Aqliy ish qobilyatini aniqlash - Психология - Презентации

Информация о документе

Цена	9000UZS
Размер	2.4MB
Покупки	2
Дата загрузки	07 Август 2023
Расширение	pptx
Раздел	Презентации
Предмет	Психология

Aqliy ish qobilyatini aniqlash

Aqliy ish
qobilyatini
aniqlash

Aqliy ishchanlik qobiliyatini aniqlash
•
Odamning ish qobiliyati xaqida mehnat
faoliyatining ko‘rsatkichlari bo‘yicha fikr yuritish
mumkin (vaqt birligi ichida bajariladigan mehnat
operatsiyalarining miqdori va sifatiga qarab).
Biroq, ishlab chiqarishda bu ko‘rsatkichlarga
ishchiga bog‘liq bo‘lmagan ishlab chiqarish
kamchiliklari ta’sir ko‘rsatishi mumkin:
materiallar , asboblar, energiya etishmasligi yoki
xom ashyoning sifatsizligi va hokazo. SHuning
uchun
ish qobiliyati tekshirilganda , ko‘pincha,
odamning potensial imkoniyatlarini
xarakterlovchi va u yoki bu formadagi kasb
faoliyati bajarilganda, organizmda ro‘yobga
chiquvchi funksional holat ko‘rsatkichlaridan
foydalaniladi. Bu ishda aqliy mehnat turlaridan
bo‘lgan korrektorlik (bosilgan tekstdan xatoni
tuzatish) faoliyat modellashtiriladi.

Odamning A.I.Q.ga ham
ko‘pgina omillar ta’sir etadi.
Bu omillarni uchta asosiy
guruxlarga bo‘lish mumkin:
fiziologik omillar , yosh-jins,

jismoniy rivojlanganlik ,
sog‘liq, ozuqlanish va x.k.
fizikaviy xarakterga ega
omillar:geografik va iqlim
sharoitlari; psixologik
omillar:
faoliyat motivatsiyasi
, kayfiyat va boshqalar.

Bu omillarning barchasi bir vaqitda ta’sir qiladi. SHuning uchun ham A.I.Q.ni
aniqlash usuli psixofiziologik usul deb nomlanadi. Xozirgi vaqtda A.I.Q.ni
aniqlash uchun korreksiyalovchi jadvaldan (Anfimov jadvali) keng
foydalaniladi.Bu jadval bilan ishlash aniqlik,tezlik va diqqatni bir joyga jamlashni
talab qiladi. Tajriba davomida ishni sifat va miqdor jixatlari baxolanadi.Quyidagi
formulalar yordamida tajriba natijalari aniqlanadi.
•
A) Aniqlik koefitsienti formulasi:
•
Bu formulada A- aniqlik koefitsienti ,
•
M- o‘chirilgan xarflar soni, N –ko‘rilgan xarflar soni.
•
B) Aqliy ishchanlik qobiliyati koefitsienti aniqlash formulasi:
•
R=ACHS
•
Bu formulada: R – A.I.Q.
koefitsienti , S – ko‘rilgan umumiy xarflar soni.

•
Aqliy faoliyat uzoq, vaqt davom etaversa, ularning ish qobiliyati asta-
sekin pasayib, ish sifati yomonlasha boshlaydi, bajarilayotgan ishga
nisbatan e’tibor kamayadi , fanlarni o’zlashtirish pasayadi, talaba
bo’shashadi, mudraydi. Bu holat miyaning ish bajarayotgan
markazlaridagi asab hujayralari qo’zg’alish holatidan tormozlanish
holatiga o’tganligini, ya’ni ular charchaganligini ko’rsatadi. Charchash
bu tashqi muhit bilan miya po’stlog’idagi asab hujayralari o’rtasidagi
aloqaning vaqtincha uzilishidir. Charchash deganda, miya
hujayralarining shu bilan birga butun organizmning ishchanlik
qobiliyatini pasayishi tushuniladi. Bu fiziologik jarayon bo’lib,
tormozlanishning oxirgi pog’onasi hisoblanadi. Tormozlanish dastlab
bosh miya po’stloq qismiga, so’ngra asab tizimining qo’yi qismlariga
tarqalib, organizmni bo’shashtiradi.

I.P. Pavlov charchashda tormozlanish jarayonining
ahamiyatiga to’xtalib o’tar ekan: «Charchash
tormozlanish jarayonining avtomatik ichki
qo’zg’tuvchilaridan biridir» - deb yozgan edi .
Darsda charchashning birinchi
bosqichi faol tormozlanishning
bo’shashi bilan bog’liq, bu harakatlar
o’zgacha ko’rinishda namoyon bo’ladi.
O’quvchilarning o’zlari faol o’quv
holatidan to’xtagan bo’ladilar, sinfda
ozgina shovqin-suron ko’tariladi.
Charchashning bundan keyingi
ikkinchi bosqichi qo’zg’alish
jarayonining bo’shashi, bilan birga
davom etadi. Tormozlanish jarayonlari
qo’zg’alish jarayonidan ustun turadi.

•
Bolalarga bajarilayotgan yuklama ortiqcha ekanligi yoki charchaganliklari ko’rinib
turgan bir vaziyatda mashg’ulotni davom ettirish shunday holni keltirib chiqaradiki, uni
I.P. Pavlov chegaradan «tashqi yoki himoyalash tormozlanishi» deb atagan edi, bu
tormozlanish po’stloqning asab hujayralarini zo’riqib ketishidan himoya qiladi. Po’stloq
hujayralarining tez zo’riqib ketib tormozlangan holatga o’tishi ayni bir sharoitda bosh
miya quyi bo’limlari hujayralarining chidamliligiga keskin sur’atda zid keladi.
•
Boshlang’ich sinf o’quvchilari uchun charchashning eng dastlabki bosqichlari xosdir.
Yuqori sinf o’quvchilari esa charchagan vaqtlarida ham ishlash qobiliyatlarini
yo’qotmaydilar. Biroq ko’p ishlash natijasida ish qobiliyati pasayadi.Charchashning eng
asosiy belgisi aqliy mehnat natijasining kamayishidir.
•
Ish faoliyatining odatdagi susayishini aqliy charchashdan farq qilish lozim. Aqliy
charchash orta borgan sari bolaning bajarayotgan ishida unum bo’lmaydi.
•
Aqliy va jismoniy charchash o’zaro aloqadordir. Buni birinchi marta Italiyalik olim
Mosso aniqlagan. Haddan tashqari aqliy charchash bajarilayotgan jismoniy ishning
samaradorligini kamaytiradi yoki aksincha, jismoniy charchash , toliqish aqliy mehnatga
salbiy ta’sir ko’rsatadi.

O’quvchi va talabalarning ishchanlik qobiliyati
. O’quvchi va talabalarning ishchanlik qobiliyati deganda
ma’lum bir aqliy yoki jismoniy ishni uzoq muddat
davomida oz kuch sarflab, sifatini talab darajasida bajarish
tushuniladi.Ayrim adabiyotlarga asoslanib, aqliy ishchanlik
qobiliyati ko’rsatkichlarini kun davomida o’rganib chiqib
alohida davrlarga ajratish mumkin, bu o’z navbatida o’qish
va mehnat qilish bo’yicha ratsional kun tartibi tuzishda eng
obyektiv mezon hisoblanadi. Aqliy ishchanlik qobiliyati 5 ta
davrdan iborat:
1. Ishga kirishish davri. Darsda bir necha daqiqa davom
etib, o’quvchi o’quv va ish jarayonlariga moslasha boradi.
2. Optimal ishchanlik davri. Aqliy mehnatni bajarishning
stabillashgan davridir. Bunda diqqat dominantligi vujudga
keladi.
3. To’liq, kompensatsiya davri. Oldingi davrdan farq qilib,
toliqishning dastlabki belgilari paydo bo’la boshlaydi,
ammo ularni odamning iroda
kuchi kompensatsiyalashtirib ,
yuzaga chiqarmay turadi.

4. Beqaror kompensatsiya davri. Toliqishning ortib borishi ish
faoliyatining pasayishi bilan xarakterlanadi, ammo odam iroda
kuchi bilan ma’lum vaqtgacha aqliy mehnatni talab darajasida
davom ettirishi mumkin.
5. Mehnat faoliyatining progressiv pasayish davri. Bu davr
toliqishning tez ortib borishi bilan xarakterlanadi, bunda
bajarilayotgan aqliy mehnatning mahsuli va samaradorligi
keskin kamayadi.
Xullas dars vaqtida aqliy mehnatning yuqori mahsuldorligini
ta’minlash, charchashni oldini olish choralari quyidagilardan
iborat bo’lishi kerak:
-O’qituvchi yangi materialni o’quvchining optimal ish
qobiliyatida bo’lgan vaqtida tushuntirishi;
-Darsning birinchi yarmida, dars berishning faol usullarini
qo’llab, o’quvchi diqqatini uzoq vaqt bitta predmetda ushlab
turmasdan tushuntiriladi.
-Dars berish usulini o’zgartirib turish uni yuqori saviyada olib
borish;
-Sinf xonalarini tanaffus paytida shamollatish;

Aqliy ish qobilyatini aniqlash

Купить