Ilova) .) A).
Matnda   keltirilgan  manbalar   va  adabiyotlar   havolalari   orqali  murojaat  qilinadi.
Ishoratlar   nafaqat   to'g'ridan-to'g'ri   iqtibos   keltirganda,   balki   kurs   ishining   muallifi
hujjat   yoki   bayonotning   matnidan   iqtibos   keltirganda,   shuningdek,   yangi   faktlar,
raqamli materiallar va o'z so'zlaringiz bilan aytilgan boshqa ma'lumotlar keltirilganda
ham   amalga   oshiriladi.   Ma'lumotlar   ro'yxatining   namunasi   B   ilovasida   keltirilgan.
Dars ishi alohida papkada papka bilan birga  beriladi. Varaqlar fayllarga joylashtiriladi
yoki to'ldiriladi.
1.3. Kurs ishining strukturaviy rasmiylashtirish
Tushuntirish   yozuvida   bo'limlar,   kichik   bo'limlar,   paragraflar,   paragraflar   va
paragraflar mavjud.
Bo'lim  - bo'linishning birinchi bosqichi, seriya raqami va sarlavhasi bor.
Kichik bo'lim  - bo'limning bir qismi, bo'lim raqami va pastki qismning seriya raqami
va sarlavhadan iborat seriya raqamiga ega.
Band   -   bo'lim   yoki   pastki   qismning   pastki   qismi   raqami   va   buyumning   seriya
raqamidan iborat seriya raqami. Sarlavha bo'lishi mumkin.
Paragraf   - paragrafning qismi, paragraf raqami va kichik bandning seriya raqamidan
iborat seriya raqamiga ega. Sarlavha bo'lishi mumkin.
Paragraf  - bu raqam va sarlavha bo'lmagan matnning mantiqiy tanlangan qismi. O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishiBo'lim   nomlari   CAPITAL   (bosh   harf)   bilan   ajratiladi   va   bo'lim   nomlari   kichik
harflar   bilan   yoziladi.   Matn   va   bo'limlar   (kichik   bo'limlar)   nomi   o'rtasida   bitta   qator
oralig'i (bitta bo'sh satr) bo'lishi kerak. Bo'lim sarlavhalarini va kichik bo'limlarni qalin
qilib belgilashingiz mumkin. Kursiv shriftdan foydalanish mumkin emas.
Har   bir   dastur   yangi   sahifadan   arab   raqamlarida   ko'rsatilgan   raqam   bilan
boshlanishi   kerak.   Raqam   sarlavhasi   bosh   harf   bilan   yozilgan.   Bitta   ilova
raqamlanmagan.   Ilovada   tematik   sarlavha   bo'lishi   kerak,   unda   kichik   harflar   bilan
yoziladi (birinchi bosh harf), o'rtada joylashgan, raqamlash sarlavhasidan bo'sh chiziq
bilan ajratilgan.
Kurs   ishining   matni   barcha   dasturlarga   havolalarni   o'z   ichiga   olishi   kerak.   Ular
arizalarni matnda ularga murojaat qilish tartibida tartibga soladilar. O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishi2.  5G VA 4G TARMOQLARI 
2.1 5G va 4G tarmoqlari haqida umumiy ma’lumotlar
5G 4G dan farq qiladi
Uyali aloqa tarmog'ining yangi turi, agar u qaysidir ma'noda mavjudlaridan tubdan
farq qilmasa, yangi bo'lmaydi.  5G-ning 4G tarmoqlari qila olmaydigan narsalarga 
erishish uchun noyob radiochastotalardan foydalanishi asosiy farqlardan biridir.
Radiochastota spektri yuqori chastotalarga ko'tarilayotganda har birining o'ziga 
xos xususiyatlari bilan ajralib turadigan diapazonlarga bo'linadi. 4G tarmoqlari 6 
gigagertsdan past chastotalardan foydalanadi, ammo 5G 30 gigagertsdan 300 
gigagertsgacha juda yuqori chastotalardan foydalanadi.
5G spektri va chastotalari: Siz bilishingiz kerak bo'lgan hamma narsalar
Ushbu yuqori chastotalar bir necha sabablarga ko'ra juda yaxshi, eng muhimi 
tezkor ma'lumotlarning ulkan imkoniyatlarini qo'llab-quvvatlashidir. Ular nafaqat 
mavjud uyali ma'lumotlarga aralashib qolishadi va kelajakda tarmoqli kengligi 
talablarini oshirish uchun ham foydalanishlari mumkin, ular' shuningdek, juda 
yo'naltirilgan va boshqa simsiz signallarning yonida shovqin yaratmasdan 
foydalanishlari mumkin. Bu hatto Internetga kirishni talab qilmaydigan joylarda 
radio to'lqinlarini nurlantirish uchun energiya va quvvatni behuda sarflaydigan, 
ma'lumotlarni har tomonga otib yuboradigan 4G minoralardan juda farq qiladi. 5G
shuningdek qisqa to'lqin uzunliklaridan foydalanadi, ya'ni antennalar mavjud 
antennalarga qaraganda ancha kichik bo'lishi mumkin va shu bilan birga aniq 
yo'nalishni boshqarishni ta'minlaydi. Bitta tayanch stantsiya ko'proq yo'naltirilgan 
antennalardan foydalanishi mumkinligi sababli, 5G har metr uchun 1000 dan ortiq
qurilmalarni qo'llab-quvvatlashi mumkin degan ma'noni anglatadi.4G tomonidan 
qo'llab-quvvatlanadigan narsa. Bularning barchasi shuni anglatadiki, 5G 
tarmoqlari ultrafast ma'lumotlarini juda ko'p foydalanuvchilarga etkazishi 
mumkin, bu yuqori aniqlik va kechikish bilan. Biroq, ushbu o'ta yuqori 
chastotalarning aksariyati antenna va signalni qabul qiluvchi qurilma o'rtasida 
aniq, to'g'ridan-to'g'ri ko'rish liniyasi mavjud bo'lganda ishlaydi. Bundan tashqari, 
ushbu yuqori chastotalarning ba'zilari namlik, yomg'ir va boshqa narsalarga 
osonlikcha singib ketadi, ya'ni ular uzoqqa bormaydilar. Aynan shu sabablarga 
ko'ra biz 5G ni qo'llab-quvvatlaydigan ko'plab strategik antennalarni kutishimiz 
mumkin, bu har bir xonada yoki binoda haqiqatan ham kichkina, itorga 
muhtojshahar bo'ylab joylashgan yiriklar; balki ikkalasi ham. Ehtimol, radio 
to'lqinlarini iloji boricha uzoqroq masofada 5G qo'llab-quvvatlash uchun surish  O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishiuchun ko'plab takrorlanadigan stantsiyalar bo'lishi mumkin. 5G va 4G o'rtasidagi 
yana bir farq shundaki, 5G tarmoqlari so'ralayotgan ma'lumotlarning turini 
osonroq tushunishi va foydalanilmaganda yoki ma'lum qurilmalarga past narxlarni
etkazib berishda kamroq quvvat rejimiga o'tishga qodir, ammo keyin yuqori 
darajaga o'tishi mumkin HD video kabi narsalar uchun quvvatli rejimoqim.
5G 4G dan tezroq  Tarmoqli kenglik ko'chirilishi mumkin bo'lgan ma'lumotlarning 
hajmini bildiradi (yuklangan yoki yuklab olingan) ma'lum vaqt ichida tarmoq 
orqali. Bu shuni anglatadiki, ideal sharoitda, tezlikka ta'sir qiladigan boshqa 
qurilmalar yoki shovqinlar juda kam bo'lsa, ular nazariy jihatdan tezlikni tezligini 
ta'sir qilishi mumkin. Eng yuqori tezlik nuqtai nazaridan 5G 4G dan 20 baravar 
tezroq. Bu shuni anglatadiki, 4G bilan faqat bitta ma'lumotni yuklab olish uchun 
vaqt talab qilingan (film kabi), xuddi shu narsani 5G tarmog'i orqali 20 marta 
yuklab olish mumkin edi. Bunga boshqa yo'l bilan qaraydigan bo'lsak: siz 4G 
filmning birinchi yarmini taqdim etguniga qadar 10 ga yaqin filmni yuklab 
olishingiz mumkin!
5G tezligi: raqamlarni qanday tushunish kerak  5G aminimumpeak yuklab olish 
tezligi 20 Gbit / s, 4G esa atigi 1 Gbit / s tezlikda ishlaydi. Ushbu raqamlar a kabi 
harakatlanmaydigan qurilmalarga taalluqlidirRuxsat etilgan simsiz ulanish 
(FWA)o'rtasida to'g'ridan-to'g'ri simsiz ulanish mavjud bo'lgan o'rnatishminorava 
foydalanuvchi qurilmasi. Mashinada yoki poezdda bo'lgani kabi, harakatlanishni 
boshlaganingizdan keyin ham tezlik o'zgaradi. Biroq, bu qurilmalar odatda&# 39 
tezligi deb nomlanmaydi, chunki ko'pincha tarmoqli kengligiga ta'sir qiluvchi 
ko'plab omillar mavjud. Buning o'rniga, realistik tezlikni yoki o'rtacha o'lchov 
o'tkazuvchanligini ko'rish muhimroq.
5G' hali keng tarqalgan emas, shuning uchun biz takrorlangan real hayot 
tajribalari haqida fikr bildira olmaymiz, lekin u allaqachon bir necha bor sinovdan 
o'tgan va doimiy ravishda 100 Mbit / s tezlikda yuklab olish tezligini doimiy 
ravishda ko'rsatib turadi (kamidaUydagi 5G Verizon&xizmatima'lumotlarni 1 
Mbit / s gacha 300 Mbit / s tezlikda etkazib beradi!). Tezlikka ta'sir qiladigan juda 
ko'p o'zgaruvchilar mavjud, ammo 4G tarmoqlari ko'pincha o'rtacha 10 Mbit / s 
dan kamni tashkil etadi, bu 5G ni real dunyoda 4G dan kamida 10 baravar 
tezlashtiradi.
4G qila olmaydigan 5G nima qilishi mumkin?  Ularning ishlashidagi keskin 
farqlarni hisobga olgan holda, 5G kelajakka yangi yo'l ochayotgani aniqmobil 
qurilmalarva aloqa, lekin bu aslida siz uchun nimani anglatadi? 5G sizga  O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishiyuborishga imkon beradimatnli xabarlar, telefon orqali qo'ng'iroq qilish, 
Internetda ko'rish va videolarni uzatish. Aslida, siz 5G-da bo'lganingizda, 
Internetda hozirda telefoningizda qilayotgan biron bir narsa olib qo'yilmaydi - ular
yaxshilanadi. 5G hamma narsani o'zgartiradi ... Yo'q, haqiqatan ham! Veb-saytlar 
tezroq yuklanadi, avval avtomatik ravishda ishga tushirilgan videolar (afsuski?) 
Ham tezroq yuklanadi, onlayn multiplayer o'yinlar orqada qolishni to'xtatadi, siz' 
foydalanganda silliq va real videoni ko'rasizSkypeyokiFaceTime, va boshqalar.
5G shunchalik tezkorki, hozirda Internetda qilayotgan barcha ishlaringiz bir zumda
bo'lib tuyuladi. Agar siz tugatsangizkabelingizni almashtirish uchun uyda 5G dan 
foydalanish, siz tarmoqli kengligi muammosiz bir vaqtning o'zida ko'proq 
qurilmangizni Internetga ulashingiz mumkinligini bilib olasiz. Uydagi ba'zi Internet 
ulanishlari shunchalik sustki, ular bugungi kunda chiqadigan barcha o'zaro bog'liq 
texnologiyalarni qo'llab-quvvatlamaydilar. Uydagi 5G sizga ulanish imkonini 
beradismartfon, simsiz termostat, video o'yin konsoli,aqlli qulflar,virtual haqiqat 
eshitish vositasi,simsiz xavfsizlik kameralari,planshetva noutbuk hammasi bir 
xilyo'riqnomabarchasi bir vaqtning o'zida ishlayotganda ular ishlashni to'xtatadi 
deb xavotirlanmasdan. 4G tobora ko'payib borayotgan mobil qurilmalar uchun 
barcha ma'lumotlarni etkazib berishda muvaffaqiyatsizlikka uchragan joyda, 5G 
aqlli svetoforlar, simsiz sensorlar, uyali aloqa kabi ko'plab Internet-texnologiyalar 
uchun havo yo'llarini ochadi.kiyiladigan narsalarva avtomashinalar bilan aloqa 
qilish. Qabul qiladigan transport vositalariGPSkabi yo'lda harakatlanishda yordam 
beradigan ma'lumotlar va boshqa ko'rsatmalardasturiy ta'minotyangilanishlar yoki
tirbandlik to'g'risida ogohlantirishlar va boshqa real vaqtda ma'lumotlar, tezkor 
Internet har doim yuqori bo'lishini talab qiladi - bularning hammasi 4G tarmoqlari 
tomonidan qo'llab-quvvatlanishi mumkin deb o'ylash haqiqatan ham&# 39 emas.
5G ma'lumotni 4G tarmoqlariga qaraganda tezroq tashiy oladiganligi sababli, u 
ko'proq xom, siqilmagan ma'lumot uzatishni ko'rishni kutish imkoniyatidan 
tashqarida emas. Natijada,&# 39 ni qo'lga kiritganligi sababli ma'lumotdan tezroq 
foydalanish imkoniyati mavjud, chunki uni ishlatishdan oldin siqib qo'ymaslik 
kerak.
5G qachon chiqadi?  Siz 5G tarmog'ini hozircha hamma joyda ishlata olmaysiz, 
chunki aksariyat kompaniyalar uchun tarqatish hali ham boshlanmoqda. Siz 5G-ni 
aholi zich joylashgan joylarda olishingiz mumkin, ammo ko'p shaharlarda yoki 
qishloq jamoalarida emas. Agar sizda bo'lsa ham, bu degani5G telefoni, 
mamlakatning ulkan hududlari mavjud, u erda siz' 5G darajasidagi xizmatni 
ololmaysiz. 5G muammolari: nima uchun bu' tezroq tarqalib ketmaydi O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishi5G-ning chiqarilish sanasi har bir provayder yoki mamlakat uchun belgilanmagan, 
ammo ko'pchilik uni taqdim etishni boshlagan va 2020 yilgacha davom etadi.
AQShda,Verizon-ning ikkita 5G xizmati mavjudtanlangan shaharlarda mavjud 
bo'lgan. Xuddi shu narsa GG amp; T' ning 5G xizmatida, Sprint' vaT-Mobile-dan 
5G, bularning barchasi bir nechta joylarda ishlatilishi mumkin. Qarang5G AQShga 
qachon keladi?vaDunyo bo'ylab 5G mavjudligianiq ma'lumot uchun.
2.2. 5G tarmog‘ini joriy etish bilan bog‘liq asosiy muammolar tahlili
5G uchun radioulanish tarmoqlari Bugungi kunda amaldagi 4G mobil tarmoqlar 
makrosotaga asoslangan. Ammo keng geografik o‘rinni egallagan makrosotalar, 
5G da qo‘llanishi zarur bo‘lgan zich tarzda qoplanishi, kechikishlar vaqtining kam 
bo‘lishini va yuqori o‘tkazuvchanglik xususiyatiga ega bo‘lishini ta’minlashi qiyin 
(1-rasm). 5G tarmog‘idan talab etiladigan, zich tarzda qoplash va yuqori 
o‘tkazuvchanglik xususiyatini ta’minlash uchun, simsiz aloqa operatorlari 4G  
radioulanish tarmoqlariga (RAN) xarajatlarni investitsiyalashmoqda, ayniqsa kichik
sotalarni qoplashni, aholi zich joylashgan shahar tumanlarda amalga 
oshirishmoqda. Geografik joylashuv bo‘yicha kichik sotalar makrosotalarga 
nisbatan, katta oraliqlarni qoplamaganligi bilan ushbu sotalarda tarmoq 
qoplanishini ancha yaxshi yuz beradi va o‘tkazuvchanglik xususiyati va xizmat 
ko‘rsatish sifati ham makrosotaga nisbatan ancha yaxshi (2-rasm). O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishi1- rasm . 5 G   ni   qo ‘ llashda   o ‘ tkazuvchanglik   qobiliyati   va   kechikish   uchun  
qo ‘ yilgan   talablar
Kichik   sotalarni   tarqatish , 4 G   tarmog ‘ ining   o ‘ tkazuvchanlik   xususiyatini   oshirib  
giga   qolmasdan , 5 G   tarmoqlarining   va   yangilangan   harakatlanuvchi   kengpolosali  
aloqa   xizmatlari   uchun   asos   sifatida   qo ‘ llaniladi .  Simsiz   aloqaning   ba ’ zi  
operatorlari   o ‘ tkazuvchanglik   xususiyatni   orttirish   va   o ‘ zlarining  4 G   tarmoqlarini  
qoplash   uchun   hozirda   kichik   sotlarani   qo ‘ llashmoqda ,  ayniqsa   zich   shahar  
tuzilishida .
2-rasm. Katta va kichik sotali tarmoqlar.
Kichik sotalar qo‘shimcha spektrni ajratmasdan o‘tkazuvchanlik xususiyatni 
orttirish   imkoniga   ega   va   bu   spektr   yetishmasligida   hamda   chastota   spektrining
uncha   katta   bo‘lmagan   hajmida   operatorlar   uchun   qulay   hisoblanadi.   Bundan
tashqari, harakattagi 4G tarmoqlari sifatini oshirish maqsadida zich tuzilishga ega
shahar tumanlarda kichik sotalarni tarqatish 5G quyiladigan yuqori talablarni va
yangilangan   harakatlanuvchi   kengpolosali   aloqa   xizmatlarining   dastlabki
imkoniyatlarini amalga oshirishga yordam beradi. Kichik sotalar to‘liq qamtishni
ta’minlaganlikdan,   ularning   antennalarini   kucha   tuzilishiga   moslashgan   holda
o‘rnatish   zarur   (avtobus   bekatlarida,   yorug‘lik   pog‘onalarida,   svetoforlarda).
Odatda   ularning   yonida   operatorning   radioapparaturasi,   o‘z   ulanish   manbai   va O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishiulanish   vositasi   joylashgan   maxsus   quti   joylashadi.   2-rasmda   ko‘cha   chirog‘i
pog‘onasida o‘rnatilgan anten tizim va maxsus quti ko‘rsatilgan.
3-rasm. Kichik sotani ta’minlovchi antenna tizimi va ko‘cha shkafiga misol 
Keng   o‘lchamli   MIMO   (kanallar   ko‘pligi   kirish/kanallar   ko‘pligida   chiqish)
tizimlari   yuzlab   hattoki   minglab   antennalarga   ega,   va   bu   ma’lumotlarni   uzatish
tezligini   oshirib,   energiyaning   samarali   uzatilishi   uchun   zarur   bo‘lgan,   nurning
yuzaga   kelishini   ta’minlaydi.   Keng   o‘lchamli   MIMO   tizimlari   spektral
samaradorlikni   orttiradi   hamda   kichik   sotalarning   zich   tarzda   tarqatilishi
hisobidan,   5G   texnologiyasi   tarafidan   taqdim   etiladigan,   o‘tkazuvchanlik
xususiyati imkoniyatlarini qanoatlandirishni ta’minlaydi. 
5G da bazaviy tarmoqlar 
5G tarmog‘ining asosiy afzalliklaridan biri aloqa liniyasining moslashuvchanligi. 
Bunday   moslashuvchanlik,   tarmoqni   tarmoqning   dasturiy   ta’minoti   va   bazaviy
qurilmasi   vazifasi   ajratiladigan,  tarmoqning  dasturlashtirilish   darajasiga   bog‘liq.
Tarmoq   funksiyalari   virtualizatsiyasi   (NFV)   hisobidan   amalga   oshiriladigan,
tarmoqni  dasturlashtirish,   dasturlashtirilgan  parametrlarda  tarmoqni   tashkil  etish
(SDN),   tarmoqni   kesimga   ajratish   va   bulutli   RAN   tizimi,   innovatsiyalarni   joriy
etishni   tezlashtirish   va   harakatlanuvchi   tarmoqlarning   yangilanish   tempini O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishirivojlantirishga  yo‘naltirilgan [8]. •  NFV  tayyor  standart   qurilmada  ishlaydigan,
DT   ning   virtuallashtirilgan   nusqalaridagi,   tarmoqlararo   ekran,   yuklamalarni
tenglashtirish   va   marshrutizatorlar   singari,   maxsus   qurilmalarda   bajariladigan,
tarmoq   funksiyalarini   almashtiradi   va   bu   tarmoqni   o‘zgartirish   hamda
modernizatsiyalashdagi bahoni pasaytiradi. 
SDN   real   vaqt   rejimida   tarmoq   elementlarining   dinamik   rekonfiguratsiyasini
amalga oshirishni ta’minlaydi hamda dasturiy ta’minot yordamida 5G tarmog‘ni
boshqarish   imkoniyatini   ta’minlash   bilan,   tarmoqning   o‘tkazuvchanglik
xususiyatini va xizmat ko‘rsatish sifatini oshiradi.
• Tarmoqni kesimga ajratish har hil RAN ni va foydalanuvchilarning 
belgilangan   segmenti   uchun   xizmatning   bir   nechta   turini   ta’minlaydigan   fizik
tarmoqni   bir   nechta   virtual   tarmoqga   (mantiqiy   segmentga)   ajratadi   va   ushbu
yondoshuv   aloqa   kanalining   ancha   samarali   foydalanilishiga   muvofiq,
tarmoqning qurilishi uchun sarflanadigan xarajatlarni kamaytiradi. 
  C-RAN   5G   tarmog‘ini   harakatlandirish   uchun   o‘ta   zarur   bo‘lgan   texnologiya.
Radiotarmoqning   bulutli   arxitekturasiga   ega   bo‘lgan   ushbu   tizimda,
harakatlanuvchi   aloqaning   bazaviy   stansiyalaridagi   signallarning   bo‘lishtirilgan
tarzdagi   qayta   ishlanishi   moduli   o‘rniga,   markazlashtirilgan   protsessor   bilan
moslashtirilgan virtualizatsiya texnologiyasi qo‘llaniladi va bu usul kichik sotalar
asosida   zich   mobil   tarmoqlariga   sarflanadigan   xarajtalrni   kamaytiradi.   So'nggi
yillarda   Telefonica   Argentina,   Meksika   va   Peruda   5G   ga   tayyorgarlik   ko'rishda
o'zining asosiy SDN/NFV tarmog'ini virtualizatsiya qilishga e'tibor qaratdi (2.1-
rasm).   Texnologik   yangilanishlar   sirasiga   5G   tarmoqlari   uchun   zarur   bo‘lgan,
orttirilgan spektral samaradorlikni va uzatishning yuqori tezligini ta’minlaydigan,
signallarni   kodlashtirish   metodi   kiradi.   Bundan   tashqari   real   vaqt   rejimida
ishlaydigan   ilovalar   va   kechikishlarga   yuqori   sezuvchanglikga   ega
qo‘llanmalarda   periferik   hisoblashlar   ancha   ahamiyatga   ega.   Periferik
hisoblashlar   talab   darajasi   yuqori   bo‘lgan   ilova   va   qo‘llanmalar   uchun   qisqa
to‘qtashlar   hisobidan   hisoblash   imkoniyatini   taqdim   etish   bilan,   ma’lumotlarni
foydalanuvchi   qurilmasiga   yaqinlashtiradi.   Bu   ma’lumotlarning   to‘liq   yetib O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishiborishini  ta’minlash bilan birga, transport xarajatlarini kamaytiradi hamda trafik
yo‘nalishini optimizatsiyalash imkoniga ega. 
3. Global kompyuter tarmoqlarining texnologiyalari.
Global kompyuter tarmoqlari turli mamlakatlarda, turli qit'alarda joylashgan
abonentlarni birlashtiradi, ya’ni global tarmoq – dunyoning ixtiyoriy davlatidagi
kompyuterlarni o’zida birlashtirish imkoniniga ega bo’lgan tarmoq.
Abonentlar   orasida   aloqa   bunday   tarmoqlarda   telefon   aloqa   liniyalarda,
radioaloqa   va   sputnik   aloqa   tizimlari   asosida   amalga   oshiriladi.   Tarmoqda
axborotni ishlab chiqaruvchi va undan foydalanuvchi ob'ektlar tarmoq ob'ektlari
deyiladi.   Tarmoq   ob'ektlari   alohida   kompyuter,   kompyuterlar   kompleksi,   ishlab
chiqarish robotlari va boshqalar bo’lishi mumkin.  
Axborotlarni   territorial   joylashuviga   ko’ra   kompyu ter   tarmoqlarini   uchta
asosiy sinfga bo’lish mumkin: global tarmoqlar, regional (mintaqaviy) tarmoqlar,
lokal   (mahalliy)   tarmoqlar.   Mintaqaviy   kompyuter   tarmoqlari   bir-biridan   ancha
uzoqda   joylashgan   biror   mintaqaga   tegishli   abonentlarni   birlashtiradi.   Masalan,
biror   shahar   ichidagi   yoki   iqtisodiy   regionda   yoki   alohida   bir   mamlakatda
joylashgan abonentlarni birlashtiruvchi tarmoq.
3.1 Lokal va global tarmoq
Lokal   (mahalliy)   tarmoq   kichik   bir   hududda   joylashgan   abonentlarni
birlashtiradi,   ya’ni   lokal   tarmoqlar   bir   binoda   yoki   bir   –   biriga   yaqin   binolarda
joylashgan   kompyuterlarda   o’zaro   axborot   almashish   imkonini   beruvchi   tarmoq
hisoblanadi.   Bunday tarmoq odatda aniq bir joyga bog’langan bo’ladi. Masalan,
biror   korxona   yoki   tashkilotga.   Mahalliy   tarmoqning   uzunligini   2—3   km   bilan
cheklash   mumkin.   Bunday   tarmoqlarda   axborot   almashinish   aloqa   kabellari
(ba’zan,   telefon   tizimi   yoki   radiokanal)   orqali   amalgam   oshiriladi.   Bunda
foydalanuvchilar   tarmoqqa   ulangan   kompyuterlardagi   ma’lumotlarni O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishiayirboshlash   va   dastur,   chop   etish   qurilmasi,   modem   va   boshqa   qurilmalardan
birgalikda foydalanish imkoniyatiga ega bo’lishadi.  
 Marshrutlash bu - kerakli manzilga axborot blokini uzatish yo’lini aniqlash
jarayonidir.
 Seleksiyalash – tegishli manzildagi axborotni saralash demakdir.
 Kompyuter   tarmoqlari   server   (yoki   xizmatchi   kompyuter),   konsentrator
(HUB), axborot uzatish kabellari va modemdan tashkil topadi.
 Server – tarmoq ishini ta’minlovchi maxsus kompyuter.
 Konsentrator   (HUB)   –   tarmoqda   kompyuterlarni   o’zaro   axborot
almashinuvini ta’minlovchi maxsus qurilma.
 Axborotni   uzatish   kabellari   –   tarmoqda   axborotni   bir   kompyuterdan
boshqasiga uzatishga xizmat qiladi.
 Modem   –   axborotni   kompyuterdan   uzatish   kabeliga   o’tkazuvchi   maxsus
elektron qurilma.  Modem “modulator” va “demodulator” so’zlari birlashmasidan
hosil bo’lgan.  
Global ,   mintaqaviy   va   mahalliy   tarmoqlar   birlashmasi   ko ’ p   tarmoqli
ierarxiyani   tashkil   etish   imkonini   beradi .   Masalan ,   Internet   kompyuter   tarmog ’ i
keng   tarqalgan ,   ommaviylashgan   global   kompyuter   tarmog ’ idir ,   ya ’ ni   Internet   –
bu   mihglab   local   va   mintaqaviy   kompyuter   tarmoqlarini   bir   butun   qilib
birlashtiruvchi   butun   dunyo   kompyuter   tarmog ’ i .   Uning   tarkibiga   erkin   ravishda
birlashgan   tarmoqlar   kiradi .   Internet   alohida   tarmoqlarni   birlashtirgan.   Shuning
uchun   u   katta   imkoniyatlarga   ega.   O’zining   shaxsiy   kompyuteri   orqali
Internetning   ixtiyoriy   abonenti   axborotni   boshqa   shaharga   uzatishi,   Vashington
kongressi  kutubxonasidagi  adabiyotlar   katalogini   ko’rib  chiqishi,  Nyu-Yorkdagi
metropoliten   muzeyining   eng   so’nggi   ko’rgazmasining   rasmlari   bilan   tanishib
chikishi,   tarmoqga   ulangan   abonentlar   bilan   konferentsiyada   yoki   o’yinda
ishtirok   etishi   mumkin.   Internetning   asosiy   yacheykasini   mahalliy   kompyuter
tarmoqlari   tashkil   etadi.   Elektron   aloqa   –   bu   internetning   eng   ko’p   xizmat
ko’rsatish   turi   bo’lib,   ma’lum   elektron   manzilga   axborotni   elektron   usulda
uzatish vositasidir. O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishi3.4. Tarmoq turlari
Axborotni bir kompyuterdan ikkinchi kompyuterga uzatish muammosi hisoblash
texnikasi paydo bо‘lgandan beri mavjuddir. Axborotlarni bunday uzatish alohida
foydalanilayotgan   kompyuterlarni   birgalikda   ishlashini   tashkil   qilish,   bitta
masalani   bir   necha   kompyuter   yordamida   hal   qilish   imkoniyatlarini   beradi.
Bundan   tashqari   har   bir   kompyuterni   ma’lum   bir   vazifani   bajarishga
ixtisoslashtirish va kompyuterlarning resurslaridan birgalikda foydalanish, hamda
kо‘pgina   boshqa   muammolarni   ham   hal   qilish   mumkin   bо‘ladi.   Oxirgi   vaqtda
axborotlarni almashish usullari va vositalarini kо‘p turlari taklif qilinmoqda: eng
oddiyi   fayllarni   disklar   yordamida   kompyuterdan   kompyuterga   о‘tkazishdan
tortib,   to   butun   dunyo   kompyuterlarini   birlashtira   olish   imkoniyatini   beradigan
Internet tarmog‘igacha.
Kompyuterlarni mahalliy tarmoqga ulashning uch ko’rinishi mavjud:
— halqasimon;
— shinali;
— yulduzsimon.
Kompyuter   tарmоg‘i   topologiyasi   (yaxlitlash,   qiyofalash,   tuzilish)   deganda
tarmoq   kompyuterlarini   bir-biriga   nisbatan   fizik   joylashtirish   va   ularni   aloqa
liniyalari bilan ulashi tushiniladi. Takidlash muhimki, topologiya tushunchasi eng
avval   lokal   tarmoqlarga   tegishli   bo‘lib,   ularda   aloqalar   tuzulishini   oson
ko‘rishimiz mumkin.
«Shina»   topologiyasi   (ba’zi   hollarda   «umumiy   shina»   ham   deb   ataladi)   о‘z
tashkiliy   qismi   bilan   tarmoq   kompyuter   qurilmalarining   bir   turda   bо‘lishini   va
barcha abonentlar teng huquqligini taqazo qiladi. Bunday ulanishda kompyuterlar O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishiaxborotni   faqat   navbat   bilan   uzata   oladilar,   chunki   aloqa   yо‘li   bitta.   Aks   holda
uzatilayotgan   axborot   ustma-ust   bо‘lishi   natijasida   о‘zgaradi   (konflikt,   kolliziya
holatlari).   Shunday   qilib,   bu   turdagi   axborot   almashinuvi   yarim   dupleks   ish
tartibida   amalga   oshiriladi   (half   duplex),   almashinuv   bir   vaqtning   о‘zida   emas,
navbat bilan ikki yо‘nalishda ham amalga oshiriladi.
«Shina»   topologiyasida   markaziy   abonent   bо‘lmagani   uchun   ishonchliligi
boshqa   topologiyaga   nisbatan   yuqoridir.   Markaziy   kompyuter   ishdan   chiqqan
holatda, boshqarilayotgan sistema ham о‘z vazifasini bajarishdan tо‘xtaydi. Shina
tarmog‘iga yangi abonentlarni qо‘shish ancha oddiy va yangi foydalanuvchilarni
tarmoq ishlab turgan vaqtda ham qо‘shish mumkin.
Shina topologiyasi
Dupleks (lat. Duplex — ikki tomonlama) - qabul qiluvchi qurilmalar (modemlar,
radiolar, telefon apparatlari va boshqalar) yordamida aloqa qilish usuli. Dupleks
aloqa usulini amalga oshiradigan qurilma istalgan vaqtda ma'lumotlarni  uzatishi
va qabul qilishi mumkin. Uzatish va qabul qilish qurilma tomonidan bir vaqtning
o'zida ikkita jismoniy ajratilgan aloqa kanallari orqali amalga oshiriladi (alohida
o'tkazgichlar uchun, ikki xil chastotalarda va boshqalar, vaqtni taqsimlash bundan
mustasno   —   navbatma-navbat   uzatish).   Dupleks   aloqaning   misoli   oddiy
telefonda   ikki   kishining   suhbatidir:   aloqa   sessiyasining   har   bir   tomoni   istalgan
vaqtda o'z muxbirini gaplashishi va tinglashi mumkin. Dupleks aloqa usuli ba'zan
to'liq   dupleks   (ingl.   Full-duplex);     yarim   dupleks   va   simpleks   aloqa   ajralib
turadi.Yarim   dupleksni   amalga   oshirish   (ingl.   Half-duplex)   aloqa   usuli   qurilma O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishibir   vaqtning   o'zida   ma'lumotni   uzatishi   yoki   qabul   qilishi   mumkin.   Yarim
dupleks   aloqaning   misoli   —   radio   orqali   suhbat:   muxbirlarning   har   biri   bir
vaqtning o'zida gapiradi yoki tinglaydi.
Repiter o’zi nima ?
Ma'lumotlarni   tashishning   har   qanday   texnologiyasi   oldida   turgan   birinchi
vazifalardan   biri   bu   ularni   iloji   boricha   uzoq   masofaga   uzatish   qobiliyatidir.
tashqi muhit bu jarayonga cheklov qo'yadi - ertami-kechmi signal kuchi pasayadi
va qabul qilish imkonsiz bo'ladi. Ammo bundan ham muhimroq narsa shundaki,
"signal shakli" buziladi — unga ko'ra signal  kuchining oniy qiymati vaqt o'tishi
bilan   o'zgaradi.   Bu   signal   uzatiladigan   simlarning   o'z   sig'imi   va   induktivligiga
ega   bo'lishi   natijasida   yuzaga   keladi.   Bunday   muammolarni   hal   qilishda
repiterdan   foydalanamiz.   Takrorlovchi   (takrorlovchi,   ingliz   tilidan.   Repeater)   -
tarmoqqa   ulanish   masofasini   oshirish   va   uni   bir   segmentdan   tashqariga
kengaytirish   yoki   elektr   signalini   birma-bir   takrorlash   orqali   ikkita   tarmoqni
tashkil qilish uchun mo'ljallangan tarmoq uskunalariga aytiladi. Bir portli va ko'p
portli repiter mavjud. O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishi«Yulduz» topologiyasi - bu markazi aniq mavjud topologiya bо‘lib, bu markazga 
barcha  foydalanuvchilar ulanadi. Barcha axborot almashinuvi faqat markaziy 
kompyuter orqali amalga oshiriladi, shuning uchun u tarmoqqa xizmat kо‘rsatadi 
va bu kompyuterning yuklamasi juda yuqoridir. 
Markaziy kompyuterning tarmoq qurilmalari tashqi abonentlarning qurilmalariga 
nisbatan keskin kо‘p bо‘ladi. Odatda aynan markaziy kompyuter eng kо‘p 
quvvatga ega bо‘ladi, sababi axborot almashish vazifasini boshqarish faqat shu 
kompyuter orqali amalga oshiriladi.
 
Topologiy
a turi Afzalikllari Kamchiliklari
Shina Kabelning   iqtisodiy   iste'moli.
Nisbatan   arzon   va   ishlatish   uchun
qulay   uzatish   muhiti.   Oddiylik,
ishonchlilik.   Osonlik   bilan
foydalanuvchilar   soni   oshirish
mumkin. Katta   miqdordagi   trafik   bilan   tarmoq
o'tkazuvchanligi   pasayadi.   Kabelning
ishlamay   qolishi   ko'plab
foydalanuvchilarning ishini to'xtatadi.
Halqa Barcha   kompyuterlar   teng   kirish
huquqiga  ega.  Foydalanuvchilar  soni
ishlashga sezilarli ta'sir ko'rsatmaydi Bitta   kompyuterning   ishlamay   qolishi
butun   tarmoqni   o'chirib   qo'yishi
mumkin.   Tarmoq   konfiguratsiyasini
o'zgartirish   butun   tarmoqni
to'xtatishni talab qiladi O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishiYulduz  Yangi   kompyuterlarni   qo ' shish
orqali   tarmoqni   o ' zgartirish   oson .
Markazlashtirilgan   nazorat   va
boshqarish.   Bitta   kompyuterning
ishlamay   qolishi   tarmoqning
ishlashiga ta'sir qilmaydi Markaziy   tugunning   ishdan   chiqishi
butun tarmoqni ishdan chiqaradi O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishi3. HISOBIY QISM
3.1   Ethernet   va   FastEthernet   asosidagi   kompyuter   tarmog'i   va   uning
samaradorligini hisoblash tartibi  
Birinchi   m а h а lliy   t а rm о ql а r   p а yd о   bo‘lg а n   v а qtd а n   b е ri   yuzl а b   turli   х il   t а rm о q
t ех n о l о giyal а ri   yar а tildi,   l е kin   k е ng   miqyosd а   t а nilib,   t а rq а lg а n   t а rm о ql а r   bir
n е ch а gin а   хо l о s.  T а niqli   firm а l а r  bu  t а rm о ql а rni  q о ‘ll а b-quvv а tl а shl а rig а   v а   yuq о ri
d а r а j а d а   ul а rni   ish   f ао liyatini   t а shkiliy   t о m о nl а rini   st а nd а rtl а shg а nig а   nim а   s а b а b
bo‘ldi. Bu t а rm о q qurilm а   v а   uskun а l а rini ko‘p ishl а b chiq а rilishi  v а   ul а rning n а r х i
p а stligi,   b о shq а   t а rm о ql а rg а   q а r а g а nd а   ustunligini   t а ’minl а di.   D а sturiy   t а ’min о t
v о sit а l а rini ishl а b     chiq а ruvchil а r h а m   а lb а tt а   k е ng t а rq а lg а n qurilm а   v а   v о sit а l а rg а
mo‘lj а ll а ng а n   m ах sul о tl а rini   ishl а b   chiq а r а dil а r.   Shuning   uchun   st а nd а rt   t а rm о qni
t а nl а g а n   f о yd а l а nuvchi   qurilm а   v а   d а sturl а rni   bir-biri   bil а n   m о s   tushishig а   to‘liq
k а f о l а t v а  ish о nchg а  eg а  bo‘l а di.
H о zirgi   v а qtd а   f о yd а l а nil а dig а n   t а rm о q   turl а rini   k а m а ytirish   t е nd е ntsiyasi
kuch а ym о qd а .   S а b а bl а rid а n   bitt а si   shund а n   ib о r а tki,   m а h а lliy     t а rm о ql а rd а   ах b о r о t
uz а tish   t е zligini   100   v а   h а tt о   1000   Mbit/s   g а   y е tk а zish   uchun   eng   yangi
t ех n о l о giyal а rni   ishl а tish   v а   jiddiy,   ko‘p   m а bl а g‘   t а l а b   qil а dig а n     ilmiy-t а dqiq о t
ishl а rini   а m а lg а   о shirish k е r а k. T а biyki  bund а y ishl а rni  f а q а t  k а tt а   firm а l а r   а m а lg а
о shir а   о l а dil а r   v а   ul а r   o‘zi   ishl а b   chiq а r а dig а n   st а nd а rt   t а rm о ql а rni   q о ‘ll а b-
quvv а tl а ydil а r.   Shuningd е k   ko‘pchilik   f о yd а l а nuvchil а rd а   q а ysidir   t а rm о ql а r
o‘rn а tilg а n   v а   bu   qurilm а l а rni   bird а nig а ,   b а t а m о m   b о shq а   t а rm о q   qurilm а l а rig а
а lm а shtirishni   h ох l а m а ydil а r.   Shuning   uchun   yaqin   k е l а j а kd а   butkul   yangi
st а nd а rtl а r   q а bul   qilinishi   kutilm а ydi   а lb а td а .   B о z о rd а   st а nd а rt   l о k а l   t а rm о ql а rning
turli   t о p о l о giyali,   turli   ko‘rs а tgichlil а ri   jud а   ko‘p,   f о yd а l а nuvchig а   t а nl а sh
imk о niyati   k е ng   miqyosd а   m а vjud.   L е kin   u   yoki   bu   t а rm о qni   t а nl а sh   mu а mm о si
b а ribir q о lg а n. D а sturiy v о sit а l а rni o‘zg а rtirishg а  q а r а g а nd а  (ul а rni  а lm а shtirish jud а
о s о n)   t а nl а ng а n  qurilm а l а r   ko‘p   yil   х izm а t   qilishi   k е r а k,  chunki   ul а rni   а lm а shtirish
n а f а q а t ko‘p m а bl а g‘ t а l а b qilishd а n t а shq а ri, k а b е ll а r yotqizilish v а   k о mpyut е rl а rni
o‘zg а rtirish,   n а tij а d а   butun   t а rm о q   tizimini   o‘zg а rtirishg а   to‘g‘ri   k е lishi   mumkin.
Shuning uchun tаrmоq qurilmаsini tаnlаshdа yo‘l quyilgаn хаtоlik, dаsturiy tаminоtni O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishitаnlаshdа   yo‘l   qo‘yilgаn   хаtоlikgа   nisbаtаn   аnchа   qimmаtgа   tushаdi.Biz   bu   bоbdа
bа’zi bir stаndаrt tаrmоqlаrni ko‘rib o‘tаmiz, bu o‘quvchini tаrmоq tаnlаshigа аnchа
yordаm   bеrаdi   dеgаn   umiddаmiz.   Stаndаrt   tаrmоqlаr   o‘rtаsidа   eng   ko‘p   tаrqаlgаn
tаrmоq   bu   Ethernet   tаrmоg‘idir.   U   birinchi   bo‘lib   1972   yildа   Xerox   firmаsi
tоmоnidаn yarаtilib, ishlаb chiqаrilа bоshlаndi. 
Tаrmоq   lоyiхаsi   аnchа   muvоfаqiyatli   bo‘lgаnligi   uchun   1980   yili   uni   kаttа
firmаlаrdаn   DEC   vа   Intel   qо‘llаdilаr   (Ethernet   tаrmоg‘ini   birgаlikdа   qо‘llаgаn
firmаlаrni   bоsh   hаriflаri   bilаn   DIX   dеb   yuritilа   bоshlаndi).   Bu   uchtа   firmаning
hаrаkаti vа qо‘llаshi  nаtijаsidа 1985 yili  Ethernet  hаlqаrо stаndаrti  bo‘lib qоldi, uni
kаttа   hаlqаrо   stаndаrtlаr   tаshkilоtlаri   stаndаrt   sifаtidа   qаbul   qilаdilаr:   802   IEEE
qо‘mitаsi   (Institute   of   Electrical   and   Electronic   Engineers)   vа   ECMA   (European
Computer   Manufactures   Association).   Bu   stаndаrt   IEEE   802.03   nоmini   оldi
(inglizchа «eight oh two dot three») IEEE 802.03 stаndаrtining аsоsiy ko‘rsаtgichlаri
quyidаgilаr: Tоpоlоgyasi – shinа; uzаtish muхiti – kоаksiаl kаbеl; uzаtish tеzligi – 10
Mbit/s;  mаksimаl   uzunligi   –  5  km;   аbоnеntlаrning  mаksimаl  sоni  –  1024  tаgаchаn;
tаrmоq qismining uzunligi  – 500 m; tаrmоqning bir qismidаgi  mаksimаl  аbоnеntlаr
soni – 100 tаgаchа; tаrmоqgа egа bo‘lish usuli – CSMA/CD, uzаtish mоdulyatsiyasiz
(mоnоkаnаl).   Jiddiy   qаrаlgаndа   IEEE   802.03   vа   Ethernet   оrаsidа   оz   fаrq   mаvjud,
lеkin ulаr hаqidа оdаtdа eslаnmаydi. 
  Ethernet   hоzir   dunyodа   eng   tаnilgаn   tаrmоq   vа   shubhа   yо‘q   аlbаttа   u   yaqin
kеlаjаkdа   hаm   shundаy   bo‘lib   qоlаdi.   Bundаy   bo‘lishigа   аsоsiy   sаbаb,   uning
yarаtilishidаn bоshlаb hаmmа ko‘rsаtgichlаri, tаrmоq prоtоkоli hаmmа uchun оchiq
bo‘lgаnligi,   shundаy   bo‘lgаnligi   uchun   dunyodаgi   judа   ko‘p   ishlаb   chiqаruvchilаr
Ethernet   qurilmа   vа   uskunаlаrini   ishlаb   chiqаrа   bоshlаdilаr.   Ulаr   o‘zаrо   bir-birigа
to‘liq   mоslаngаn   rаvishdа   ishlаb   chiqilаdi   аlbаttа.
Dаstlаbki  Ethernet tаrmоqlаridа 50 Оmli ikki turdаgi  (yug‘оn vа ingichkа)  kоаksiаl
kаbеllаr   ishlаtilаr   edi.   Lеkin   kеyingi   vаqtlаrdа   (1990   yil   bоshlаridаn)   Ethernet
tаrmоg‘ining   аlоqа   kаnаli   uchun   o‘rаlgаn   juftlik   kаbеllаridаn   fоydаlаnilgаn O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishivеrsiyalаri kеng tаrqаldi. Shuningdеk оptik tоlаli kаbеllаr ishlаtilаdigаn stаndаrt hаm
qаbul qilindi vа stаndаrtlаrgа tеgishli o‘zgаrtirishlаr kiritildi. 
1995 yili Ethernet tаrmоg‘ining tеz ishlоvchi vеrsiyasigа stаndаrt qаbul qilindi, u 100
Mbit/s   tеzlikdа   ishlаydi   (Fast   Ethernet   dеb   nоm   bеrildi,   IEEE   802.03   u   stаndаrti),
аlоqа   muхitidа   fgаn   juftlik   yoki   оptik   tоlа   ishlаtilаdi.   1000   Mbit/s   tеzlikdа
ishlаydigаn vеrsiyasi hаm ishlаb chiqаrilа bоshlаndi (Gigabit Ethernet, IEEE 802.03
z stаndаrti).  Stаndаrt   bo‘yichа  «shinа»  tоpоlоgiyasidаn  tаshqаri   shuningdеk  «pаssiv
yulduz»   vа   «pаssiv   dаrахt»   tоpоlоgiyali   tаrmоqlаr   hаm   qо‘llаnilаdi.   Bu   tаqdirdа
tаrmоqning turli qisimlаrini o‘zаrо ulаsh uchun rеpitеr vа pаssiv kоntsеntrаtоrlаrdаn
fоydаlаnish   ko‘zdа   tutilаdi   (7–rаsm).   Tаrmоqning   bir   qismi   (sеgmеnt)   bo‘lib
shuningdеk   bittа   аbоnеnt   hаm   sеgmеnt   bo‘lishi   mumkin.   Kоаksiаl   kаbеllаr   shinа
sеgmеntlаrigа   ishlаtilаdi,   to’qilgаn   juftlik   vа   оptik   tоlаli   kаbеllаr   esа   pаssiv   yulduz
nurlаri   uchun   ishlаtilаdi   (bittаli   аbоnеntlаrni   kоnsеntrаtоrgа   ulаsh   uchun).   Аsоsiysi
hоsil   qilingаn   tоpоlоgiyadа   yopiq   yo‘llаr   (pеtlya)   bo‘lmаsligi   kеrаk.   Nаtijаdа
jismоniy   shinа   hоsil   bo‘lаdi,   chunki   signаl   ulаrning   hаr   biridаn   turli   tоmоnlаrgа
tаrqаlib   yanа   shu   jоygа  qаytib   kеlmаydi   (hаlqаdаgi   kаbi).  Butun   tаrmоq   kаbеlining
mаksimаl   uzunligi   nаzаriy   jiхаtdаn   6,5   km   gа   еtishi   mumkin,   lеkin   аmаldа   esа   2,5
km dаn оshmаydi.
Bu   hоldа   signаlning   bittа   qiymаti   nоlgа,   bоshqаsi   mаnfiy   qiymаtgа   egа,   ya’ni
signаlni dоimiy tаshkil qiluvchi qiymаti nоlgа tеng emаs. Gаlvаnik аjrаtish аdаptеr,
rеpitеr vа kоntsеntrаtоr qurilmаlri yordаmidа аmаlgа оshirilаdi. Tаrmоqning uzаtish
vа   qаbul   qilish   qurilmаlаri   bоshqа   qurilmаlаrdаn   gаlvаnik   аjrаlishi   trаnsfоrmаtоr
оrqаli   vа   аlоhidа   elеktr   mаnbаi   yordаmidа   аmаlgа   оshirilgаn,   tаrmоq   bilаn   kаbеl
to‘g‘ri ulаngаn. Ethernet tаrmоg‘igа ахbоrоt uzаtish uchun egа bo‘lish аbоnеntlаrgа
to‘liq   tеnglik   huquqini   bеruvchi   CSMA/CD   tаsоdifiy   usul   yordаmidа   аmаlgа
оshirilаdi. O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishi7-rаsm.  Ethernet tаrmоq tоpоlоgiyasi
Fast   Ethernet   tаrmоg‘idа   jismоniy   «shinа»   tоpоlоgiyasidаn   fоydаlаnish   ko‘zdа
tutilmаgаn,   fаqаt   «pаssiv   yulduz»   yoki   «pаssiv   dаrахt»   tоpоlоgiyasi   ishlаtilаdi.
Shuningdеk   Fast   Ethernet   tаrmоg‘idа   tаrmоq   uzunligigа   qаttiq   tаlаblаr   vа   chеgаrа
qo‘yilgаn.   Pаkеt   fоrmаtini   sаqlаb   qоlib,     tаrmоq   tеzligini   10   bаrаvаr   оshirilgаnligi
tufаyli   tаrmоqning   minimаl   uzunligi   10   bаrаvаr   kаmаyadi   (Ethernet   dаgi   51,2   mks
o‘rnigа 5,12 mks). Signаlni tаrmоqdаn o‘tishining ikki хissаlik vаqt kаttаligi esа 10
mаrоtаbа   kаmаyadi.   Ethernet   tаrmоg‘idаn   ахbоrоt   uzаtish   uchun   stаndаrt   kоd
Mаnchеstеr – II ishlаtilаdi. 
Tаrmоqdа 8 – rаsmdа ko‘rsаtilgаndеk o‘zgаruvchаn uzunlikkа egа bo‘luvchi
strukturаli pаkеt ishlаtilаdi.
8-rаsm.  Ethernet tаrmоq pаkеtining tuzulishi
(rаqаmlаr bаytlаr sоnini ko‘rsаtаdi). O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishiEthernet   kаdr   uznligi   (ya’ni   priаmbulаsiz   pаkеt)   512   bitli   оrаliqdаn   kаm
bo‘lmаsligi kеrаk, yoki 51,2 mks (хuddi shu kаttаlik signаlni tаrmоqdаn bоrib kеlish
vаqtigа   tеngdir).   Mаnzillаshning   shахsiy,   guruhli   vа   kеng   tаrqаtish   usullаri   ko‘zdа
tutilgаn. Ethernet pаkеti quyidаgi mаydоnlаrni o‘z ichigа оlgаn:
8 bitni priаmbulа tаshkil qilаdi, ulаrdаn birinchi еttitаsini 1010101 kоdi tаshkil
qilаdi, охirgi sаkkizinchisini  10101011 kоdi     tаshkil qilаdi. IEEE 802.03 stаndаrtidа
bu   охirgi   bаyt   kаdr   bоshlаnish   bеlgisi   dеb   yurutilаdi   (SFD   –   Start   of   Frame
Delimiter) vа pаkеtni аlоhidа mаydоnini tаshkil qilаdi.
Qаbul   qiluvchi   mаnzili   vа   jo‘nаtuvchi   mаnzili   6   bаytdаn   tаshkil   tоpgаn   bo‘lib
3.2   bоbdа   yozilgаn   stаndаrt   ko‘rinishdа   bo‘lаdi.   Bu   mаnzil   mаydоnlаri   аbоnеnt
qurilmаsi   tоmоnidаn   ishlаv   bеrilаdi.   Bоshqаrish   mаydоnidа   (L/T-Length/Type)
ахbоrоt   mаydоnining   uzunligi   hаqidаgi   mа’lumоt   jоylаshtirilаdi.   U   yanа
fоydаlаnаyotgаn prоtоkоl turini bеlgilаshi    mumkin. Аgаrdа bu mаydоn qiymаti 1500
dаn kаm  bo‘lsа u hоldа ахbоrоtlаr mаydоnining uzunligini  ko‘rsаtаdi. Аgаrdа 1500
dаn kаttа bo‘lsа u hоldа kаdr turini ko‘rsаtаdi. Bоshqаrish mаydоni dаstur tоmоnidаn
ishlоv   bеrilаdi.   Ахbоrоtlаr   mаydоnigа   46   bаytdаn   1500   bаytgаchа   ахbоrоt   kirishi
mumkin.   Аgаrdа   pаkеtdа   46   bаytdаn   kаm   ахbоrоt   bo‘lsа,   ахbоrоtlаr   mаydоnining
qоlgаn   qismini   to‘ldiruvchi   bаytlаr   egаllаydi.   IEEE   802.3   stаndаrtigа   ko‘rа   pаkеt
tаrkibidа   mахsus   to‘ldiruvchi   mаydоn   аjrаtilgаn   (pad   data),   аgаrdа   ахbоrоt   46
bаytdаn   uzun   bo‘lsа   to‘ldiruvchi   mаydоn   0   uzunlikkа   egа   bo‘lаdi.   Nаzоrаt   bitlаr
yig‘indisining   mаydоni   (FCS   –   Frame   Chech   Segvence)   pаkеtning   32   rаzryadli
dаvriy   nаzоrаt   yigindisidаn   ibоrаt   (CRC)   vа   u   pаkеtning   to‘g‘ri   uzаtilgаnligini
аniqlаsh uchun ishlаtilаdi. Shundаy qilib, kаdrning minimаl uzunligi 64 bаytni (512
bit)   tаshkil   qilаdi   (priаmbulаsiz   pаkеt).   Аynаn   shu   kаttаlik   tаrmоqdаn   signаl
tаrqаlishini ikki хissа ushlаnish mаksimаl qiymаtini 512 bit оrаlig‘idа аniqlаb bеrаdi
(Ethernet uchun 51,2mks, Fast Ethernet uchun 5,12mks). Turli tаrmоq qurilmаlаridаn
pаkеtning   o‘tishi   nаtijаsidа   priаmbulа   kаmаyishi   mumkinligini   stаndаrt   nаzаrdа
tutаdi   vа   shuning   uchun   uni   хisоbgа   оlinmаydi.   Kаdrning   mаksimаl   uzunligi   1518
bаyt   (12144   bit,   ya’ni   1214,4   mks   Ethernet   uchun,   Fast   Ethernet   uchun   esа   121,44 O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishimks).   Bu   kаttаlik   muhim   bo‘lib,   uni   tаrmоq   qurilmаlаrining   bufеr   хоtirа
qurilmаlаrining   sig‘imini   хisоblаsh   uchun   vа   tаrmоqning   umumiy   yuklаmаsini
bахоlаshdа   fоydаlаnilаdi.   10   Mbit   /s   tеzlikdа   ishlоvchi   Ethernet   tаrmоg‘i   uchun
stаndаrt to‘rttа ахbоrоt uzаtish muхitini аniqlаb bеrgаn:
10 BASE 5 (qаlin kоаksiаl kаbеl);
10 BASE 2 (ingichkа kоаksiаl kаbеl);
10 BASE-T (о‘rаlgаn juftlik);
10 BASE-FL (оptik tоlаli kаbеl);
Uzаtish   muхitini   rusumlаsh   3   elеmеntdаn   tаshkil   tоpgаn   bo‘lib:   «10»   rаqаmi,   10
Mbit/s uzаtish tеzligini bildirаdi, BASE so‘zi yuqоri chаstоtаli signаlni mоdulyatsiya
qilmаsdаn   uzаtishni   bildirаdi,   охirgi   elеmеnt   tаrmоq   qismini   (sеgmеntini)   ruхsаt
etilgаn uzunligini аnglаtаdi: «5» -500 mеtrni, «2» - 200 mеtrni (аniqrоgi, 185 mеtrni)
yoki   аlоqа  yo‘lining  turini:   «T»  –  о‘rаlgаn  juftlik  (twisted   pair,  vitаya   pаrа),  «F»  –
оptik tоlаli kаbеl  (fiber optic, оptоvоlоkоpniy kаbеl). Хuddi shuningdеk 100 Mbit/s
tеzlik bilаn ishlоvchi Fast Ethernet uchun hаm stаndаrt uch turdаgi uzаtish muхitini
bеlgilаb bеrgаn:
100 BASE – T4 (to‘rttаli о‘rаlgаn juftlik);
100 BASE – Tx (ikkitаli о‘rаlgаn juftlik);
100 BASE – Fx (оptik tоlаli kаbеl).
Bu   еrdа   «100»   sоni   uzаtish   tеzligini   bildirаdi   (100   Mbit/s),   «T»   -   hаrfi   о‘rаlgаn
juftlik   ekаnini   ko‘rsаtаdi,   «F»   -   hаrfi   оptik   tоlаli   kаbеl   ekаnini   аnglаtаdi.
100BASE–Tx vа 100BASE–Fx rusumidаgi kаbеllаrni birlаshtirib 100BASE–Х nоm
bilаn   yuritilаdi,   100BASE-TХ   lаrni   esа   100BASE–T   dеb   bеlgilаnаdi.
Bu еrdа biz аytib o‘tishimiz kеrаkki Ethernet tаrmоg‘i оptimаl аlgоritmi bilаn hаm,
yuqоri   ko‘rsаtkichlаri   bilаn   hаm   bоshqа   stаndаrt   tаrmоq   ko‘rsаtkichlаridаn   аjrаlib
turmаydi. Lеkin yuqоri  stаndаrtlаshtirilgаnlik dаrаjаsi  bilаn, tехnik vоsitаlаrini  judа
ko‘p   miqdоrdа   ishlаb   chiqаrilishi   bilаn,   ishlаb   chiqаruvchilаr   tоmоnidаn   kuchli O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishiqullаnishi   shаrоfаti   tufаyli   bоshkа   stаndаrt   tаrmоqlаrdаn   Ethernet   tаrmоg‘i   kеskin
аjrаlib turаdi vа shuning uchun hаm hаr qаndаy bоshqа tаrmоq tехnоlоgiyasini аynаn
Ethernet tаrmоg‘i bilаn sоlishtirilаdi.
2-jadval Ethernet tarmog'ining fizik qatlami spesifikatsiyasining parametrlari
Parametrlar  10Base-5  10Base-2  10 Вазе - Т   10Base - F
Maksimal segment uzunligi, m 500   185  100  2000
Tarmoq   tugunlari   orasidagi
maksimal   masofa   (takroriy
qurilmalar yordamida), m 2500 925  500  2500
(10BaseFB
uchun  2740)
Segmentdagi   maksimal   stantsiyalar
soni 100  30  1024  1024
Har   qanday   tarmoqda   stantsiya
orasidagi   repeterlarning   maksimal
soni  4  4  4  4(10BaseFB
uchun 5 ) 
Jadval-3 PDV (umumiy qiymati barcha baza o’zgaruvchi orta qoluvchi segmentlar
soni) ni hisoblash uchun jadval
Segment turi Chap   baza
segmentini
hisoblash Oraliq   baza
segmentini
hisoblash O’ng   baza
segmentini
hisoblash 1m   kadrlarni
ushlanish
vaqti Segmentning
maksimal
uzunligi
10Base-5 11.8 46.5 169.5 0.0866 500
10Base-2 11.8 46.5 169.5 0.1026 185
10Base-T 15.3 42.0 165.0 0.113 100
10Base-FB - 24.0 - 0.1 2000
10Base-FL 12.3 33.5 156.5 0.1 2000
FOIRL 7.8 29 152.0 0.1 1000
AUI(>2m) 0 0 0 0.1026 48+2 O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishiPVV (Kadrlar orasidagi intervallar soni) ni hisoblash uchun
Segment turi Oldingi segment  Oraliq segment 
10Base-5 или 10Base-2 16 11
10Base-FB - 2
10Base-FL 10.5 8
10Base-T-- 10.5 8
Ko’pincha   segmentining   uzunligi,   shuningdek,   takrorlagichning   soni   va   tarmoqning
umumiy uzunligi va ularning bilan bog'liq cheklovlarni tekshirish kerak bo’ladi. "5-4-
3" qoidasi (5 ta segmentgacha ulanishda 4 tadan ortiq takrorlash qurilmasi, faqatgina
3tagacha   tarmoq   tugunlarni   ulash   mumkin),   qolgan   (bog'lanishlar   segmentlari)
uzaytiruvchi   kabellar   sifatida   ishlatiladi).   Koaksiyal   va     "4ta   Hub"   standarti     optik
tolali   va   eshilgan   juftlik   kabellaridan   tashkil   topgan   tarmoqlar   uchun   malumotlar
uzatishda foydalanish tavsiya etilmaydi. 
Turli xil jismoniy tabaqalardan iborat bo'lgan chekka tarmoqlari to'g'ri ishlashi uchun,
uchta asosiy shart bajarilishi kerak:
- Tarmoqdagi stantsiyalar soni 1024dan oshmasligi (koaksiyal segmentlar uchun
cheklovlarni hisobga olgan holda).
- Tarmoqning   ikkita   eng   uzoq   stansiyalari   orasidagi   signalni   tarqatishning   ikki
marta kechikishi (Path kechiktirish qiymati, PDV) 575 bitlik oraliqlardan oshmaydi.
- Kadrlar   orasidagi   masofa   49   sekunddan   ortiq   intervalgacha   ko'paytiriladi.
(Ramkalarni   yuborish   vaqtida   stantsiya   96   bitli   intervalgacha   dastlabki   interfeysni
ta'minlaydi).
8 -Variant. O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishiSegment  1 10Base-5 30 0
Segment   2 10Base-2 10 5
Segment   3 10Base- T 10 00
Segment   4 10Base-FB 50
Segment   5 10Base-FL 85
Segment   6 FOIRL 10 00
Segment     7 10Base-5 10 00
Segment     8 10Base-2 30 0
Segment  9 10Base- T 30 0
1                                        2                                        3                            
4.1-rasm. Har xil fizik standartlardan va segmentlardan iborat bo’lgan  Ethernet
tarmog’iga misol.
Hisoblash:   PDV   hisoblashda   har   bir   simni   kesilish   joyidan   segmentni   jadval
asosida  kechikishlarni hisoblashdan  iborat, ( berilgan jadval  asosida  signallarning
kechikishi   1m   kabel     segment   uzunligi   bilan   ko'paytiriladi),   shundan   keyin   bu
kechikishlar chap, o’ng va oraliq segmentlarni yig’indisini topish kerak.
1-va 2- tarmoq o’rtasidagi PDV qiymatini hisoblash. O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishi1.PDV qiymatini hisoblaymiz:
Chap baza segment 7:
11,8 + 0,0866∙1000 = 98,4
Oraliq segment 4:
24 + 0,1∙50 = 29
Oraliq segment 1:
    46,5 + 0.0866∙300 = 72,48
Oraliq segment 2:
    46,5 + 0,1026∙105 = 57,27
Oraliq segment 5:
24 + 0,1∙85 = 32,5
O’ng baza segment 8:
169,5 + 0,1026∙300 =42,58
1-va 2-tarmoq komponentlarining PDV qiymati  332,3 ga teng bo’ldi. PDV 
qiymati 575 maksimal ruxsat etilgan qiymatdan kamroq bo'lgani uchun bu tarmoq 
ikkita signalning qaytishi vaqtining mezoni talabiga javob beradi.
2.PVV qiymatini hisoblaymiz:
1-Chap segment,  10Base-5: 16 bt ga qisqaradi.
2-oraliq segment,  10Base-FB: 2 bt ga qisqaradi.
3-oraliq segment,  10Base-5: 11 bt ga qisqaradi.
4-oraliq segment,  10Base- 2: 11 bt ga qisqaradi.
5-oraliq segment,  10Base- FL: 8 bt ga qisqaradi.
 1-va 2-tarmoq PVV o’lchamlarni hisoblash natijasida  jami qiymati 48 ga teng 
bo’ladi, bu esa 49 bit oraliqdagi chegara qiymatidan kamroq ya’ni qo’yilgan 
talablarga javob beradi.
1-va 3- tarmoq o’rtasidagi PDV qiymatini hisoblash. O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishi2.PDV qiymatini hisoblaymiz:
Chap baza segment 7:
11,8 + 0,0866∙1000 = 98,4
Oraliq segment 4:
24 + 0.1∙50 = 29
Oraliq segment 1:
46,5 + 0,1026∙105 = 72,48
Oraliq segment 3:
42 + 0,113∙1000 = 155
Oraliq segment 6:
29 + 0,1∙1000 = 129
O’ng baza segment 9:
165 + 0,113∙300 = 198,9
1-va 3-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 553,9 ga teng. PDV qiymati 575 
maksimal ruxsat etilgan qiymatdan kam bo'lgani uchun bu tarmoq ikkita signalning
qaytishi vaqtining mezoni talabiga javob beradi.
2.PVV qiymatini hisoblaymiz:
1-Chap segment,  10Base-5: 16 bt ga qisqaradi.
2-oraliq segment,  10Base-FB: 2 bt ga qisqaradi.
3-oraliq segment,  10Base-5: 11 bt ga qisqaradi.
4-oraliq segment, 10Base-T: 8 bt ga qisqaradi.
5-oraliq segment,  FOIRL: 0 bt ga qisqaradi.
1-va 3-tarmoq PVV o’lchamlarni hisoblash natijasida  jami qiymati 37 ga teng 
bo’ladi, bu esa 49 bit oraliqdagi chegara qiymatidan kamroq ya’ni qo’yilgan 
talablarga javob beradi.
2-va 3- tarmoq o’rtasidagi PDV qiymatini hisoblash. O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishi4.PDV qiymatini hisoblaymiz:
Chap baza segment 8:
11,8 + 0,1026∙300 = 42,58
Oraliq segment 5:
24 + 0,1∙85 = 32,5
Oraliq segment 2:
46,5 + 0,1∙85 = 57,27
Oraliq segment 3:
42 + 0,113∙1000 = 155
Oraliq segment 6:
29 + 0,1∙1000 = 129
O’ng baza segment 9:
165 + 0,113∙300 = 198,9
 2-va 3-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 615,15 ga teng. PDV qiymati 575 
maksimal ruxsat etilgan qiymatdan ko’p bo'lgani uchun bu tarmoq ikkita 
signalning qaytishi vaqtining mezoni talabiga javob bermaydi.
4.PVV qiymatini hisoblaymiz:
1-Chap segment,   10Base- 2: 16  bt ga qisqaradi.
2-oraliq segment,  10Base- FL: 8 bt ga qisqaradi.
3-oraliq segment,  10Base- 2: 11 bt ga qisqaradi.
4-oraliq segment,  10Base- T: 8 bt ga qisqaradi.
5-oraliq segment,  FOIRL: 0 bt ga qisqaradi.
2-va 3-tarmoq PVV o’lchamlarni hisoblash natijasida  jami qiymati 43 ga teng 
bo’ladi, bu esa 49 bit oraliqdagi chegara qiymatidan kamroq ya’ni qo’yilgan 
talablarga javob beradi. O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana  varaq
NDK va TU  60711400 .  41sE-22  TJA  Kurs ishiXulosa
 2-va 3-komponentlarning PDV qiymati 575 maksimal ruxsat etilgan qiymatdan 
ko’p bo'lgani uchun bu tarmoq ikkita signalning qaytishi vaqtining mezoni talabiga
javob bermaydi. 1-va 2; 1-3-komponent qiymati 575 qiymatdan kamroq 
bo’lganligi uchun talabga javob beradi.
 1-va 2-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 332,3 ga teng.
 1-va 3-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 553,9 ga teng
2-va 3-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 615,15 ga teng.
PVV qiymatini hisoblaymiz:
 1-va 2-tarmoq PVV o’lchamlarni jami qiymati 48 ga teng bo’ladi
     1-va 3-tarmoq PVV o’lchamlarni jami qiymati 37 ga teng bo’ladi.
      2-va 3-tarmoq PVV o’lchamlarni jami qiymati 43 ga teng bo’ladi.
Barcha PVV o’lchamlarni hisoblash natijasida jami qiymati 49 bit oraliqdagi 
chegara qiymatidan kamroq ya’ni qo’yilgan talablarga javob beradi
Kurs ishimni bajarish davomida PDV va PVV o’lchamlarni hisob kitob qilib 
chiqdim va hamma hisob ishlarim barcha talablarga javob berdi. Barcha tarmoqlar 
berilgan standartlarga javob beradi.