Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	10000UZS
Размер	1.0MB
Покупки	0
Дата загрузки	19 Март 2024
Расширение	pptx
Категория	История

Antropogenez jarayoni va uning asosiy bosqichlari

Одам пайдо бўлиши тўғрисида икки
“Эво” ва “Дево” назариялар мавжуд.
•
“ Эво” - одам пайдо бўлиши
тирикликнинг табиий танланиш
эволюцияси маҳсули.
•
“ Дево” – одам “юксак ақл” томонидан
руҳиятнинг индивидуал материяга
айлантирилиш д еволюцияси
маҳсулидир.

•
1987 йил. Колифорния университети. Р.Канн А.
Вильсон ҳар хил популяцияга оид аёлларнинг
митохондрия ДНК таҳлил этилганда бундан 200
минг йиллар аввал Африкада яшаган битта
аёлдан тарқалқанлиги исботланди. Бу кашфиёт
“Момо ҳаво митохондрияси” деб тан олинган.
•
Ғарб генетик олими Спенсер Веллс
эркаклардаги хромосома ДНК таҳлил этилганда
ер юзидаги барча эркаклар бундан 60 минг
йиллар бурун африкалик битта эркакдан
тарқалганлигини тасдиқлайди ва фанга “Одам
Ато хромосомаси” назариясини олиб кирди. Бу
тадқиқотлар ҳозирги замонавий одамларнинг
инсон аждодлари деб келинган неондерталлар
билан боғланмаслигини кўрсатади.

Av st rolopit ek – Odamning eng qadimgi va ancha sodda turi .

( lot incha “Auct ralis” - janubiy +” pit ek os” -may mun )
Ramapitek va
avstrolopitekning
tropik
o’rmonlardagi izlari
(1,5-1 mln. yil avval)
aniqlangan.
Bo’yi 1,5 m, og’irligi 70 kg gacha. Tik
yurishi, tishlarining tuzilishi jihatidan
hozirgi odamlarga yaqin. Miya hajmi
nisbatan yirik (500-600 sm³).

Uchta evolyutsion chiziqlar berilgan :
qizil – Homo urug’i ,
Yashil - avstrolopiteklar ,
Ko’k – rivojlangan avstrolopiteklar . Punktr chiziqlarda –munozarali
va noaniq joylar ko’rsatilgan .

Sinantroplarning tanasi va miya qutisining kattalashishi bilan
birga ular aqlidada ham keskin o’zgarishlar sodir bo’lgan. Ular
tashqi obrazlarni qabul qilganlar, so’zlashganlar va tashqi
dunyoni boshqarganlar .

Dastlabki aqlli odamlar odatda ularni ilk bor topilgan
joyiga nisbatan neandertallar deb ataganlar. Ularni
paleoantroplar ya’ni qadimgi odamlar deb atash
to’g’riroqdir .
Bular o’r ta bo’yli,
ammo yir ik suyak li,
haddan t ashqar kuchli,
atlet ik qad-qomat ga
ega bo’lganlar.
Neandertal vakillari suyak qoldiqlari
Amerika va Avstraliya qit’alaridan tashqari
ko’hna dunyoning barcha qismlarida
istiqomat qilganlar.Ular yashagan davr - 0,7-0,3
mln. yillar avval.

Чарльз Дарвин “Турларнинг
пайдо бўлиши” Лондон, 1859.
- тирикликнинг пайдо бўлиши ва
эволюцияси сирларини очиб
берган.
- одам табиий танланиш
натижасидаги ҳайвонлар
эволюциясининг маҳсули
эканлигига ишора этган.
Charlz Robert
Darvin (1809-1882)
Чарльз Дарвин “Одамнинг келиб
чиқиши” Лондон, 1871
- эволюциявий ва жинсий
танланиш назариясига урғу берган
- эволюцион психология ва этика.

Ayni shu ajdodimiz olovni kashf etdi va uni
o’zlashtirdi.Olovni ixtiro qilgan odam ob-
havoga mutelikdan xalos bo’ldi. Shu bois
muzlik davri boshlanishidan oldin o’z jonini
saqlab qoldi.

Primatlarning shajara daraxti.
1 - peziyadasis , 2 – afrika driopiteki , 3 - ramapitek ,
4 - avstrolopitek , 5 – voysen avstrolopiteki , 6-7 –
Homo erektus , 8 - neandertal , 9 - Homo sapiens, 10
– zamonaviy odam .

Ў збек лар популяциясининг келиб чиқиши ҳақида
мулоҳазалар
•
Ўзбек олимларининг Иммунология, Генетика
институтларида олиб бораётган молукуляр генетик
тадқиқотлари қандай натижа берган (Р
Рўзибоқиев). 12 та вилоятдан уч авлоди тоза ўзбек
миллатига мансуб бўлган 100 та одамнинг ДНКси
таҳлил этилган. Натижада:
•
Ўзбеклар генофондининг хилма-хиллиги;
•
Индивидларнинг 53 % европоид, 47 % осиё типига
оидлиги;
•
Ўзбекларнинг мтДНК гаплотиплари 50 минг йилга
тенглиги;
•
Генетик жиҳатдан Ғарб ва Шарқ
популяцияларининг ўртасида марказий ўринни
эгаллайди.

Zamonav iy odam
t i pidagi, t osh dav ri
so’nggida y er y uzi bo’y lab
t arqalgan, baland bo’y li
(170-180 sm), k ichik y uzl i,
k eng miy a hajmli odam .
Qoldi qlari Fransiy ani ng
Kromanon g’oridan
t opi lgan . Urug’ jamoa
bo’lib y ashashgan .
30 - 10 ming y illik larda
y ashagan. Kromanonlar -

Homo sapiensнинг келиб чиқиши:
замонавий талқин
•
Икки назария мавжуд:
•
Бундан 150-200 минг йил аввал Африкада янги
тур сифатида пайдо бўлган ва ер юзига
тарқалган. Булар Homo erektus ва Homo
neanderthalensis популацияларини сиқиб
чиқарган.
•
“ Мультиминтақавий модел” – одам аждодлари
қадимий ва хилма хил илдизларга эга. Бу ғояга
кўра одам аждодлари икки миллион йиллар
аввал Африкадан турли ҳудудларга тарқалган.
Жойларда тадрижий ривожланиш асосида
ҳозирги одамларга айланган.

Ramapiteklar (15-7 mln. yillar)Afrika, Yevropa
va Osiyoda yashagan.
Ramapitek maymunga o’xshash jonzot bo’lib, bo’yi 1,2 m
bo’lgan. Ular ochiq joylarda yashab, termachilik bilan kun
kechirganlar. Ramapiteklar o’z ko’rinishlari bilan
gominidlarning dastlabki vakillari bo’lsalarda, odamlarning
odamlari emas. Olimlarning fikricha ular orangutanlarga yaqin
bo’lgan.

Si nant rop – Ilk bor topilgan joyiga nisbatan nomlangan.
Sianantroplar olovdan foydalanishni bilishgan. Toshdan mehnat
qurollari yasashgan. Yashagan davri –miloddan avvalgi 600 ming
yillar.

Ulkan
avstrolopitek
ULKA N
AVSTROLOPITEK
YOKI A FA REN SI S –
odamning to’g’ri
va tik yuruvchi
ajdodi. Yoshi 4
mln. yilga teng.
Odamning eng
qadimgi urug’iga
mansub. Toshdan
mehnat qurollari
yasay bilmagan.

QADIMGI ODAMLAR
Vrach E.Dyubua
Yava orolidan
Pitekantrop odam
suyak qoldiqlarini
topgan. E. Dyubua bu
suyak qoldiq-
larini dastlabki
odam deb tarif
berib Pitekantrop
nomini bergan. Hozirda maymunsimon
odamlarni arxantrop deb
ataydilar. “Homo
erectus”-tik yuruvchi
odam. Arxantroplar
butun ko’hna dunyoga
tarqalgan. Ular 1,5-0,5
mln. yillar muqaddam
yer yuzining egalari
bo’lgan.

Oberkassel odami
(Germaniya).
Rekonstruksiya Asselyardan (Afrika)
topilgan bosh chanoq
Oberkasseldan
(Germaniya )
topilgan bosh
chanoq

Adabiyotlar va elektron ta`lim
resurslari ro`yhati
1. Першиц Л.М. Истоия первобытного обществ o. M., 1983.
2. Kabirov J., Sagdullaev A. O’rta Osiyo arxeologiyasi. T.,
O’qituvchi, 1979.
3. Arxeologlar hikoya qiladi. T., Fan, 1975.
4. Annaev T., Shaydullayev Sh. Surxondaryo tarixidan lavxalar.
T., Abdulla Qodiriy nomidagi xalq merosiy nashriyoti. 1997.
5. Arxeologiya. T., O’zbekiston milliy universiteti. 2002.
6. Mo нгайт T. И . Истоия первобытного обществ o M.- Л ., 2001
7. Алексеев В . П . A нтропология . M. 2002.
8. Ka симов T.K. Антропология Центральной A зии . T. 2001.
Elektron ta`lim resursi .
1. arxeologiya.uz
2. Археология.ру

Ўрта Осиёликлар популяциясининг келиб чиқиши ҳақида мулоҳазалар
•
Ўрта Осиёликлар хусусан ўзбеклар популяцияси ҳам
Африка одами билан боғланади ва бу йўналишда учта
назария мавжуд.
•
Биринчиси: “Етилиш нуқтаси” (melting point) деб
аталади. Африкадан шарққа, Ҳиндиқуш ва Хитойга йўл
олган Homo sapiens аввал Ўрта Осиёга келган, генлар
тадрижий ривожланиб “етилган” ва ғарб ва шарққа
тарқалган. Замонавий ғарб (Европа) ва шарқ
генофондини ташкил этган.
•
Иккинчиси: “Аралашиш” (admixture) назарияси.
Африкадан йўл олган Homo sapiens Миср томондан
Ўрта Осиё ҳудудини четлаб ғарбга ва шарққа тарқалган.
Осиёнинг ғарби ва шарқига тарқалган халқларнинг
аралашиб кетишидан ҳосил бўлган Ўрта Осиё “алоқа
минтақаси” сифатида эътироф этилади.
•
Учинчиси: “Дурагайлашиш минтақаси” ( hibrid zone ).
Осиёда қадимдан европоид одамлар яшаб келган,
уларнинг Африкадан келган Homo sapiens билан
аралашиб кетиши натижасида Ўрта Осиё популяцияси
шаклланган.

AFRI KA
AVSTROLOPITEKI – ilk
bora bu turdagi odamlar
suyaklari R.Dartom
tomonidan Janubiy
Afrikadan topilgan va
shu hududda istiqomat
qilgan. Bular ham
toshdan mehnat
qurollari yasashni
bilishmagan. BOY SEY
AVSTROLOPITEKI – Ilk
bora Janubiy Afrika
g’orlaridan topilgan.
Toshdan mehnat
qurollari yasashni
bilishmagan Ishbilarmon odam
(Homo habilis) - Ilk
bora 1962 yilda
Tanzaniyaning Olduvoy
g’oridan topilgan. Miya
hajmi 642 sm³. Boshqa
topilmalarda 500-800 sm³
kuzatilgan

Antropogenez jarayoni va uning asosiy
bosqichlari
Modul birliklari:
1. Antropogenez haqida tushuncha.
2. Antropogenez jarayoni bosqichlari
3. O’zbeklar populyasiyasining kelib
chiqishi haqida muloh а zalar
.

Kromanon odami
ish qurollari .
Yuqori paleolit
davriga oid tosh va
suyakdan yasalgan
ish qurollar
.

Pitekantroplar yer
kurrasining mo’tadil iqlim
bo’lgan joylarida
tarqalganlar. Ularning
yashash davri 1,0-0,7
mln.yillarga to’g’ri keladi.Qadimgi odamlar: pitekantroplar,
arxantroplar, sinantroplar (Homo
erectus)

2. Antropogenez jarayoni bosqichlari
Dryopithecinae – qadimgi odamsimon maymunlar bo’lib Afrikada
vujudga kelgan va undan Yevropaga o’tgan deb taxmin qilinadi
1. Dryopithecus – ikki turi mavjud bo’lib, ulardan biri
ikkinchisidan gavdaliroq bo’lgan. Ular yashgan davri o’rta
va so’nggi miotsen, vatani – Yevropa.
2. Proconsul - oldingi gominidlardan kattaligi bilan
farqlanadi, yuzining oldinga bo’rtib chiqqanligi bilan
shinpanzega o’xshab ketadi .
3 . Limnopithecus – kichkina bo’lib, ko’p jihatdan
gibbonlarni eslatadi.Ular davri –ilk va o’rta miotsen, vatani
Sharqiy Afrika .
4. Rangwapithecus –yuqori uzun qoziq tishli, gavda
hajmi har xil. Sharqiy Afrikada yashagan .

Antropogenez jarayoni va uning asosiy bosqichlari

Купить