Asosiy vositalar holati va ulardan samarali foydalanishni tahlili - Iqtisodiyot - Slaydlar

Dokument ma'lumotlari

Narxi	10000UZS
Hajmi	292.5KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	13 Iyun 2024
Kengaytma	ppt
Bo'lim	Slaydlar
Fan	Iqtisodiyot

Sotuvchi

Feruzbek Saidaxmedov

Ro'yxatga olish sanasi 05 Aprel 2024

0 Sotish

Asosiy vositalar holati va ulardan samarali foydalanishni tahlili

Sotib olish

ASOSIY VOSITALAR HOLATI VA
ULARDAN SAMARALI FOYDALANISHNI
TAHLIL
To shkent Amaliy Fanlar Unversiteti Iqtisodiyot fakulteti
Buxgalteriya hisobi Audit Guruh 22-01 talabasi Saidaxmedov
Feruzbekning Iqtisodiy taxlil fanidan Mustaqil ishi

Asosiy vositalarni hisobga olish
vazifalari
•
Asosiy vositalar moddiy-texnik bazani tashkil etib, korxona mehnat
jamoalari ishlab chiqarish jarayonida undan foydalaniladilar.
•
Auditor buxgalteriya tomonidan inventar kartochkalari yuritilishi,
moddiy javobgar shaxslar bo’yicha asosiy vositalarni hisobga olish
tashkil etilganligi, uskunalar, mashinalar va boshqa asbob-
uskunalarning texnik pasportining mavjudligi tekshiradi. Bunday
tekshirish jarayonida tanlab inventar daftarlarining ma’lumotlari
asosiy vositalar harakati bo’yicha birlamchi hujjatlar ma’lumotlari
bilan solishtiriladi. Ma’lumotlarni taqqoslash chog’ida ob’ektlar
kirim qilinishi daftarlarda qanchalik o’z vaqtida aks ettirilishi,
ularning ta’mirlanishi, yangilanishi ularda texnik hujjatlar asosida
ob’ektlarning muhim belgilari to’g’ri keltirilganligini aniqlaydi.

•
Asosiy vositalarni qayta
ro’yxat qilish muddatlari
buzilganligi, hisobga
olishda kamchiliklarga yo’l
qo’yilganligi, mol-mulk
yo’qotilganligi dalillari
aniqlangan taqdirda asosiy
vositalar turgan va ulardan
foydalanilayotgan joylar
bo’yicha tanlab ro’yxat
qilinadi.

Asosiy vositalar auditining vazifalari
quyidagilardan iboratdir:
•
1. Asosiy vositalarni hisobga olishda ularning kirim va aylanishi to’g’ri aks ettirilganligi;
•
2. Asosiy vositalarning saqlanishi ta’minlanganligi;
•
3. Asosiy vositalarning chiqib ketishini rasmiylashtirishning asoslanganligi va to’g’riligi hamda
ularni tugatish natijalarining buxgalteriya hisobida aks ettirilishi;
•
4. O’rnatilmagan, foydalanilmayotgan asbob-uskunalar va anjomlar mavjudligi, sifat holati,
saqlanishi sharoitlari, asbob-uskunalar va anjomlarning o’z vaqtida o’rnatilganligi yoki hisobdan
chiqarilganligi sabablari va aybdorlari;
•
5. Sotish bahosini belgilashning hamda keraksiz va ortiqcha asbob-uskunalarni sotish
operatsiyalarini hisobda aks ettirishning to’g’riligi;
•
6. Ijaraga berilgan yoki olingan asosiy vositalar bo’yicha operatsiyalarni hisobda aks ettirish
zarurligi va to’g’riligi;
•
7. Asosiy vositalarning ayrim ob’ektlarini korxona xodimlarining shaxsiy foydalanishlari uchun
berish hollari mavjudligi;
•
8. Asosiy vositalarni qayta ro’yxat qilishning o’z vaqtida va to’liq o’tkazilishi, uning natijalari
hisobda aks ettirilishining to’g’riligi;
•
9. Amortizatsiya ajratmalari va asosiy vositalarning eskirishi summasini aniqlashning to’g’riligi,
ularning hisobda o’z vaqtida va to’liq aks ettirilishi;
•
10. Rejali oldini oluvchi tuzatish reja- jadvallarining bajarilishi va joriy hamda kapital
ta’mirlashga ajratilgan smeta mablag’larining o’zlashtirilishi;
•
11. Asosiy fondlardan foydalanish samaradorligini aniqlash, serunum texnika va zamonaviy
texnologiya sotib olinganda investitsiya faoliyati rejasi mavjudligini aniqlaydi.

Asosiy vositalarning kirim qilinishi va
chiqib ketishi hisobining auditi
•
Korxonaga asosiy vositalarning kirim qilinishi bo’yicha
operatsiyalar qabul qilish-topshirish dalolatnomalari (AV-
1- shakl) bilan rasmiylashtiriladi.
•
Asosiy vositalarni qabul qilish quyidagi manbalardan:
•
* ko’rish (pudrat va xo’jalik usulida);
•
* sotib olish (boshqa korxonalar va aholidan);
•
* ta’sischilardan, xomiylardan, hamkorlardan olish;
•
* uzoq muddatli ijaraga olish;
•
* bog’lar barpo etish;
•
* yosh mollarni asosiy podaga o’tkazish va
hokazolardan.

•
Asosiy vositalarning yangi
qurilgan ob’ektlari (binolar,
inshootlar va uzatish
qurilmalari)ning o’z vaqtida kirim
qilinishini belgilangan tartibda
imzolangan ob’ektlarni qabul
qilish dalolatnomalaridagi sanani
ob’ektni balansga qabul qilib olish
bo’yicha hisobga olish yozuvidagi
(13-jurnal order) sana bilan
solishtirish orqali aniqlash zarur.

•
Asosiy vositalar kirimini tekshirishda, ularni sotib
olishning iqtisodiy samaradorligi va maqsadga
muvofiqligini, shuningdek, o’z vaqtida kirim
qilinishini tekshirish ayniqsa muhimdir, chunki
ushbu talabning buzilishi amortizatsiya va
eskirishning hisobga olinmasligiga,
chiqarilayotgan mahsulot (ish, xizmat) va
moliyaviy natijalarning buzilishiga, ob’ektning
yaroqliligi koeffitsentlarini noto’g’ri aniqlashga
olib keladi.

•
Asosiy vositalarning o’z vaqtida kirim qilinganligi ob’ekt
kirim qilinishi dalilining 01-" Asosiy vositalar" hisobi
bo’yicha jurnal orderlarda aks ettirilishi sanasini birlamchi
hujjatlarda (qabul qilish-topshirish dalolatnomalari,
tekinga berish haqidagi bildirishnomalar, inventar
daftarlari va boshqalar) ko’rsatilgan sana bilan
solishtirish orqali aniqlanadi.
•
Korxona ichida asosiy vositalarning joyi o’zgarganda
buning iqtisodiy maqsadga muvofiqligini tekshirish zarur,
chunki ob’ektning joyi o’zgarganda montaj va qayta
montaj qilish bilan bog’liq ko’zda tutilmagan bekor turib
qolishlar, qo’shimcha xarajatlar va boshqacha tarzdagi
boy berishlar paydo bo’lishi mumkin.

•
Asosiy vositalar hisobini tashkil qilish va ularning
saqlanishini nazorat qilishni ta’minlash uchun, inventar
ob’ektini foydalanishda ekanligidan yoki zahiraligidan
qa’ti nazar, ularning har biri bo’yicha asosiy vositalarni
balansga qabul qilinganda tegishli inventar raqami
beriladi va yozib qo’yiladi. Inventar raqami ob’ektning joyi
o’zgarishi va hisobdan chiqib ketishiga oid bo’lgan
barcha hujjatlarda keltirilishi kerak.
•
Asosiy vositalarning analitik ob’ektlari bo’yicha hisobga
olish inventar daftarlarida (AV-6, 7, 8, 9 -shakllarda) yoki
inventar daftarlarda tashkil etilishi kerak. Asosiy
vositalarni ular ishlatiladigan joylar bo’yicha hisobga olish
esa, AV-13 -shaklli inventar ro’yxatlarda tashkil
etilganligini aniqlaydi.

•
Asosiy vositalarning tushishi, joyi o’zgarishi va saqlanishi
ta’minlanishi hisobda to’g’ri aks ettirilganligini
tekshirishda buxgalteriya yozuvlarining to’g’riligiga
alohida e’tibor berish zarur.
•
Asosiy vositalarning foydalanish joyi va moddiy javobgar
shaxslar bo’yicha analitik hisobini ta’minlash uchun
asosiy vositalarning ichki joyi o’zgarishi AV -2 -shakli
bo’yicha AV-13 -shakldagi inventar ro’yxatida tegishli
yozuvlar qayd etiladi. Asosiy vositalar sotib olinganda
davlat korxonalaridan va xususiy korxonalardan,
aholidan shartnomaga asosan kelishilgan baholarda
qabul qilinadi. Asosiy vositalar xo’jalikning o’z mablag’lari
hisobida olinadi.

•
O’z mablag’lari tushumiga doir masalalarni tekshirish
bilan birga korxona ijaraga olingan ob’ektlarga ega
ekanligi yoki yo’qligi, bu ob’ektlarga korxonaning
ehtiyojlari, ular qancha muddatga olinganligini aniqlash
zarur. Ijaraga olingan asosiy vositalarga analitik hisob
registrlari sifatida inventar daftardan olingan ko’chirma
xizmat qilishi kerak. Ko’chirma ijaraga olingan ob’ektlarni
qabul qilish-topshirish dalolatnomalariga (AV-1) ilova
qilinadi va bu 03-ijaraga olingan asosiy vositalar hisobida
hisobga olinadi. Korxonaga joriy ijaraga olingan asosiy
vositalar 001-Ijaraga olingan asosiy vositalar balansdan
tashqari hisobda hisobga olinadi. Ijaraga olingan asosiy
vositalarni tekshirishda, ularning balans hisobi yuritilishi
aniqlanadi. SHartnoma shartlari o’rganiladi.

•
Yaroqsiz holga kelgan binolar, inshootlar, mashinalar,
asbob-uskunalar va boshqa vositalarni hisobdan
chiqarish tartibi haqidagi namunaviy yo’riqnomaga
muvofiq asosiy vositalarni hisobdan chiqarish huquqi
korxonaning o’ziga berilgan.
•
Asosiy vositalarning yaroqsizligini, ularni tiklash uchun
tuzatib bo’lmasligi va samarasizligi bilan bog’liq zarur
hujjatlarni rasmiylashtirish uchun korxonalarda
rahbarning buyrug’i bilan bosh muxandis yoki javobgarlik
yuklangan shaxslardan, shuningdek, jamoa tashkilotlari
vakillaridan iborat tarkibda doimiy komissiya tuzilishi
kerak.

Foydalanilgan Adabiyotlar ro`yxati:
1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning 2020 yil uchun Oliy
Majlisga Murojaatnomasi
2. M.Y. Raximov, N.N.Qalandarova “Moliyaviy tahlil” Toshkent “Iqtisod-Moliya” 2019
3. Z.Sagdillayeva, I.
Choriyev, A.Mahmudov, O’. Yuldasheva “Iqtisodiy tahlil” To shkent
“Iqtisod-Moliya” 2018
4. B.Isroilov, T. Abdibayeva, «Xo’jalik faoliyati tahlili» o’quv-uslibiy taminot hujjatlari SA
To shkent 2015 y
5. A.V. Vahabov, N.F. Ishonqulov, A.T. Ibrohimov “Moliyaviy va boshqaruv tahlili”
To shkent “Iqtisod-Moliya” 2013
6. T. Sh.Shog’iyosov “Kompleks iqtisodiy tahlil” To shkent “Fan va texnologiya” 2012
7. T. Qudratov, N.Fayziyeva “Korxonalar faoliyati tahlili va nazorati” Toshkent “Voris-
Nashriyot” 2012
8. https://www.afponline.org/ideas-inspiration/topics/articles/Details/6-steps-to-an-
effective-financial-statement-analysis

Asosiy vositalar holati va ulardan samarali foydalanishni tahlili

Sotib olish