Avtomobillar yoqilg‘i sarfi

Dokument ma'lumotlari

Narxi	20000UZS
Hajmi	32.6KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	29 Aprel 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Mexanika

Sotuvchi

Muslimbek Mirzo

Ro'yxatga olish sanasi 11 Mart 2025

5 Sotish

Avtomobillar yoqilg‘i sarfi

Sotib olish

o Haydash uslubini optimallashtirish.
o Kruiz-kontrol va boshqa zamonaviy tizimlardan foydalanish.
Kirish
Avtomobillar yoqilg‘i sarfi transport sohasida iqtisodiy, ekologik va ijtimoiy
jihatdan muhim ahamiyatga ega. Yoqilg‘i tejamkorligi nafaqat xarajatlarni
kamaytiradi, balki atrof-muhitga salbiy ta’sirni ham pasaytiradi. Ushbu kurs ishi
yoqilg‘i sarfini optimallashtirishning ilmiy va amaliy usullarini tahlil qilishga
bag‘ishlangan. Ishning maqsadi – yoqilg‘i sarfini kamaytirish bo‘yicha kompleks
yondashuvlarni o‘rganish va amaliy takliflar ishlab chiqish.
1-bob: Yoqilg‘i sarfining asosiy omillari
Reja:
1. Avtomobil konstruktsiyasining ta’siri.
2. Dvigatel texnologiyalari va ularning samaradorligi.
3. Yo‘l sharoitlari va haydash uslubi.
4. Tashqi muhit omillari (harorat, shamol, namlik).
Tarkib:
1. Avtomobil konstruktsiyasining ta’siri : Avtomobilning aerodinamik shakli,
og‘irligi va shinalar turi yoqilg‘i sarfiga bevosita ta’sir qiladi. Masalan,
aerodinamik qarshilik koeffitsienti (Cd) 0.3 dan 0.25 gacha pasaytirilganda,
yoqilg‘i sarfi 10-15% ga kamayadi. Engil materiallar (alyuminiy, uglerod
tolasi) ishlatilishi avtomobil og‘irligini 20% ga kamaytirib, samaradorlikni
oshiradi. Shinalarning aylanish qarshiligi ham muhim: past qarshilikli
shinalar yoqilg‘i sarfini 5% ga tejaydi.
2. Dvigatel texnologiyalari va ularning samaradorligi : Zamonaviy
dvigatellar, masalan, Common Rail injeksion tizimiga ega dizel dvigatellar
yoki turbo benzin dvigatellar, yoqilg‘i sarfini 15-20% ga optimallashtiradi.
Gibrid tizimlar shahar sharoitida yoqilg‘i sarfini 30-50% ga kamaytiradi.
Dvigatelning issiqlik samaradorligi (thermal efficiency) 40% gacha yetishi
mumkin, bu esa yoqilg‘i sarfini sezilarli darajada pasaytiradi.
3. Yo‘l sharoitlari va haydash uslubi : Tekis va silliq yo‘llarda yoqilg‘i sarfi
minimal bo‘ladi, lekin balandliklar, notekis yo‘llar yoki tirbandlik sarfni 20-
30% ga oshiradi. Haydash uslubida silliq tezlanish va tormozlash yoqilg‘i
sarfini 10-15% ga kamaytiradi. Masalan, 0-100 km/soat tezlikka 10 soniyada
erishish 7 soniyaga nisbatan 12% kam yoqilg‘i talab qiladi.
4. Tashqi muhit ом illari : Sovuq haroratda dvigatelning isish vaqti uzayadi, bu
yoqilg‘i sarfini 10-15% ga oshiradi. Yuqori namlik va shamol qarshiligi ham

sarfga ta’sir qiladi. Masalan, 10 m/s tezlikdagi qarshi shamol aerodinamik
qarshilikni 20% ga oshiradi. Yozgi va qishki sharoitlarda yoqilg‘i sarfi
o‘rtasida 5-10% farq bo‘lishi mumkin.
Xulosalar:
1. Aerodinamik dizayn va engil materiallar yoqilg‘i tejamkorligini oshiradi.
2. Zamonaviy dvigatellar yuqori samaradorlikka ega.
3. Yo‘l sharoitlari va haydash uslubi sarfni optimallashtirishda muhim.
4. Tashqi muhit omillarini hisobga olish tejamkorlikni yaxshilaydi.
2-bob: Yoqilg‘i turlari va ularning samaradorligi
Reja:
1. Benzin va dizel yoqilg‘ilarining xususiyatlari.
2. Alternativ yoqilg‘i turlari (LPG, CNG, bioyoqilg‘i).
3. Elektr va gibrid avtomobillarning yoqilg‘i samaradorligi.
4. Yoqilg‘i sifati va uning sarfga ta’siri.
Tarkib:
1. Benzin va dizel yoqilg‘ilarining xususiyatlari : Benzin dvigatellari keng
tarqalgan, lekin dizel dvigatellari 15-20% samaraliroq. Dizel yoqilg‘isining
energiya zichligi (35.8 MJ/l) benzinga (34.2 MJ/l) nisbatan yuqori. Biroq,
dizel dvigatellar NOx va zarracha emissiyasini ko‘proq chiqaradi, bu
ekologik muammolarni keltirib chiqaradi. Benzin dvigatellari shahar
sharoitida qulayroq, ammo magistral yo‘llarda dizel tejamkorroq.
2. Alternativ yoqilg‘i turlari : LPG (suyuq propan-butan) va CNG (siqilgan
tabiiy gaz) yoqilg‘i narxini 30-40% ga tejaydi. LPG dvigatellarning umrini
uzaytiradi, lekin quvvat 10% ga kamayadi. Bioyoqilg‘i (etanol, biodizel)
ekologik toza, lekin ishlab chiqarish xarajatlari yuqori. Alternativ yoqilg‘ilar
infratuzilmasi cheklangan, bu ularning keng tarqalishiga to‘sqinlik qiladi.
3. Elektr va gibrid avtomobillar : Gibrid avtomobillar shahar sharoitida
yoqilg‘i sarfini 50% gacha kamaytiradi, chunki ular past tezlikda elektr
rejimida ishlaydi. Elektr avtomobillar nol emissiyaga ega va 1 kVt/soat
energiya bilan 5-7 km masofani bosib o‘tadi. Biroq, elektr avtomobillarning
narxi va zaryadlash infratuzilmasi muammolari mavjud.
4. Yoqilg‘i sifati : Past sifatli yoqilg‘i dvigatelning samaradorligini 5-10% ga
pasaytiradi va uglerod qoldiqlari hosil qiladi. Yuqori oktanli benzin (95 yoki
98) dvigatelning yonish samaradorligini oshiradi. Dizel yoqilg‘isida setan
raqami (cetane number) 50 dan yuqori bo‘lishi kerak, aks holda yonish sifati
pasayadi.

$Xulosalar: 1. Dizel yoqilg‘isi samarali, lekin ekologik muammolar mavjud. 2. Alternativ yoqilg‘ilar iqtisodiy, ammo infratuzilma cheklangan. 3. Elektr va gibrid texnologiyalar kelajakda yetakchi bo‘ladi. 4. Yoqilg‘i sifatini nazorat qilish dvigatel samaradorligini oshiradi. 3-bob: Aerodinamika va yoqilg‘i tejamkorligi Reja: 1. Aerodinamik qarshilikning asoslari. 2. Avtomobil dizaynidagi aerodinamik yaxshilanishlar. 3. Shamol tunnel sinovlarining ahamiyati. 4. Aerodinamik qismlarning samaradorligi (spoyler, diffuzer). Tarkib: 1. Aerodinamik qarshilikning asoslari : Aerodinamik qarshilik avtomobilning havo oqimiga qarshi harakatlanishida hosil bo‘ladi. Qarshilik koeffitsienti (Cd) 0.3 bo‘lgan avtomobil 100 km/soat tezlikda Cd 0.25 bo‘lgan avtomobilga nisbatan 10% ko‘proq yoqilg‘i sarflaydi. Qarshilik formulasi: ( F_d = \frac{1}{2} \rho C_d A v^2 ), bu yerda ( A ) – avtomobilning old yuzasi, ( v ) – tezlik. Tezlik ikki baravar oshsa, qarshilik to‘rt baravar ortadi. 2. Avtomobil dizaynidagi aerodinamik yaxshilanishlar : Silliq korpus, pastki qismlarni tekislash va yon oynalarni optimallashtirish qarshilikni kamaytiradi. Masalan, Tesla Model S ning Cd koeffitsienti 0.24 bo‘lib, bu yoqilg‘i sarfini 15% ga tejaydi. Zamonaviy avtomobillarda faol aerodinamik elementlar (masalan, sozlanuvchi panjurlar) ishlatiladi, bu samaradorlikni 5% ga oshiradi. 3. Shamol tunnel sinovlari : Shamol tunnellari avtomobil dizaynidagi aerodinamik xatolarni aniqlaydi. Sinovlar yordamida Cd koeffitsienti 0.02- 0.03 ga kamaytirilishi mumkin, bu yoqilg‘i sarfini 3-5% ga pasaytiradi. Zamonaviy kompyuter simulyatsiyalari (CFD – Computational Fluid Dynamics) shamol tunnellariga alternativa sifatida qo‘llaniladi. 4. Aerodinamik qismlarning samaradorligi : Spoilerlar va diffuzerlar havo oqimini boshqarib, turbulentlikni kamaytiradi. Masalan, orqa spoyler qarshilikni 5% ga kamaytiradi va barqarorlikni oshiradi. Pastki diffuzerlar avtomobil ostidagi havo oqimini tezlashtirib, yoqilg‘i sarfini 3-5% ga tejaydi. Xulosalar: 1. Aerodinamik qarshilikni kamaytirish yoqilg‘i tejashning asosiy yo‘li.$

2. Zamonaviy dizaynlar aerodinamik samaradorlikni oshiradi.
3. Shamol tunnel sinovlari va CFD muhim ahamiyatga ega.
4. Aerodinamik qismlar yoqilg‘i sarfini optimallashtiradi.
4-bob: Dvigatel texnologiyalari va yoqilg‘i sarfi
Reja:
1. Ichki yonuv dvigatellarining turlari.
2. Turbo va supercharger tizimlari.
3. Start-stop texnologiyasi.
4. Dvigatel boshqaruv tizimlari (ECU).
Tarkib:
1. Ichki yonuv dvigatellarining turlari : Benzin va dizel dvigatellari eng keng
tarqalgan. Dizel dvigatellari yuqori issiqlik samaradorligiga ega (40%
gacha), benzin dvigatellari esa 30-35% samaradorlikka ega. Zamonaviy
Atkinson sikli dvigatellar (gibrid avtomobillarda qo‘llaniladi) samaradorlikni
38% gacha oshiradi. Yoqilg‘i sarfi dvigatel hajmiga bog‘liq: 1.5 litrli
dvigatel 2.0 litrli dvigatelga nisbatan 10-15% tejamkorroq.
2. Turbo va supercharger tizimlari : Turbochargerlar egzoz gazlari
energiyasidan foydalanib, dvigatel quvvatini oshiradi va yoqilg‘i sarfini 10-
15% ga kamaytiradi. Superchargerlar mexanik ravishda ishlaydi va kichik
hajmli dvigatellarda samarali. Masalan, 1.4 litrli turbo dvigatel 2.0 litrli
oddiy dvigatel bilan teng quvvat beradi, lekin 20% kam yoqilg‘i sarflaydi.
3. Start-stop texnologiyasi : Bu tizim avtomobil to‘xtaganida dvigatelni
o‘chiradi va qayta ishga tushiradi, shahar sharoitida yoqilg‘i sarfini 5-8% ga
tejaydi. Tizim akkumulyator va starter motorining sifatiga bog‘liq.
Zamonaviy start-stop tizimlari dvigatelni 0.2 soniyada ishga tushiradi, bu
haydovchi uchun deyarli sezilmaydi.
4. Dvigatel boshqaruv tizimlari (ECU) : Elektron boshqaruv tizimlari yoqilg‘i
purkash, yonish vaqti va havo-yoqilg‘i aralashmasini optimallashtiradi. ECU
real vaqtda sensorlardan ma’lumot olib, yoqilg‘i sarfini 10% ga kamaytiradi.
Masalan, ko‘p nuqtali injeksion tizimlari (MPI) yonish samaradorligini 5%
ga oshiradi.
Xulosalar:
1. Dvigatel turlari yoqilg‘i sarfini belgilaydi.
2. Turbo va supercharger tizimlari samarali va iqtisodiy.
3. Start-stop tizimi shahar sharoitida foydali.
4. ECU yonish jarayonini optimallashtiradi.

5-bob: Haydash uslubi va yoqilg‘i sarfi
Reja:
1. Silliq haydashning afzalliklari.
2. Tezlanish va tormozlashning ta’siri.
3. Kruiz-kontrol tizimining foydalari.
4. Haydovchi ta’limi va tajribasi.
Tarkib:
1. Silliq haydashning afzalliklari : Yumshoq tezlanish va tormozlash
dvigatelning ortiqcha yuklanishini oldini oladi va yoqilg‘i sarfini 10-15% ga
kamaytiradi. Masalan, 0-60 km/soat tezlikka 8 soniyada erishish 5 soniyaga
nisbatan 10% kam yoqilg‘i talab qiladi. Silliq haydash dvigatel va tormoz
tizimlarining umrini ham uzaytiradi.
2. Tezlanish va tormozlashning ta’siri : Agressiv haydash (tez-tez tezlanish va
keskin tormozlash) yoqilg‘i sarfini 20-30% ga oshiradi. Shahar sharoitida
tez-tez to‘xtash va harakatlanish sarfni 15% ga oshiradi. Regenerativ
tormozlash tizimiga ega gibrid avtomobillar bu muammoni qisman hal qiladi.
3. Kruiz-kontrol tizimining foydalari : Kruiz-kontrol magistral yo‘llarda
doimiy tezlikni ta’minlaydi, bu yoqilg‘i sarfini 7-10% ga tejaydi. Tizim
dvigatelning optimal aylanish tezligini saqlaydi (masalan, 2000-2500 rpm).
Zamonaviy adaptiv kruiz-kontrol tizimlari oldingi avtomobil bilan masofani
saqlab, samaradorlikni yanada oshiradi.
4. Haydovchi ta’limi va tajribasi : Tajribali haydovchilar yoqilg‘i sarfini 10-
15% ga optimallashtiradi. Ekologik haydash (eco-driving) kurslari
haydovchilarga yoqilg‘i tejash usullarini o‘rgatadi: masalan, dvigatelni
oldindan isitmaslik, ortiqcha yuk tashimaslik va optimal vites tanlash.
Haydovchi tajribasi yoqilg‘i sarfini monitoring qilish odatini shakllantiradi.
Xulosalar:
1. Silliq haydash yoqilg‘i tejashning eng oson usuli.
2. Agressiv haydashdan qochish sarfni kamaytiradi.
3. Kruiz-kontrol magistral yo‘llarda samarali.
4. Haydovchi tajribasi va ta’limi muhim ahamiyatga ega.
6-bob: Yoqilg‘i sarfini monitoring qilish texnologiyalari
Reja:

1. Bort kompyuterlari va OBD-II tizimlari.
2. Yoqilg‘i sarfini hisoblash dasturlari.
3. Real vaqt rejimida monitoring.
4. Ma’lumotlarni tahlil qilish va optimallashtirish.
Tarkib:
1. Bort kompyuterlari va OBD-II tizimlari : Zamonaviy avtomobillarning
bort kompyuterlari yoqilg‘i sarfini real vaqtda ko‘rsatadi. OBD-II (On-Board
Diagnostics) tizimlari dvigatelning ish holatini tahlil qilib, yoqilg‘i sarfini
5% ga optimallashtirishga yordam beradi. OBD-II skanerlari orqali
haydovchilar nosozliklarni aniqlab, samaradorlikni oshiradi.
2. Yoqilg‘i sarfini hisoblash dasturlari : Fuelly, Spritmonitor va MyCarTracks
kabi ilovalar yoqilg‘i sarfini kuzatadi va tahlil qiladi. Bu dasturlar haydash
odatlari, yo‘l sharoitlari va yoqilg‘i narxlarini hisobga olib, tejamkorlik
bo‘yicha tavsiyalar beradi. Masalan, Fuelly yordamida haydovchilar oylik
sarfni 3-5% ga kamaytirishi mumkin.
3. Real vaqt rejimida monitoring : Zamonaviy avtomobillarda displeylar
yoqilg‘i sarfini litr/100 km yoki km/litr sifatida ko‘rsatadi. Real vaqt
monitoringi haydovchilarga haydash uslubini o‘zgartirishga yordam beradi.
Masalan, bort kompyuteri “Eco” rejimini ko‘rsatsa, haydovchi silliqroq
harakatlanadi.
4. Ma’lumotlarni tahlil qilish va optimallashtirish : Monitoring ma’lumotlari
yordamida haydash odatlari tahlil qilinadi va optimallashtiriladi. Masalan,
ma’lumotlarga ko‘ra, shahar sharoitida tez-tez to‘xtash sarfni oshirsa,
haydovchi alternative yo‘llarni tanlashi mumkin. Tahlil yoqilg‘i sarfini 5-
10% ga kamaytiradi.
Xulosalar:
1. OBD-II tizimlari monitoringda muhim vosita.
2. Yoqilg‘i hisoblash dasturlari tejamkorlikni oshiradi.
3. Real vaqt monitoringi haydash uslubini yaxshilaydi.
4. Ma’lumot tahlili yoqilg‘i sarfini optimallashtiradi.
7-bob: Ekologik omillar va yoqilg‘i sarfi
Reja:
1. Yoqilg‘i sarfi va emissiya o‘rtasidagi bog‘liqlik.
2. Ekologik toza texnologiyalar.
3. Qonunchilik va standartlar (Euro 6, EPA).
4. Davlat siyosati va subsidiyalar.

Tarkib:
1. Yoqilg‘i sarfi va emissiya o‘rtasidagi bog‘liqlik : Yoqilg‘i sarfini
kamaytirish CO2 emissiyasini 10-20% ga pasaytiradi. Har bir litr benzin
yonganda taxminan 2.3 kg CO2 chiqariladi, dizel uchun bu ko‘rsatkich 2.7
kg. Yoqilg‘i sarfini 1 litrga kamaytirish yillik emissiyani 500-700 kg ga
kamaytiradi. NOx va PM emissiyalari esa dizel dvigatellarda muammo bo‘lib
qolmoqda.
2. Ekologik toza texnologiyalar : Gibrid avtomobillar shahar sharoitida
emissiyani 50% ga, elektr avtomobillar esa 100% ga kamaytiradi (zaryad
manbai qayta tiklanadigan energiya bo‘lsa). Vodorod yoqilg‘i xujayralari
(FCEV) faqat suv bug‘ini chiqaradi, lekin ishlab chiqarish xarajatlari yuqori.
Bioyoqilg‘i va sintetik yoqilg‘ilar ham emissiyani kamaytiradi.
3. Qonunchilik va standartlar : Euro 6 standartlari CO2 emissiyasini 95 g/km
gacha cheklaydi, bu avtomobil ishlab chiqaruvchilarni tejamkor dvigatellar
ishlab chiqarishga majbur qiladi. AQShning EPA standartlari ham shunga
o‘xshash talablarga ega. Ushbu standartlar yoqilg‘i sarfini 10-15% ga
kamaytirishga yordam berdi. O‘zbekistonda ham ekologik standartlar joriy
etilmoqda.
4. Davlat siyosati va subsidiyalar : Ko‘pgina davlatlar elektr va gibrid
avtomobillar uchun soliq imtiyozlari va subsidiyalar taqdim etadi. Masalan,
Yevropada elektr avtomobil sotib oluvchilar 5000-7000 evrogacha subsidiya
oladi. O‘zbekistonda ham elektr transportni rivojlantirish bo‘yicha dasturlar
boshlangan, ammo infratuzilma hali yetarli emas.
Xulosalar:
1. Yoqilg‘i tejash emissiyani sezilarli darajada kamaytiradi.
2. Ekologik texnologiyalar atrof-muhitni muhofaza qiladi.
3. Qonunchilik standartlari samaradorlikni oshiradi.
4. Davlat siyosati ekologik transportni rivojlantiradi.
8-bob: Yoqilg‘i sarfini kamaytirish bo‘yicha amaliy takliflar
Reja:
1. Avtomobilni muntazam texnik ko‘rikdan o‘tkazish.
2. To‘g‘ri shina bosimi va yoqilg‘i sifati.
3. Haydash uslubini optimallashtirish.
4. Kruiz-kontrol va boshqa zamonaviy tizimlardan foydalanish.
Tarkib:

$1. Avtomobilni muntazam texnik ko‘rikdan o‘tkazish : Muntazam xizmat ko‘rsatish (yog‘ almashtirish, havo filtri tozalash, dvigatel sozlash) yoqilg‘i sarfini 5-10% ga kamaytiradi. Masalan, tiqilib qolgan havo filtri yoqilg‘i sarfini 10% ga oshiradi. Dvigatel nosozliklari (masalan, noto‘g‘ri yonish) sarfni 20% ga oshirishi mumkin. 2. To‘g‘ri shina bosimi va yoqilg‘i sifati : Shina bosimi tavsiya etilgan darajadan 0.5 bar past bo‘lsa, yoqilg‘i sarfi 3-5% ga oshadi. Yuqori sifatli yoqilg‘i (masalan, 95 yoki 98 oktanli benzin) yonish samaradorligini oshiradi. Past sifatli yoqilg‘i dvigatelda qoldiqlar hosil qilib, sarfni 5-10% ga oshiradi. 3. Haydash uslubini optimallashtirish : Silliq haydash, optimal vites tanlash va agressiv tezlanishdan qochish yoqilg‘i sarfini 10-15% ga kamaytiradi. Masalan, dvigatelni 2000-2500 rpm oralig‘ida ushlab turish samaradorlikni oshiradi. Yo‘l harakatini oldindan rejalashtirish tirbandlikdan qochishga yordam beradi. 4. Kruiz-kontrol va boshqa zamonaviy tizimlardan foydalanish : Kruiz- kontrol magistral yo‘llarda yoqilg‘i sarfini 7-10% ga tejaydi. Start-stop tizimi shahar sharoitida 5-8% tejamkorlik beradi. Zamonaviy avtomobillarda “Eco” rejimi dvigatel ishini optimallashtirib, yoqilg‘i sarfini 3-5% ga kamaytiradi. Xulosalar: 1. Texnik ko‘rik yoqilg‘i sarfini optimallashtiradi. 2. To‘g‘ri shina bosimi va yoqilg‘i sifati muhim. 3. Optimallashtirilgan haydash uslubi tejamkorlikni oshiradi. 4. Zamonaviy tizimlar yoqilg‘i sarfini kamaytiradi. Hisob-kitoblar Misol 1: Aerodinamik qarshilikning yoqilg‘i sarfiga ta’siri Formula : [ F_d = \frac{1}{2} \rho C_d A v^2 ] Bu yerda:  ( F_d ): aerodinamik qarshilik kuchi (N),  ( \rho ): havo zichligi (1.225 kg/m³),  ( C_d ): qarshilik koeffitsienti,  ( A ): avtomobilning old yuzasi (m²),  ( v ): tezlik (m/s). Hisob : Agar ( C_d = 0.3 ), ( A = 2.5 m^2 ), ( v = 27.78 m/s ) (100 km/soat), unda: [ F_d = \frac{1}{2} \cdot 1.225 \cdot 0.3 \cdot 2.5 \cdot 27.78^2 = 354.87 N ] Agar ( C_d = 0.25 ) bo‘lsa: [ F_d = \frac{1}{2} \cdot 1.225 \cdot 0.25 \cdot 2.5 \cdot$ $27.78^2 = 295.72 N ] Bu 16.67% kamayishni anglatadi, yoqilg‘i sarfi esa taxminan 10% ga kamayadi. Misol 2: Haydash uslubi va yoqilg‘i sarfi Silliq haydashda avtomobil 100 km ga 6 litr yoqilg‘i sarflasa, agressiv haydashda bu ko‘rsatkich 7.5 litrga oshadi. 10,000 km masofada:  Silliq haydash: ( 10,000 \cdot 6 / 100 = 600 ) litr.  Agressiv haydash: ( 10,000 \cdot 7.5 / 100 = 750 ) litr. Tejamkorlik : ( 750 - 600 = 150 ) litr. Agar 1 litr yoqilg‘i narxi 10,000 so‘m bo‘lsa, tejamkorlik 1,500,000 so‘mni tashkil qiladi. Misol 3: Elektr va benzin avtomobillari taqqoslash Benzin avtomobili 100 km ga 7 litr sarflasa, 10,000 km da 700 litr yoqilg‘i talab qiladi (7,000,000 so‘m, agar 1 litr = 10,000 so‘m). Elektr avtomobil 100 km ga 15 kVt/soat sarflasa, 10,000 km da 1500 kVt/soat talab qiladi. Agar 1 kVt/soat = 1000 so‘m bo‘lsa, xarajat 1,500,000 so‘m bo‘ladi. Tejamkorlik : 7,000,000 - 1,500,000 = 5,500,000 so‘m. Umumiy xulosa Avtomobillar yoqilg‘i sarfi aerodinamika, dvigatel texnologiyalari, haydash uslubi, yoqilg‘i turi va tashqi muhit omillariga bog‘liq. Zamonaviy texnologiyalar (gibrid, elektr avtomobillar, start-stop tizimlari) yoqilg‘i sarfini 20-50% ga kamaytiradi. Ekologik toza yondashuvlar va qonunchilik talablari atrof-muhitga salbiy ta’sirni pasaytiradi. Haydovchilar muntazam texnik ko‘rik, silliq haydash va zamonaviy tizimlardan foydalanish orqali yoqilg‘i tejamkorligini oshirishi mumkin. Hisob- kitoblar shuni ko‘rsatadiki, to‘g‘ri yondashuv yillik xarajatlarni millionlab so‘mga kamaytiradi. Foydalanilgan adabiyotlar 1. Heywood, J. B. (2018). Internal Combustion Engine Fundamentals . McGraw-Hill Education. 2. Stone, R. (2012). Introduction to Internal Combustion Engines . Palgrave Macmillan. 3. Pulkrabek, W. W. (2004). Engineering Fundamentals of the Internal Combustion Engine . Pearson. 4. Bosch Automotive Handbook (2018). Robert Bosch GmbH.$

5. Internet manbalar: www.fueleconomy.gov, www.epa.gov, www.tesla.com.
6. O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligi: Ekologik standartlar va transport
qoidalari.
7. SAE International jurnallari: Automotive Engineering (2020-2023).
8. Fuelly va Spritmonitor ilovalarining rasmiy saytlari.

Kurs ishi: Avtomobillar yoqilg‘i sarfi

Umumiy reja

Yoqilg‘i sarfining asosiy omillari:
Yoqilg‘i turlari va ularning samaradorligi:
Aerodinamika va yoqilg‘i tejamkorligi:
Dvigatel texnologiyalari va yoqilg‘i sarfi:

Sotib olish

Dokument ma'lumotlari

Sotuvchi

Avtomobillar yoqilg‘i sarfi

O'xshash dokumentlar