Dokument ma'lumotlari

Narxi 150000UZS
Hajmi 1.8MB
Xaridlar 1
Yuklab olingan sana 17 Aprel 2024
Kengaytma docx
Bo'lim Kurs ishlari
Fan Mexanika

Sotuvchi

Durbek Valiyev

Ro'yxatga olish sanasi 17 Aprel 2024

1 Sotish

Ammofosni ishlab chiqarish granulyatsiyalash va quritish jarayonini avtomatlashtirish

Sotib olish
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI ANDIJON MASHINASOZLIK INSTITUTI “INTELLEKTUAL BOSHQARUV VA KOMPYUTER TIZIMLARI” FAKULTETI “Mashinasozlik ishlab chiqarishni avtomatlashtirish” kafedrasi “ Muhandislik tizimlarini avtomatlashtirilgan loyihalash ” fanidan KURS LOYIHASI Mavzu: Ammofosni ishlab chiqarish granulyatsiyalash va quritish jarayonini avtomatlashtirish Bajardi: _ ______________________ __ Kurs loyiha raxbari: ______________________ Taqrizchi: _______________________ Andijon - 2024 “TASDIQLAYMAN” 1 Kafedra mudiri _____________ « » ___________ ___ 2024y. KURS LOYIHASINI BAJARISH UCHUN TOPSHIRI Q Talaba ___________________________________________________________ (F.I.SH) Kurs loyiha mavzusi__________________________________________________ __________________________________________________________________ Xisob-tushuntirish xati tarkibi : __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ Kerakli chizmalar r o‘yxati _____________________________________________ __________________________________________________________________ Kurs loyiha raxbari : __________________________________________________ (F.I.SH) Foydalanadigan adabiyotlar r o‘yxati __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ ________ Topshiri qni oldim ____________________________________ (F.I.SH) (imzo) “Intellektual boshqaruv va kompyuter tizimlari” fakulteti “ Intellektual muhandislik tizimlari ” yo`nalishining “ _____________ ” guru h talabasi 2 _______________________________________________________________ning _________________________________________________________________ mavzusida bajarilgan kurs ishiga T A Q R I Z 1. Loyiha dolzarbligi va mazmuni______________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ 3. Loyiha ijobiy tomonlari __________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ 4. Loyiha salbiy tomonlari_____________________________________________ __________________________________________________________________ 5.Tushuntirish xatini rasmiylashtirish___________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ 6. Loyiha grafik q ismini rasmiylashtirish_______________________________ __________________________________________________________________ Xulosalar___________________________________________________________ ________________________________________________________________ Taqrizchi ________________________________________________________ (F.I.SH) Lavozimi________________________________________________________ Ish joyi__________________________________________________________ «______»_______________________ 2024 yil MUNDARIJA 3 Kirish ........................................... ...................... ...................... . .................... 5 1. Muhandislik tizimlarini yaratish bosqichi va muhandislik tizimlarini loyihalash haqidagi asosiy ma ' lumotlar ….……………………………….. 8 1.1 Loyiha topshirig'i, …………………………………….…….………… 9 1.2 Dastlabki ma'lumotlar va materiallar………………………………….. 11 2. Texnik vositalar majmuasini tanlash……………………………………. 18 2.1 Datchikni tanlash……………………………………………………… 19 2.2 Ijro etuvchi mexanizmlar va nazorat qiluvchi organlarni tanlash……... 22 2.3 O'lchov va nazoratning blok diagrammasi…………………………….. 24 3. Avtomatlashtirish sxemasi va ishchi chizmalarini ishlab chiqish………. 26 3.1 Avtomatlashtirish sxemalari…………………………………………... 26 3.2 Elektr sxemalari……………………………………………………….. 28 3.3 Tashqi simlar uchun ulanish sxemalari………………………………... 30 Xulosa……………………………………………………………………... 33 Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati ……………………………. .......... ....... 34 4 KIRISH Zamonaviy muhandislik tizimlarini avtomatlashtirilgan loyihalash odatda murakkab tizimlardir. Talabalar bunday tizimlarni bosqichma-bosqich loyihalash san'atini o'zlashtiradilar, boshqaruv jarayonlarining sifati, ishonchliligi va avtomatlashtirish tizimlarining xavfsizligini ta'minlaydigan eng yaxshi texnik yechimlarni tanlaydilar. Sanoat ishlab chiqarishida muhandislik tizimlarini avtomatlashtirilgan loyihalash avtomatlashtirilgan tizimlari (APCS) hozirgi vaqtda amaliy qiziqish uyg'otmoqda. O‘quv ko‘rsatmaning maqsadi talabalarga turli sohalardagi jarayonlarni avtomatlashtir ishning zamonaviy tizimlarini loyihalash ko‘nikmalarini shakllantirishdan iborat. Ko'rsatmaning mazmuni "Muhandislik tizimlarni avtomatlashtirilgan loyihalash" o'quv fanining asosiy maqsadlariga javob beradi. O'quv ko'rsatmada zamonaviy hisoblash kommunikatsiya qurilmalari, sensorlar, rostlagichlar, kontrollerlar yordamida muhandislik tizimlarini loyihalash masalalari muhokama qilinadi. Nazariy o'quv materiali uni o'zlashtirishga yordam beradigan amaliy vazifalar bilan chambarchas bog'liq. Ko'rsatma "Muhandislik tizimlarni avtomatlashtirilgan loyihalash" kursi bo'yicha amaliy mashg'ulotlar uchun vazifalar ro'yxatini o'z ichiga oladi, muhandislik tizimlari diagrammalariga misollar, avtomatlashtirish diagrammalari, elektr va pnevmatik va boshqa ta'minotning sxemalari, shuningdek tashqi simlarni ulash sxemalari keltirilgan. Ushbu o'quv ko'rsatma "Muhandislik tizimlarni avtomatlashtirilgan loyihalash" fanidan haqiqiy muhandislik tizimlarini avtomatlashtirilgan sxemalari va ishchi chizmalarini loyihalashni batafsil o‘rganish orqali bilimlarni chuqurlashtirishga mo‘ljallangan . Muhandislik tizimi loyihasini amalga oshirish kompleks yondashuvni talab qiladi. O'rnatish ishlarini tashkil etishda ko'p narsa uning xususiyatlariga va ishchi uskunaning parametrlariga bog'liq bo'ladi. Ba'zi hollarda, muhandislik o'rnatishtizimlar qo'lda bajarilishi mumkin. Masalan, ko'plab uy hunarmandlari elektrotexnikani tashkil etish yoki sanitariya-tesisatning alohida uchastkalarini yotqizish bilan shug'ullanadilar. Biroq, ishlab chiqarish ob'ektidagi yirik gaz 5 ta'minoti loyihalari yoki sanoat iqlimi infratuzilmasi faqat mutaxassislardan iborat professional guruhlar tomonidan amalga oshiriladi. Ishlarni muhandislik tizimining maqsadi, texnik ekspluatatsiya turi va xususiyati, hodisalarning joylashuvi va boshqalar bo'yicha tasniflash mumkin. Tizimlarning maqsadiga kelsak, biz gazni yotqizishni ajrata olamiz., suv ta'minoti, elektr va iqlimiy aloqalar. Bundan tashqari, faqat texnologik xususiyatga ega bo'lgan konstruktsiyalarning muhandislik tizimlarini o'rnatish faqat ishlab chiqarish tipidagi ishchi bloklar va agregatlarning ishlash mexanikasini ta'minlashga qaratilgan bo'lishi mumkin. Loyihalash ishlari ma'lum bir bino yoki inshoot bo'yicha olingan dastlabki ma'lumotlar asosida amalga oshiriladi. Uning xususiyatlari hisobga olinadi, unga ko'ra tarmoqlar, uskunalar va qo'shimcha komponentlar uchun texnik va tizimli talablar ro'yxati keyinchalik aniqlanadi. Muhandislik tizimlarini loyihalash va o'rnatish bir-birini to'ldirishi mumkin bo'lgan o'zaro bog'liq faoliyat ekanligini yodda tutish kerak. Masalan, o'rnatuvchilar allaqachon dizaynerlarga kommunikatsiyalarni yotqizish yoki joylashtirish bo'yicha optimal echimlar haqida ma'lumot beradigan amaliyot mavjud. Qanday bo'lmasin, dizayn echimi oxirida ishchi guruhga vazifani hal qilish usullari, vositalari va usullari haqida to'liq ma'lumot berishi kerak. Bugungi kunga kelib yiliga 716 ming tonna kuydirilgan konsentrat va 200 ming tonna atrofida fosforit uni mos ravishda ammofos, suprefos, ammoniy sulfatfosfat, nitrokalsiyfosfat va oddiy superfosfat o’g’itiga qayta ishlanayapti. O’zbekiston Respublikasi qishloq xo’jaligining fosforli o’g’itlarga bo’lgan talabi 518,27 ming tonna 100% li P 2 O 5 ni tashkil etadi. Kimyoviy korxonalar: «Ammofos-Maksam» AJ, «Qo’qon superfosfat zavodi» AJ, «Samarqandkimyo» AJ 146 ming tonna atrofida 100% li P 2 O 5 hisobidagi o’g’it ishlab chiqaradi. Bu miqdor qishloq xo’jaligi talabining 25% ini tashkil qiladi va Olmaliq shahridagi «Ammofos-Maksam» AJ kuydirilgan foskonsentratning yetishmasligi sabab to’la quvvatda ishlamayapti. Katta miqdordagi mergel va kabonat (minerallashgan massa) jinslari yuqori 6 bo’lgan past navli fosforitlar chiqindi sifatida atrofga yig’ilib bormoqda. Kelajakda Qizilqum fosforit kombinatining kengayishi hisobiga qazib olinayotgan ruda miqdori 4000 tonnaga yetadi. Albatta buning natijasida past sifatli fosforitlar hajmi ortib boradi. Ilmiy-texnikaviy adabiyotlar tahlili, Qizilqum fosforitlarini har xil turdagi fosfor tutuvchi kompleks o’g’itlarga qayta ishlash muammolariga bag’ishlangan ishlar juda ko’pligini ko’rsatadi. Agronomik maqsadlarga ko ra, M.o . bevosita va bilvosita ishlatiladiganʻ ʻ o g itlarga bo linadi. Bevosita ishlatiladigan o g itlar tarkibida o simliklar ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ oziqlanishi uchun zarur azot, fosfor, kaliy, shuningdek, magniy, bor, rux, mis, molibden, marganets, oltingugurt kabi elementlar bo ladi. Bu guruhga kiradigan ʻ o g itlar, asosan, bir oziq elementli, mas, azotli, fosforli yoki kaliyli va kompleks, ʻ ʻ ya ni aralash va murakkab o g itlardan iborat. Aralash M.o . zavodda yoki ʼ ʻ ʻ ʻ xo jalikning o zida bir necha xil o g itni aralashtirib, murakkab o g itlar esa ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ zavodda tayyorlanadi. Bilvosita ishlatiladigan M.o . (mas, ohakli o g itlar, gips va ʻ ʻ ʻ boshqalar) asosan, tuproqning agrokimyoviy va fizikkimyoviy xususiyatlarini yaxshilashda qo llaniladi. M.o . qattiq, ya ni kukunsimon, donador hamda suyuq ʻ ʻ ʼ — ammiakli suv, suyuq ammiak, ammiakatlar holida ishlab chiqariladi. O zbekiston Respublikasida ʻ 2020-yil yakunlariga ko ra jami ʻ 313,4 ming tonna mineral o g itlar ishlab chiqarilgan bo lib, mazkur mahsulot ishlab chiqarish ʻ ʻ ʻ bo yicha so ngi 5 yil davomida eng yuqori ko rsatkich 2017-yilda qayd etilgan. ʻ ʻ ʻ 7 1. MUHANDISLIK TIZIMLARINI YARATISH BOSQICHI VA MUHANDISLIK TIZIMLARINI LOYIHALASH HAQIDAGI ASOSIY MA'LUMOTLAR Muhandislik tizimlarini yaratishning asosiy bosqichlari quyidagilardan iborat: – tadqiqot ishlar ; – dizayn ; – ekspertiza va tasdiqlash loyiha ; – nostandart uskunalarni ishlab chiqish; – uskunani sozlash, o‘rnatish va ishga tushirish; – amalga oshirish. Dizayn sifati asosan avtomatlashtirish tizimining sifatini, uning samaradorligini, narxini, samaradorligini, ishonchliligini, moslashuvchanligini va boshqa ko'rsatkichlarini belgilaydi. Amalga oshirish sifati dizayn ko'rsatkichlariga erishishni ta'minlaydi. Dizaynning maqsadi va vazifalari asosan loyihalashtirilayotgan tizimning murakkabligi bilan belgilanadi. Avtomatlashtirish tizimini loyihalash deganda avtomatlashtirish tizimining xususiyatlarini oqilona tanlash va loyihalashning birinchi bosqichida rejalashtirilgan xarajatlarni, qo'shimcha xodimlarni, qo'shimcha maydonlarni va tashkiliy-texnik echimlarni tasdiqlash uchun etarli bo'lgan hujjatlarni ishlab chiqish jarayoni tushuniladi. ikkinchi bosqichda - jihozlarga buyurtma berish va to'ldirish, uni o'rnatish va sozlash, shuningdek, amalga oshirish ishlarini tashkil etish uchun. Loyiha hujjatlari, shuningdek, tegishli kasblar bo'yicha dizaynerlar uchun vazifalarni, kerak bo'lganda, eksperimental loyihalash va ilmiy tadqiqot ishlarini bajarish uchun vazifalarni o'z ichiga olishi kerak. Jarayonlarni boshqarishning avtomatlashtirilgan tizimlarini loyihalash dasturlarni ishlab chiqish va ularni tuzatishni ham o'z ichiga oladi. Muhandislik tizimlarini loyhalash bo'yicha ishlarni tashkil etish tartibi, loyiha tarkibi va uning ko'lami loyihalashtirilayotgan tizim darajasi bilan belgilanadi. Bundan tashqari, loyihalash tartibi, shuningdek, avtomatlashtirish tizimi loyihasi sanoat ob'ekti loyihasining bir qismi bo'ladimi (ya'ni, sanoat ob'ektini va uning 8 avtomatlashtirish tizimini bir vaqtning o'zida loyihalash) yoki avtomatlashtirish tizimini loyihalash texnik qayta jihozlash hodisasi ekanligiga ham bog'liq. (masalan, joriy ishlab chiqarish uchun texnologik jarayonlarni boshqarishning avtomatlashtirilgan tizimini loyihalash). 1.1. LOYIHA TOPSHIRIQI Muhandislik tizimlarini loyihalash bo'yicha topshiriq bosh loyihachi yoki buyurtmachi tomonidan loyihani ishlab chiqish ishonib topshirilgan ixtisoslashtirilgan tashkilot ishtirokida tuziladi. Loyihalash topshirig'i quyidagi ma'lumotlarni o'z ichiga olishi kerak: a) korxona nomi va loyihaning vazifasi; b) loyihalash uchun asos; har bir maxsus shartlar uchun, agar mavjud bo'lsa, (masalan, binolarning portlash va yong'in xavfi klassi, agressiv sharoit, namlik va boshqalar) mavjudligi ko'rsatilgan ishlab chiqarish ob'ektlari, ustaxonalar, bo'linmalar, qurilmalar ro'yxati. changli muhit va boshqalar); d) bosqichli loyihalash; e) texnik loyihalash variantlarini ishlab chiqish talablari; f) moliyalashtirish manbalarini ko'rsatgan holda avtomatlashtirish uchun kapital xarajatlarning rejalashtirilgan darajasi va ilmiy-tadqiqot, tajriba-konstruktorlik ishlari va loyihalash uchun taxminiy xarajatlar; g) korxonaning ishlab chiqarish bo'linmalarini qurish muddatlari va foydalanishga topshirish tartibi; h) korxona loyihasini ishlab chiqishda ishtirok etuvchi tashkilotlarning nomi; i) avtomatlashtirish hajmi va darajasi bo'yicha texnologik jarayonlarni boshqarishni markazlashtirish va ob'ektni boshqarish tuzilmasi bo'yicha takliflar; j) markaziy va mahalliy boshqaruv punktlari, kommutatorlar va pultlarni joylashtirish bo'yicha takliflar; k) maxsus loyihalash shartlari. Avtomatlashtirish tizimi loyihalarini bajarish uchun quyidagi ma'lumotlar va materiallar taqdim etilishi kerak: 9 a) elektr va quvur liniyasi aloqalari, quvurlarni haqiqiy ichki diametrlari, devor qalinligi va quvurlar materiallari ko'rsatilgan uskunaning xususiyatlariga ega texnologik chizmalar; b) zarur talablar va xarakteristikalar bilan boshqariladigan va sozlanishi parametrlar ro'yxati; texnologik ob'ektlarning joylashuvi ko'rsatilgan ishlab chiqarish binolarining chizmalari - kommutatorlar va boshqaruv panellari uchun tavsiya etilgan joylarni ko'rsatgan holda uskunalar va quvurlar kommunikatsiyalari; d) namunaviy loyihalar va loyihalash echimlari bo'yicha texnik hujjatlar; e) qo'shimcha manba ma'lumotlar va materiallar; f) avtomatlashtirishni loyihalashda foydalanish uchun elektr motorini boshqarish sxemalari, ishga tushirish uskunasining turlari va boshqaruv stantsiyalari; g) quvur diametrlari, oqim, bosim va suv harorati ko'rsatilgan suv ta'minoti sxemalari; havoning bosimi, harorati, namligi va chang tarkibini, havoni tozalash va quritish moslamalarining mavjudligini ko'rsatadigan havo etkazib berish sxemalari ; i) nazorat qiluvchi qurilmalar tanlash va ularni hisob-kitoblar uchun zarur bo'lgan ma'lumotlar; j) tizimlar va avtomatlashtirish uskunalarini loyihalash bo'yicha tavsiyalarni o'z ichiga olgan ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlari natijalari; tadqiqot natijalari boshqaruv ob'ektining dinamik xususiyatlarining matematik tavsifini o'z ichiga olishi kerak. Boshqarilgan va sozlanilgan parametrelar ro‘yxati Ammofosni ishlab chiqarish granulyatsiyalash va quritish jarayonini avtomatlashtirish 10 № t /r Parametr nomi, impulsni o'lchash joyini tanlash parametrini o'rnatish - ra, qabul qilingan og'ishlar min- max, Displey ma `lumot Nomi tartibga solish ta'siri, tartibga soluvchi organni o'rnatish joyi. Shartli o'tish quvur liniyasi O'rnatish joylarida atrof- muhitning xususiyatlari ko'r satgi ch qayt a - ro'yx atdan o'tish jamlas h signal izatsiy a datchiklar tartibga soluvchi ijro etuvchilar agressiv yong'i n va portlo vchi agres siv yong' in va portl ovchi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 o'n bir 12 13 1 Harorat 300 o C - 600 o C + + - + + O'zgartirish taqdimotlar yupqaroq + + + + Agar ushbu matematik bog'liqliklar noma'lum bo'lsa, loyihalash topshirig'i har bir nazorat kanali uchun ob'ektning dinamik xususiyatlarini grafik tarzda aks ettiruvchi tajriba vaqtini yoki uchuvchi yoki shunga o'xshash operatsion qurilmalarda olingan chastota xususiyatlarini o'z ichiga olishi kerak. Jarayonni boshqarishning avtomatlashtirilgan tizimlari uchun - butun tizimni qurish tamoyillari: ierarxiya, tuzilma, funktsiyalar, algoritmlar va boshqalar. 1.2 Dastlabki ma’lumotlar va materiallar O 'g'it sifatida ishlatiladigan ammofos ishlab chiqarishda quyidagi turli ko'rinishdagi texnologik sxemalar qo'llaniladi: 1. Bug'latilmagan (20-30% P2O5) ekstraksion fosfor kislotani neytrallash va (changlatgichli, barabanli yoki qaynovchi qatlamli) quritgichda suvsizlantirishga asoslangan sxemalar; 2. Bug'latilmagan (20-30% P2O5) fosfor kislotani neytrallash, So'ngra ammofos suspcnziyasini bug'latish hamda donadorlash va quritishni barabanli donadorlash quritgichlari (BDK) da amalga oshirishga asoslangan sxemalar; Birinchi EFK holda ammiak bilan (pH=5) neytrallanadi. Bunda harakatchan suspenziya hosil bo'ladi. 100-105°C haroratli bu suspenziyani bir qismi (70-80% miqdori) oxirgi reaktordan changlatgichli quritgich 5 ga tushadi, u yerga shuningdek gazsimon yoki suyuq yoqilg'ini yondirilishidan olingan o'txona gazlari beriladi. Quritgichdan chiquvchi mo'rili gaz harorati 100-115°C bo'ladi va 11Rostlash changdan tozalanishi uchun siklon 6 dan o'tadi. Qo'ritilgan (1% namlikkacha) kukunsimon ammofos uzluksiz ravishda ikki valli shnekli aralashtirgich 13 ga kelib tushadi, u yerga shu bilan bir vaqtda tayyor mahsulotning mayda ffaksiyasi va suspenziyaning qolgan (20-30%) qismi beriladi. Nam (10-12% H2O) ammofos donachalari aralashtirgichdan donachalami dumaloklovchi baraban 14 ga va so'ngra ko'ritish barabani 15 ga yuboriladi. Quritilish mo'rili gazlar bilan (350°C da) amalga oshiriladi. Ko'ritilgan donachalar ajratiladi. 3,2 mm dan yirik donachalar fraksiyasi maydalanadi va yana ajratishga beriladi yoki fosfor kislotada eritiladi va jarayonga (ammoniylashtirishga) qaytariladi. 1 mm dan mayda fraksiyalar donadorlashga yuboriladi; 1-3,2 mm li donachali fraksiya esa tayyor mahsulot sifatida chiqariladi. Apatit va Qoratog' fosforiti asosidagi mahsulot tarkibida, muvofiq ravishda: 52 va 47% P 2 O 5 umum, 51 va 46% P 2 O 5 uzl 50 va 41% P 2 O 5suv , 12 va 11% N, 1% H 2 0 , 0 va 4% MgO, 3,5 va 3% F bo'ladi. Ammofos suspenziyasini quritishning ancha takomillashgan usuli - uni quritishni BDK yoki BDKS - barabanli donadorlash qo'ritgichli sovutgich jihozlarida amalga oshirish hisoblanadi. Ammofos suspenziyasini oraliq bug'latish sxemasi keng tarqalgandir (11.6- rasm). Boshlang'ich fosfor kislotani oldindan natriy yoki kaliy sulfat, yoki soda bilan qayta ishlash undan anchagina miqdordagi Homing ftorsilikadar tarzida yo'qotilishi ta’minlaydi va shu bilan bir vaqtda undagi kalsiydan tozalanadi va boshqa qo'shimchalar (Fe, Al) miqdori kamaytiriladi. 1-rasm. Changlatgichli quritgichli ammofos ishlab chiqarish sxemasi 12 1 -reaklor saturator; 2 - suspenziyani yig'gich: 3 - markazdan qochma nasos; 4 -suspenziyani me 'yorlashtirgich; 5 - changlatgichli qo 'ritgich; 6 - siklon, 7 - ventilyator; 8 - absorberlar; 9 - shnek; 10 -maydalagich; 11 - elevator; 12 - bunker; 13- ikki valli aralashtirgich; 14 -dumalanuvchi baraban; 15 - barabanli qo'g'itgich; 16 - ikki xil teshikli elak; 17 - qo 'ritgich; 18 – transporter Bu ammofosdagi o'zlashuvchan va suvda eruvchan P 2 O 5 ning konsentratsiyasini oshiradi, chiqindi gaziaridan ftoming ajratib olinishini osonlashtiradi, buning uchun ftorsizlangan fosfor kislota ishlatilishi mumkin. Fosfor kislota (22-29% P 2 O 5 ) gaz holatdagi ammiak bilan pH = 5- 5,5 gacha TAB tezkor ammoniylashtiruvchi bugiatgich jihozida neytrallanadi (1 - rasm). Bu vertikal reaksiya quvuri F= 0,6 m, 6 m ostidagi Venturi soplosi (ichida gaz yoki suyuqlik tezligi oshadigan o'zgaruvchan kesimli kanal yoki qisqa quvur) dan ammiak va kislota kiritiladi. Reaksiya issiqligi hisobiga massa qaynaydi va yuqoriga harakatlanadi, 1-2 minut ichida separatorga yetib boradi, suspenziya u yerdan aylantiruvchi quvur orqali reaksion quvurga qaytariladi. Uning bir qismi separatordan konsentrlashga yuboriladi. Separatordan chiqadigan bug1 issiqlik almashtirgichda boshlangich kislotani isitish orqali kondensatlanadi. Ammofos suspcnziyasi (NH:H 3 P 4=1,1) ko‘p qobiqli bug'latish qurilmasida konsentrlanadi, u yerda undagi suv miqdori 55-56% dan 18-25% gacha kamaytiriladi; 1- qobiq vakuum ostida, 2-qobiq - atmosfera bosimida, 3-qobiq - yuqori bosimda ishlaydi; yangi hosil qilingan bug1 (0,3 mPa) 3- va 4-qobiqqa beriladi, 1- va 2-qobiklarda esa jarayonda hosil bo'ladigan bug1 ishlatiladi. So'ngra 112-115°C haroratli suspenziya BDK jihozida qo'ritiladi va shu bilan bir vaqtda donadorlanadi. Sovutilgan va elakda ajratilgan mahsulotning zarracha o'lchami 1 mm dan kichiq bo'lgan fraksiyasi BDK jihoziga tashqi retur sifatida qaytariladi. Yirik ffaksiya maydalashga yuboriladi, mahsulot fraksiyasi esa 45°C gacha (konteynerlarga yuklashda yoki qog'oz qoplarga joylashtirishda) yoki 55°C gacha (polietilen qoplariga joylashtirishda) sovutiladi. 13 2- rasm. Tezkor ammonizator bug 'latgich . Ammoniylashtiruvchi donadorlagich (AD) ishlatilgan holdagi sxema bo'yicha ammofos olishda (3 - rasm) 50-54% P 2 O 5 gacha bug'latilgan ekstraksion fosfor kislotaga chiqindi gazlarini absorbsiyalashdan olinadigan oqavalar qo'shilib undagi P 2 O 5 miqdori 47-48% gacha kamaytiriladi, aralashtirgichli reaktorlarda ammiak gazi bilan N Нз : НзР 04 = 0,6-0,7 molyar nisbatigacha neytrallanadi. 120- 125°C harorat va 17-18% namlikdagi (ammoniylashtirish issiqligi hisobiga reaktorlarda 20-25% bug'langan) kislotali (pH=3) suspenziya AD jihoziga beriladi (11.10 - rasm). AD jihozida 85-95°C haroratda massa Нз : НзР 0 4 = 1-1,05 molyar nisbatigacha qo'shimcha neytrallanadi va mahsulot donadorlanadi; unda jarayonga berilgan 50% suv bug'lanadi. AD jihozidan chiqadigan nam (2,5-3,5% H20) donachalar to'g'ri oqimli barabanli quritgichda (250-350°C haroratdagi) o'txona gazlari bilan donachalar harorati 75-90°C bo'lgan holda quritiladi. So'ngra u elanadi va mahsulot fraksiyasi sovutgichda 75-90°C dan 45-55°C haroratgacha sovutiladi. Quritish barabanidan (105-115°C da) chiqadigan hamda neytrallagich va ammoniylashtiruvchi donadorlagichdan surib olinadigan gazlar chang, ammiak va ftordan tozalanadi; hosil bo'ladigan oqavalar reaktor-neytrallagichlarga yuboriladi. Mahsulot tarkibida ftor miqdorining kam (1% dan oshmasligi) keltirib 14 utilgan jarayonning afzalliklaridan biri hisoblanadi; kuchsiz kislota ishlatilganda esa u 3,5-4% ni tashkil qiladi. 3- rasm. AD jihozi bilan donadorlangan ammofos olish sxemasi 1 - neytrallagich; 2 - ammoniylashtiruvchi; 3 - qo'ritgich; 4 - siklonlar; 5 - elaklar; 6 - sovutgich; 7,8 - absorber. 4- rasm. Ammoniylashtiruvchi donadorlagich (AD) 1 - qobiq; 2 - sochiluvchi komponentlami uzatish tuzulmasi; 3 - ichki devorlami tozalash uchun pichoq; 4 - bo'tqa taqsimlagich; 5 - ammiakoprovod; 6 - ammiak taqsimlagich; 8 - tayanch va qisqich g'ildiraklar; 9 - tayanch xalqa; 10 - bandaj; 7 - tishlig'ildirak. 15 Keltirilgan sxemalami mukammallashtirish bo'yicha turli takliflar berilgan. Masalan, kislotani neytrallashni bosim ostida amalga oshirishni ко rsatib 0 tiladi. Bunda reaksiya issiqligidan amalda deyarli to'la foydalanilishiga erishilishi mumkin. Konsentrlangan (50-54% P2O5) ekstraksion fosfor kislota pH = 4 - 4,5 gacha neytrallanishi 0,3-0,35 mPa bosimda quvurli reaktordan juda qisqa vaqtda o'tishi (0,1 s) hisobiga amalga oshiriladi. Neytralizatsiya issiqligi hisobiga 180- 200°C gacha qizigan suspenziya minoradagi forsunkada changlanadi, u yerda atmosfera bosimi ushlab turiladi; shu bilan bir vaqtda massaning sovutilishi natijasida o'z-o'zidan bug'lanish hisobiga qizigan eritmadan suv tezda yo'qotiladi; kukunsimon ammofos hosil bo'ladi. Uni donadorlanishi mumkin yoki nitroammofos va boshqa murakkab o'g'itlar olish uchun ishlatilishi mumkin 1.3 Muhandislik tizimlarini avtomatlashtirilgan loyihalash bosqichlari Jarayonlar va Loyiha hujjatlarining tarkibi O'g'it sifatida ishlatiladigan donadorlangan diammofos apatit konsentrati, Qoratog' va Pribaltika fosforidari asosida hosil qilingan ekstraksion fosfor kislotadan olinadi. Mahsulot tarkibida muvofiq ravishda: 48; 41; 48% PzOsod, 43- 45,5; 32; 41% РгОйс . va 18; 13,5; 13% N bo'ladi. Uni ishlab chiqarish sxemasi kristall mahsulot olish uchun yuqorida bayon etilganidek, ammo ammoniylashning ikkinchi bosqichi saturatorda emas, balki ammoniylashtiruvchi donadorlagich (AD) da amalga oshiriladi. Boshlang'ich kislota (32-38% P2O5) saturatorlarda ammiak bilan NH3:H3P04 = 1,3:1,4 molyar nisbatigacha neytrallangan bo'lsa, AD jihozida esa 1,7-1.8 gacha amalga oshiriladi. Suspenziya AD jihoziga 70-75°C haroratda, retur esa 50°C haroratda beriladi va returning takroriyligi 3-4 martani tashkil qiladi. Materialning AD dan o'tish davri 6-8 minutni tashkil etadi. Donachalami quritishda uning haroratini 72-75°C dan (to‘g‘ri yo'nalishda beriladigan o'txona gazlarining haroratini 2 0 0 °C dan) oshirmaslik kerak. Tayyor mahsulot 25-27°C gacha sovutiladi. Ammofosfat - Qoratog' fosforitini undan olinadigan ortiqcha mikdordagi ekstraksion fosfor kislota bilan parchalash, hosil qilingan kislotali fosfat suspenziyasini ammoniylash, uni bug'latish, donadorlash va quritish natijasida 16 ishlab chiqariladigan o'g'itdir. Bunda Qoratog' fosforitini parchalash uchun qo'shaloq superfosfatda beriladigan me’yordagi ekstraksion fosfor kislota berilsa, fosforitning parchalanish darajasi unchalik katta bo'lmaydi. Ammo 150-200% ortiqcha olingan kislotada fosforitning karbonatli qismi to'la, fosfatli qismi esa qisman parchalanadi va fosfat donachalarining asosiy massasi ochiladi, parchalanmagan qismining strukturasi o'zgaradi va parchalanish jarayonida, ammoniylashtirilgan suspenziyani bug'latishda, donadorlashda va quritishda o'simliklarga o'zlashadigan shaklga o'tadi. Belgilangan texnik shartlarga muvofiq, mahsulot tarkibida: 38-39% P2O5 o zj 20-21% P2 О 5 scr, 4-5% N va 2% dan kam suv bo'ladi. 1 t P2O5, hisobida ammofosfat ishlab chiqarishdagi fosfor kislota sarfi ammofosdagiga qaraganda kam bo'ladi, chunki ammofosfatdagi bir qism P2 0 5 to‘g'ridan-to‘gTi fosforit unidan o'tadi. 17 2. TEXNIK VOSITALAR MAJMUASINI TANLASH Texnik vositalarni tanlash tartibi ikki bosqichda amalga oshiriladi. Birinchi bosqichda mahalliy va xorijiy ishlab chiqaruvchilar tomonidan taklif qilinadigan eng mos texnik vositalar to'plami tanlanadi. Ikkinchi bosqichda oldindan tanlangan to'plam asosida loyihalashtirilgan jarayonni boshqarish tizimi uchun texnik vositalarning o'ziga xos to'plami shakllantiriladi. Texnik vositalarning asosiy to'plamini tanlash boshqariladigan texnologik kompleksning asosiy xususiyatlari bilan belgilanadi, ulardan eng muhimi: 1) texnologik jarayonning turi (mahsulotning yig'ilish holati yoki kimyoviy tarkibining o'zgarishi, xom ashyoni tashish va boshqalar); 2) vaqt davomida jarayonning holati (uzluksiz yoki diskret); 3) texnologik boshqaruv ob'ektining uzunligi (texnologik liniya, blok va boshqalar); 4) aktuatorlarning xususiyatlari (elektr yuritma, pnevmatik yuritma, elektr isitish va boshqalar); 5) yong'in va portlash xavfi; 6) atrof-muhit xususiyatlari (harorat, namlik, agressiv va boshqalar ); 7) texnik jarayonni rivojlantirish va modernizatsiya qilish istiqbollari. Texnik vositalarning ma'lum bir to'plamini tanlash jarayonlarni boshqarishning avtomatlashtirilgan tizimlariga qo'yiladigan quyidagi o'ziga xos talablar bilan belgilanadi: 1) ierarxiya darajasi; 2) o'lchanadigan va boshqariladigan parametrlarning soni va holati, shuningdek o'lchashning aniqligi va tartibga solish sifatiga qo'yiladigan talablar; 3) bajarilgan funktsiyalar (texnologik tsiklni boshqarish, berilgan darajadagi parametrlarni barqarorlashtirish, ko'p ulangan avtomatik boshqarish, avtomatik optimallashtirish va boshqalar); 4) boshqa avtomatlashtirilgan tizimlar bilan aloqa; 5) ushbu turdagi jarayonlarni boshqarishning avtomatlashtirilgan tizimlarini rivojlantirish istiqbollari. 18 2.1 DATCHIKNI TANLASH Hozirgi vaqtda ishlab chiqarishda asosan 4 ÷ 20 mA birlashtirilgan oqim chiqish signaliga ega bo'lgan analog sensorlar qo'llaniladi . 5-rasm Temperatura datchiklari 6-rasm MBT 5250 Temperatura datchigi Temperatura datchiklarining turlari. Uzoq tarixiy davrlar davomida issiqlik odamlar uchun ularning hayotining asosi bo‘lgan, shu sababli ular o‘sha davrlardayoq haroratni o‘lchash bilan uning intensivligini baholashga uringan. 19 Haroratni o‘lchash har doim energiyaning unchalik katta bo‘lmagan porsiyasini obyektdan bu energiyani elektr signaliga aylantirishi lozim bo‘lgan datchikka uzatishdan iborat bo‘ladi. Kontakt usuli bilan haroratni o‘lchashda mumkin bo‘lgan xatolarning manbalarini ko‘rib chiqamiz. Xatolarning vujudga kelish sabablaridan biri shundan iboratki, datchik, qoidaga ko‘ra, faqatgina haroratini o‘lchashi lozim bo‘lgan obyekt bilan emas, balki boshqa predmetlar bilan ham tutashadi. Boshqa bir sabab tutashtiruvchi kabellardan foydalanish bo‘lib hisoblanadi (7A- rasm)T V . haroratga ega bo‘lgan obyekt bilan tutashtiriladigan sezuvchan element o‘zining T S haroratiga ega bo‘ladi. Aniq o‘lchashlarni o‘tkazish uchun bu ikkita harorat amalda teng bo‘ladigan issiqlik muvozanati holatiga erishish zarur bo‘ladi. Kabelning bir uchi zondga ulanadi, boshqa uchi esa obyektning haroratidan sezilarli darajada farq qilishi mumkin bo‘lgan T 0 qurshab turuvchi muhit haroratining ta’siriga tortiladi. Shunday qilib, tutashtiruvchi kabel faqatgina datchikning elektr signalini uzatib qolmasdan, elementdan yoki unga bir qism issiqlikni ham uzatadi. 7-B- rasmda obyekt, datchik, qurshab turuvchi muhit va r1 va r2 issiqlik qarshiliklarini o‘z ichiga oladigan issiqlik sxemasi ko‘rsatilgan, issiqlik qarshiliklari moddaning issiqlik energiyasini o‘tkazish qobiliyatini aks ettiradi va issiqlik koeffitsiyentlariga teskari kattaliklar sifatida aniqlanadi, ya’ni r = 1/a. Agar obyekt qurshab turuvchi muhitga qaraganda issiqroq bo‘lsa, issiqlik oqimi strelka ko‘rsatgan tomonga qarab yo‘naladi. Bu shuni bildiradiki, o‘lchash xatoligini kamaytirish uchun obyekt bilan datchik o‘rtasidagi issiqlik bog‘lanishini yaxshilash va datchikni imkon qadar qurshab turuvchi muhitdan ajratish zarur bo‘ladi, amaliyotda ko‘pincha buni bajarish oson bo‘lmaydi. 20 7- rasm. Harorat datchigi; (A)- obyekt, tutashtiruvchi kabel bilan issiqlik kontaktida; (B)-ekvivalent issiqlik sxemasi Tiplashgan kontaktli harorat datchigi quyidagi tarkibiy qismlardan tashkil topadi (10A- rasm): 1. Sezgir element – datchikning o‘zining haroratining o‘zgarishiga reaksiya ko‘rsatuvchi material. Yaxshi element past solishtirma issiqlik sig‘imi, kichik massa, katta issiqlik o‘tkazuvchanlik, yuqori va bashorat qilinadigan sezgirlikka ega bo‘ladi. 2. Kontaktlar – sezgir elementni tashqi elektron sxema bilan bog‘laydigan o‘tkazuvchan plastinkalar yoki simlar. Kontaktlar minimal mumkin bo‘lgan issiqlik o‘tkazuvchanlik va elektr qarshiligiga ega bo‘lishi lozim. Shuningdek ular ko‘pincha tayanch konstruksiya rolini ham bajaradi. 3. Himoyalovchi korpus – fizikaviy jihatdan sezgir elementni qurshab turuvchi muhitdan ajratadigan maxsus qobiq yoki qoplama. Yaxshi korpus past issiqlik qarshiligi (yuqori issiqlik o‘tkazuvchanlik) va yaxshi dielektriklik xususiyatlariga ega bo‘ladi. U suv va qurshab turuvchi muhitning boshqa omillari sezgir elementning ishiga ta’sir ko‘rsatmasligi uchun namlik singdirmaydigan bo‘lishi lozim. 21 8- rasm. Harorat datchiklarining asosiy strukturalari: A – kontaktli datchik; B- kontaktsiz datchik (issiqlik nurlanishi detektori) Haroratni o‘lchash jarayoni flouressent shu’laning zaiflashish tezligini o‘lchashdan iborat bo‘ladi (8B -rasm). Bu haroratning qiymati τ vaqt doimiysi bo‘yicha joylashadi deganidir, uning kattaligi -200...+400 haroratlar diapazonida besh martagacha kamayadi. Vaqtni o‘lchash juda yuqori aniqlikka ega bo‘lgan elektron sxema yordamida bajariladi. SHu sababli flouressent tipdagi datchiklar kalibrlamasdan turib keng harorat diapazonida haroratni yaxshi echish qobiliyati va atrofida aniqlik bilan o‘lchash imkonini beradi. 9- rasm. Haroratni flouressent o‘lchash uslubi: A – qo‘zg‘atuvchi va flouressent nurlatishlarning spektral tavsiflari; B – T1 va T2 haroratlar uchun shu’laning eksponensial qonun bo‘yicha pasayishi; e – natural logarifmning asosi; t – pasayish tavsifining vaqt doimiysi 2.1 IJRO ETUVCHI MEXANIZMLAR VA NAZORAT QILUVCHI ORGANLARNI TANLASH Hozirgi vaqtda mahalliy va xorijiy sanoat juda ko'p sonli boshqaruv elementlarini ishlab chiqaradi (eshik klapanlari, kelebek klapanlar, kelebek klapanlar, eshik klapanlari, ball vanalar, vanalar), bu deyarli har qanday nazorat vazifasi uchun to'g'ri variantni tanlash imkonini beradi. Bu erda nazorat qiluvchi organlar ishlab chiqaruvchilarining qisqacha ro'yxati. 22 Butterfly klapanlar : InterArm , Pentyazhpromarmatura , ADL, Kvo-Arm , Promarmatura , Semenovskiy klapan zavodi, ABS ZEiM Automation, Vatt , Kvant , Krombach . Sharli klapanlar : Phobos, PP Avtomatika-Invest, ADL, Kvo-Arm , Ex- Shakl, Ximpribor-1, Naval , NPO Avtomatika, Vladimir. Vanalar : Armagus , Rust-95, LG-Avtomatika, Kotelnikovskiy klapan zavodi, Impuls, ChZEM. Vanalar : Armagus , Pentyazhpromarmatura , Blagoveshchensk klapan zavodi, IKAR, Murom quvur liniyasi vana zavodi, ChZEM. Damperlar : Amax , GiproNIIGaz , OKTZ. Nazorat qiluvchi organlar uchun ijro mexanizmini ta'minlash kerak, ya'ni. haydovchi birligi. Kimyo , oziq-ovqat, farmatsevtika va boshqa sanoat tarmoqlarida asosan elektr drayvlar va pnevmatik haydovchilar qo'llaniladi (8- rasm). Jadvalda eng keng tarqalgan elektr aktuatorlarning turlari ko'rsatilgan (8- rasm, b). Rostlovchi organlari va elektr yuritmalari turlari. 2- jadval № . t /p Organlarni operatsiyalar turi (ishlatilgan armatura) yuritma turi 1 Aylanadigan (diskli zatvor, kran sharoviy , klapan) PEOM MEOF PEOZ IEO 2 Ko'p burilishli (zatvor, klapan, diskoviy zatvor) PEM MEM 3 To'g'ridan-chiqli ( klapan ) MEP MEPK PEP EPR 23 Zamonaviy sanoat uch turdagi klapanlarni ishlab chiqaradi. Tekshirish klapanlari o'rta oqimning yuqori aniqlikdagi nazoratini va quvur liniyasini o'chirishni ta'minlaydi. O'chirish klapanlari - ma'lum bir sızdırmazlık sinfi ( nazorat klapanlaridan yuqori) va kerakli tezlik bilan quvur liniyasini ochish va yopish uchun ikki pozitsiyali klapanlar . Tartibga soluvchi o'chirish ( yoki o'chirish va tartibga soluvchi ) vanalar quvur liniyasini o'chirish vanasiga mos keladigan zichlik bilan ham tartibga solish, ham o'chirishni ta'minlaydi. a (elektr pnevmatik) b(elektr haydovch) 10-Rasm. Boshqaruv klapanlarining ko'rinishi: a - elektr pnevmatik joylashtiruvchi bilan to'ldirilgan pnevmatik haydovchi bilan , b - elektr haydovchi bilan 2.3 O'LCHOV VA NAZORATNING BLOK DIAGRAMMASI O'lchov va nazoratning strukturaviy diagrammalari funktsional xarakteristikalar elementlariga ega bo'lgan konstruktiv blok diagrammalarga tegishli. Blok-diagrammada tizim ierarxiyasiga muvofiq avtomatlashtirilgan 24 jarayonni boshqarish tizimining (APCS) funktsional, tashkiliy va texnik tuzilishi bo'yicha loyihaning asosiy qarorlari umumiy shaklda ko'rsatilgan. 11-rasm. Fieldbus protokoli orqali raqamli boshqaruvga ega boshqaruv klapani va actuator Monitoring va nazorat punktlari, tezkor xodimlar va texnologik nazorat ob'ekti. Texnologik ob'ektni operativ boshqarishni tashkil etish tamoyillari, strukturaviy diagrammani amalga oshirishda qabul qilingan strukturaviy diagrammaning alohida elementlarining tarkibi va belgilari ular ko'rsatilgan jarayonni boshqarishning avtomatlashtirilgan tizimi uchun barcha loyiha hujjatlarida saqlanishi kerak. va batafsil. Barcha belgilarning o'lchamlari tartibga solinmaydi va bir xil turdagi tasvirlar uchun bir xil o'lchamlarni saqlab, rassomning xohishiga ko'ra tanlanadi. Matnda va yozuvlarda so'zlarni qisqartirishga yo'l qo'yilmaydi, umumiy qabul qilinganlar, shuningdek tegishli standartlarda belgilanganlar bundan mustasno. 25Pozitsiyalovchi Rostlovchi klapan Klapan ochilish signali signallar Shina 3. AVTOMATLASHTIRISH SXEMASI VA ISHCHI CHIZMALARINI ISHLAB CHIQISH 3.1 AVTOMATLASHTIRISH SXEMALARI Avtomatlashtirish sxemalari texnologik jarayonni avtomatik monitoring qilish, boshqarish va tartibga solish va boshqaruv ob'ektini asboblar va avtomatlashtirish uskunalari (shu jumladan telemexanika va kompyuter texnologiyalari) bilan jihozlashning alohida bo'linmalarining funktsional blokli tuzilishini belgilaydigan asosiy texnik hujjatdir. Avtomatlashtirish sxemalarini ishlab chiqishda (ilgari nom ishlatilgan va hozirda u juda keng qo'llanilmoqda - funktsional avtomatlashtirish sxemalari) quyidagi muammolarni hal qilish kerak: – texnologik jarayon va jihozlarning holati to'g'risida birlamchi ma'lumotlarni olish; – uni nazorat qilish uchun texnologik jarayonga bevosita ta'sir qilish; – barqarorlashtirish texnologik parametrlari jarayon ; jarayonning texnologik parametrlarini va texnologik asbob-uskunalarning holatini kuzatish va signalizatsiya qilish. Agrokimyoviy sinov ma’lumotlari natijalari asosida ammofosfat o'g'iti samaradorlik jihatidan ammofos va qo'sh superfosfatdan qolishmasligi aniqlangan. Undan turli iqlim-tuproq sharoitida barcha turdagi qishloq xo'jalik ekinlari uchun foydalanish mumkinligi tavsiya qilingan. Qizilqum fosforitining boyitilmagan unini, past sifatli fosforitlari va fosforit changi, termokonsentratlami ekstraksiyali fosfor kislota yordamida qayta ishlab, ammofosfat o'g'itni olish ishlarda ko'rsatilgan. Murakkab fosforli o'g'it olish jarayondagi harorat 60-65°C ni tashkil qiladi. Fosforit bilan ekstraksiyali fosfor kislota 1:0,05; 1:0,10; 1:0,15; 1:0,20; 1:0,25; va 1:0,30 nisbatlarda olinadi. Fosforitning parchalanish jarayonining davomiyligi 45 daqiqagacha boradi. Olingan mahsulot tarkibida: N 7,98%, P2O5 umum 47,95%, P2O5 ning trilon -B eritmasida o'zlashtiruvchan 46,12%, limon kislotada esa 47,07%, suvda eruvchan p20s qismi 37,50% ulushda bo'lgan ammofosfat o‘g‘itni olish fflumkinJigi isbotlandi. Qizilqum fosforitlarini azot 26 kislota bilan qayta ishlab nitrofos va selitrasi, nitrokalsiysulfofosfat o ‘g ‘itlarini olishning fizik kimyoviy asoslari bir qancha ilm iy manbalarda to'iiq va kengroq yoritilgan. 12-rasm Ammofosni ishlab chiqarish granulyatsiyalash va quritish jarayonining funksional sxemasi. Funktsional avtomatlashtirish vazifalari, qoida tariqasida, texnik vositalar yordamida amalga oshiriladi, jumladan: tanlangan qurilmalar, birlamchi ma'lumotlarni olish vositalari, ma'lumotlarni o'zgartirish va qayta ishlash vositalari, ma'lumotlarni xizmat ko'rsatuvchi xodimlarga taqdim etish va berish vositalari, birlashtirilgan, to'liq va yordamchi qurilmalar . 27Fosfor kislota azotOltin gugurt kislota kislota Suvli bug’ amiyak Kondesat bug’i chiqish 13-raasm Ammofosni ishlab chiqarish granulyatsiyalash va quritish jarayonining funksional sxemasi 3.2. ELEKTR SXEMALARI Sxematik diagrammalar individual boshqaruv, signalizatsiya, avtomatik boshqaruv bloklari va avtomatlashtirilgan ob'ekt uchun umumiy texnik talablarning ishlashi uchun belgilangan algoritmlarga asoslangan avtomatlashtirish sxemalari asosida tuziladi. Asosiy elektr zanjirlarini ishlab chiqish har doim ijodkorlikning ma'lum elementlarini o'z ichiga oladi va elektr zanjirlari va standart funktsional 28 birliklardan mohirona foydalanishni, ularni sxemalarga qo'yiladigan talablarni qondirishni hisobga olgan holda yagona tizimga optimal joylashtirishni, shuningdek, mumkin bo'lgan soddalashtirishni talab qiladi. va sxemalarni minimallashtirish. Sxema yuqori ishonchlilik, soddalik va samaradorlikni, favqulodda vaziyatlarda harakatlarning aniqligini, ekspluatatsiya ishlari va ekspluatatsiya qilishning qulayligini, dizaynning ravshanligini ta'minlashi kerak. 14- rasm Texnologik jarayonnning elektr sxemasi Bu sxemalar avtomatlashtirish sistema elementlari tarkibini belgilaydi, ular orasidagi bog’lanishlarni, asboblar va avtomatlashtirish vositalarining elektr ta`minot usullarini aks ettiradi. Prinsipial elektr sxemani ishlab chiqish uchun dastlabki material texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish sxemasi hisoblanadi. AES o`z navbatida birikmalarning montaj sxemalarini va boshqa texnik hujjatlarni ishlab chiqish uchun asos bo`ladi. Bu sxemada o`lchash asboblari va avtomatlashtirish vositalarini elektr energiya manbai bilan ta`minlash ko`rsatiladi. Sxemani loyihalashda quyidagi masalalar hal etiladi: 1 Elektr tok turi, kuchlanish qiymati, manba quvvati kabilar. 2 Ta`minot sxemasi ishonchliligi ko`rib chiqiladi. 3 Texnologik ob`ektning muhimlilik kategoriyasiga binoan ta`minotning uzluksizligi, zahiralash kabilar. 29 4 Qisqa tutashish va davomli yuklamalardan vositalarni himoya etish; 5 Vositalarni ta`mirlash, sozlash va hizmat ko`rsatishda elektr manbaidan uzib qo`yish choralari; 3.4. TASHQI SIMLAR UCHUN ULANISH SXEMALARI Tashqi simlarni ulash sxemasi texnologik uskunalarga, kommutatorlardan tashqarida va kommutatorlarda o'rnatilgan qurilmalar va avtomatlashtirish uskunalari o'rtasidagi elektr va quvur ulanishlarini, shuningdek, qurilmalar va kommutatorlarga o'tkazgich ulanishlarini ko'rsatadigan birlashtirilgan diagrammadir . Tashqi simlar uchun ulanish sxemalari quyidagi materiallar asosida amalga oshiriladi: – sxemalar avtomatlashtirish texnologik jarayonlar ; – asosiy elektr va pnevmatik avtomatlashtirish sxemalari; – loyihada foydalaniladigan asboblar va avtomatlashtirish uskunalari uchun operatsion hujjatlar; – texnologik, sanitariya-tesisat, energetika va boshqa asbob-uskunalar va quvurlarni namuna olish va qabul qilish moslamalari bilan joylashtirish chizmalari, shuningdek tashqi simlarni yotqizish uchun zarur bo'lgan barcha ko'milgan va payvandlangan tuzilmalar, tunnellar, kanallar, teshiklar va boshqalar bilan qurilish chizmalari. Umuman olganda, tashqi simlar uchun ulanish sxemalarida quyidagilar bo'lishi kerak: asosiy qurilmalar; qalqonlar; masofadan boshqarish pultlari; shkaflar ; paneldan tashqari qurilmalar; qurilmalarni guruhli o'rnatish; tashqi elektr va quvurlarni ulash; himoya qiluvchi nolga tenglashtirish avtomatlashtirish tizimlari; texnik talablar; elementlar ro'yxati. Birlamchi asboblar va aktuatorlar jadvalning yuqori qismida tushuntirish yozuvlari bilan (yoki tushuntirish yozuvlari jadvali ustidagi oyna tasvirida) ko'rsatilgan. Plitalar, konsollar, shkaflar , MPClar chizmaning o'rta qismida (tushuntirish yozuvlari bo'lgan jadval chizilgan maydonning yuqori va pastki qismida joylashgan bo'lsa) yoki chizilgan maydonining pastki qismida (jadval 30 bo'lganda) to'rtburchaklar shaklida tasvirlangan. faqat tepada joylashgan). To'rtburchak ichida qalqon, konsol, shkaf nomi ko'rsatilgan , MPC. To'rtburchaklar o'lchamlari o'zboshimchalik bilan, ular haqida ma'lumotni joylashtirish uchun etarli. Drayvlar va kabellarni tanlash, elektr simlarini o'tkazish usuli va quvurlarni tanlash "Avtomatlashtirish tizimlarining elektr va quvur simlarini loyihalash" ko'rsatmalariga muvofiq amalga oshiriladi. Elektr aloqa qutilari to'rtburchaklar shaklida tasvirlangan, uning ichida kerakli raqamlangan qisqichlar o'rnatilgan va simi o'tkazgichlarining (simlarning) ularga ulanishi tegishli belgilar bilan ko'rsatilgan. Birlashtiruvchi va kanalli qutilarning grafik belgilari yonida ularning belgilari va seriya raqami ko'rsatilgan. Bundan tashqari, har bir sim uchun uning texnik tavsiflari berilgan: simlar uchun - marka, tasavvurlar, rang (agar kerak bo'lsa), shuningdek uzunligi; kabellar uchun - simi ma'lumotlarining belgisi o'ng tomonidagi to'rtburchakda ko'rsatilgan yadrolarning markasi, soni va kesimi va agar kerak bo'lsa, band bo'lgan yadrolar soni; metall shlanglar uchun - turi va uzunligi; quvur uchun - diametri, devor qalinligi va uzunligi. Diagramma tashqi simlarni ulash sxemasi elementlari ro'yxati bilan to'ldiriladi (6-jadval). Ro'yxat quyidagi ketma-ketlikda ko'rsatilishi kerak: kabel mahsulotlari, simlar, quvurlar, ulanish va kanal qutilari, o'chirish vanalari. Barcha elementlarga diagrammaga muvofiq pozitsiya belgisi berilishi kerak; nomi va qisqacha tavsifi, miqdori yoki tasvirlari (agar biz kabel mahsulotlari, simlar va boshqalar haqida gapiradigan bo'lsak). 17-rasmda PBR-2M starterlari bilan birgalikda ishlaydigan MEPK 6300 elektr drayveri bilan boshqaruv elementlari yordamida tashqi simlarni ulash diagrammasining namunasi ko'rsatilgan. 18-rasmda EPP-300 elektr pnevmatik pozitsioner bilan birgalikda ishlaydigan pnevmatik haydovchiga ega regulyator yordamida tashqi simlarni ulash diagrammasining namunasi ko'rsatilgan . 6-jadval Tashqi kabel ulash sxemasi elementlari ro'yxati 31 Pozitsion belgilash Nomi va qisqacha xarakterli Miqdor Izox Mis o'tkazgichli boshqaruv kabeli , izolyatsiyalash - PVX plastmassa birikmasi PPI 30/30; plomba - PVX plastmassa birikmasi PPV 28; qobiq - PVX plastmassa birikmasi PPO 30/35 1-4,6-9 KVVG- ng - LS 4 × 1,0 251 m 5 KVVG- ng - LS 10 × 1,5 31m CS № 1 Quti ulash terminali KSK-8 1 15-rasm. Tashqi kabellarni ulanish sxemasi (elektr bilan boshqariladiga rostlagichlar) 32 XULOSA Ushbu kurs loyihadan xulosalarim shundan iboratki, muhandislik tizimlarini avtomatlashtirilgan loyihalash fanining asosiy maqsad va vazifalari texnik yuksalish ya’ni rivojlantirish hamda bu tizimlarni ishlab chiqarish va noishlab chiqarish sohasining barcha yo‘nalishlarining barcha jabhalariga tatbiq etish hisoblanadi. Avtomatlashtirish umumiy samaradorlikni oshirish bilan birga jarayonlar va ishlab chiqarish sifatini yaxshilashni ko‘zda tutadi. Bugungi kunga kelib yiliga 716 ming tonna kuydirilgan konsentrat va 200 ming tonna atrofida fosforit uni mos ravishda ammofos, suprefos, ammoniy sulfatfosfat, nitrokalsiyfosfat va oddiy superfosfat o’g’itiga qayta ishlanayapti. O’zbekiston Respublikasi qishloq xo’jaligining fosforli o’g’itlarga bo’lgan talabi 518,27 ming tonna 100% li P 2 O 5 ni tashkil etadi. Kimyoviy korxonalar: «Ammofos-Maksam» AJ, «Qo’qon superfosfat zavodi» AJ, «Samarqandkimyo» AJ 146 ming tonna atrofida 100% li P 2 O 5 hisobidagi o’g’it ishlab chiqaradi. Bu miqdor qishloq xo’jaligi talabining 25% ini tashkil qiladi va Olmaliq shahridagi «Ammofos-Maksam» AJ kuydirilgan foskonsentratning yetishmasligi sabab to’la quvvatda ishlamayapti. Katta miqdordagi mergel va kabonat (minerallashgan massa) jinslari yuqori bo’lgan past navli fosforitlar chiqindi sifatida atrofga yig’ilib bormoqda. Kelajakda Qizilqum fosforit kombinatining kengayishi hisobiga qazib olinayotgan ruda miqdori 4000 tonnaga yetadi. Albatta buning natijasida past sifatli fosforitlar hajmi ortib boradi. Ilmiy-texnikaviy adabiyotlar tahlili, Qizilqum fosforitlarini har xil turdagi fosfor tutuvchi kompleks o’g’itlarga qayta ishlash muammolariga bag’ishlangan ishlar juda ko’pligini ko’rsatadi. 33 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1. Mirziyoev Sh.M. Erkin va farovon, demokratik O‘zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. O‘zbekistan Respublikasi Prezidentining lavozimiga kirishish tantanali marosimiga bag‘ishlangan Oliy Majlis palatalarining qo‘shma majlisidagi nutqi. -T.: “Uzbekiston” NMIU, 2016. - 56 b. 2. Mirziyoev Sh.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz. - T.: “O‘zbekiston” NMIU, 2017. - 488 b. 3. O‘zbekiston Respublkasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Xarakatlar strategiyasi to‘g‘risida. - T.:2017 yil 7 fevral, PF-4947-sonli Farmoni. 4. Yusupbekov N.R., Muhammedov B.I., G’ulomov Sh.M. Texnologik jarayonlami nazorat qilish va avtomatlashtirish: texnika oliy o’quv yurtlari talabalari uchun darslik. -T.: O’qituvchi, 2011.-576 b. 5. Юсупбеков H . P ., Алиев P . A ., Алиев P . P ., Юсупбеков А.Н. Интеллектуальнне системн управления и принятия решений. Ташкент: Гасударственное научное издательство “Ўзбекистон миллий энциклопедияси” , 2014.-490 с, 6. Yusupbekov N.R., Aliyev R.A., Aliyev R.R., Yusupbekov A.N. Boshqarishning intellectual tizimlari va qaror qabul qilish. - Toshkent: “O’zbekiston milliy ensiklopediyasi” Davlat ilmiy nashriyoti, 2015. - 572 b. 7. E.O’ljayev, X.Z.lgamberdiyev, Z.E.O’ljayev “Avtomatlashtirish sxemalarini tuzish va o’qish”. Cho’lpon nomidagi nashriyot. Toshkent: - 2012, 240 bet. 8. Информационнью системм и технологии в экономике и управлении. Под ред. В.В.Трофимова. -М. Вьюшее образование, 2007. 9. Смирнова Г.Н. Проектирование экономических информационнмх систем. -М.: Фист. 2005. 10. Башмаков А.И., Башмаков И.А. Интеллектуальнне информационнне технологии. -М.: Изд-во Баумана, 2005. 11. Избачков Ю., Петров В. Информационнне системь 1 . Учебник для вузов. 2-издание. СПб.: Питер. 2005. - 656с. 34 12. O’ljayev Е ., Maxmarajabov М . “Avtomatik sistemalami loyihalash asoslari”. Kurs ishlarini bajarish uchun meto’dik qo’llanma. Toshkent:-2012,44bet. 13. Abdazimov A.D., O’ljayev E., Omonov N.N. “ Texnik tizimlarni boshqarish” fanidan laboratoriya ishlarni bajarish uchun o’quv qo’llanma. Toshkent: - 2009, 72 bet. 14. А.Д.Абдазимов, Э. Улжаев, У.М. Убайдуллаев, Н.Н.Омонов. “Основм автоматизации контроля и управления технологическими параметрами хлопкоуборочннх машин”. Тошкент: - 2014, 164 стр. 15. Э. Улжаев. «Автоматик системаларни лойихапаш асослари». Курс ишларини бажариш учун методик кўлланма. Тошкент: - 2012,44бет. 16. Э.Улжаев. “Микропрцессорнью аналитические приборьг”. Методические указания к вьшолнению курсового проекта. Ташкент: - 2004, 52 стр. 17. П.Э.Улжаев. “Основы проектирования системы автоматики”. Методические указания к вьшолнению курсовой работьг. Ташкент: - 2011, 48 стр. 18. E.O’ljayev. “Avtomatik jihozlami ishlatish va ularga xizmat ko’rsatish”. “Talqin” Toshkent 2007, 168 bet. 19. Арипов M.A., Марахимов A.P. Информатика . Информацион технологиялар. Дарслик. -Т: ТДЮИ., 2004. - 275 б. 20. Конструкторско-технологическое проектирование электронной аппаратури / Под редакций В.А.Шахнова. -М.: Изд-во МГТУ. 2002. 21. Морепков И.П. O CHOBBI автоматизированного проектирования. Учеб.для вузов. -М.: Изд-во МГТУ им.Баумана, 2000. -360 с. 22. А.С.Клюев, Б.В.Глазов, А.Х.Дубровский, А.А.Клюев. Проектирование систем автоматизации технологических процессов. -М.: Энергоатомиздат, 1999. -464с. 35

tayyor kurs ishi

Sotib olish