Arxivlarda hujjatlar qiymati ekspertizasini tashkil qilish - История - Курсовые работы

Информация о документе

Цена	9000UZS
Размер	43.0KB
Покупки	0
Дата загрузки	13 Сентябрь 2023
Расширение	docx
Раздел	Курсовые работы
Предмет	История

Arxivlarda hujjatlar qiymati ekspertizasini tashkil qilish

Купить

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI
O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI
TARIX FAKULTETI
ARXIVSHUNOSLIK YO’NALISHI
2-BOSQICH TALABASI
ARXIV ISHI NAZARIYASI VA AMALIYOTI
FANIDAN
Arxivlarda hujjatlar qiymati ekspertizasini
t ashkil qilish
KURS ISHI
Toshkent

Mundarija
Kirish
I.BOB. Hujjatlar qiymati ekspertizasi tushunchasi.
I.1. Hujjatlar qiymatini o’rganish tushunchasi, maqsadlari va
mezonlari
I.2. Tashkilotning tarkibiy bo’linmasi va arxivda hujjatlar
qiymatini tekshirish tarkibi
II.BOB
. Hujjatlar Qiymati Ekspertizasini Tashkil Qilish
II.1. Hujjatlar qiymatini tekshirish tizimi
II.2. Hujjatlar qiymati ekspertizasi natijalarini ro’yxatdan
o’tkazish
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

Kirish
Kurs ishi mavzusining dolzarbligi: O’zbekistonning moddiy va ma’naviy
hayoti aks etgan noyob arxiv hujjatlari tarix fani uchun boy manba sifatida xizmat
qiladi. Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev rahnamoligida mamlakatimizda barcha
jabhalarda izchillik bilan amalga oshirilayotgan islohotlar jarayonida xalqimiz,
ayniqsa, yosh avlod ma’naviyatni yanada yuksaltirishga alohida e’tibor
qaratilmoqda. Bu borada ezgu ishlar milliy an’ana va qadriyatlarimizni asrab-
avaylash, ular xotirasiga hurmat va ehtirom ko’rsatishda yana bir karra namoyon
bo’lmoqda. 2010-yil 15-aprelda qabul qilingan. “Arxivlar tog’risida” gi qonun
xalqimizning ijtimoiy, ilmiy, madaniy axborotga bo’lgan ehtiyojini oz vaqtida va
sifatli qondirishda muxim ahamiyat kasb etdi.
Ushbu hujjatlarga ko’ra O’zbekistan Milliy arxiv fondini shakllantirish,
uning tarkibga kiritilgan hujjatlarni davlat hisobiga olish va ro’yxatdan o’tkazish,
butlash hamda ulardan foydalanishning yagona tartibini belgilash borasida
yurtimizda keng ko’lamli ishlar amalga oshirildi.
2012-yil 15-iyunda boshlab kuchga kirgan “Arxiv ishi to’g’risida”gi yangi
qonun arxivlar faoliyatini yanada takomillashtirishga qaratilgan. So’nggi 5 yil
mobaynida davlat arxivlari soni 92 tadan 103 taga yetdi, shuningdek nodavlat
arxivlari ham tashkil etila boshladi va ularning soni hozir 29 tani tashkil etadi.
Mustaqillik yillarida mamlakatimizning tarixiy, ilmiy, ijtimoiy, iqtisodiy,
ma daniy-ma’rifiy hayotiga oid muhim ahamiyatga ega arxiv hujjatlarini saqlash,ʼ
hisobga olish, ularning ekspertizasini o’tkazish hamda ulardan turli sohalarda
foydalanishni tashkil etishga qaratilgan bir qator chora-tadbirlar amalga oshirildi.
Mavzuning o’rganilganlik darajasi: Hujjatlar qiymati ekspertizasi
mavzusini X. A. Bo riyeva, A. YO. Nazarov, B. B. Abbasov, I. A. Alimov,
ʻ
O.Rashidov va yana juda ko plab shaxslar o rganishgan.
ʻ ʻ
Kurs ishining obyekti. O’zbekiston Kinofotofono hujjatlari Milliy arxivida,
O zbekiston Milliy arxiv fondida, O zbekiston ilmiy-texnikaviy va tibbiyot
ʻ ʻ
hujjatlari markaziy davlat arxivida arxiv ishini yuritish.

Kurs ishining predmeti: O’zbekiston Respublikasi hududida mavjud bo’lgan
barcha Kinofotofono arxivida Milliy arxiv va Ilmiy texnikaviy tibbiyot hujjatlari
arxivida saqlanayotgan markaziy arxivlarning faoliyati va arxivlarning
zamonaviy texnik baza bilan ta’minlanganligi qolaversa xodimlarning faoliyati
shu bilan bir qatorda arxivlardagi ish yuritishning qay darajada tashkil
qilinganligi hamda ulardagi hujjatlar ekspertizasini tashkil etilish tartibi.
Kurs ishining maqsad va vazifalari: Mamlakatimiz hududida joylashgan
markaziy arxivlar hisoblangan O’zbekiston Respublikasi Kinofotofono arxivida
O zbekiston Milliy arxivida O zbekiston Ilmiy-texnikaviy va tibbiyot hujjatlariʻ ʻ
markaziy davlat arxivida ishning yuritilishi, u yerda mavjud bo’lgan hujjatlarning
saqlanishi, xalqaro tashkilotlar va arxivlar bilan aloqalari qay darajada yo’lga
qo’yilganligi, arxivlardagi hujjatlar mavjud hujjatlarning elektronlashtirish va
raqamlashtirish ishlari qay darajada olib borilayotganligi va hujjatlar qiymati
ekspertizasini tashkil qilinishini o’rganish. Ushbu maqsadni amalga oshirishda
biz quyidagi vazifalarni belgilab qo’ydik:
1) Avvalo arxivlarning tarixini o’rganish, rivojlanishi, arxiv binosining ahvoli;
2) Arxivda xodimlarning faoliyati va arxiv ishining tashkil qilinganligini kuzatishlar
orqali o’rganish;
3) Arxivda mavjud bo’lgan hujjatlarning elektronlashtirish ishlarini kuzatishlar
orqali o’rganish va qayd qilish.
4) Hozirgi bosqichda qiymat ekspertizasining muhim vazifasi davlat saqlash uchun
qabul qilingan hujjatlar tarkibini optimallashtirish, ya’ni. ilmiy va tarixiy
ahamiyatga ega bo’lgan maksimal ma’lumotni saqlash bilan birga saqlanadigan
hujjatlar sonini kamaytirish yo’llarini izlash
Kurs ishining ahamiyati: Arxivlarni o’rganish mobaynida O’zbekiston
Respublikasi hududida arxiv va arxiv ishining rivojlanishiga qay darajada e’tibor
qaratilayotgani, Vatanimiz tarixiga oid boy tarixni kino, surat va ovozli hujjatlar
orqali jonlantirib, keyingi yosh avlodga ham yetkazish va ushbu arxivlarda
mavjud bo’lgan hujjatlarning raqamlashtirish ishlari qay darajada ketayotganligi
haqida ma’lumot beriladi. Barcha tashkilotlar, korxonalar, muassasalar faoliyati

turli xil va tarkibdagi ko’plab sonli hujjatlarni shakllantirish bilan bog’liq. Biroq,
barcha hujjatlar bir xil ahamiyatga ega emas. Ulardan ba’zilari qimmatli
ma’lumotlarni o’z ichiga olgan holda jamiyatning siyosiy, iqtisodiy va madaniy
hayotini o’rganish uchun manbalar bo’lib xizmat qilishi mumkin. Boshqa
hujjatlarning manbalar sifatida qiymati amaliy amaliy maqsadlardan tashqariga
chiqmaydi. Binobarin, turli toifadagi hujjatlarning boshqaruv va davlat, jamoat va
madaniy hayotning boshqa sohalarida tutgan o’rni bir xil emas. Keraksiz ravishda
hujjatlarni saqlash zararli xarajatlar bilan bog’liq bo’lib, kerakli hujjatlarni
topishni qiyinlashtiradi, shu bilan birga, hujjatlarning muddatidan oldin yo’q
qilinishi davlat manfaatlariga jiddiy zarar etkazishi mumkin. Shuning uchun ilmiy
va tarixiy ahamiyatga ega bo’lgan hujjatlarni aniqlash va ularni doimiy saqlash
uchun tanlash juda muhim - bu qiymat ekspertizasining asosiy vazifasi.
Hujjatning qiymati, uning tarixiy, ilmiy, ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy yoki madaniy
ahamiyatiga ko’ra, uning axborot qobiliyati bilan belgilanadi.

I.BOB. Hujjatlar qiymati ekspertizasi tushunchasi
I.1. Hujjatlar qiymatini o’rganish tushunchasi, maqsadlari va
mezonlar
Hujjatlarning qiymatini tekshirish bu hujjatlarni saqlash, saqlash uchun
tanlash shartlarini belgilash maqsadida ilmiy, tarixiy, ijtimoiy-madaniy
ahamiyatini va amaliy ahamiyatini aniqlashdan iborat.
Qiymatni baholashning asosiy vazifasi qimmatli ma’lumotlarni qaysi
hujjatlar bilan to’ldirilishini aniqlash va ularni doimiy saqlash uchun tanlashdir.
Ekspertizaning ikkinchi vazifasi - hujjatlarni saqlash muddatini aniqlash. Ular
jamiyat manfaatlarini hisobga olgan holda, davlat va jamiyat hayotining
tegishli huquqiy normalari asosida tashkil etiladi.
Tashkilotda hujjatlar qiymatini ekspertiza qilish ishlarini tashkil etish va
o’tkazish uchun doimiy ekspert komissiyasi tuziladi. Ekspert komissiya
tashkilot rahbarining buyrug’iga binoan 4-5 kishidan iborat eng malakali
xodimlar orasidan tuziladi. Komissiya a’zolari, shubhasiz, boshqaruv hujjatlari
xizmatining rahbari, arxiv boshlig’i, bosh hisobchi va tashkilotning etakchi
xodimlaridan biri rais etib tayinlanadi. Ekspert komissiyasining har bir
yig’ilishi protokol bilan rasmiylashtiriladi.
Hujjatlar qiymatining ekspertizasi hujjatlarni saqlash va davlat saqlash
uchun tanlash shartlarini aniqlash maqsadida ularning qiymat mezonlari va
mezonlari asosida o’rganishdir.
Tekshiruv davomida hujjatlarning qadriyatlari arxivlash nazariyasi va
amaliyoti tomonidan ishlab chiqilgan tarixiylik, har tomonlama, murakkablik
va ijtimoiy-siyosiy neytrallik tamoyillariga asoslanadi.
Tarixshunoslik printsipi hujjatda unda aks etgan tarixiy voqealar nuqtai
nazaridan ko’rib chiqish va baholashni nazarda tutadi. Har bir tarixiy davr
maxsus manbalar majmui, mazmuni, hujjat tuzish shakli va usullari bilan
ajralib turadi. Hujjatlarni baholashda tarixshunoslik hujjatlarning kelib chiqishi
va rivojlanishi naqshlarini, ularning fond tarkibidagi o’rni va o’rnini, boshqa
fondlarning materiallari bilan o’zaro bog’liqlik va o’zaro bog’liqlikni

aniqlashni talab qiladi. Ijtimoiy-siyosiy betaraflik printsipi tarixiylik printsipi
bilan uzviy bog’liq bo’lib, bu hujjatlar tanlashda sinfiy va mafkuraviy
yondashuvlarni rad etishni anglatadi. Saqlash uchun jamiyatning barcha
ijtimoiy guruhlari va siyosiy partiyalarning faoliyatini aks ettiruvchi hujjatlar
qabul qilinishi kerak.
Murakkablik printsipi hujjatlarni har tomonlama ko’rib chiqish orqali
o’rganish va ob’ektiv baholashdan iborat. Shu bilan birga, har xil turdagi
hujjatlarni shakllantirish qonuniyatlari, ularning kelib chiqishi, hujjat aylanish
jarayonida hujjat tarkibini ularga ma’lumot uzatish shakliga muvofiqligi
hisobga olinadi.
Qiymat ekspertizasini o’tkazishda murakkablik printsipi muhim rol
o’ynaydi, bu strukturaning boshqa hujjatlari bilan birgalikda hujjatlarni
baholashni o’z ichiga oladi. Tekshiruv davomida boshqaruv qarorlarini
hujjatlashtirish jarayonida bir vaqtning o’zida individual emas, balki bir-biri
bilan bog’liq bo’lgan muassasalarning hujjatlarini baholash tavsiya etiladi. 1
Ushbu tamoyillarni hisobga olgan holda hujjatlar qiymatini belgilovchi
mezonlar tizimi ishlab chiqilgan. Mezonlar bu hujjatlarning qiymatini
belgilovchi belgilardir. Zamonaviy arxiv fanida uchta mezon guruhlari ajralib
turadi:
1. hujjatlar kelib chiqishi
2. hujjatlar tarkibi
3. hujjatlarning tashqi xususiyatlari.
Kelib chiqish mezonlari guruhiga quyidagi asosiy mezonlar kiradi:
1. Hujjatlarni yaratgan muassasa yoki shaxsning ahamiyati. Davlat
boshqaruv tizimida, milliy iqtisodiyotda, madaniyatda, fanda va jamiyatning
boshqa sohalarida institutning roli qanchalik muhim bo’lsa, uning hujjatlari
shunchalik muhimdir.
2. Hujjatlarni shakllantirish vaqti va joyi. Voqea bilan bir vaqtda
yoki undan keyin qisqa vaqt ichida va voqea sodir bo’lgan joyda yaratilgan
1
http://www.bibliotekar.ru murojaat qilingan sana: 09.06.2023

hujjatlar muhim hujjatlardir. Har bir tashkilot faoliyatida alohida ahamiyatga
ega bo’lgan davrlar mavjud. Bu tashkil etish va qayta tashkil etish, maxsus
vazifalarni bajarish davrlari. Tarixning maxsus davrlarida yaratilgan hujjatlarni
baholashda ularning yaratilish joyi ham muhim rol o’ynaydi.
3. Hujjatlarning intensivligi. Hujjatlar qancha kam bo’lsa, ular
shunchalik qimmatlidir. Ushbu mezonlar eng muhim muassasalar va ularning
tarkibiy bo’linmalaridan hujjatlarni ustuvor qabul qilishni ta’minlaydi,
arxivistlar e’tiborini jamoat hayotining tarixini uning hal qiluvchi
ko’rinishlarida aks ettirgan hujjatlarga jamlaydi.
Tarkib mezonlari guruhiga quyidagi asosiy mezonlar kiradi:
1. Axborotning ahamiyati. Voqealar haqida noyob va tipik
ma’lumotlarni o’z ichiga olgan hujjatlar yuqori baholanadi.
2. Hujjatlarning turlari va turlari. Institutlar va jamiyat faoliyatining
eng muhim tomonlarini hujjatlashtirishga mo’ljallangan hujjatlarga ustunlik
beriladi.
3. Boshqa hujjatlarda ma’lumotlarning takrorlanishi. Ushbu
hujjatdagi ma’lumotlar boshqa hujjatlarda qanchalik kam bo’lsa, ular
shunchalik qimmatlidir.
Hujjatlarning tashqi xususiyatlari uchun mezonlar guruhiga quyidagilar
kiradi:
1. Hujjatlarning haqiqiyligi. Hujjatlarning asl nusxalari katta
ahamiyatga ega. Biroq, bir qator muhim hujjatlar toifalari tashkilotlarda faqat
nusxalarda mavjud. Shuning uchun ularning to’g’ri bajarilishi va
sertifikatlanishi juda muhimdir.
2. Hujjatning yuridik kuchi. Hujjatlarni rasmiylashtirish jarayonida
hujjatlarni, ayniqsa doimiy saqlash muddatini to’g’ri rasmiylashtirish juda
muhim, chunki bu hujjatlar qiymatini sifatli aniqlashga imkon beradi.
3. Hujjatlarni saqlash darajasi. Qancha kam hujjatlar saqlanib qolsa,
ularning har biri shunchalik qimmatlidir.

Hujjatlarning badiiy xususiyatlari. Ushbu mezonlar shartli bo’lib, ularni
o’zgartirish mumkin emas, chunki ularning ba’zilari tarixiy sharoitlarga qarab
o’z ma’nolarini yo’qotadilar, boshqalari esa ularning o’rniga jamiyatning
rivojlanish darajasiga, uning talablari va qadriyatlariga qarab kelmoqdalar. 2
I.2. Tashkilotning tarkibiy bo’linmasi va arxivda hujjatlar
qiymatini tekshirish tarkibi
Tashkilotda hujjatlar qiymatini tekshirish bir necha bosqichda amalga
oshiriladi:
1. Ishlarning nomenklaturasini tuzishda
2. Ishlarni tuzishda va ularni keyinchalik saqlashga tayyorlashda ofis
ishlarida;
3. Ishlarni doimiy yoki vaqtincha saqlash uchun qabul qilish
jarayonida,
4. Ishlarni davlat arxiviga topshirishga tayyorgarlik ko’rish
jarayonida tashkilot arxivida.
Hujjatlar qiymatini tekshirish ishlarning nomenklaturasini tuzishda ofis
ishlarida boshlanadi. Bu hujjatlarni saqlash vaqtini belgilashning birinchi
bosqichidir. Ishlarning nomenklaturasi muassasaning hujjatlarining to’liqligini,
hujjatlarning qiymatini tekshirishni osonlashtiradigan ishlarni
shakllantirishning to’g’riligini ta’minlaydi. Keyin hujjatlar ishlarni
shakllantirishda baholanishni boshlaydi, chunki bu jarayon tarkibni,
mazmunini va saqlash muddatiga qarab hujjatlar tasnifi va guruhlanishi bilan
bog’liq.
Tashkilotning tarkibiy bo’linmalarida ishlarni shakllantirish va ro’yxatdan
o’tkazish jarayonida hujjatlar tanlanadi: arxivga topshirish uchun doimiy va
vaqtincha (10 yildan ortiq) saqlash; keyinchalik tarkibiy bo’linmalarda saqlash
uchun vaqtincha (10 yilgacha); vaqtincha saqlash, yo’q qilish uchun ajratish
muddati tugagan saqlash muddati.
2
http://www.edou.ru murojaat qilingan sana: 09.06.2023

Hujjatlar qiymatini tekshirish ishlarni sahifalarni ko’rib chiqish orqali
amalga oshiriladi. Bu zarur, chunki yil davomida ishlarni shakllantirish
jarayonida boshqa toifadagi hujjatlar ham sarlavhalarda paydo bo’lishi
mumkin, bu esa ishlarning qayta tashkil etilishiga, doimiy va vaqtincha saqlash
holatlarining bo’linishiga olib kelishi mumkin. Ishlarni ko’rib chiqishda
hujjatlarning nusxalari, qoralamalar, ro’yxatdan o’tmagan hujjatlar nusxalari
olinadi.
Doimiy, vaqtincha (10 yildan ortiq) va xodimlarning tanlangan holatlari
tashkilot arxiviga topshirish uchun tarkibiy bo’linmalar kotiblari tomonidan
tayyorlanadi. Ushbu bosqichda ishlarni shakllantirish va ro’yxatdan o’tkazish
amalga oshiriladi. Ishlarni ro’yxatga olish, ularni texnik qayta ishlash bo’yicha
ishlarning to’plamini o’z ichiga oladi (ishni rasmiylashtirish va bog’lash,
varaqalarni raqamlash, ishning tasdiqlangan yozuvini tuzish, ish hujjatlarining
ichki ro’yxati, ishning muqovasi).
Ular saqlash muddati o’tgan ishlarni tanlaydilar, ular uchun ularni yo’q
qilish uchun ajratish to’g’risida akt tuzadilar. EPK bilan belgilangan holatlar
ko’rib chiqilmoqda, saqlash muddati tugagan. Bunday belgi bo’lgan holatlar
saqlash muddati tugaganidan keyin har doim bir varaqda ko’rib chiqiladi,
chunki ulardan doimiy saqlash muddatlarini ajratish mumkin.
Tashkilotning ofis ishlarida hujjatlar qiymatini tekshirish natijalari
bo’yicha doimiy, vaqtincha (10 yildan ortiq) va xodimlarning yillik zaxiralari
bo’limlari tuziladi.
Ishlarni tashkilotning arxiviga davlat yoki vaqtincha saqlash uchun qabul
qilishda, tarkibiy bo’linmalarda hujjatlar qiymatining ekspertizasi sifati ustidan
nazorat amalga oshiriladi. Tashkilot arxividagi qiymatni tekshirish ishlarni
varaq-varaq skanerlashni o’z ichiga oladi. Shu bilan birga, ishlarni
shakllantirish va ijro etishning to’g’riligi, inventarizatsiya tarkibiga kiritilgan
ishlarning tashkilot ishlarining nomenklaturasiga muvofiq ochilgan ishlar
soniga muvofiqligi tekshiriladi.

Arxivdagi hujjatlar qiymatini o’rganayotganda, uning boshqaruv
tuzilmalaridan boshlab, tashkilot hujjatlari tarkibini har tomonlama tahlil qilish
amalga oshiriladi. Ma’muriy va rejalashtirish va hisobot hujjatlarini o’rganish
natijasida yo’q qilinishi yoki asosli saqlanishi kerak bo’lgan takroriy
ma’lumotlarga ega hujjatlar aniqlanadi. 3
II.BOB. Hujjatlar qiymati ekspertizasini tashkil qilish
II.1. Hujjatlar qiymatini tekshirish tizimi
Doimiy yoki uzoq muddatli saqlash uchun hujjatlarni tanlash bo’yicha
ish jarayonida, tashkilotning barcha tarkibiy bo’linmalari faoliyatida hosil
bo’lgan hujjatlarning butun majmui ekspertizadan o’tkaziladi. Belgilangan
tartibda hujjatlarning qiymati ekspertizadan o’tkazilgunga qadar ularni yo’q
qilishga yo’l qo’yilmaydi.
Tashkilotda hujjatlar qiymatining ekspertizasi:
Ish yuritishda: ishlar nomenklaturasini tuzishda, ishlarni
shakllantirishda va ularni arxivga topshirishda tayyorlashda;
Arxivda: ishlarni doimiy saqlashga topshirish uchun tayyorlash
jarayonida. EK raisi tashkilotning rahbarlaridan biri tayinlanadi, u ish yuritish
va arxiv ishlari bilan shug’ullanadi, kotib hujjatlarni boshqarish xizmatining
(DOU) xodimi.
Ekspert komissiyasining vazifalari va huquqlari, uning faoliyatini
tashkil etish ekspert komissiyasi to’g’risidagi nizomda belgilanadi. Ushbu
reglamentni ishlab chiqishda, 1995 yilda Rosarxiv tomonidan tasdiqlangan,
tashkilotning Ekspert komissiyasi (EC) to’g’risidagi namunaviy nizomga amal
qilish kerak.
Tegishli tarmoqqa ega bo’lgan tashkilotlarda Markaziy ekspert
komissiyalari (MSK) va zarurat bo’lganda tarkibiy bo’linmalarning ekspert
komissiyalari tuziladi. 4
3
http://ao.avo.ru murojaat qilingan sana : 09.06.2023
4
http://www.bizneshaus.ru murojaat qilingan sana:09.06.2023

EC va MSK quyidagilarni o’z ichiga oladi:
- Iqtisodchi yoki buxgalteriya xodimi (buxgalteriya hisobi va
moliyaviy hujjatlar umumiy hujjatlar umumiy hajmining muhim qismini
tashkil etadi);
- Ofis ishchisi;
- Tashkilot arxivining rahbari yoki arxiv uchun javobgar shaxs;
- Ilmiy, sanoat va boshqa turdagi hujjatlar bo’yicha mutaxassis;
- Axborot xavfsizligi bo’yicha mutaxassis.
Markaziy saylov komissiyasiga arxiv muassasasi vakilini kiritish
tavsiya etiladi, ushbu tashkilot sotib olish manbai hisoblanadi.
EK va MSK to’g’risidagi nizomlarda huquqiy jihatlar,
komissiyalarning funktsiyalari va ishlash tartibi belgilab qo’yilgan.
EK va MSK ushbu tashkilot boshchiligidagi maslahat idoralari bo’lib,
ularning yig’ilishlari zaruratga qarab o’tkaziladi.
Ekspert komissiyasining barcha qarorlari bayonnomada qayd etiladi,
ular komissiya raisi va kotibi tomonidan imzolanadi. Ushbu qarorlar EK va
MSK protokollari tashkilot rahbari tomonidan tasdiqlanganidan keyin kuchga
kiradi.
Markaziy saylov komissiyasi tarkibiy bo’linmalar va unga qarashli
tashkilotlarning ekspert komissiyalari ishiga uslubiy rahbarlikni amalga
oshiradi. Ishlarning namunaviy va taxminiy nomenklaturalari to’g’risidagi
qarorlarni o’z ichiga olgan protokollar tegishli arxiv muassasasining ekspertiza
komissiyasi (EPC) tomonidan ko’rib chiqilgandan keyin tashkilot rahbari
tomonidan tasdiqlanadi.
Ekspert komissiyalari ishiga uslubiy rahbarlikni viloyat, viloyat, shahar
ma’muriyati arxiv boshqaruvi organlarida, shuningdek federal davlat
arxivlarida tashkil etilgan ekspertiza komissiyalari (EPK) amalga oshiradi.
Agar EK va MSK birinchi bo’lsa, unda EIC saqlash va yo’q qilish
uchun hujjatlarni tanlash ustidan nazoratning ikkinchi bosqichidir.

Rosarchiv va arxiv bo’limlari huzurida Markaziy ekspertiza
komissiyalari (CECC) tashkil etilgan - bu hujjatlar qiymatini tekshirish
bo’yicha eng yuqori organ. CEPK 2007 yilda Rosarxiv buyrug’i bilan
tasdiqlangan Federal agentlik huzuridagi Markaziy ekspert va tekshirish
komissiyasi to’g’risidagi nizom asosida ishlaydi. 5
Davlat arxivlarida ekspert uslubiy komissiyalari (EMK) mavjud; ular
uchun mas’uldir:
- Davlat arxivida hujjatlar qiymatini tekshirish;
- Arxivda ishlab chiqilgan uslubiy qo’llanmalarni ko’rib chiqish;
- Davlat arxivini topshirish bo’yicha ishlar.
Shunday qilib, ekspert xizmati tizimi quyidagilardan iborat.
- Arxiv muassasalari - CEPK, EPK, EMK;
- Boshqa muassasalar - EC, MSK.
MSK va EKning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:
- Tashkilotning arxivi Rossiya Federatsiyasi Arxiv fondini sotib olish
manbai bo’lsa, tashkilot ishlarining birlashtirilgan nomenklaturasi loyihalarini
arxiv muassasasining ekspertiza komissiyasi (EPK) tomonidan ko’rib chiqish,
tasdiqlash va kelishish uchun taqdim etish;
- Ishlarni arxiv xizmati va arxiv xizmati bilan birgalikda har yili saqlash
uchun yoki yo’q qilish uchun ajratish uchun har yilgi tanlovni tashkil etish va
o’tkazish;
- Doimiy va vaqtincha (10 yildan ortiq) saqlash va zaxira qilinmaydigan
ishlarni taqsimlash to’g’risidagi aktlarni ko’rib chiqish, tashkilot rahbariga
tasdiqlash va EPC tomonidan tasdiqlash uchun berish;
- Hujjatlarni tarkibiy bo’linmalardan tashkilot arxiviga topshirish
jadvallarini va tashkilotning arxividan davlat arxiviga doimiy saqlash ishlarini
topshirish jadvallarini ko’rib chiqish va kelishish;
5
Ofis ishi. Menejmentni hujjat bilan ta’minlashni tashkil qilish va texnologiyasi. Darslik. – T.:
Birlik-Dana, 2003, 197-bet

- Shaxsiy kelib chiqish hujjatlarni idoraviy saqlashga qabul qilish
masalalarini ko’rib chiqish. 6
Elektron hujjatlarni ekspertizaning birinchi bosqichida arxiv, ish
yurituvchi xizmat yoki tashkilotdagi axborot texnologiyalarining ishlashi
uchun mas’ul bo’lgan xizmat bilan birgalikda, ekspertizaning umumiy
mezonlariga muvofiq hujjatlar bo’lishi mumkin bo’lgan tizimlar, mavzular va
loyihalar ro’yxatini belgilaydi.
Ro’yxat doirasida doimiy va vaqtincha saqlash uchun elektron hujjatlar
tanlanadi; ro’yxat tashkilotning ekspert komissiyasi tomonidan tasdiqlanadi.
Elektron hujjatlarni ekspertizadan o’tkazish ekspert komissiyasi
tomonidan tashkilotning an’anaviy ommaviy axborot vositalaridagi hujjatlari
bilan birgalikda amalga oshiriladi (umumiy va maxsus mezonlar tizimi
kompleksda qo’llaniladi: hujjatning ahamiyati, to’liqligi (to’liqligi); hujjatning
haqiqiyligi; arxiv saqlash uchun qabul qilingan hujjatlarda takroriy ma’lumot
yo’qligi).
Arxivda saqlash uchun elektron hujjatlarni qabul qilishda quyidagi
omillar hisobga olinadi: elektron hujjatlarni olishda cheklovlar; elektron
hujjatlarni yaratish jarayonining to’liqligi; arxivga qabul qilinganda elektron
hujjatlarni boshqa formatga tarjima qilish qiymati; elektron hujjatlarni
topshirishga xalaqit beradigan qonun hujjatlari mavjudligi; zarur hujjatlarning
mavjudligi; elektron uskunalar turining elektron hujjatlarni saqlashning har xil
rejimlariga muvofiqligi, saqlashni ta’minlash qiymati.
Tarkibiy bo’linma nomi ostida, qopqoqning o’rtasida, nomenklatura
bo’yicha ishning ko’rsatkichi ko’rsatiladi. Masalan, № 02-24 ish, bu erda 02
tarkibiy bo’linmaning indeksini anglatadi, 24 esa nomenklaturaga muvofiq
ishning tartib raqami.
6
Fionova L.R. Boshqaruv hujjatlarini tashkil qilish va texnologiyasi. – T.: Penza, 2005, 59-bet.

Ishning muqovasidagi nom odatda nomenklaturadan butunlay olib
tashlanadi. Ishning qopqog’ining pastki qismida saqlash muddati ko’rsatilgan
(agar ish doimiy saqlash muddatiga ega bo’lsa, "doimiy saqlash" deb yozilgan).
Hujjatlarni fayllarga topshirishni kotib yoki ushbu ish uchun mas’ul
bo’lgan tarkibiy bo’linmalar tomonidan yil davomida har kuni tizimli ravishda
amalga oshiriladi.
Bajarilgan hujjatlar ijro etilish belgisiga ega bo’lishi kerak va ish
kunining oxiriga kelib o’sha kuni fayllarga joylashtiriladi. Ushbu oddiy qoidani
qat’iy bajarish hujjatlar yo’qolishini istisno qiladi va ularning xavfsizligini
ta’minlaydi.
Ishga faqat nomenklaturada ko’zda tutilgan hujjatlargina kiritilishi
mumkin. Agar nomenklaturada ko’zda tutilmagan hujjatlar paydo bo’lsa,
mustaqil ish qo’zg’atiladi va uning nomi zaxira raqami ostida ishlar
nomenklaturasiga qo’shiladi.
Ishda hujjatni topshirishdan oldin uning bajarilganligini tekshirish
kerak (bu haqida eslatma bo’lishi kerak).
Bajarilmagan hujjatlar, shuningdek qaytarib beriladigan hujjatlar
topshirish taqiqlanadi.
Hujjatlarning faqat bitta nusxasi faylga kiritilgan. Qoralamalar,
dublikatlari nusxalari ishda berilmaydi. Istisno, ayniqsa qimmatli hujjatlar
loyihalari va ularning nusxalari, shuningdek, birinchi nusxalarning mazmunini
to’ldiruvchi qarorlar, eslatmalar, vizalar bo’lgan nusxalar bo’lishi mumkin.
Har bir qutining qalinligi 30-40 mm dan oshmasligi kerak, taxminan
250 barg. Agar hujjat kattaroq bo’lsa, ish ikki yoki undan ortiq hajmga
bo’linadi. 7
Ishlarni shakllantirishda bir qator talablarga rioya qilish kerak. Ulardan
eng muhimi doimiy va vaqtincha saqlash hujjatlarining alohida fayllarga
guruhlanishi. Faqatgina alohida holatlarda, bitta masalani ko’rib chiqish bilan
7
http://www.tepka.ru murojaat qilingan sana : 09.06.2023

bog’liq bo’lgan turli xil saqlash davrlari hujjatlari bitta papkaga joylashtiriladi,
ammo qaror qabul qilinib, ish tugagandan so’ng hujjatlar qayta tuziladi.
Hujjatlar ushbu holatda faqat bitta kalendar yil uchun tuziladi. Ushbu
qoidadan istisno - bu sud ishlarini olib borish; sud ishlari; shaxsning
muassasada ishlagan butun davri davomida, shuningdek saylangan organlar va
ularning doimiy komissiyalari tomonidan shakllantirilgan, ularni chaqirish
davrida yuzaga kelgan shaxsiy hujjatlar.
O’quv yillari davomida shakllantirilgan ta’lim muassasalari, sahna
tadbirlarini tavsiflovchi va teatr mavsumida guruhlangan hujjatlar, filmlar,
qo’lyozmalar, voqealar tarixi va boshqa narsalar ta’lim muassasalarining o’ziga
xos xususiyati hisoblanadi.
Hujjatlar muammoni hal qilish jarayonida paydo bo’lgan barcha
tegishli qo’shimchalar va qo’shimcha materiallar bilan birga faylga
joylashtiriladi. Ammo, ilovalar katta bo’lgan hollarda, ularni alohida hajmlarga
bo’lish tavsiya etiladi. Masalan, buyurtmalar ko’pincha ularni e’lon qilish
uchun asos bo’lgan turli xil bayonotlar, sertifikatlar, aktlar, eslatmalar bilan
taqqoslanadi. Ularni alohida guruhlash mumkin: "1999 yil uchun buyurtmalar"
bitta masala va "1999 yildagi buyurtmalarga oid hujjatlar (sertifikatlar,
bayonotlar, eslatmalar)" - ikkinchi.
Shuningdek, ko’pincha protokollar va ularga hujjatlar tuziladi.
Rejalashtirilgan va hisobot hujjatlari (rejalar, ilovalar, smeta, hisobotlar va ular
bo’yicha hisob-kitoblar) uni tayyorlash vaqti va qabul qilingan kundan qat’i
nazar, uning tarkibiga kiradigan yilning hujjatlariga joylashtiriladi. Masalan,
1999 yildagi hisobot 2000 yilda tuziladi, ammo 1999 yil fayliga joylashtiriladi,
aksincha, 2000 yilga mo’ljallangan reja 1999 yilda tuzilib, 2000 yilda
saqlanadi.
Uzoq muddatli rejalar tasdiqlangan yilga tayinlanishi kerak. Shuni esda
tutish kerakki, rejalar, smeta va hisobotlar ushbu hujjatlar loyihalaridan alohida
guruhlangan.

Ish doirasida hujjatlar savol-mantiqiy, xronologik, alifbo va raqam
tartibida tizimlashtiriladi, ammo kombinatsiyalar va kombinatsiyalar mumkin.
Raqamlash tartibida raqamlar (kvitansiyalar, schyot-fakturalar va hk)
bo’lgan bir xil hujjatlar guruhlangan.
Ayrim toifadagi hujjatlarni tizimlashtirish o’ziga xos xususiyatlarga
ega.
Ma’muriy hujjatlar (buyruqlar, buyruqlar, qarorlar va boshqalar)
hujjatlar turlari va xronologiyalar bo’yicha shakllantiriladi. Bunday holda,
asosiy faoliyat uchun buyurtmalar xodimlar buyurtmalaridan alohida
guruhlanadi.
Kollej hujjatlari ikki faylga birlashtirildi:
- Kengash bayonnomalari va qarorlari;
- Kengash yig’ilishlari uchun hujjatlar (kun tartibi, hisobotlar,
sertifikatlar, xulosalar, qarorlar loyihalari va boshqalar).
Yozishmalar xronologik tartibda tizimlashtiriladi: javob hujjati so’rov
hujjati orqasida topshiriladi. Xronologiya tashabbus hujjatlariga muvofiq
kuzatiladi.
Shaxsiy hujjatlar, buxgalteriya hujjatlari va fuqarolarning murojaatlari
shakllanishi o’ziga xos xususiyatlarga ega.
Shaxsiy hujjatlardagi hujjatlar quyidagi ketma-ketlikda joylashtiriladi:
shaxsiy faylda mavjud bo’lgan hujjatlarning ichki inventarizatsiyasi; ish uchun
ariza, yo’llanma yoki vakillik; anketa, kadrlar varaqasi; tarjimai hol, ta’lim
to’g’risidagi hujjatlar, lavozimga tayinlash, ishdan bo’shatish, ishdan
bo’shatish to’g’risidagi buyruqdan ko’chirma (ishga qabul qilish, topshirish,
ishdan bo’shatish to’g’risidagi yozuvlarning nusxalari); shaxsiy yozuv
varaqasiga qo’shimcha; shaxsiy rag’batlantirish varog’iga qo’shimcha.
Yashash joyi to’g’risidagi guvohnoma va ikkinchi darajali ahamiyatga
ega bo’lgan hujjatlar shaxsiy hujjatlardan alohida guruhlanadi. Ushbu guruhlar
ichida hujjatlar xronologik tartibda joylashtirilgan.

Jarimalarni tayinlash, rag’batlantirish to’g’risida, ismini o’zgartirish va
hokazolar to’g’risidagi buyruqlarning nusxalari. ushbu yozuvlarning kiritilishi
munosabati bilan, kadrlar yozuvlaridagi shaxsiy varaqqa qo’shimcha ravishda
ular shaxsiy ish joyiga joylashtirilmaydi.
Amaldagi saqlash joyida, ishlar 2 yil davomida saqlanadi. Kassalar
ularni xavfsiz va chang va nurdan himoyalash uchun shkaflar yoki seyflarga
joylangan.
Kassalar vertikal ravishda javonlarda, ishlarning nomenklaturasida
tartibga solinganligi bo’yicha saqlanadi. ND kabinetning ichki eshigiga
biriktirilgan. Har bir holatning orqa tomonida uning ko’rsatkichi tezkor
hujjatlarni qidirish uchun nomenklaturada ko’rsatilgan.
Ishlarni ro’yxatga olish - bu uni qayta hisob-kitob qilish, varaqlarni
raqamlash, sertifikatlash yozuvini tuzish, hujjatlarning ichki inventarizatsiyasi
bo’yicha ishlar majmui;
Bu ish ofis ishida tasdiqlangan paytdan boshlanib, uni ish qo’zg’atilgan
kalendar yili tugaganidan keyin idoraviy arxivga topshirish uchun tayyorlash
jarayonida tugaydi.
Ishlarni ro’yxatga olish ofis ishlarining xizmat xodimlari tomonidan
amalga oshiriladi.
Ishlarni to’liq yoki qisman ro’yxatga olish saqlash muddatiga qarab
amalga oshiriladi.
Doimiy, uzoq muddatli (10 yildan ortiq) saqlash va xodimlarni saqlash
holatlari to’liq ro’yxatga olinishi kerak.
Vaqtincha (10 yilgacha bo’lgan) saqlash holatlari qisman ro’yxatdan
o’tkazilishi kerak, ularni yopishtiruvchilarda saqlashga ruxsat etiladi,
hujjatlarni ichki qayta tizimlashtirmasdan, raqamlar varaqisiz, shuningdek
sertifikatlashtirish yozuvlarini rasmiylashtirmasdan.
Doimiy, uzoq muddatli (10 yildan ortiq) saqlash va xodimlar
ishlarining qopqog’ini ro’yxatdan o’tkazishda quyidagi ma’lumotlar
ko’rsatilishi kerak:

- muassasaning nomi va uning bevosita bo’ysunishi;
- tarkibiy bo’linmaning nomi,
- kassa indeksi;
- ish hujjatlariga izoh berish (alohida qimmatli hujjatlarni o’z ichiga
olgan doimiy saqlash uchun);
- ishning sanasi (hajmi, qismi);
- ishdagi varaqlar soni;
- ishning saqlash muddati;
- arxiv fayl kodi.
Bundan tashqari, doimiy saqlanadigan fayllarning muqovalarida davlat
arxivi va muassasasi nomini olish uchun joy ajratilgan.
Ta’kidlash joizki, doimiy saqlanadigan fayllar muqovasidagi arxiv
kodi, arxiv kodi idoraviy arxivga faqat arxiv xizmati tegishli davlat
muassasasining EPK tomonidan tasdiqlangan ishlarning yig’ma ro’yxatlarining
yillik bo’limlariga kiritilgandan keyingina siyoh bilan yopishtirilgan.
Uzoq muddatli (10 yildan ortiq) saqlash uchun kadrlar va kadrlar uchun
arxiv kodlari, hujjatlar davlat arxiv xizmati tegishli muassasasining EPK bilan
kelishilgan holda (MSK tomonidan tasdiqlangan holatlar yig’indisi
ro’yxatlarining yillik bo’limlariga kiritilganidan so’ng) kadrlar bilan
tasdiqlanadi. ) va muassasa rahbari tomonidan tasdiqlangan.
Ish qopqog’ining tafsilotlarini to’ldirishda quyidagi talablarga rioya
qilish kerak:
- muassasaning nomi to’liq ishda nominatsiya holatida bo’ysunishni
ko’rsatgan holda yoziladi yoki uning rasmiy ravishda qabul qilingan
qisqartirilgan nomi ko’rsatiladi;
- ishning nomi va raqami nomenklaturadan muqovaga o’tkaziladi
(ular vertikal holda saqlangan ishlarni qidirish qulayligi uchun ishning umurtqa
pog’onasiga qo’yilishi tavsiya etiladi).
Ofis yilining oxirida doimiy yoki uzoq muddatli (10 yildan ortiq)
saqlash uchun qopqoqni loyihalashda kerakli tushuntirishlar amalga oshiriladi.

Agar muassasaning nomi (yuqori bo’lim, tarkibiy bo’linma)
o’zgartirilsa yoki ish boshqa muassasaga (tarkibiy bo’linma) o’tkazilsa,
muqovada ushbu muassasa (tarkibiy bo’linma) nomi qo’shiladi.
Muqovadagi ishning nomi tegishli davlat arxiv xizmati muassasasining
EPK bilan kelishilgan tashkilotning fayl nomenklaturasidan o’tkaziladi.
Agar kerak bo’lsa (masalan, muqovadagi sarlavha ishdagi hujjatlar
tarkibini aks ettirmasa), unga qo’shimcha ma’lumotlar va tushuntirishlar
kiritiladi.
Hujjatlarning nusxalari bo’lgan ishlarning sarlavhalari ularning
nusxalarini ko’rsatishi kerak.
Sarlavha ish hujjatlarining haqiqiyligini ko’rsatmaydi. Agar hujjatlar
nusxalari soni to’g’risidagi ma’lumotlar ishning barcha hujjatlariga tegishli
bo’lsa, u holda sarlavha orqasida (satrda, davrdan keyin, bosh harf bilan) va
agar ma’lumotlar hujjatlarning bir qismiga yoki ulardan biriga tegishli bo’lsa, u
holda hujjatlar tavsifidan keyin yoziladi (qavs ichida). kichik harf bilan).
Agar ishda bir nechta jildlar (qismlar) bo’lsa, ishning umumiy
sarlavhasi va har bir jildning (qismning) sarlavhasi har bir jild (qism)
muqovasida joylashtiriladi.
Ishning muqovasidagi muhim rekvizit - bu ishning sanasi, ya’ni. Ish
yuritishdagi ishning ochilgan va tugagan yillari.
Ishlarning to’g’ri tanib olinishi, ularda shakllanadigan hujjatlarning
tabiati va turlarini har tomonlama ko’rib chiqishga bog’liq.
To’g’ri tanishish muhim bo’lgan ma’muriy, ijodiy va boshqa hujjatlarni
(hisobotlarni, stsenariylarni, xatlarni va boshqalarni) o’z ichiga olgan ishning
sanasi, shuningdek bir nechta jildlardan (qismlardan) iborat hujjatlar hujjatlarni
qabul qilishning oxirgi muddati hisoblanadi, ya’ni. e. ishga kiritilgan
hujjatlarning eng erta va oxirgisini ro’yxatdan o’tkazish (tuzish) sanasi, oyi,
yili.
Kollegial organlar, komissiyalar va boshqalarning majlislari
protokollarini o’z ichiga olgan ishning sanasi birinchi va oxirgi protokollarni

tuzish sanasi yoki ular tasdiqlangan sana (agar ular ma’qullangan bo’lsa)
hisoblanadi.
Shaxsiy ishning sanasi - u tashkil etilgan shaxsni qabul qilish va ishdan
bo’shatish to’g’risidagi buyruqlarni imzolagan sana.
Doimiy, uzoq muddatli (10 yildan ortiq) saqlashning har bir holatining
oxirida raqamni hisobga olish va alohida varaqlarda varaqlarning
raqamlanishining o’ziga xos xususiyatlarini belgilash uchun tasdiqlash yozuvi
tuziladi, unda raqamlangan varaqlar soni raqamlar va so’zlar bilan ko’rsatiladi
va alohida "+" (ortiqcha) belgisi bilan - varaqlar soni. ichki inventarizatsiya
(mavjud bo’lsa).
Sertifikatlash yozuvi kompilyatorning pozitsiyasini, tuzilgan sanasini
ko’rsatgan holda aniq yozilgan va kompilyator tomonidan shifrlangan imzo
bilan imzolangan.
Keyinchalik ishning tarkibi va holatidagi o’zgarishlar (hujjatlar
etishmasligi, yangisini biriktirish, hujjatlarning asl nusxalarini nusxalari bilan
almashtirish va boshqalar) sertifikat yozuvida tegishli aktga havola bilan qayd
etiladi.
Hisobga olish ular tarkibidagi hujjatlarning o’ziga xos xususiyati bilan
bog’liq bo’lgan doimiy va uzoq muddatli (10 yildan ortiq) saqlash davrlarining
ayrim toifalari uchun (ayniqsa qimmatli, shaxsiy, sud va tergov ishlari, ilmiy
unvon berish va ilmiy unvon berish to’g’risidagi ishlar, mualliflik
guvohnomalari va patentga oid ishlar ixtirolar va boshqalar), shuningdek,
hujjatlarning turlari bo’yicha tuzilgan, nomlari ularning o’ziga xos mazmunini
ochib bermaydigan hujjatlarning ichki ro’yxati tuziladi.
Ish yuritish yilining oxirida doimiy va vaqtincha saqlashning barcha
ekspertizalari natijalari inventarizatsiyaga kiritiladi.
Ishlarni ro’yxatga olish bu ishlarning sarlavhalarining tizimli ro’yxati
bo’lib, ularning tarkibi va mazmunini ochib beradi, fondlar ichidagi ishlarni
tizimlashtirish va ularni hisobga olishni ta’minlaydi. Bundan tashqari,
inventarizatsiya bir vaqtning o’zida buxgalteriya hujjati va ishlarni va

zaxiralarni operativ hisobga olishni ta’minlaydigan ilmiy ma’lumotnoma
standartining asosiy turidir.
II.2. Hujjatlar qiymati ekspertizasi natijalarini ro’yxatdan
o’tkazish
Vladivostokning Pervorechenskiy tumani advokatlari idorasi rahbarning
buyrug’iga binoan hujjatlar qiymatini tekshirish uchun doimiy ekspert
komissiyasini tuzadi. Ekspert komissiya tarkibiga yuridik firmaning asosiy
tarkibiy bo’linmalarining malakali va tajribali xodimlari kiradi, ular tarkibi va
tarkibini, shuningdek hujjatlardagi ma’lumotlarning ma’nosi va ahamiyatini
yaxshi bilishadi. Shubhasiz, komissiya tarkibiga advokatlar idorasi boshqaruvi
va arxivini hujjatlashtirish xizmati boshlig’i (yoki arxiv uchun javobgar shaxs)
kiradi. Agar tashkilot hujjatlarni saqlash uchun davlat yoki shahar arxivlariga
topshirsa, uning vakili komissiyaga kiritiladi.
Qoida tariqasida, komissiya raisi advokatlar idorasi rahbarining ish va
arxiv ishlari bo’yicha o’rinbosari etib tayinlanadi. Komissiya kotibi arxiv
boshlig’i yoki tashkilot arxiviga javobgar shaxs hisoblanadi.
Hujjatlar qiymatini tekshirishning birinchi bosqichi ishlarni
rasmiylashtirish jarayonida joriy ofis ishlarida amalga oshiriladi.
Yil davomida, o’tgan yil ishlarining butun majmuasi tarkibiy bo’linmada
bo’lishi kerak, chunki ushbu hujjatlar tashkilot faoliyati davomida zarur
bo’lishi mumkin.
Shu bilan birga, tarkibiy bo’linmalar keyinchalik arxivda saqlash uchun
ishlarni tayyorlaydilar, ya’ni hujjatlar qiymatini tekshirishning ikkinchi
bosqichi-imtihon qiymati to’g’risidagi hujjat.
Ishlarni tashkilotning arxiviga topshirish ularning ish yuritish tugaganidan
keyin 3 yil o’tgandan keyin amalga oshiriladi.
Tashkilot faoliyatida yaratilgan barcha hujjatlar to’plami qiymat
ekspertizasidan o’tkazilishi kerak.
Qiymatni baholashning birinchi bosqichini o’tkazish usuli etakchi
tuzilmaviy bo’linmalardan hujjatlarni o’rganishni boshlashni talab qiladi va har

bir tarkibiy bo’linma ichida - nomenklaturaga muvofiq №1 ishdan, ya’ni
boshqarish, rejalashtirish, moliyalashtirish, tashkilot ishini boshqarish, quyi
tashkilotlarning faoliyati. Faqat ushbu ketma-ketlik bilan siz hujjatlarning
to’liq to’plamini o’rganishingiz mumkin. 8
Qiymatni baholashning ikkinchi bosqichi tarkibiy bo’linmalarda yillik
ishlarning to’plamlarini saqlash muddatlari bo’yicha guruhlarga bo’lish bilan
boshlanadi: doimiy, uzoq muddatli (10 yildan ortiq), vaqtinchalik (10
yilgacha).
Tekshiruvning eng muhim davri - takroriy ma’lumotlarni o’z ichiga olgan
hujjatlarni aniqlash. Eng to’liq ma’lumotlarni o’z ichiga olgan hujjatlar doimiy
saqlash uchun qoldiriladi.
Saqlash va yo’q qilish uchun ajratish uchun hujjatlarni faqat ish sarlavhasi
asosida tanlashga yo’l qo’yilmaydi. Doimiy saqlashning barcha holatlarini
sinchkovlik bilan tekshirib ko’rish va EPK belgisi bilan ishda xatoga yo’l
qo’ygan past qiymatli hujjatlarni aniqlash va olib qo’yish uchun ularni ko’rib
chiqish kerak. Bunday hujjatlar yo’q qilish uchun ajratilishi yoki saqlanishi
uchun asoslanishi kerak.
Ishlarni o’rganish jarayonida xatolarda fayllarda qoldirilgan qoralamalar,
dublikatlar, nusxalari olinadi.
Muayyan guruh EPK belgisi bo’lgan holatlardan iborat, chunki ekspertiza
jarayonida ularni saqlash muddatlari haqidagi savol hal qilinadi.
Doimiy saqlash hujjatlariga ega bo’lgan EPC bilan belgilangan holatlar
qayta ko’rib chiqilishi kerak. Ularning tarkibidan ajratilgan doimiy saqlash
hujjatlari bir hil holatlarga qo’shiladi yoki mustaqil holatga rasmiylashtiriladi.
Yangi tashkil etilgan ishlarni topshirish hujjatlarning qiymatini tekshirish
tugagandan so’ng amalga oshiriladi. 9
Ekspertiza natijalari bo’yicha yakuniy qaror tashkilotning EC yoki MSK
tomonidan qabul qilinadi.
8
http://www.docme.ru murojaat qilingan sana:09.06.2023
9
http://www.archives.su murojaat qilingan sana: 09.06.2023

Tashkilot arxiviga topshirish uchun elektron hujjatlarni tayyorlash
quyidagi bosqichlardan iborat.
- Doimiy saqlash, vaqtincha saqlash (10 yildan ortiq) va xodimlarning
(Rossiya Federatsiyasi Arxiv fondi tarkibiga kiruvchi elektron hujjatlar (EH)
tarkibi va hajmiga qarab) ishlarning zaxiralarini tuzish;
- Arxivga topshirish uchun mo’ljallangan mashina tashuvchisidagi
hujjatlarning jismoniy holatini tekshirish;
- Mashina muhitida ED yozuvi;
- Yozuv sifatini tekshirish;
- ED tavsifi;
- Doimiy saqlanadigan elektron hujjatlar va xodimlarning elektron
hujjatlarini arxiv ro’yxatga olish tartibiga muvofiq arxiv yozuvlarini saqlash
bo’limlariga (ishlar bo’yicha) arxiv shifrlarini joylashtirish;
- Qo’shimcha hujjatlar to’plamini tayyorlash.
EK hujjatlarida quyidagi ma’lumotlar aks ettiriladi:
- Hujjatning nomi;
- Hujjatni tuzish sanasi;
- Hujjat tarkibining xususiyatlari (mavhum);
- Elektron format;
- Hujjat hajmi.
Hujjatlar qiymatining ekspertizasi hujjatlarni saqlash va davlat saqlash
uchun tanlash shartlarini aniqlash maqsadida ularning qiymat mezonlari va
mezonlari asosida o’rganishdir.
Qiymatni baholashning asosiy vazifasi qimmatli ma’lumotlarni qaysi
hujjatlar bilan to’ldirilishini aniqlash va ularni doimiy saqlash uchun tanlashdir.
Ekspertizaning ikkinchi vazifasi - hujjatlarni saqlash muddatini aniqlash. Ular
jamiyat manfaatlarini hisobga olgan holda, davlat va jamiyat hayotining
tegishli huquqiy normalari asosida tashkil etiladi. 10
10
http://document-ved.ru murojaat qilingan sana: 09.06.2023

Tashkilotda hujjatlar qiymatini ekspertiza qilish ishlarini tashkil etish va
o’tkazish uchun doimiy ekspert komissiyasi tuziladi. Ekspert komissiya
tashkilot rahbarining buyrug’iga binoan 4-5 kishidan iborat eng malakali
xodimlar orasidan tuziladi. Komissiya a’zolari, shubhasiz, boshqaruv hujjatlari
xizmatining rahbari, arxiv boshlig’i, bosh hisobchi va tashkilotning etakchi
xodimlaridan biri rais etib tayinlanadi. Ekspert komissiyasining har bir
yig’ilishi protokol bilan rasmiylashtiriladi.
Tekshiruv davomida hujjatlarning qadriyatlari arxivlash nazariyasi va
amaliyoti tomonidan ishlab chiqilgan tarixiylik, har tomonlama, murakkablik
va ijtimoiy-siyosiy betaraflik tamoyillariga asoslanadi.
Tarixshunoslik printsipi hujjatda unda aks etgan tarixiy voqealar nuqtai
nazaridan ko’rib chiqish va baholashni nazarda tutadi. Har bir tarixiy davr
maxsus manbalar majmui, mazmuni, hujjat tuzish shakli va usullari bilan
ajralib turadi. Hujjatlarni baholashda tarixshunoslik hujjatlarning kelib chiqishi
va rivojlanishi naqshlarini, ularning fond tarkibidagi o’rni va o’rnini, boshqa
fondlarning materiallari bilan o’zaro bog’liqlik va o’zaro bog’liqlikni
aniqlashni talab qiladi. Ijtimoiy-siyosiy betaraflik printsipi tarixiylik printsipi
bilan uzviy bog’liq bo’lib, bu hujjatlar tanlashda sinfiy va mafkuraviy
yondashuvlarni rad etishni anglatadi. Saqlash uchun jamiyatdagi barcha
ijtimoiy guruhlar va siyosiy partiyalarning faoliyatini aks ettiruvchi hujjatlar
qabul qilinishi kerak.
Murakkablik printsipi hujjatlarni har tomonlama o’rganish orqali
o’rganish va ob’ektiv baholashdan iborat. Shu bilan birga, har xil turdagi
hujjatlarni shakllantirish qonuniyatlari, ularning kelib chiqishi, hujjat aylanish
jarayonida hujjat tarkibini ularga ma’lumot uzatish shakliga muvofiqligi
hisobga olinadi.
Qiymat ekspertizasini o’tkazishda murakkablik printsipi muhim rol
o’ynaydi, bu strukturaning boshqa hujjatlari bilan birgalikda hujjatlarni
baholashni o’z ichiga oladi. Tekshiruv davomida boshqaruv qarorlarini

hujjatlashtirish jarayonida bir vaqtning o’zida individual emas, balki o’zaro
bog’liq bo’lgan barcha institutlarning hujjatlarini baholash tavsiya etiladi.
Ushbu tamoyillarni hisobga olgan holda hujjatlar qiymatini belgilovchi
mezonlar tizimi ishlab chiqilgan.
Mezonlar bu hujjatlarning qiymatini belgilovchi belgilardir.
Hujjatlarni Rossiya Federatsiyasi Arxiv fondi tarkibiga o’tkazish
hujjatlarning kelib chiqishi, mazmuni va tashqi xususiyatlariga oid mezonlarni
kompleks qo’llash orqali qiymatni tekshirish natijalari asosida amalga
oshiriladi. Qiymat ekspertizasining mezoni bu ilmiy asosli belgilar tizimidir,
uning asosida hujjatlarning qiymati aniqlanadi.
Hujjatlarning qiymatini o’rganish jarayonida barcha mezonlar birgalikda
qo’llaniladi. Bu hujjatlarni baholashning har tomonlama va murakkabligining
namoyon bo’lishidan biridir.
Kelib chiqish mezonlariga quyidagilar kiradi:
- Tashkilot yoki shaxsning faoliyati natijasida hujjatlar yaratilgan davlat
boshqaruv tizimidagi yoki muayyan sohadagi roli va o’rni;
- Ular bajaradigan funktsiyalarning ahamiyati;
- Hujjatlarni shakllantirish vaqti va joyi.
Kelib chiqish mezoni barcha tashkilotlar, muassasalar va korxonalarni
taxminan uch guruhga bo’lish imkonini beradi. 11
Birinchi guruhga hujjatlar katta ilmiy, tarixiy va iqtisodiy ahamiyatga ega
bo’lgan tashkilotlar kiradi. Bular markaziy va mahalliy hokimiyat va
ma’muriyatlar, ularning tarmoq tarkibiy bo’linmalari, sudlar va prokurorlar,
ilmiy va ishlab chiqarish birlashmalari, yirik zavod va fabrikalar va boshqalar.
Ikkinchi guruh mahalliy tashkilotlardan iborat. Bu bir xil funktsional va
maqsadga muvofiq bo’lgan ko’plab tashkilotlar. Ushbu guruh hujjatlari amaliy
va aniq ilmiy ahamiyatga ega, ammo ular davlat arxivlariga qabul qilinadi,
qoida tariqasida, tanlab olinadi, chunki bunday muassasalarning faoliyati
yuqori tashkilotlarning hujjatlarida aks etadi. Yuqori tashkilotlarga
11
http://www.archiv-s.ru murojaat qilingan sana : 09.06.2023

kirmaydigan ushbu guruh tashkilotlarining muhim hujjatlari aniqlanishi va
yuqori tashkilot hujjatlariga ilova qilinishi kerak.
Uchinchi guruhga asosan yordamchi va xizmat ko’rsatuvchi tashkilotlar
kiradi. Ushbu guruh guruhining hujjatlari faqat amaliy ish uchun tegishli.
Tarkib mezonlariga quyidagilar kiradi:
- Hujjatlarda aks ettirilgan tadbirlarning ahamiyati;
- Hujjat tarkibidagi ma’lumotlarning qiymati;
- Tashkilotning boshqa hujjatlaridagi ma’lumotlarni takrorlash va so’rib
olish;
- Hujjat turi;
- Hujjatning haqiqiyligi.
Tashkilotning asosiy faoliyati to’liq aks ettiradi: Tashkiliy va ta’sis va
ma’muriy hujjatlar (nizomlar, nizomlar, buyruqlar, qarorlar, bayonnomalar va
boshqalar), shuningdek yillik rejalar va hisobotlar.
Qo’llab-quvvatlovchi rol o’ynaydigan ma’lumotnoma hujjatlari, qoida
tariqasida, boshqaruv qarorlarini qabul qilish uchun asos bo’lib xizmat
qiladigan yoki ma’muriy va ba’zan tashkiliy hujjatlarda qayd etiladigan tezkor
yoki ma’lumotnomalarni o’z ichiga oladi. Ushbu hujjatlar guruhi eng ko’p
sonli hisoblanadi. Ulardan ba’zilari uzoq muddatli ma’lumotlarga ega,
masalan, xodimlar to’g’risidagi hujjatlarning muhim qismi. Ushbu
hujjatlarning aksariyati ma’lum vaqtdan keyin - bir yildan besh yilgacha
bo’lgan davrda o’zlarining ekspluatatsion va ma’lumotnomaviy qiymatini
yo’qotadilar. Bular operatsion va buxgalteriya hisoboti va buxgalteriya
hujjatlari, joriy ta’mirlash, etkazib berish bo’yicha yozishmalar va
tashkilotning asosiy faoliyatini aks ettirmaydigan boshqa ko’plab hujjatlar.
Axborotni takrorlash va so’rib olish. Ushbu mezon asosan joriy, rejalashtirish
va hisobot hujjatlarini tekshirishda qo’llaniladi. Masalan, oylik hisobotlar har
chorakda iste’mol qilinadi; choraklik hisobotlar tarkibi yillik hisobotga
kiritiladi.

Tarkibiy bo’linmalarning hisobotlari tashkilotning hisobotiga, quyi
tashkilotlarning hisobotlari yuqori tashkilotning jamlama hisobotiga va
boshqalarga qo’shiladi.
Tashqi xususiyatlarning mezonlariga quyidagilar kiradi:
- Kontentni yozish va uzatish shakli;
- Hujjatni sertifikatlash va bajarish;
- Hujjatning jismoniy holati.
Qiymatni tekshirishning umumiy mezonlariga qo’shimcha ravishda,
hujjatlarning har bir guruhi ularni baholashning o’ziga xos mezonlariga ega:
fan va texnologiyalarni rivojlantirish uchun ma’lumotlarning qiymati,
mualliflik ustuvorligi, rivojlanish yoki kashfiyotning iqtisodiy samaradorligi va
boshqalar. 12
Hujjatlar qiymatining ekspertizasini tashkil etish uch bosqichda amalga
oshiriladi.
Birinchi bosqich joriy ofis ishlarida amalga oshiriladi:
- Ishlar nomenklaturasini ishlab chiqish va tuzishda;
- Hujjatlarni rasmiylashtirishda;
- Ishga hujjatlarni yuborishda;
- Ishlarni shakllantirishda va hujjatlarga ishlarning to’g’riligini
tekshirishda.
Ikkinchi bosqich tashkilot arxiviga topshirish uchun ishlarni tayyorlash
paytida amalga oshiriladi.
Qiymatni baholashning uchinchi bosqichi doimiy saqlash hujjatlarini
davlat arxiviga topshiradigan tashkilotning arxivida amalga oshiriladi.
Ish yuritishdagi hujjatlar bilan ishlashning yakuniy bosqichi ishlarni
keyinchalik saqlash va foydalanish uchun ishlov berishdan iborat. Ishlarni
saqlash uchun ishlov berish hujjatlarning ilmiy va amaliy ahamiyatini, ishlarni
12
http://ao.avo.ru murojaat qilingan sana: 09.06.2023

ro’yxatdan o’tkazishni, doimiy va vaqtincha (10 yildan ortiq) saqlash
muddatlari bo’yicha inventarizatsiya qilishni o’z ichiga oladi.
Tashkilotlar, korxonalar va muassasalar faoliyati natijasida turli xil ilmiy
va amaliy ahamiyatga ega hujjatlar yaratilmoqda. Ularning ko’p qismi bir
martalik xususiyatga ega ma’lumotlarni o’z ichiga oladi. Ushbu ma’lumotdan
tezkor foydalanish uchun foydalanilgandan so’ng, bunday hujjatlar o’zlarining
ahamiyatini yo’qotadi va ularni keyinchalik saqlash maqsadga muvofiq emas.
Boshqa hujjatlar bir necha yil davomida o’z kuchini yo’qotmagan. Ammo
ilmiy va amaliy maqsadlar uchun qimmatli ma’lumotlarni o’z ichiga olgan
hujjatlar mavjud. Bunday hujjatlar doimiy ravishda saqlanishi kerak.
Shu munosabat bilan hujjatlarni saqlashning turli muddatlari aniqlandi.
Yaroqlilik muddati vaqtinchalik bo’lishi mumkin - 10 yilgacha, vaqtincha - 10
yildan ortiq va doimiy. Ikki yil davomida doimiy va vaqtincha (10 yildan ortiq)
saqlashning tugallangan holatlari ma’lumotnoma uchun tuzilmaviy
bo’linmalarda qoladi. Keyin ular tashkilotning arxiviga topshiriladi yoki
tegishli funktsiyalar topshirilgan tarkibiy qismda saqlanadi.
Hujjatlar qiymatining ekspertizasi - bu saqlash uchun hujjatlarni tanlash
yoki qabul qilingan mezonlar asosida ularni saqlash muddatlarini belgilash.

Xulosa
Qiymatlar ekspertizasini o’tkazishda tarkibiy bo’linmalarda hujjatlar
arxivga topshirish uchun doimiy va vaqtincha (10 yildan ortiq) saqlash holatlari
tanlanadi; tarkibiy bo’linmalarda saqlash uchun vaqtincha saqlash muddati
bo’lgan ishlarni tanlash; saqlash muddati o’tgan o’tgan yillardagi ishlarni yo’q
qilish uchun ajratmalar.
Shu bilan birga, tashkilot fayllari nomenklaturasining sifati va to’liqligi,
fayllarni saqlash vaqtini aniqlashning to’g’riligi tekshiriladi.
Doimiy va vaqtincha (10 yildan ortiq) saqlash uchun hujjatlarni tanlash
ishlarni varaqalash orqali amalga oshiriladi. Faqat hujjatlar sarlavhalari asosida
saqlash va yo’q qilish uchun hujjatlarni tanlashga yo’l qo’yilmaydi.
"EPK" bilan belgilangan holatlar doimiy saqlanadigan tarkibiy hujjatlarni
aniqlash va ajratish uchun sahifalar orqali skanerlanadi.
Doimiy saqlash hujjatlariga ega bo’lgan "EPK" bilan belgilangan holatlar
qayta ko’rib chiqilishi kerak. Ularning tarkibidan ajratilgan doimiy saqlash
hujjatlari bir hil holatlarga qo’shiladi yoki mustaqil holatga rasmiylashtiriladi.
Vaqtinchalik saqlashning qolgan hujjatlarini o’z ichiga olgan fayllarni saqlash
muddatlari saqlash muddatlarini ko’rsatuvchi hujjatlar ro’yxati yoki tashkilot
fayllarining nomenklaturasi bilan belgilanadi.
Boshqaruv faoliyati barcha muassasalar, korxonalar va tashkilotlarga xosdir.
Unda tashkiliy masalalar, rejalashtirish, moliyalashtirish, tarmoq ishlab chiqarish
ishlari, xodimlarni tanlash va joylashtirish, nazorat qilish va hokazolar mavjud.
Boshqaruv jarayonida juda katta miqdordagi ma’lumotlar to’planadi, ishlov
beriladi va uzatiladi.
Ma’lumot asosida boshqaruv qarorlari qabul qilinadi, ma’lumotlar ularning
amalga oshirilishini tasdiqlaydi va umumlashtirish uchun manba bo’lib xizmat
qiladi. Boshqaruvning samaradorligi hujjatlarda qayd etilgan ma’lumotlarning
hajmiga, samaradorligiga va ishonchliligiga bog’liq.

Hujjat ma’lumotni qayd qilib qo’ygan holda uning saqlanishini va
to’planishini, boshqa shaxsga topshirishni, shuningdek ma’lumotlardan takroran
foydalanilishini ta’minlaydi.
Shunday qilib, boshqaruv faoliyati hujjatlari belgilangan shaklda menejment
uchun zarur bo’lgan ma’lumotlarni, ya’ni hujjatlarni yaratishda qayd etishdan
iborat. Bundan tashqari, ko’p hollarda hujjatlar va qonun hujjatlarida belgilangan
majburiydir.
Axborot manbai sifatida hujjatlar teng emas. Taniqli davlat va jamoat
arboblari, adabiyot va san’at namoyandalari, ilmiy ahamiyatga ega, tarixiy
ahamiyatga ega bo’lgan hujjatlar to’g’risidagi "shaxsiy" hujjatlar alohida
ahamiyatga ega. Ular abadiy saqlanishi kerak.

Foydalanilgan adabiyotlar:
1. http://www.bibliotekar.ru
2. Ofis ishi. Menejmentni hujjat bilan ta’minlashni tashkil qilish va texnologiyasi.
Darslik. – T.: Birlik-Dana, 2003, 366 b
3. Fionova L.R. Boshqaruv hujjatlarini tashkil qilish va texnologiyasi. – T.:
Penza, 2005, 212 b.
4. http://www.docme.ru
5. http://www.bizneshaus.ru
6. http://www.archives.su
7. http://delo-ved.ru
8. http://www.edou.ru
9. http://document-ved.ru
10. http://ao.avo.ru
11. http://www.tepka.ru
12. http://www.archiv-s.ru

Arxivlarda hujjatlar qiymati ekspertizasini tashkil qilish

Купить

Похожие документы
Yunonlar va Fors urushlari
Xristianlikning paydo bo‘lishi va tarqalishi
Shumer-Akkad sivilizatsiyasi
Rim respuplikasi qulashi va imperiya ilk davri
Rim imperiyasining oltin va so’nggi davri