Dokument ma'lumotlari

Narxi 24000UZS
Hajmi 42.7KB
Xaridlar 0
Yuklab olingan sana 19 Aprel 2025
Kengaytma docx
Bo'lim Kurs ishlari
Fan Adabiyot

Sotuvchi

Bahrom

Ro'yxatga olish sanasi 05 Dekabr 2024

113 Sotish

Abu ali ibn Sinoning adabiy faoliyati

Sotib olish
Abu ali ibn Sinoning adabiy faoliyati MUNDARIJA KIRISH…………………………………………………………………………….3 I.BOB. ABU ALI IBN SINONING ADABIYOTGA QO‘SHGAN HISSASI. 1.1. Ibn Sinoning adabiyotdagi o'rni va ilmiy ishlari……………………………….5 1.2. Falsafiy va ilmiy asarlari orqali adabiyotga ta'siri……………………………..7 II.BOB. IBN SINONING ASARLARI VA ULARNING ADABIY XUSUSI- YATLARI. 2.1. She’riy va badiiy asarlarining uslubi…………………………………………12 2.2. Proza asarlaridagi adabiy usullar va o'ziga xoslik……………………………14 II.BOB. IBN SINONING ADABIY MEROSI VA UNING ZAMONAVIY TADQIQOTLARIDA O‘RNI. 3.1. Ibn Sinoning adabiy merosini o'rganishning ahamiyati……………………...18 3.2. Ibn Sinoning asarlari va ularning bugungi adabiyotshunoslikda roli………...20 XULOSA …………………………………………………………………………24 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ………………………………………..27 1 KIRISH Mavzuning dolzarbligi : “Buyuk alloma va adiblarimiz, azizavliyolarimizning bebaho merosi, yengilmas sarkarda va arboblarimizning jasoratini yoshlar ongiga singdirish, ularda milliy g‘urur va iftixor tuyg‘ularini kuchaytirishga alohida e’tibor qaratishimiz kerak”. Shavkat Mirziyoyev Abu Ali Ibn Sinoning adabiy faoliyati nafaqat o‘z zamonida, balki hozirgi kunda ham o‘ta dolzarb bo‘lib qolmoqda. Uning asarlari ilm-fan, falsafa, tibbiyot, musiqa va lingvistikani o‘zida mujassam etgan bo‘lib, ularning adabiyotga ta’siri bugungi kundagi ilmiy izlanishlarga, o‘qituvchilar va talabalarga katta turtki bo‘lmoqda. Ibn Sinoning adabiy merosi juda keng va ko‘p qirrali bo‘lib, u faqat ilm-fan sohalarida emas, balki adabiyotning rivojlanishida ham muhim rol o‘ynagan. U o‘z asarlarida nafaqat falsafiy va ilmiy g‘oyalarni ifodalab, balki til va nutqning nozikliklarini, so‘zlarning ma’nolarini chuqur tahlil qilgan. Ibn Sinoning adabiy faoliyatining dolzarbligi, birinchi navbatda, uning zamonaviy ilmiy qarashlarga va jahon adabiyotiga qo‘shgan hissasidan kelib chiqadi. Uning asarlari nafaqat o‘z davrida ilm-fan, falsafa va tibbiyotning rivojlanishiga katta ta’sir ko‘rsatgan, balki ularning bugungi kunda ham zamonaviy ilmiy tafakkurga ta’sir qilishi ajablanarli emas. Ayniqsa, Ibn Sino falsafa va adabiyot o‘rtasidagi bog‘liqlikni chuqur anglab, adabiyot orqali insoniyatning ma’naviy taraqqiyotini izohlashga harakat qilgan. Uning asarlari, nafaqat tabiatshunoslik yoki falsafa, balki estetik nuqtai nazardan ham yuqori baholanishi kerak. Ibn Sinoning adabiyotdagi yondashuvlari, uning so‘z va ma’no haqida o‘ylash tarzi hozirgi kunda ham muhim ahamiyatga ega. Ikkinchidan, Ibn Sinoning adabiy faoliyatining dolzarbligi, uning ilm-fan va madaniyatga bo‘lgan ulkan hissa qo‘shganligidan kelib chiqadi. U o‘zining eng mashhur asarlaridan biri bo‘lgan «Kitob al-Shifa» va «Kitob al-Najat» kabi asarlarda, faqat ilmiy masalalar bilan cheklanib qolmagan, balki so‘zning kuchi, uning tabiatiga oid falsafiy qarashlar 2 orqali adabiyotga yangi yondashuvlar kiritgan. Ibn Sinoning ilmiy tafakkuri, adabiyotga bilimni va aqldan tashqari ruhiy tajribani kiritish imkonini berdi. U adabiyot orqali nafaqat ongni shakllantirish, balki inson qalbini ham o‘rganishga harakat qildi. Ibn Sinoning adabiy faoliyatining dolzarbligi shundan iboratki, uning asarlari nafaqat o‘zining zamonidagi ilmiy va madaniy muhitga, balki keyingi avlodlarga ham katta ta’sir ko‘rsatgan. U o‘zining falsafiy, ilmiy va adabiy g‘oyalari bilan nafaqat Sharq, balki G‘arb olamida ham e’tibor qozongan. Ibn Sinoning adabiy merosi bugungi kunda ham keng o‘rganilmoqda, uning fikrlari va g‘oyalari adabiyotning rivojlanishiga, ilmiy izlanishlarga, shuningdek, tilshunoslik va lingvistika sohalariga yangicha yondashuvlarni olib kelgan. Shuningdek, Ibn Sinoning adabiyotdagi dolzarbligi uning ilm-fan va adabiyotdagi mutlaq yuksaklikka erishganligi bilan ham bog‘liq. Uning asarlarida aniq va aniq bo‘lgan fikrlar, yuqori darajadagi mantiqiy va falsafiy mushohadalar, so‘z va ma’nolarni aniq ifodalash maqsadida yaratilgan. Ibn Sino, har bir so‘zning ma’nosi, uning o‘zaro aloqasi va mantiqiy o‘rinlari haqida chuqur o‘ylab, o‘zining adabiy uslubini shakllantirgan. Bu yondashuv, hozirgi kunda ham ilm-fan va adabiyotda ahamiyatli va zarur bo‘lgan bir jihatdir. Shuningdek, Ibn Sinoning adabiy faoliyati tilning o‘ziga xos xususiyatlarini, uning ishlatilishini, so‘zlarning ma’nosini va jismoniy va ruhiy jarayonlarni tasvirlashda qanday o‘rin tutishini ham yoritib bergan. Kurs ishining maqsadi : Abu Ali Ibn Sinoning adabiy faoliyatini o‘rganishning maqsadi, uning ilmiy va adabiy merosini to‘liq anglash va uning insoniyat madaniyati, ilm-fan, falsafa va adabiyotga qo‘shgan hissasini baholashdan iboratdir. Ibn Sino faqat tibbiyot yoki falsafaning buyuk ajdodi emas, balki uning adabiyotga ta’siri ham o‘ta muhimdir. 3 Kurs ishining vazifasi : Abu Ali Ibn Sinoning adabiy faoliyatini o‘rganishning vazifasi uning ilmiy, falsafiy va adabiy merosini tahlil qilish, uning adabiyotga qanday ta’sir ko‘rsatganini va uning g‘oyalari qanday rivojlanib, hozirgi kunda qanday dolzarb ahamiyatga ega ekanligini aniqlashdir. Bu vazifa, Ibn Sinoning adabiy faoliyatini nafaqat o‘z zamonida, balki hozirgi davrda ham qanday o‘rganilishi va qabul qilinishi kerakligini tushunishga qaratilgan. Kurs ishining tarkiniy tuzilmasi :Ushbu kurs ishi 3 ta bob,6 ta reja,xulosa va foydalanilgan adabiyotlardan tashkil topgan. 4 I.BOB. ABU ALI IBN SINONING ADABIYOTGA QO‘SHGAN HISSASI. 1.1. Ibn Sinoning adabiyotdagi o'rni va ilmiy ishlari. Abu Ali Ibn Sino (980–1037) o'zining bilimdonligi, ilm-fan va falsafadagi yuksak salohiyati bilan jahon ilmiy merosiga katta hissa qo'shgan buyuk mutafakkir, shifokor, faylasuf va adibdir. U nafaqat falsafiy, tibbiyot va ilmiy asarlari bilan mashhur bo'lib, balki o'z davrining adabiy hayotida ham o'zining alohida o'rnini egallagan. Ibn Sino adabiyotda o'zining falsafiy qarashlari, ilmiy ishlari va san'ati orqali yirik iz qoldirgan. Uning adabiy faoliyati faqatgina ilmiy yutuqlarini ifodalashga emas, balki o'zining til va so'z san'ati orqali ma'naviy va falsafiy g'oyalarini keng ommaga etkazishga xizmat qilgan. Ibn Sinoning Adabiyotdagi O‘rni Ibn Sino o'z faoliyatining barcha sohalarida - falsafiya, tibbiyot, matematikada bo'lgani kabi, adabiyotda ham yuksak darajada ta'sir ko'rsatgan. Uning adabiy faoliyati juda ko'p qirrali bo'lib, u ilmiy va badiiy asarlar yaratish bilan birga, ilmiy ma'lumotlarni ommalashtirishga ham katta ahamiyat bergan. Ibn Sinoning adabiy o‘rni, asosan, uning asarlarining falsafiy va ilmiy mazmuni bilan bog‘liq bo‘lgan. Ibn Sinoning adabiyotdagi yirik o‘rni, uning yozma asarlarida ilmiy bilimlarni chuqur, aniq va odatda oddiy so‘zlar bilan ifodalashga bo‘lgan harakatida namoyon bo‘ladi. Bu uning adabiyotga qo‘shgan katta hissasini tashkil etadi. U ilmiy asarlarda murakkab falsafiy tushunchalarni oddiy, tushunarli va keng auditoriya uchun mavjud qilib berish orqali adabiyotda yangi bir uslubni yaratdi. Bu uslub, o‘ziga xos tarzda ilmiy aniq, lekin shu bilan birga badiiy va zamonaviy edilar uchun o‘qilishi oson bo‘lgan edi. Ilmiy Asarlari va ularning Adabiy Ta’siri Ibn Sinoning ilmiy asarlari, asosan, falsafiy, tibbiy, astronomik va mantiqiy masalalarni qamrab oladi. Biroq, uning adabiyotga bo‘lgan ta’siri ilmiy asarlarida 5 mujassam bo‘lib, ular ko‘plab badiiy xususiyatlar bilan boyitilgan. Ibn Sinoning falsafiy qarashlari va ilmiy yondoshuvlari, asosan, avlodlarga ta’sir ko‘rsatgan va keyingi avlodlarga bilimlarni vaqti-vaqti bilan yangilab berishda qo‘llanilgan. Uning «Kitob al-Shifo» (Shifo kitobi) va «Kitob al-Najat» (Najot kitobi) kabi asarlari falsafaning muhim masalalariga bag‘ishlangan, lekin ular adabiyotdan ajralib chiqmaydi, chunki Ibn Sinoning ilmiy g‘oyalari va falsafiy tushunchalari badiiy ifodalar orqali o‘quvchi bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri muloqotga kirishadi. Ibn Sinoning ilmiy asarlari o‘zining adabiy tuzilishi, bayoni va tushunishdagi o‘zgacha uslubi bilan ajralib turadi. Ibn Sinoning ilmiy asarlari o‘z vaqtida faqat ilmiy maqsadlar uchun emas, balki badiiy ilhom olish va ma’naviy taraqqiyot uchun ham manba sifatida ishlatilgan. «Kitob al-Shifo»da ishlatilgan til ilmiy, falsafiy va psixologik jihatdan boy bo‘lib, uning badiiy uslubi keng o‘quvchilar uchun ochiq edi. Ibn Sino asarlarida tibbiyot, astronomiya, matematika va falsafiy muammolarni yoritish bilan birga, bu sohalarda xalq og‘zaki adabiyotiga oid iboralar, hikmatli so‘zlar va misollar ham ishlatilgan. Uning asarlari murakkab ilmiy fikrlarni qisqacha, lekin tushunarli tarzda bayon etishga qaratilgan, bu esa o‘z navbatida adabiyotning ommalashishiga, keng auditoriyaga ta’sir etishiga olib kelgan. Ibn Sinoning ilmiy merosi faqatgina uning original asarlari bilan cheklanib qolmagan, balki u ko‘plab qadimiy yunon va islom falsafiy asarlarini arab tiliga tarjima qilgan. Bu tarjimalar nafaqat ilmiy ma’lumotlar tarqatilishiga xizmat qilgan, balki yangi badiiy uslubni yaratishda ham yordam bergan. Ibn Sino nafaqat ilmiy ishlardan, balki badiiy asarlarning tarjimasi orqali ham adabiyotga katta ta’sir ko‘rsatgan. Uning tarjima faoliyati, ayniqsa, Aristotel, Plotin, Ptolemey kabi mashhur yunon faylasuflarining asarlarini o‘rganish orqali islom falsafasi va adabiyotining rivojlanishiga turtki bo‘lgan. 6 Tarjima qilishda Ibn Sino har doim matnlarning ilmiy mohiyatini saqlab qolish bilan birga, ularning badiiy shaklini ham yuksaltirishga harakat qilgan. U o‘z tarjimalarida original matnlarning falsafiy mazmunini aniq va sodda tarzda bayon qilishni maqsad qilgan. Shu tariqa, Ibn Sino o‘zining tarjimonlik faoliyati orqali nafaqat ilmiy bilimlarni, balki badiiy va estetik fikrlarni ham tarqatishga muvaffaq bo‘lgan. Ibn Sinoning falsafiy g‘oyalari uning adabiyotdagi o‘rnini yanada mustahkamladi. Uning falsafasi, ayniqsa, neoplatonizm, aristotelizm va islomiy tafakkurning uyg‘unlashuviga asoslangan. Ibn Sino o‘zining falsafiy qarashlarini aniq va tushunarli tarzda ifodalashga harakat qilgan. Bu qarashlar o‘z vaqtida o‘ta yangi va noan’anaviy bo‘lgan, chunki u barcha ilmiy va falsafiy g‘oyalarni ruhiy va ma’naviy taraqqiyotga olib keluvchi omil sifatida ko‘rgan. Ibn Sinoning fikriga ko‘ra, insonning asosiy vazifasi ma’rifat va bilim olish orqali o‘zining haqiqiy tabiati va maqsadlarini anglashdir. Bu g‘oyalar Ibn Sinoning adabiy asarlarida alohida aks etgan. Uning asarlarida ilm-fan va falsafani badiiy so‘zlar orqali tushuntirishga bo‘lgan intilish uning adabiyotga qo‘shgan katta hissasini tashkil etadi. Ibn Sinoning adabiy uslubi, ayniqsa, yuqori falsafiy g‘oyalarni oddiy til orqali ifodalashga asoslangan. Bu uslub o‘zining soddaligi va yengilligi bilan ajralib turadi, shu bilan birga, o‘quvchini ilmiy va ma’naviy yo‘nalishda o‘ylashga undaydi. Ibn Sinoning tibbiyotga oid asarlari ham adabiyotga ta’sir o‘tkazgan. U «al- Qonun fi at-Tibb» (Tibb qonuni) asarini yaratgan, bu asar tibbiyot sohasidagi eng yirik ilmiy qo‘llanmalardan biri hisoblanadi. U ushbu asarida nafaqat tibbiy bilimlarni, balki inson salomatligi va ruhiyatiga oid falsafiy g‘oyalarni ham ilgari surgan. Ibn Sino tibbiyotda nafaqat ilmiy bilimlarni jamlagan, balki odamning jismoniy va ma’naviy salomatligini o‘zaro bog‘laydigan falsafiy qarashlarni ilgari surgan. Uning tibbiyotga oid asarlari faqat tibbiyot sohasida emas, balki 7 adabiyotda ham ta’sir qoldirgan, chunki uning fikrlarida ruh va tana, bilim va hikmat o‘rtasidagi bog‘liqlik badiiy tasvirlar orqali ifodalangan. 1.2. Falsafiy va ilmiy asarlari orqali adabiyotga ta'siri. Abu Ali Ibn Sino, yoki Avicenna, o‘zining falsafiy va ilmiy merosi orqali insoniyat tarixida katta iz qoldirgan buyuk mutafakkirlaridan biridir. U faqat tibbiyot, astronomiya, matematika va falsafada emas, balki adabiyotda ham o‘zining g‘oyalarini ifodalagan va yirik ta’sir ko‘rsatgan. Ibn Sino adabiyotga ta’sirini nafaqat yozgan asarlari bilan, balki ularning ifodalash usullari, ma’naviy va falsafiy g‘oyalari orqali ham qo‘shgan. Uning falsafiy va ilmiy asarlari, zamonaviy ilm-fanning asoslarini yaratishda muhim rol o‘ynagan, ayni paytda ularni adabiyotga o‘ziga xos ta’sir bilan boyitgan. Ibn Sinoning ilmiy va falsafiy asarlari faqat ilm-fan uchun emas, balki o‘z davrining adabiy rivojlanishi uchun ham katta ahamiyatga ega edi. Uning asarlari o‘zida badiiy san’atni, aniq ilmiy bilimlarni, hamda insonning ma’naviy taraqqiyoti va ruhiyatiga oid g‘oyalarni birlashtirgan. U o‘z asarlarida fanning yuqori saviyasini saqlagan holda, ularni o‘quvchilar uchun oson tushunarli va keng ommaga ta’sirli qilib taqdim etgan. Bu, Ibn Sinoning adabiyotga qo‘shgan katta hissasini tashkil etadi. Abu Ali Ibn Sinoning «Kitob al-Shifo» (Shifo Kitobi) va «Kitob al-Najat» (Najot Kitobi) kabi falsafiy asarlari, ilmiy va badiiy jihatdan juda boy bo‘lib, ularni o‘qish nafaqat ilmiy, balki estetik zavq olishni ham o‘z ichiga olgan. Ibn Sinoning ushbu asarlari falsafiy masalalarni muhokama qilishda adabiy uslubdan foydalanib, ilmiy fikrlarni o‘ziga xos san’atlarga o‘zgartirgan. Uning ishlari, falsafani, tibbiyot va boshqa ilmiy sohalarni adabiyotga taqdim etishda yangi bir uslub yaratdi. Ibn Sinoning asarlarida badiiy tasvir va ilmiy tahlilning uyg‘unlashuvi bor edi. U bilim va tafakkur olamiga qiziqqan kishilarni nafaqat o‘zining aql va bilimlari bilan, balki so‘z san’ati bilan ham o‘ziga jalb etgan. 8 Ibn Sinoning ilmiy faoliyatida adabiyotga ta’sir ko‘rsatuvchi yana bir jihat uning tarjimonlik faoliyatida yotadi. U ko‘plab qadimgi yunon faylasuflari, ayniqsa, Aristotel va Plotinning asarlarini arab tiliga tarjima qilgan. Bu tarjimalar, nafaqat ilmiy bilimlarning tarqalishiga, balki adabiyotning yangi shakllarini yaratishga ham turtki bo‘lgan. Ibn Sinoning tarjimalari orqali qadimiy yunon falsafasining maqsadlari, ularning badiiy ifodasi va ilmiy yondoshuvlarini arab adabiyotiga kiritdi. Shu tariqa, Ibn Sino faqat ilmiy tarjima qilish bilan cheklanib qolmay, balki adabiyotda yangi uslublar yaratishga yordam bergan. Tarjima qilishda Ibn Sino original matnlarni to‘g‘ri, aniq va ishonchli tarzda yetkazishga harakat qilgan. Bu tarjimalarda, ayniqsa, badiiy tasvirlar va estetik yondoshuvlar o‘z o‘rnini topgan. Ibn Sinoning ilmiy va falsafiy asarlari adabiyotga nafaqat ilmiy yondoshuvlarni, balki insoniyatning ma’naviy va falsafiy taraqqiyotini o‘rgatish orqali ta’sir ko‘rsatgan. U adabiyotga ta’sir etishda ilm va falsafani oddiy so‘zlar orqali bayon etishning o‘ziga xos uslubini yaratgan. Uning asarlarida ilmiy tushunchalar oddiy, sodda va samarali tarzda taqdim etilgan, bu esa o‘quvchini faqat bilim olishga emas, balki fikr va tafakkurga ham o‘rgatgan. Ibn Sinoning asarlari, o‘z davrida, nafaqat ilmiy hamda adabiy doiralarda, balki keng ommaga ham ta’sir o‘tkazgan. Uning ilmiy g‘oyalari va falsafiy qarashlari, o‘sha davrning eng yirik mutafakkirlarini va adiblarini ilhomlantirgan. Ibn Sinoning falsafiy va ilmiy asarlari, adabiyotda o‘zining alohida o‘rnini egallagan. U o‘z asarlarini ilmiy va badiiy jihatdan mukammal qilib, ularni faqat ilmiy muammolarni hal qilish uchun emas, balki insoniyatning umumiy taraqqiyotiga qo‘shgan hissasini ifodalash uchun yozgan. Ibn Sinoning asarlari nafaqat ilmiy manba sifatida qimmatli, balki ularning badiiy va estetik jihatlari ham juda katta ahamiyatga ega. Uning ilmiy ishlari orqali adabiyotga ta’siri, 9 o‘zining g‘oyalarini keng ommaga etkazishda bo‘lgani kabi, o‘z vaqtida ham, hozirgi kunda ham insoniyatni o‘ylashga, yangi bilimlarni qabul qilishga undaydi. Ibn Sinoning ilm-fan va falsafaga qo‘shgan hissasi, uning adabiyotga ta’siri bilan mustahkamlangan. U ilmiy asarlarda ilm va san’atni birlashtirishga muvaffaq bo‘lgan, shu orqali o‘zining yirik adabiy merosini yaratgan. Uning adabiyotdagi o‘rni, ayniqsa, uning asarlarida ilmiy, falsafiy va badiiy yondoshuvlarni uyg‘unlashtirishga asoslangan. Ibn Sinoning ilmiy va falsafiy asarlari faqat ilmiy muammolarni yechishda emas, balki inson ruhiyatining yuksalishiga ham xizmat qilgan. Ibn Sinoning adabiyotga ta’siri ko‘plab mutafakkirlar, shifokorlar va adiblar uchun ilhom manbaiga aylangan. Uning asarlari, ilmiy yondoshuvlarning badiiy shakllarda ifodalanishi, o‘sha davrning adabiy oqimlariga yangi bir nuqtai nazar kiritgan. Ibn Sinoning adabiyotga ta’siri, nafaqat o‘z davrida, balki keyingi asrlarda ham o‘z ahamiyatini saqlagan. Uning ilmiy va falsafiy asarlari, hozirgi kunda ham ilm-fan va adabiyotning rivojlanishiga turtki bo‘lib xizmat qilmoqda. Xulosa qilib aytganda, Abu Ali Ibn Sino nafaqat ilm-fan sohasida, balki adabiyotda ham o‘zining buyuk ta’sirini qoldirgan. Uning ilmiy va falsafiy asarlari, nafaqat ilmiy o‘quvchilarni, balki keng ommani ham o‘ziga jalb etgan. Ibn Sinoning adabiyotga ta’siri uning asarlaridagi ilmiy g‘oyalar va falsafiy qarashlarning badiiy shakllarda ifodalanishi orqali namoyon bo‘lgan. Uning ishlari, ilm va san’atni birlashtirishga qaratilgan yondoshuv orqali, adabiyotning rivojlanishiga katta hissa qo‘shgan.Ibn Sino, yoki Avitsenna, islom falsafasi va ilmiy asarlarining muhim namoyandasi bo'lib, uning fikrlari adabiyotga keng ta'sir ko'rsatgan. U o'z asarlarida falsafiy, ilmiy va tibbiy masalalarni chuqur o'rganib, o'sha davrning ilmiy tafakkurida inqilobiy o'zgarishlarga olib keldi. Ibn Sinoning eng mashhur asarlaridan biri "Tib qonunlari" bo'lib, bu asar nafaqat tibbiyot, balki adabiyot va falsafa sohalariga ham ta'sir ko'rsatdi. U o'z asarlarida insonning qadr- 10 qimmati, bilimning ahamiyati va tafakkur erkinligi kabi g'oyalarni ilgari surdi.Ibn Sinoning falsafiy fikrlari, xususan, "Kitob al-Shifa" (Shifo kitobi) asarida o'z ifodasini topadi. Bu asarda u bilish jarayonini, mantiqiy fikrlashni va ilmiy metodologiyani muhokama qiladi. U falsafiy va ilmiy bilimlarni birlashtirgan holda, ularda izchil yondashuvni ta'minlaydi, bu esa adabiyotda mantiqiy va falsafiy asoslarni qidirishni rag'batlantiradi. Ibn Sinoning fikrlari, ayniqsa, o'z zamonasidagi adabiy muhitni shakllantirgan, chunki u adabiyotda falsafiy ko'rinishlarning paydo bo'lishiga olib keldi.Uning asarlarida inson, tabiat va mavjudlik haqidagi fikrlar, adabiy asarlarda ham ko'plab tasvirlar yaratishga yordam berdi. Ibn Sino, inson ruhining tabiati va uning aqliy faoliyati haqida chuqur tafakkur yuritganligi sababli, adabiyotda ruhiy holatlar va insonning ichki kechinmalari tasvirining yanada boyishiga sabab bo'ldi. U adabiyotda shaxsiy tajribalar va ichki kechinmalarni ifodalash uchun qiziqarli motivlarni taklif etdi.Ibn Sinoning ta'siri, unchalik keng tarqalgan bo'lsa-da, faqat o'z zamonasidagi mualliflar bilan cheklanib qolmadi. U keyingi asrlar davomida ko'plab mutafakkirlar va adiblar tomonidan o'z asarlarida qo'llanilishi davom etdi. Masalan, islom olamida Ibn Sino ta'sirida ishlab chiqilgan falsafiy g'oyalar, o'z zamonasidagi ko'plab adabiy asarlarda aks etgan. Bu adabiy asarlar, ayniqsa, sharq adabiyotida, insonning o'zini anglash va ruhiy izlanishlar mavzusida boyitilgan.Shuningdek, Ibn Sinoning ilmiy asarlari, adabiyotdagi ilmiy ta'sirni kuchaytirgan. U ilmiy metodologiyani ishlab chiqishda va ilmiy bilimlarni izchil bayon etishda o'z o'rnini egallagan. Uning ilmiy yondashuvi, adabiyotda ilmiy mavzularni qamrab olish va ularni jozibador shaklda ifodalashga yordam berdi. Bu, o'z navbatida, adabiyotda ilmiy va falsafiy fikrlarni birlashtirishga imkon yaratdi.Ibn Sinoning adabiyotga ta'siri, nafaqat islom olamida, balki Evropa ilm- fanida ham ko'rinadi. Uning asarlari, o'z zamonasida ko'plab mutafakkirlar tomonidan o'rganilib, keyinchalik Yevropaning Renessans davrida ham o'z 11 ahamiyatini saqlab qoldi. Ibn Sinoning ilmiy va falsafiy g'oyalari, o'sha davrda o'qituvchilar va adiblar tomonidan o'z asarlarida qo'llanildi, bu esa adabiyotda yangi yo'nalishlar va tushunchalar paydo bo'lishiga olib keldi.Umuman olganda, Ibn Sinoning ilm-fan va adabiyotga ta'siri uning falsafiy va ilmiy asarlaridagi g'oyalar orqali o'z ifodasini topdi. U nafaqat o'z zamonasidagi fikrlar va adabiy asarlar uchun, balki keyingi avlodlar uchun ham ilhom manbai bo'lib qoldi. Ibn Sinoning asarlari, adabiyotda inson ruhining, tajribalarining va ilmiy bilimlarning chuqur tasvirini yaratishga yordam berdi, bu esa adabiyotning rivojlanishida muhim rol o'ynadi.Ibn Sinoning o'ziga xos falsafiy yondashuvi va ilmiy metodologiyasi, adabiyotga ta'sir ko'rsatish bilan birga, zamonaviy tafakkur va ilm- fanning asoslarini shakllantirishda ham muhim o'rin tutadi. Uning asarlarini o'qish va tahlil qilish, adabiyot va ilm-fanning o'zaro aloqalarini yanada chuqurroq tushunishga yordam beradi. Ibn Sinoning g'oyalari, zamonaviy adabiyot va ilm-fan uchun qimmatli manba bo'lib qolmoqda va ularning ahamiyati kelajak avlodlar uchun ham davom etadi. 12 II.BOB. IBN SINONING ASARLARI VA ULARNING ADABIY XUSUSIYATLARI. 2.1.She’riy va badiiy asarlarining uslubi. Ibn Sinoning she’riy va badiiy asarlarining uslubi – bu uning umumiy ilmiy va falsafiy merosining eng ko'zga tashlanadigan, ta'sirchan va boy qirrasi. Abu Ali Ibn Sino ko'plab sohalarda, xususan, falsafa, tibbiyot, astronomiya, va matematikada buyuk yutuqlarga erishgan mutafakkir bo‘lib, u adabiyotda ham o‘zining alohida o‘rniga ega. Uning adabiy asarlarida ilm-fan va badiiy san’at bir- birini to‘ldirgan, fikrlarning aniq va lo‘nda ifodalanganligi bilan birga, hissiy jihatdan ham boyitilgan. Ibn Sinoning she’riy va badiiy uslubi o‘zining falsafiy qarashlari, ilmiy g‘oyalari va ma’naviy izlanishlarining ifodasi sifatida ajralib turadi. Ibn Sinoning badiiy uslubi uning asarlarini o‘qishda ko‘plab yuzaga keladigan ko‘p qirrali tafakkurni talab qiladi. She’rlarida, proza asarlarida va ilmiy asarlarida bir xil falsafiy tushunchalar va g‘oyalar yoritilgan bo‘lsa-da, ularni ifodalash uslubi har doim o‘ziga xos, ko‘p qirrali bo‘lgan. Ibn Sinoning she’riy asarlari bilan tanishish, uni adabiyotda qanday yuksak mahorat bilan ishlaganligini anglashga yordam beradi. Ularning uslubi ko‘plab tasviriy vositalar, misollar, metaforalar, taqqoslashlar va qat’iy diniy yoki falsafiy ma’nolarni o‘z ichiga olgan bo‘lib, bu asarlarni o‘qishda o‘quvchini nafaqat ilmga, balki chuqur ma’naviy va estetik tajribalarga ham chorlaydi. Ibn Sinoning badiiy uslubi orqali u nafaqat ilmiy va falsafiy g‘oyalarini bayon qilgan, balki o‘zining ruhiy va estetik qimmatini ham aks ettirgan. Uning badiiy va ilmiy asarlarining uslubidagi shaxsiy izlanishlari, ularning umumiy maqsadi bilan bog‘liq edi – insonni ilm va ma’rifat orqali yuksaltirish, haqiqiy ma’naviyatga erishishga undash. Ibn Sinoning badiiy uslubi, ilm va falsafani o‘zaro uyg‘unlashtirib, nafaqat aqliy, balki his-tuyg‘ularni ham chalg‘itishga xizmat 13 qilgan. Shu tariqa, Ibn Sinoning she’riy va badiiy asarlari nafaqat ilm-fan sohasiga, balki insoniyatning ma’naviy izlanishlariga ham katta ta’sir ko‘rsatgan. Ibn Sinoning she’riy asarlari ko‘plab zamonaviy tahlilchilar tomonidan uning o‘z davrida o‘ziga xos she’riy tafakkurini ifodalovchi asarlar sifatida baholanadi. Ibn Sinoning she’riy uslubi ko‘plab shakllarda o‘z aksini topgan: u hikmatli she’rlar, diniy mavzularda yozilgan she’rlar, falsafiy fikrlarni ifodalovchi she’rlar bilan ajralib turadi. Ayniqsa, uning she’rlarida o‘ziga xos falsafiy g‘oyalar – insonning dunyodagi o‘rni, uning maqsadi, hayot va o‘lim masalalari va ma’naviy taraqqiyotning ahamiyati haqida keng tahlil qilinadi.Badiiy uslubda Ibn Sino ko‘plab tasviriy vositalardan, xususan, metafora, simvol, taqqoslash va ironiya kabi adabiy uslublardan keng foydalanadi. Uning she’riy asarlarida yuqori intellektual darajaga erishganlikni ko‘rish mumkin, ammo shuning bilan birga, she’rlar o‘zining estetik jihatlari bilan ham o‘quvchini jalb etadi. Ibn Sinoning she’riy asarlari faqat ilmiy yoki falsafiy tushunchalarni bayon qilishga qaratilmagan, balki o‘z davrining falsafiy va diniy tafakkuriga qimmatli hissa qo‘shgan. Uning she’rlarida har bir so‘z, har bir misra, tasvir va taqqoslash ko‘pincha chuqur ma’no va mazmunni anglatadi, bu esa o‘quvchini o‘zining ichki dunyosiga, ma’naviy holatiga qiziqtiradi. Ibn Sinoning she’riy uslubining yana bir muhim jihati uning tafakkuridagi muammolarni, xususan, mavjudlik, o‘lim, ma’naviy yuksalish va insonning xudoni anglash masalalarini badiiy shakllarda aks ettirishidir. Uning she’rlaridagi metaforalar va simvollar ko‘pincha diniy, falsafiy va badiiy ma’nolarni birlashtiradi. Ibn Sino o‘z she’rlarida mavjudlik va o‘limni taqqoslaydi, insonning yer yuzidagi vaqtinchalik mavjudligi va uning umumbashariy maqsadi haqida o‘ylaydi. Shu bilan birga, u hayotdagi izlanishlar orqali yaxshilikka, haqiqatga erishishga bo‘lgan ishonchini ifodalaydi.Ibn Sinoning badiiy uslubi o‘zining ilmiy va falsafiy bilimlarini o‘zida jamlagan holda, ko‘plab adabiy janrlarni o‘z ichiga 14 olgan. U nafaqat she’r yaratgan, balki proza asarlarida ham badiiy uslubdan foydalanib, o‘zining fikrlarini yanada kengroq ifodalagan. Ibn Sinoning badiiy va ilmiy uslubi faqat ilm-fan va falsafaning aniq ifodalari bilan cheklanib qolmaydi, balki uning asarlarida badiiy tasvirlar, hikmatlar va aforizmlar orqali o‘quvchini ma’naviy o‘sishga, shaxsiy rivojlanishga undaydi.Ibn Sinoning badiiy asarlarida muhim o‘rin tutadigan yana bir jihat – bu uning badiiy tilidan foydalanish uslubi. Ibn Sino badiiy tilni nafaqat fikrlarini aniq va ravon tarzda ifodalash uchun ishlatadi, balki o‘zining g‘oyalari, falsafiy tushunchalari va ilmiy bilimlarini badiiy shakllar orqali kengroq auditoriyaga yetkazadi. U o‘zining ilmiy asarlarida, shuningdek, badiiy va she’riy asarlarini yaratishda tilning kuchidan samarali foydalanadi. Ibn Sinoning badiiy uslubi va tilidan foydalanishdagi yuqori mahorat, uning asarlarini o‘qishning o‘ziga xos bir estetik tajribasini yaratadi. Uning asarlaridagi badiiy tasvirlar, ma’naviy hikmatlar, va ilmiy g‘oyalar bir-birini to‘ldiradi va adabiyotda yangi bir o‘lchov yaratadi.Ibn Sinoning she’riy uslubi, uning falsafiy g‘oyalarini va ilmiy bilimlarini adabiyotda ilgari surishga xizmat qilgan. Uning asarlari o‘z zamonasi uchun yangilik bo‘lib, ilmiy va badiiy tafakkurning uyg‘unlashuvi orqali adabiyotda yangi bir yo‘nalish yaratdi. Ibn Sinoning she’riyatidagi metaforalar va simvollar, shuningdek, uning falsafiy qarashlari o‘quvchini o‘zining ichki dunyosiga, fikr va his-tuyg‘ulariga jalb qiladi. Uning she’riy asarlari, ilmiy bilimsizlikni yengib, badiiy va estetik yuksalishning yo‘lini ko‘rsatadi. Ibn Sinoning she’riy uslubi va badiiy ifodasi, uning falsafiy va ilmiy g‘oyalarining yuksak darajalarini ifodalaydi, va shu tariqa adabiyotga yangi ma’no va mazmun kiritadi. Ibn Sinoning badiiy va ilmiy asarlarining uslubi, uning adabiyotdagi o‘rnini mustahkamlashga yordam beradi. Uning she’riy va badiiy ishlari faqat ilmiy maqsadlarda emas, balki estetik va ma’naviy maqsadlarda ham o‘zining ahamiyatini saqlagan. Shu tariqa, Ibn Sinoning she’riy va badiiy uslubi, uning 15 ilmiy va falsafiy g‘oyalarini keng ommaga yetkazishda muhim vosita bo‘lgan. Bu uslub adabiyotda yangi bir sahifa ochib, ilm-fan, falsafa va badiiyatni uyg‘unlashtirgan. Ibn Sinoning badiiy va ilmiy uslubi bugungi kunda ham adabiyotshunoslar va ilm-fan olimlari tomonidan yuqori baholanadi. 2.2.Proza asarlaridagi adabiy usullar va o'ziga xoslik. Abu Ali Ibn Sino (Avicenna) o‘zining ilmiy, falsafiy va badiiy faoliyati bilan tanilgan buyuk mutafakkir va alloma bo‘lib, u nafaqat ilm-fanda, balki adabiyotda ham o‘zining alohida izini qoldirgan. Ibn Sino tomonidan yaratilgan proza asarlari, uning adabiyotdagi o‘rni va o‘ziga xosligini ko‘rsatadi. Ibn Sinoning proza asarlaridagi adabiy usullar va ularning o‘ziga xosligi, uning butun ilmiy va ma’naviy g‘oyalari bilan uyg‘unlashgan holda, o‘zining noyob yondoshuvini ifodalagan. Ibn Sinoning proza asarlarini tahlil qilish, uning ilm-fan va falsafani badiiy so‘z orqali qanday bayon etganini tushunishga yordam beradi. Uning proza asarlaridagi adabiy usullarni o‘rganish orqali, Ibn Sinoning badiiy va ilmiy tafakkurining qanday bog‘lanishini ko‘rish mumkin. Ibn Sinoning proza asarlari, shuningdek, uning falsafiy va ilmiy dunyoqarashlari bilan bog‘liq bo‘lib, badiiy usullar orqali murakkab g‘oyalarni o‘ziga xos tarzda ifodalaydi. Ularning har biri nafaqat ma’naviy, balki ilmiy jihatdan ham katta ahamiyatga ega. Ibn Sinoning proza asarlari o‘zining strukturasi, maqsadi, uslubi va falsafiy muammolari bilan ajralib turadi. Proza asarlaridagi har bir uslubiy element, ularning yuksak ma’naviy maqsadlariga xizmat qiladi, ayni vaqtda, ularni o‘qishda o‘quvchini chuqur fikr yuritishga va ma’naviy izlanishga undaydi. Ibn Sinoning proza asarlaridagi adabiy uslublar, uning ilmiy va falsafiy qarashlarini badiiy shaklda taqdim etishga qaratilgan. Ayniqsa, uning proza asarlaridagi yuqori darajadagi ilmiy tafakkur, oddiy o‘quvchi uchun ham tushunarli bo‘lishi uchun to‘g‘ri adabiy usullar bilan ifodalangan. Ibn Sinoning proza 16 asarlarida, shuningdek, badiiy ifodalar, tasvirlar, taqqoslashlar va metaforalar keng qo‘llanilgan bo‘lib, bu usullar ilmiy masalalarni badiiy shaklda ochib berishga yordam beradi. Ibn Sinoning proza asarlarida foydalanilgan asosiy adabiy usullardan biri tasvirlashdir. Ibn Sino o‘zining ilmiy g‘oyalarini taqdim etishda, ularga to‘g‘ri va aniq tasvirlar orqali yondashgan. Har bir tasvir o‘ziga xos ma’no va mazmunni anglatib, o‘quvchini chuqur fikrlashga undaydi. Ibn Sinoning tasvirlash uslubi nafaqat uning ilmiy g‘oyalarini, balki uning ma’naviy qiyofasini ham ifodalagan. Uning tasvirlari ko‘pincha abstrakt falsafiy tushunchalarni badiiy shaklda ifodalash uchun ishlatilgan. Ibn Sinoning badiiy tasvirlari orqali, o‘quvchi nafaqat ilmiy bilimlarni, balki o‘zining ichki dunyosini ham anglash imkoniyatiga ega bo‘ladi. Metaforalar va simvollar Ibn Sinoning proza asarlarida yana bir muhim adabiy vosita bo‘lgan. Ibn Sino o‘zining falsafiy g‘oyalarini, ayniqsa, abstrakt tushunchalarni ifodalashda, ko‘plab metaforalar va simvollarni ishlatgan. Metaforalar orqali Ibn Sino o‘z asarlarida murakkab ilmiy tushunchalarni oson tushuniladigan shaklga keltirgan. Shu bilan birga, Ibn Sinoning simvollar orqali ifodalangan fikrlar, o‘quvchiga yangi tafakkur qilish imkonini beradi. Har bir simvol yoki metafora, Ibn Sinoning ilmiy g‘oyalarini yanada boyitib, ularning badiiy shaklda ifodalanganligini ta’minlaydi. Metaforalar va simvollarning maqsadi, nafaqat falsafiy tushunchalarni bayon qilish, balki ularni estetik jihatdan boyitishdir. Taqqoslash usuli, Ibn Sinoning proza asarlaridagi yana bir muhim adabiy vositadir. Ibn Sino ko‘pincha bir narsani boshqasi bilan taqqoslab, o‘quvchiga uning chuqur ma’nolarini anglashga yordam beradi. Bu usul, o‘quvchini o‘zining ilmiy va ma’naviy izlanishlarida yangi qirralarni kashf qilishga undaydi. Taqqoslash orqali Ibn Sino, o‘zining falsafiy g‘oyalarini kengroq kontekstda taqdim etgan. Ayniqsa, uning proza asarlaridagi taqqoslashlar, ilmiy va falsafiy 17 jihatdan, hamda badiiy shaklda qanday uyg‘unlashganligini ko‘rsatadi. Bu, Ibn Sinoning o‘z asarlarida ilm-fan va badiiyatni qanday mukammal tarzda birlashtirganini ochib beradi. Ibn Sinoning proza asarlarida o‘ziga xos stilistik xususiyatlar ham mavjud. Uning proza asarlari ilmiy tahlilni badiiy shaklda ifodalashga qaratilgan, bu esa ularning o‘ziga xosligini ta’minlaydi. Ibn Sinoning stilistik uslubi, uning ilmiy g‘oyalarini o‘quvchiga oson va tushunarli tarzda yetkazishga yordam beradi. U o‘z asarlarida sodda va ravon tildan foydalanib, ilmiy tushunchalarni o‘quvchilarga aniq va to‘g‘ri tarzda yetkazishga intilgan. Bu uslub, uning proza asarlarining o‘ziga xos xususiyatlarini yaratadi. Bundan tashqari, Ibn Sinoning proza asarlarida dialektik uslub ham o‘z o‘rnini topadi. Ibn Sino ilmiy va falsafiy g‘oyalarni muhokama qilishda dialektik uslubni ishlatgan. U o‘zining falsafiy va ilmiy izlanishlarida qarama-qarshi fikrlarni o‘rganish va ular orasidagi o‘zaro bog‘liqlikni ko‘rsatishga intilgan. Bu, uning asarlarini o‘qishda o‘quvchini yangicha fikrlashga undaydi. Ibn Sinoning dialektik uslubi, uning proza asarlaridagi ilmiy va falsafiy g‘oyalarni yanada boyitib, ularni kengroq kontekstda tushunishga yordam beradi. Ibn Sinoning proza asarlarining o‘ziga xosligi nafaqat uning adabiy uslublarida, balki uning maqsadlarida ham namoyon bo‘ladi. Ibn Sinoning proza asarlari, ilm-fan va falsafani adabiyotda qanday uyg‘unlashtirish kerakligi haqida bir o‘qituvchilik darsiga aylangan. U, ilm-fanni nafaqat aniq va lo‘nda ifodalashga intilmaydi, balki ularning ma’naviy jihatlarini ham ko‘rsatishga harakat qiladi. Ibn Sinoning proza asarlarida ilmiy tushunchalar va badiiy tasvirlar o‘rtasidagi uyg‘unlik, uning o‘ziga xosligini va adabiyotdagi o‘rnini mustahkamlaydi. Xulosa qilib aytganda, Ibn Sinoning proza asarlaridagi adabiy usullar va ularning o‘ziga xosligi, uning ilmiy va falsafiy g‘oyalarini badiiy shaklda ifodalashning mukammal misolidir. Uning proza asarlarida tasvirlash, metafora, 18 simvol va taqqoslash kabi adabiy usullar orqali ilmiy va falsafiy g‘oyalar keng ommaga yetkazilgan. Ibn Sinoning stilistik yondoshuvi, dialektik uslubi va ma’naviy izlanishlari uning proza asarlarini o‘ziga xos va ajralib turadigan qilib yaratgan. Uning proza asarlaridagi adabiy usullar, ularning ilmiy, falsafiy va badiiy jihatlaridagi uyg‘unlikni ta’minlagan va bu orqali Ibn Sinoning adabiyotdagi o‘rnini mustahkamlagan. 19 II.BOB. IBN SINONING ADABIY MEROSI VA UNING ZAMONAVIY TADQIQOTLARIDA O‘RNI. 3.1.Ibn Sinoning adabiy merosini o'rganishning ahamiyati. Ibn Sinoning adabiy merosi – bu uning asarlarining zamonaviy adabiyotshunoslik va ilm-fan sohalarida o‘rganilishiga katta ahamiyat beriladigan qimmatli boylikdir. Abu Ali ibn Sino (Avicenna) o‘zining ilmiy, falsafiy va badiiy faoliyati orqali insoniyat merosiga beqiyos hissa qo‘shgan. Uning adabiy merosi, nafaqat o‘z davrida, balki keyingi asrlar davomida ham ilmiy tafakkur, falsafa, tibbiyot va adabiyotga ta’sir ko‘rsatgan. Ibn Sinoning asarlarida jamlangan bilimlar, uning murakkab va ko‘p qirrali tafakkurini o‘rganish, nafaqat tarixiy jihatdan muhim, balki zamonaviy dunyoqarashlarga ham o‘zgarishlar kiritishga qodir. Ibn Sinoning adabiy merosini o‘rganishning ahamiyati faqat uning falsafiy g‘oyalarini tushunish bilan cheklanmaydi. Uning adabiy asarlari o‘z vaqtida ilm- fan va badiiyatni uyg‘unlashtirgan. Ibn Sino, o‘zining falsafiy va ilmiy g‘oyalarini adabiy shaklda taqdim etish orqali, o‘z zamonasining eng ilg‘or tafakkurini aks ettirgan. Uning asarlarida ilm va badiiyat, haqiqat va adolat, ilmiy bilim va ma’naviyat o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlik ko‘rsatilgan. Ibn Sinoning adabiy merosini o‘rganish, bu turli o‘zgarishlarning har birini aniqlashga, ayniqsa, uning ijtimoiy, madaniy va ilmiy qarashlarini anglashga yordam beradi. Ibn Sinoning adabiy merosi tarixiy jihatdan beqiyosdir, chunki u o‘zining asarlarida o‘z davrining yuksak ilmiy va madaniy yutuqlarini muhrlagan. Ibn Sinoning falsafiy va ilmiy g‘oyalari adabiy til orqali ifodalangan bo‘lib, uning asarlari nafaqat ilmiy darajada, balki ma’naviy va estetik nuqtai nazardan ham katta ahamiyatga ega. Ibn Sinoning adabiy merosini o‘rganish, uning o‘z davriga va undan keyingi asrlar ilm-fani va adabiyotiga qanday ta’sir ko‘rsatganini aniqlash imkonini beradi. 20 Adabiyotshunoslik nuqtai nazaridan Ibn Sinoning adabiy merosini o‘rganishning yana bir ahamiyati uning madaniy merosining saqlanishida yotadi. Ibn Sino, Sharq va G‘arb adabiyotlarini o‘zaro bog‘lab, ilmiy va falsafiy g‘oyalarni birlashtirgan. Uning asarlari nafaqat islom olamida, balki G‘arbda ham keng tarqalgan va yuqori baholangan. Ibn Sinoning asarlari, ularning ilmiy va adabiy ahamiyatini o‘rganish, Sharq va G‘arb madaniyatlari o‘rtasidagi bog‘liqlikni, ilm- fanning tarqalishini va uning ijtimoiy-hayotga ta’sirini tushunishga yordam beradi. Ibn Sinoning adabiy merosi, uning shaxsiy intellektual izlanishlarining natijasidir. U ilm-fan va badiiyatning an’anaviy chegaralarini buzib, yangi yo‘nalishlarni yaratdi. Uning asarlari juda ko‘p ijtimoiy va madaniy o‘zgarishlar bilan bog‘liq bo‘lib, ularning har biri zamonaviy dunyoqarashni shakllantirishda katta ahamiyat kasb etadi. Ibn Sinoning adabiy merosini o‘rganish, uning nafaqat falsafiy va ilmiy qarashlarini, balki insonning ma’naviy taraqqiyoti, uning tafakkuri va ruhiy yuksalishi haqidagi fikrlarini yanada chuqurroq anglash imkonini beradi. Ibn Sinoning adabiy merosidagi adabiy usullarni o‘rganish, uning adabiyotga qo‘shgan hissasini va uning asarlaridagi uslublarning o‘ziga xosligini tushunishga yordam beradi. Ibn Sino, o‘zining asarlarida juda ko‘p adabiy uslublarni ishlatgan, ular orasida retorika, dialektika, metafora, tasvirlash va boshqa ko‘plab adabiy vositalar mavjud. U ilmiy g‘oyalarni badiiy shaklda ifodalash orqali o‘zining murakkab tafakkurini oddiy o‘quvchi uchun ham tushunarli qilib qo‘ygan. Ibn Sinoning asarlarida ilmiy va falsafiy muammolarni badiiy shaklda yoritish uning adabiyotga bo‘lgan noyob yondoshuvini aks ettiradi. Ibn Sinoning adabiy merosini o‘rganish, nafaqat uning zamonasi, balki hozirgi davrda ham qadrlanadi. Uning asarlari zamonaviy adabiyotshunoslikda o‘ziga xos ahamiyatga ega, chunki ularning mazmuni va uslubi ko‘plab zamonaviy ilmiy va badiiy g‘oyalarni o‘z ichiga oladi. Ibn Sinoning adabiy merosi, ilmiy va 21 falsafiy g‘oyalar, badiiy tasvirlar va ma’naviy qimmatlar orqali o‘quvchiga yuksak tafakkur va ma’rifatga erishish imkoniyatini yaratadi. Ibn Sinoning adabiy merosini o‘rganish, uning nafaqat ilmiy, balki ijtimoiy, madaniy va ma’naviy ta’sirini o‘rganishga yordam beradi. Uning asarlari o‘z zamonasining ilmiy, falsafiy va diniy muammolarini o‘zida aks ettirib, shu bilan birga, insoniyat tarixining turli davrlarida ta’sir ko‘rsatgan. Ibn Sinoning asarlarini o‘rganish, uning dunyoqarashini va adabiyotga bo‘lgan yondoshuvini yanada chuqurroq anglash imkoniyatini yaratadi. Uning adabiy merosida yashirin bo‘lgan o‘ziga xos g‘oyalar va fikrlar nafaqat ilm-fan sohasiga, balki adabiyot, falsafa va ma’naviyat sohalariga ham yuksak ta’sir ko‘rsatgan. Ibn Sinoning adabiy merosini o‘rganish, ilm-fan va madaniyatning rivojlanishiga bo‘lgan ta’sirini yanada yaqqolroq ko‘rsatadi. Uning asarlari nafaqat uning zamonasi, balki kelajak avlodlari uchun ham bebaho meros bo‘lib, ular bugungi kunda ham adabiyotshunoslar, ilm-fan olimlari va falsafiy mutafakkirlar tomonidan o‘rganilmoqda. Ibn Sinoning adabiy merosi – bu nafaqat ilm-fan va badiiyatni uyg‘unlashtirgan, balki insoniyatning ma’naviy rivojlanishiga beqiyos hissa qo‘shgan boylikdir. Shu sababli, Ibn Sinoning adabiy merosini o‘rganishning ahamiyati nafaqat tarixiy jihatlarda, balki zamonaviy ilm-fan va adabiyotda ham katta rol o‘ynaydi. Uning asarlaridagi falsafiy, ilmiy va ma’naviy g‘oyalar, hozirgi kunda ham ilmiy izlanishlar, adabiy tahlillar va madaniy yondoshuvlar uchun muhim asos bo‘lib xizmat qilmoqda. Ibn Sinoning adabiy merosi o‘zining murakkabligi va ko‘p qirraliligi bilan zamonaviy adabiyotshunoslikda yangi ufqlarni ochadi va uning asarlariga bo‘lgan ilmiy e’tibor tobora ortib bormoqda. Bu adabiy merosni o‘rganish, faqat ilmiy bilimlarni kengaytirish emas, balki insoniyatning yuksak ma’naviy qadriyatlarini anglashga olib keladi. 3.2.Ibn Sinoning asarlari va ularning bugungi adabiyotshunoslikda roli. 22 Abu Ali Ibn Sino (Avicenna) nafaqat o‘zining ilmiy yutuqlari bilan tanilgan, balki uning adabiy merosi ham ko‘p asrlar davomida o‘rganilib kelinmoqda. Ibn Sino o‘zining adabiy asarlari bilan nafaqat Sharq, balki G‘arb adabiyotiga ham katta ta’sir ko‘rsatgan. Uning asarlari, ilmiy va badiiy g‘oyalarni birlashtirib, falsafiy, tibbiy, adabiy, etika va ma’naviyat sohalarini bir-biri bilan bog‘laydi. Ibn Sinoning asarlari bugungi adabiyotshunoslikda o‘zining yuqori o‘rni va ahamiyatiga ega bo‘lib, ularning o‘rganilishi ilm-fan, falsafa va adabiyotning yuksak ma’nolarini tushunish uchun katta imkoniyat yaratadi. Ibn Sinoning adabiy asarlarining bugungi adabiyotshunoslikda roli, uning nafaqat ilmiy tafakkurini, balki o‘z zamonining ijtimoiy va madaniy tafakkurini ham aks ettiradi. Ibn Sinoning asarlari, asosan, ilmiy va badiiy g‘oyalar o‘rtasidagi bog‘liqlikni o‘zida mujassamlashtirgan. Uning asarlarida tibbiyot, falsafa, psixologiya, axloqshunoslik va boshqa ko‘plab sohalar birlashtirilgan bo‘lib, bu uning adabiyotga qo‘shgan hissasining beqiyosligini ko‘rsatadi. Ibn Sinoning asarlari orqali ilm-fan va badiiyatning, falsafaning va ma’naviyatning yuksak darajadagi uyg‘unlashganligini ko‘rish mumkin. Uning asarlarini bugungi adabiyotshunoslikda o‘rganish, nafaqat ilm-fanning rivojlanishiga, balki badiiy tafakkurning yangi nuqtalarini ochishga ham xizmat qiladi.Ibn Sinoning asarlarining o‘rganilishi bugungi kunda adabiyotshunoslikda katta ahamiyatga ega. Uning falsafiy va ilmiy asarlari o‘zida yuksak badiiy tasvirlarni, metaforalarga asoslangan chuqur g‘oyalarni, shuningdek, sodda va aniq ifodalarni birlashtirgan. Bu uning asarlarini nafaqat ilmiy, balki adabiy nuqtai nazardan ham o‘rganishni talab qiladi. Ibn Sinoning asarlaridagi yuksak ma’naviy g‘oyalar, tasvirlar va badiiy ifodalar uning ilm-fan va adabiyotga bo‘lgan yondoshuvini o‘ziga xos qiladi. U o‘z asarlarida murakkab ilmiy g‘oyalarni badiiy shaklda taqdim etgan, bu esa uning asarlarini o‘qishda o‘quvchini chuqur tafakkurga undaydi.Bugungi adabiyotshunoslikda Ibn Sinoning asarlarini o‘rganish, nafaqat uning ilmiy 23 yutuqlarini, balki adabiyotdagi o‘ziga xos uslubini ham o‘rganish imkoniyatini beradi. Ibn Sinoning asarlarida o‘ziga xos badiiy uslublar va tildan foydalanishning yangi yo‘llari mavjud. Uning asaridagi murakkab ilmiy g‘oyalar, badiiy tasvirlar va fikrlarni o‘qish orqali, nafaqat ilmiy bilimlarni, balki inson ruhiyatining chuqur qirralarini ham anglash mumkin. Ibn Sinoning asarlari bugungi kunda o‘zining adabiy jihatdan katta ahamiyatga ega, chunki ularning ma’nosi va mazmuni zamonaviy dunyoqarashlarga mos keladi. Ularning o‘rganilishi, nafaqat ilm-fan sohasiga, balki adabiyot va falsafaga ham yangi yondoshuvlar kiritishga yordam beradi.Ibn Sinoning asarlarining bugungi adabiyotshunoslikda o‘rganilishi, shuningdek, uning o‘z davrida adabiyotga qo‘shgan hissasini baholash imkonini yaratadi. Ibn Sinoning asarlari, o‘z davrining ilmiy va madaniy muammolarini o‘zida aks ettirib, nafaqat o‘z zamonida, balki keyinchalik ham adabiyotshunoslar va ilmiy mutaxassislar tomonidan yuqori baholangan. Ibn Sinoning asarlari o‘z vaqtida ilm-fan va madaniyatning rivojlanishida muhim rol o‘ynagan, hozirgi kunda esa ularning tahlili va o‘rganilishi ilm-fan va madaniyatning yangi yo‘nalishlarini ochishga xizmat qiladi. Ibn Sinoning asarlari o‘z vaqtida falsafaning, ilmiy tafakkurning yuksak darajada bo‘lganligini ko‘rsatadi. U o‘zining ilmiy asarlarida falsafiy masalalarni aniq va to‘g‘ri tarzda ifodalagan, badiiy shaklda esa bu g‘oyalarni yuksak san’at darajasiga olib chiqqan. Ibn Sinoning adabiy asarlari, ilmiy va falsafiy g‘oyalarni o‘rtasida chuqur bog‘liqlikni aks ettirib, bugungi kunda ham o‘zining ahamiyatini yo‘qotmagan. Uning asarlarini o‘rganish, nafaqat ilm-fanning tarixini, balki adabiyotning rivojlanishini tushunishga yordam beradi. Bundan tashqari, Ibn Sinoning adabiy asarlari orqali, insoniyatning ma’naviy yuksalishi va tafakkurining rivojlanishining qanday o‘zgarib borganligini ham ko‘rish mumkin. Ibn Sinoning asarlari, ayniqsa, uning axloqshunoslik, psixologiya va ijtimoiy masalalarga oid g‘oyalari orqali, o‘quvchini ruhiy 24 izlanishga va ma’naviy rivojlanishga undaydi. Uning asarlarida ma’naviy va axloqiy masalalar ilmiy nuqtai nazardan bayon qilingan bo‘lib, bu uning asarlarini adabiyotda nafaqat ilmiy, balki axloqiy va ma’naviy nuqtai nazardan ham muhim qiladi. Ibn Sinoning asarlarining bugungi adabiyotshunoslikda roli, uning yuksak ilmiy darajada bo‘lgan tafakkuri bilan bog‘liq. Uning asarlari nafaqat o‘z vaqtida, balki hozirgi kunda ham zamonaviy ilm-fan va badiiyatga ta’sir ko‘rsatgan. Ibn Sinoning asarlarini o‘rganish, ilmiy fikrlash va badiiy yondoshuvlarning uyg‘unlashuvini yanada chuqurroq tushunishga imkon beradi. Bugungi kunda Ibn Sinoning asarlariga bo‘lgan qiziqish nafaqat ilmiy, balki badiiy nuqtai nazardan ham ortib bormoqda. Uning asarlari, falsafiy g‘oyalarini aniq va to‘g‘ri tarzda ifodalashning noyob usullarini taklif etadi, bu esa zamonaviy adabiyotshunoslikda yangi tahlil va yondoshuvlarni ishlab chiqish uchun asos bo‘lishi mumkin. Ibn Sinoning asarlari, zamonaviy adabiyotshunoslikda ko‘plab yangi izlanishlarni amalga oshirish uchun imkoniyat yaratadi. Uning asarlarining bugungi kunda o‘rganilishi, ilm-fan va badiiyatning qanday o‘zaro bog‘liq ekanligini, ilmiy fikrning badiiy shaklda qanday ifodalanishini tushunishga yordam beradi. Ibn Sinoning asarlari, nafaqat o‘z davrining, balki kelajak avlodlarning tafakkurini ham shakllantiradi. Uning asarlari, bugungi kunda adabiyotshunoslar tomonidan qayta tahlil qilinishi va yangi yondoshuvlar bilan o‘rganilishi mumkin, bu esa uning adabiyotga qo‘shgan hissasini yangi nuqtai nazardan baholash imkonini beradi.Ibn Sinoning asarlari bugungi adabiyotshunoslikda katta ahamiyatga ega. Uning asarlarining ilmiy va adabiy jihatlari bir-biriga uyg‘unlashgan holda, zamonaviy ilm-fan va badiiyatni yangi yo‘nalishlar bilan boyitishga xizmat qiladi. Ibn Sinoning asarlarini o‘rganish, ilm-fanning rivojlanishini, falsafiy g‘oyalarni va ma’naviy qadrlarni tushunishni ta’minlaydi. 25 Uning adabiy merosi bugungi kunda ilmiy, falsafiy va badiiy izlanishlar uchun muhim manba bo‘lib xizmat qiladi. 26 XULOSA Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, Ibn Sino o’zining boy va serqirra ilmiy merosi bilan keyingi davr Sharq va G’arb madaniyatining rivojiga katta ta sirʼ ko’rsatdi. Ibn Sinoning falsafiy qarashlari keyingi faylasuf olimlaning falsafiy ta’limotlariga katta ta’sir ko’rsatdi. Buyuk faylasuflarimiz ilgari surgan fikrlari bugungi kunda o‘z isbotini topmoqda. Buyuk yurtdoshlarimizning o‘zlarining ilmiynazariy tadqiqotlari, tajribalarida tabiatdagi barcha hodisalar muayyan tabiiy qonuniyat asosida yuz beradi, tashqi kuchning ta’siri uni izdan chiqarishi mumkin, degan xulosaga keladi. Bu bugun o‘z isbotini topgan haqiqatdir. Insoniyat tabiatdan foydalanishda tabiat qonunlariga emas, aksincha, shaxsiy manfaatlariga asoslanib faoliyat ko‘rsatishi oqibatida tabiatdagi muvozanatning sezilarli darajada buzilgani, ya’ni, dunyoning turli burchaklarida tabiiy ofatlar: suv toshqinlari, zilzilalar, o‘rmon yong‘inlari va boshqa shu kabi talofatlarning ro‘y berayotgani hech kimga sir emas. Inson tabiiy muhitga ta’sir etar ekan, uning o‘zi ham “aks ta’sir”ga duch kelmoqda. Abu Ali Ibn Sino (980-1037) o'z zamonining buyuk olimlaridan biri bo'lib, nafaqat falsafiy, balki tibbiyot, matematika, astronomiya, musiqashunoslik, lingvistika kabi bir qator sohalarda ham katta yutuqlarga erishgan. Uning ilmiy faoliyati va adabiy merosi, xususan, arab tilidagi asarlar, bugungi kunda ham o'quvchilarga hamda ilm-fan olimlariga katta ta'sir ko'rsatmoqda. Ibn Sinoning adabiy faoliyati haqida gapirganda, uning faqat tibbiyotga oid asarlari emas, balki falsafiy va adabiy ishlari ham alohida e'tiborga loyiqdir.Ibn Sinoning adabiy faoliyati o'zining boy ilmiy merosi bilan ajralib turadi. Uning asarlari juda xilma- xil va keng doiradagi mavzularni qamrab olgan bo'lib, ular orasida falsafiy mushohadalar, etikadan tortib, ilm-fan va tabiatshunoslikka oid ishlarga qadar barcha sohalarga oid yozuvlar mavjud. Ayniqsa, Ibn Sino o'zining "Kitob al-Shifa" 27 (Shifo Kitobi) va "Kitob al-Najat" (Najot Kitobi) kabi asarlari orqali falsafa va ilmni jamlagan holda, adabiyotga ham ta'sir ko'rsatgan. Ibn Sino adabiyotida ko'proq mantiqiy va falsafiy jihatlar o'rganiladi, u o'z asarlarida adabiy tilni, so'zlarning to'g'ri ishlatilishini va fikrlarning aniqligini muhim deb bilgan. Bu o'z navbatida, uning asarlarining ilmiy va adabiy jihatdan ahamiyatini oshirdi. Ibn Sinoning adabiy asarlarining bir qismi, albatta, uning falsafiy qarashlariga asoslanadi. Masalan, u musiqaga oid yozgan asarlarini ham falsafiy qoidalar bilan bog'lagan. "Al-Musiqi al-Kabir" asarida Ibn Sino musiqaning tabiatini, uning inson ruhiga ta'sirini va mantiqiy tuzilishini chuqur tahlil etgan. Musiqaning ta'sirini nafaqat inson ruhiga, balki uning aqliga ham qaratib, musiqaning ilmiy asoslarini ko'rgan. Shuningdek, Ibn Sinoning adabiy faoliyatida til va nutqning o'rni katta. U o'z asarlarida tilning nozikliklari, so'zning ta'siri va uning inson fikri bilan bog'liqligini chuqur tahlil etgan. Ibn Sinoning "al-Mantiq" (Mantiq) asari til va mantiqni birlashtirib, so'zning ma'nosini aniqlashga qaratilgan bir nechta falsafiy nuqtai nazarlarni ifodalaydi.Ibn Sinoning tibbiyotga oid ishlari, uning adabiy faoliyatini shakllantirgan asosiy omillardan biri bo'lib, u bir necha asarlarda tibbi masalalarni yoritgan. "Al-Qonun fi al-Tibb" (Tibb qonuni) asari uning eng mashhur asaridir. Bu asar o'zining tizimli va ilmiy yondashuvi bilan ajralib turadi. Ibn Sino tibbiyotda butun dunyo miqyosida tan olingan nazariy va amaliy ishlarni o'z asarlarida mujassam etgan. Bu asar, nafaqat adabiyot, balki ilm-fan tarixida ham muhim o'rin tutadi.Ushbu asar, meditsina tarixida inqilobiy yangiliklar kiritgan bo'lib, uning ko'plab qismlari bugungi kunda ham tibbiyot o'rgatish tizimida qo'llaniladi. Ibn Sino faqat dorivor o'simliklar yoki anatomik tuzilma haqida emas, balki inson ruhi va aqli, uning ruhiy va jismoniy salomatligi o'rtasidagi muvozanatni o'rganishga ham katta e'tibor qaratgan. Uning tibbiyotga oid 28 qarashlari, uning falsafiy fikrlari bilan chambarchas bog'liq bo'lib, odamning ruhiy holati uning jismoniy salomatligiga ta'sir etishini tushunib yetgan. 29 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI Prezident farmonlari, qarorlari va asarlari : 1. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga murojaatnomasi 29.12.2020 yil. 2. Mirziyoyev Sh.M. “Buyuk kelajagimizni mard va oliyjanob xalqimiz bilan birga quramiz”. – T.: “O’zbekiston”, 2017 3. Mirziyoyev Sh.M. “Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz”. – T.: O’zbekiston, 2016. 4. Abu Ali Ibn Sino. “Al-ishorat va at-tanbihot” (Nasriddin at-Tusiy sharhi) Qohira 1365. – B 338 5.Диноршоев М. Абу Али ивн Сина. Избранные произведения: – Душанбе, Ирфон, 1980 6. Jurayev , S . S . O . G . L . (2021). ABU ALI IBN SINONING FALSAFIY QARASHLARIDA BORLIQ MASALASI. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1(8), 12-14. 7. O’G’Li, J. S. S. (2021). Abu Ali Ibn Sinoning falsafiy qarashlarida axloq masalasi va uning bugungi kundagi ahamiyati. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1(3), 11-14. Darslik va o’quv adabiyotlar 1. Mirziyoyev Shavkat Miromonovich. Erkin va farovon, demokratik O‘zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. Sh.M. Mirziyoyev. Toshkent O‘zbekiston, 2016. 2. Galaguzova M. A. i dr. Sotsialnaya pedagogika. – 2016. 3. Qoraboeva ., Abdusamatova N. Ijtimoiy pedagogika (atamalar izohli lug‘ati). –Namangan, 2017 30 4. Mudrik, A. V. Sotsialnaya pedagogika: ucheb. dlya stud. ped. vuzov / A. V. Mudrik / pod red. V. A. Slastenina. 3-ye izd., ispr. i dop. M.: Izd. sentr Akademiya, 2002.200 s. Internet saytlari : www.gov.uz. www.lex.uz. www.publicfinance.uz. www.stat.uz . 31

Abu ali ibn Sinoning adabiy faoliyati 

MUNDARIJA

KIRISH…………………………………………………………………………….3

I.BOB. ABU ALI IBN SINONING ADABIYOTGA QO‘SHGAN HISSASI.

1.1. Ibn Sinoning adabiyotdagi o'rni va ilmiy ishlari……………………………….5

1.2. Falsafiy va ilmiy asarlari orqali adabiyotga ta'siri……………………………..7

II.BOB. IBN SINONING ASARLARI VA ULARNING ADABIY XUSUSI-

YATLARI.

2.1. She’riy va badiiy asarlarining uslubi…………………………………………12

2.2. Proza asarlaridagi adabiy usullar va o'ziga xoslik……………………………14

II.BOB. IBN SINONING ADABIY MEROSI VA UNING ZAMONAVIY TADQIQOTLARIDA O‘RNI.

3.1. Ibn Sinoning adabiy merosini o'rganishning ahamiyati……………………...18

3.2. Ibn Sinoning asarlari va ularning bugungi adabiyotshunoslikda roli………...20

XULOSA…………………………………………………………………………24

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR………………………………………..27


 


 

KIRISH

Mavzuning dolzarbligi: “Buyuk alloma va adiblarimiz, azizavliyolarimizning bebaho merosi, yengilmas sarkarda va arboblarimizning jasoratini yoshlar ongiga singdirish, ularda milliy g‘urur va iftixor tuyg‘ularini kuchaytirishga alohida e’tibor qaratishimiz kerak”. Shavkat Mirziyoyev

Abu Ali Ibn Sinoning adabiy faoliyati nafaqat o‘z zamonida, balki hozirgi kunda ham o‘ta dolzarb bo‘lib qolmoqda. Uning asarlari ilm-fan, falsafa, tibbiyot, musiqa va lingvistikani o‘zida mujassam etgan bo‘lib, ularning adabiyotga ta’siri bugungi kundagi ilmiy izlanishlarga, o‘qituvchilar va talabalarga katta turtki bo‘lmoqda. Ibn Sinoning adabiy merosi juda keng va ko‘p qirrali bo‘lib, u faqat ilm-fan sohalarida emas, balki adabiyotning rivojlanishida ham muhim rol o‘ynagan. U o‘z asarlarida nafaqat falsafiy va ilmiy g‘oyalarni ifodalab, balki til va nutqning nozikliklarini, so‘zlarning ma’nolarini chuqur tahlil qilgan.

Ibn Sinoning adabiy faoliyatining dolzarbligi, birinchi navbatda, uning zamonaviy ilmiy qarashlarga va jahon adabiyotiga qo‘shgan hissasidan kelib chiqadi. Uning asarlari nafaqat o‘z davrida ilm-fan, falsafa va tibbiyotning rivojlanishiga katta ta’sir ko‘rsatgan, balki ularning bugungi kunda ham zamonaviy ilmiy tafakkurga ta’sir qilishi ajablanarli emas. Ayniqsa, Ibn Sino falsafa va adabiyot o‘rtasidagi bog‘liqlikni chuqur anglab, adabiyot orqali insoniyatning ma’naviy taraqqiyotini izohlashga harakat qilgan. Uning asarlari, nafaqat tabiatshunoslik yoki falsafa, balki estetik nuqtai nazardan ham yuqori baholanishi kerak. Ibn Sinoning adabiyotdagi yondashuvlari, uning so‘z va ma’no haqida o‘ylash tarzi hozirgi kunda ham muhim ahamiyatga ega. Ikkinchidan, Ibn Sinoning adabiy faoliyatining dolzarbligi, uning ilm-fan va madaniyatga bo‘lgan ulkan hissa qo‘shganligidan kelib chiqadi. U o‘zining eng mashhur asarlaridan biri bo‘lgan «Kitob al-Shifa» va «Kitob al-Najat» kabi asarlarda, faqat ilmiy masalalar bilan cheklanib qolmagan, balki so‘zning kuchi, uning tabiatiga oid falsafiy qarashlar orqali adabiyotga yangi yondashuvlar kiritgan. Ibn Sinoning ilmiy tafakkuri, adabiyotga bilimni va aqldan tashqari ruhiy tajribani kiritish imkonini berdi. U adabiyot orqali nafaqat ongni shakllantirish, balki inson qalbini ham o‘rganishga harakat qildi.

Ibn Sinoning adabiy faoliyatining dolzarbligi shundan iboratki, uning asarlari nafaqat o‘zining zamonidagi ilmiy va madaniy muhitga, balki keyingi avlodlarga ham katta ta’sir ko‘rsatgan. U o‘zining falsafiy, ilmiy va adabiy g‘oyalari bilan nafaqat Sharq, balki G‘arb olamida ham e’tibor qozongan. Ibn Sinoning adabiy merosi bugungi kunda ham keng o‘rganilmoqda, uning fikrlari va g‘oyalari adabiyotning rivojlanishiga, ilmiy izlanishlarga, shuningdek, tilshunoslik va lingvistika sohalariga yangicha yondashuvlarni olib kelgan.

Shuningdek, Ibn Sinoning adabiyotdagi dolzarbligi uning ilm-fan va adabiyotdagi mutlaq yuksaklikka erishganligi bilan ham bog‘liq. Uning asarlarida aniq va aniq bo‘lgan fikrlar, yuqori darajadagi mantiqiy va falsafiy mushohadalar, so‘z va ma’nolarni aniq ifodalash maqsadida yaratilgan. Ibn Sino, har bir so‘zning ma’nosi, uning o‘zaro aloqasi va mantiqiy o‘rinlari haqida chuqur o‘ylab, o‘zining adabiy uslubini shakllantirgan. Bu yondashuv, hozirgi kunda ham ilm-fan va adabiyotda ahamiyatli va zarur bo‘lgan bir jihatdir. Shuningdek, Ibn Sinoning adabiy faoliyati tilning o‘ziga xos xususiyatlarini, uning ishlatilishini, so‘zlarning ma’nosini va jismoniy va ruhiy jarayonlarni tasvirlashda qanday o‘rin tutishini ham yoritib bergan.

Kurs ishining maqsadi: Abu Ali Ibn Sinoning adabiy faoliyatini o‘rganishning maqsadi, uning ilmiy va adabiy merosini to‘liq anglash va uning insoniyat madaniyati, ilm-fan, falsafa va adabiyotga qo‘shgan hissasini baholashdan iboratdir. Ibn Sino faqat tibbiyot yoki falsafaning buyuk ajdodi emas, balki uning adabiyotga ta’siri ham o‘ta muhimdir. 

Kurs ishining vazifasi: Abu Ali Ibn Sinoning adabiy faoliyatini o‘rganishning vazifasi uning ilmiy, falsafiy va adabiy merosini tahlil qilish, uning adabiyotga qanday ta’sir ko‘rsatganini va uning g‘oyalari qanday rivojlanib, hozirgi kunda qanday dolzarb ahamiyatga ega ekanligini aniqlashdir. Bu vazifa, Ibn Sinoning adabiy faoliyatini nafaqat o‘z zamonida, balki hozirgi davrda ham qanday o‘rganilishi va qabul qilinishi kerakligini tushunishga qaratilgan.

Kurs ishining tarkiniy tuzilmasi:Ushbu kurs ishi 3 ta bob,6 ta reja,xulosa va foydalanilgan adabiyotlardan tashkil topgan.

 

Sotib olish