Barqaror rivojlanish - Iqtisodiyot - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	15000UZS
Hajmi	55.4KB
Xaridlar	2
Yuklab olingan sana	09 Yanvar 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Iqtisodiyot

Sotuvchi

Abbosjon Yulchiev

Ro'yxatga olish sanasi 13 Dekabr 2024

38 Sotish

Barqaror rivojlanish

Sotib olish

MUNDARIJA:
KIRISH……………………………………………………………........................3
ASOSIY QISM
I BOB. BARQAROR RIVOJLANISH TUSHUNCHASI VA UNING
NAZARIY ASOSLARI.
1.1.Barqaror rivojlanish tushunchasining kelib chiqishi. ………………….….........5
1.2.Barqaror rivojlanishning xalqaro darajadagi strategiyalari ...…...................….10
II BOB. BARQAROR RIVOJLANISHNING HOZIRGI DAVRDAGI
ASOSIY MUAMMOLARI VA ULARNING YECHIMLARI.
2.1.Barqaror rivojlanishning hozirgi davrdagi asosiy muammolari va ularning
yechimlari. …………………………………………………………………….…..14
2.2.Barqaror taraqqiyot va rivojlanish tamoyillari …………..................................20
XULOSA …………………………………………………………........................27
FOYDANILGAN ADABIYOTLAR RO’Y X ATI ………………………...……29
1

KIRISH
Mavzuning dolzarbligi. Barqaror rivojlanish - bu jamiyatning iqtisodiy,
ijtimoiy va ekologik rivojlanish jarayonlarining bir-biriga uyg‘unlashuvi orqali
kelajak avlodlarning ehtiyojlarini qondirish imkoniyatlarini cheklamagan holda
bugungi avlod ehtiyojlarini qondirishni nazarda tutuvchi konsepsiyadir. Ushbu
tushuncha ilk bor 1987-yilda BMTning "Bizning umumiy kelajagimiz" nomli
hisobotida keltirilib, hozirgi zamon rivojlanish siyosatining asosiy tamoyiliga
aylangan.
BMT va uning O‘zbekistondagi sheriklari “Barqaror rivojlanish
maqsadlari”ga erishish ustida ish olib bormoqda: ular O‘zbekiston va butun dunyo
aholisi duch kelayotgan asosiy muammolarni hal etishga qaratilgan 17 ta o‘zaro
bog‘liq va ulkan maqsaddan iborat. O‘zbekiston 2030-yilgacha bo‘lgan davrdagi
global kun tartibida qo‘yilgan vazifalarni bajarish va “Barqaror rivojlanish
maqsadlari” sohasidagi 16 ta milliy maqsadga erishish uchun ko‘plab manfaatdor
tomonlar ishtirokidagi sheriklikka keng qamrovli yondashuvga sodiq ekanini
tasdiqladi. Joriy o‘rta muddatli reja, 2017 – 2021-yillarga mo‘ljallangan milily
harakatlar strategiyasi BRMni amalga oshirishda dasturilamal bo‘lib xizmat qiladi.
Barcha vazirliklarda BRM ustuvorligini ta’minlash uchun 2018-yil oktabrida
hukumat 2030-yilgacha bo‘lgan davr uchun kun tartibini haqida qaror qabul qildi,
ayni qaror BRMni milily strategiyalar va dasturlar bilan muvofiqlashtirish ishiga
sodiqlikni tasdiqladi. Hukumat 16 ta milliy BRM, 125 ta vazifa va 206 ta
ko‘rsatkichni ularni amalga oshirishni yengillashtirish uchun ma’qulladi. 1
Barqaror rivojlanish bugungi kunda global miqyosdagi ijtimoiy-iqtisodiy
taraqqiyot, ekologik xavfsizlik va inson huquqlarini himoya qilish bilan
chambarchas bog‘liq. Mazkur konsepsiya xalqaro darajada BMTning 2030
yilgacha bo‘lgan barqaror rivojlanish maqsadlarida (SDGs) o‘z aksini topgan.
Ushbu maqsadlar ichida qashshoqlikni bartaraf etish, sifatli ta’lim, gender tengligi,
toza energiya manbalaridan foydalanish va boshqa muhim yo‘nalishlar mavjud.
1
https://uzbekistan.un.org/uz/sdgs
2

O‘zbekiston ham barqaror rivojlanish tamoyillarini milliy darajada amalga
oshirishda faol ishtirok etmoqda. Davlatimizning uzoq muddatli strategiyasi
doirasida atrof-muhitni muhofaza qilish, iqtisodiy o‘sish va ijtimoiy barqarorlikni
ta’minlashga qaratilgan qator loyihalar va islohotlar amalga oshirilmoqda.
Xususan, O‘zbekistonda "Yashil iqtisodiyot" konsepsiyasini rivojlantirish, qayta
tiklanuvchi energiya manbalarini joriy etish va ijtimoiy tenglikni ta’minlash
bo‘yicha muhim qadamlar tashlanmoqda. Shu boisdan, barqaror rivojlanish nafaqat
xalqaro darajada, balki milliy siyosat darajasida ham dolzarb mavzu hisoblanadi.
Kurs ishining maqsadi. Barqaror rivojlanishning nazariy asoslarini
o‘rganish, uning hozirgi davrdagi rivoji, dolzarb muammolari va yechimlarini
tahlil qilish hamda O‘zbekiston misolida barqaror rivojlanish tamoyillarining
amalga oshirilishini o‘rganish.
Kurs ishining vazifalari :
1. Barqaror rivojlanish tushunchasi va uning nazariy asoslarini tahlil qilish.
2. Barqaror rivojlanishning xalqaro darajadagi strategiyalari va tamoyillarini
o‘rganish.
3. O‘zbekistonning barqaror rivojlanishga qaratilgan siyosati va amalga
oshirilayotgan loyihalarni o‘rganish.
4. Barqaror rivojlanish yo‘lidagi asosiy ekologik, iqtisodiy va ijtimoiy
muammolarni tahlil qilish.
5. Barqaror rivojlanishga erishishda innovatsiyalar va texnologik
rivojlanishning o‘rni va ahamiyatini aniqlash.
6. Barqaror rivojlanish bo‘yicha xalqaro tajribani tahlil qilib, O‘zbekiston
uchun mos tavsiyalar ishlab chiqish.
Kurs ishining obyekti : Barqaror rivojlanish jarayonlari, uning tamoyillari
va amaliyoti.
Kurs ishining predmeti : Barqaror rivojlanishning nazariy asoslari, xalqaro
strategiyalar, O‘zbekistonning barqaror rivojlanishga qaratilgan siyosati va ushbu
jarayonlarning hozirgi davrdagi asosiy muammolari.
3

Kurs ishining tuzilishi. Kirish, 2bob, 4 reja, xulosa va foydalanilgan
adabiyotlar ro’yxatidan iborat.
I BOB. BARQAROR RIVOJLANISH TUSHUNCHASI VA UNING
NAZARIY ASOSLARI.
1.1.Barqaror rivojlanish tushunchasining kelib chiqishi.
Barqaror rivojlanish tushunchasi insoniyatning ijtimoiy, iqtisodiy va
ekologik ehtiyojlarini muvozanatda ta'minlash maqsadida shakllangan global
kontseptsiyadir. Uning kelib chiqishi va evolyutsiyasi quyidagi asosiy bosqichlarni
o'z ichiga oladi:
Barqaror rivojlanish g'oyasi 20-asrning ikkinchi yarmida global muammolar
(atrof-muhitning ifloslanishi, tabiiy resurslarning kamayishi va ijtimoiy tengsizlik)
keskinlashuvi natijasida shakllandi. Atrof-muhit muammolari birinchi bor xalqaro
darajada muhokama qilindi. 1972-yilda Stokgolmda bo‘lib o‘tgan BMT Atrof-
muhit konferensiyasi ushbu muammolarni e'tiborga olish zarurligini ko‘rsatdi.
1987-yilda BMTning Bruntland komissiyasi tomonidan chop etilgan “Bizning
umumiy kelajagimiz” (Our Common Future) hisobotida “barqaror rivojlanish”
tushunchasi birinchi marta aniq ta'riflandi:
Barqaror rivojlanish kontseptsiyasi vaqt o'tishi bilan kengayib, turli
yo'nalishlarni qamrab oldi:
1992-yil Rio-de-Janeyroda bo‘lib o‘tgan Yer Sammiti (BMTning Atrof-
muhit va Rivojlanish Konferensiyasi) barqaror rivojlanish bo‘yicha xalqaro
hamkorlikni mustahkamladi. Unda “21-asr kun tartibi” (Agenda 21) qabul qilindi.
2000-yil BMT Mingyillik rivojlanish maqsadlari (MDGs) ni qabul qildi, bu esa
qashshoqlikni kamaytirish va ijtimoiy barqarorlikka e'tibor qaratdi. 2015-yil BMT
Barqaror rivojlanish maqsadlari (SDGs) ni e'lon qildi. Bu 17 ta maqsad va 169 ta
vazifani o'z ichiga olib, iqtisodiy o'sish, ijtimoiy tenglik va ekologik barqarorlikni
muvozanatda ta'minlashni ko'zlaydi.
Bugungi kunda barqaror rivojlanish ekologik, iqtisodiy va ijtimoiy jihatlarni
o'zaro bog'liq va bir-birini to'ldiruvchi elementlar sifatida ko'radi.
4

Ekologik barqarorlik: Resurslarni qayta tiklash, iqlim o'zgarishi bilan
kurashish.
Iqtisodiy barqarorlik: Uzoq muddatli iqtisodiy o'sish va innovatsiyalarni
qo'llab-quvvatlash.
Ijtimoiy barqarorlik: Adolat, tenglik va jamiyatdagi barcha qatlamlarning
ehtiyojlarini hisobga olish.
Barqaror rivojlanish tushunchasi kelajak avlodlarga zarar yetkazmasdan,
hozirgi zamon ehtiyojlarini qondirishga yo'naltirilgan bo'lib, insoniyatning kelajagi
uchun muhim strategik yondashuvdir. Atrof-muhit, iqtisodiyot va ijtimoiy sohaning
integratsiyasi. Barqaror rivojlanishning asosiy tamoyillari atrof-muhit, iqtisodiyot
va ijtimoiy sohani o'zaro muvofiqlikda rivojlantirishni nazarda tutadi. Ushbu
tamoyillar barqaror kelajakni ta'minlash uchun global va mahalliy darajada
qo'llaniladi. Atrof-muhit barqarorligi tabiiy resurslardan oqilona foydalanishni,
ekologik tizimlarni himoya qilishni va iqlim o'zgarishi ta'sirini kamaytirishni talab
qiladi. Energiya, suv va xomashyoni tejash va qayta tiklanadigan manbalardan
foydalanish. Tabiiy ekotizimlarni himoya qilish va zarar ko'rgan hududlarni tiklash.
Issiqxona gazlari chiqindilarini kamaytirish va ekologik moslashuvni kuchaytirish.
Qayta ishlash va chiqindilarni kamaytirish orqali atrof-muhitga salbiy ta'sirni
minimallashtirish. 2
Iqtisodiy rivojlanish barqarorlikni ta'minlashda asosiy rol o'ynaydi, ammo bu
tabiiy resurslarni haddan tashqari ekspluatatsiya qilish hisobiga amalga
oshirilmasligi kerak. Resurslarni muvozanatli ishlatgan holda uzoq muddatli
iqtisodiy rivojlanishni ta'minlash. Atrof-muhitni himoya qiluvchi va resurslarni
tejaydigan texnologiyalarga investitsiyalarni oshirish. Energiya samaradorligini
oshirish va ekologik toza ishlab chiqarish usullarini joriy qilish. Ekologik va
ijtimoiy talablarga mos infratuzilma qurish.
Ijtimoiy tamoyillar barqaror rivojlanishning inson omiliga qaratilgan jihatini
ifodalaydi. Bu tamoyillar jamiyatdagi tenglikni, ijtimoiy adolatni va barcha
2
Xolbekov A. Barqaror rivojlanish: Nazariy asoslar va amaliyot. Toshkent: O‘zbekiston Milliy Ensiklopediyasi,
2020. 25–30-betlar.
5

qatlamlar uchun hayot sifatini oshirishni ta'minlashni nazarda tutadi. Jamiyatdagi
barcha guruhlarning, shu jumladan zaif qatlamlarning imkoniyatlardan teng
foydalanishini ta'minlash. Barqaror rivojlanish tamoyillarini qo'llab-quvvatlash
uchun ta'limni ommalashtirish va xabardorlikni oshirish. Sog‘lom turmush tarzini
qo‘llab-quvvatlash va tibbiy xizmatlardan foydalanish imkoniyatini kengaytirish.
Har bir jamiyatning madaniy qadriyatlarini hurmat qilish va ularni rivojlantirish.
Barqaror rivojlanish atrof-muhit, iqtisodiyot va ijtimoiy sohani o‘zaro
bog‘liq holda rivojlantirishni talab qiladi: Masalan, iqtisodiy o‘sish tabiiy
resurslarga bo‘lgan talabni oshirishi mumkin, bu esa ekologik barqarorlikka ta’sir
qiladi. Shu sababli, iqtisodiy rivojlanish ekologik tamoyillarni hisobga olgan holda
amalga oshirilishi kerak. Ijtimoiy ehtiyojlarni qondirish iqtisodiy rivojlanish orqali
ta’minlanadi, lekin bu jarayon atrof-muhitga zarar yetkazmasligi lozim.
Hukumatlar va tashkilotlar barqaror rivojlanish strategiyalarini ishlab chiqishda
ushbu uch yo‘nalishni birlashtirishi kerak.
Atrof-muhit, iqtisodiyot va ijtimoiy sohaning integratsiyasi barqaror
rivojlanishning markazida turadi. Ushbu tamoyillarni amalga oshirish insoniyatga
hozirgi va kelajak avlodlar uchun barqaror va farovon hayot sharoitlarini
yaratishga yordam beradi. Barqaror rivojlanish tamoyillari insoniyatning uzoq
muddatli farovonligi va sayyoramizning ekologik barqarorligini ta’minlashga
qaratilgan muhim konsepsiyadir.
Ushbu tamoyillarni integratsiyalash orqali:
 Tabiiy resurslar oqilona boshqariladi, iqlim o‘zgarishining oldi olinadi.
 Innovatsion va yashil texnologiyalar asosida iqtisodiy o‘sish davom
ettiriladi.
 Jamiyatda tenglik, adolat va farovonlik mustahkamlanadi.
Barqaror rivojlanish kelajak avlodlar uchun tabiiy va iqtisodiy resurslarni
saqlab qolish, ijtimoiy farovonlikni ta'minlash va hozirgi avlod ehtiyojlarini
qondirishning yagona samarali yo‘nalishidir.
6

Barqaror rivojlanish maqsadlari (SDG) - bu BMT tomonidan belgilangan 17
ta maqsad bo'lib, ularda ijtimoiy, iqtisodiy va ekologik barqarorlikni ta'minlashga
qaratilgan. Quyida ba'zi muhim maqsadlar keltirilgan:
1. “Qashshoqlikni yo'qotish”: Har qanday joyda, har qanday shaklda qashshoqlikni
tugatish.
2. “Ochlikni tugatish”: Oziq-ovqat xavfsizligini ta'minlash, oziq-ovqatni
yaxshilash va barqaror qishloq xo'jaligini rivojlantirish.
3. “Sog'liqni saqlash va farovonlik”: Sog'liqni saqlash tizimlarini yaxshilash va
barcha insonlar uchun sog'lom hayot kechirish imkoniyatlarini ta'minlash.
4. “Ta'lim”: Har kim uchun sifatli ta'limni ta'minlash va hayot davomida o'qish
imkoniyatlarini oshirish.
5. “Gender tengligi”: Ayollar va qizlarning barcha sohalardagi tengligini ta'minlash
va ularga kuch berish.
6. “Suv va sanitariya”: Har kimga toza ichimlik suvi va sanitariya xizmatlaridan
foydalanish imkoniyatini ta'minlash.
7. “Barqaror energiya”: Har kim uchun arzon, ishonchli, barqaror va zamonaviy
energiya manbalarini ta'minlash.
8. “Iqtisodiy o'sish”: Barqaror iqtisodiy o'sishni ta'minlash, ish o'rinlarini yaratish
va mehnatni rag'batlantirish.
9.”Infratuzilma”: Barqaror infratuzilmani rivojlantirish va innovatsiyalarni qo'llab-
quvvatlash.
10. “Tenglik”: Mamlakatlar ichidagi va mamlakatlar o'rtasidagi tengsizlikni
kamaytirish.
11. “Barqaror shaharlar va jamoalar”: Shaharlarni barqaror va xavfsiz qilish,
urbanizatsiyani boshqarish.
12. “Mas'uliyatli iste'mol va ishlab chiqarish”: Resurslardan samarali foydalanish
va atrof-muhitga zarar etkazmaslik.
13. “Iqlim o'zgarishiga qarshi kurash”: Iqlim o'zgarishini kamaytirish va uning
ta'sirlariga moslashish.
7

14. “Suv osti hayotini saqlash”: Okeanlarni va suv havzalarini himoya qilish va
ulardan barqaror foydalanish.
15. “Quruqlik hayotini himoya qilish”: Ekosistemalarni himoya qilish, o'rmonlarni
barqaror boshqarish va bioxilma-xillikni saqlash.
16. “Tinchlik va adolat”: Tinch, adolatli va inklyuziv jamiyatlarni rivojlantirish.
17. “Hamkorlik”: Barqaror rivojlanishni ta'minlash uchun hamkorlik va
jamoatchilikni rivojlantirish.
Barqaror rivojlanish maqsadlariga (SDG) erishish uchun bir qator
strategiyalar va yondashuvlar qo'llanilmoqda.
1. “Milliy va mahalliy rejalashtirish”: Har bir mamlakat o'zining barqaror
rivojlanish maqsadlariga erishish uchun milliy strategiyalar ishlab chiqmoqda. Bu
rejalarda mahalliy sharoitlar va ehtiyojlar hisobga olinadi.
2. “Hamkorlik va hamjihatlik”: Davlatlar, xalqaro tashkilotlar, nodavlat
sektori va xususiy sektor o'rtasida hamkorlikni rivojlantirish. Bu, resurslar va
bilimlarni birlashtirish orqali maqsadlarga erishishni tezlashtiradi.
3. “Moliyalashtirish va investitsiya”: Barqaror rivojlanish uchun zarur
bo'lgan moliyalashtirish manbalarini jalb qilish. Bu, davlat byudjetidan, xalqaro
yordam va xususiy investitsiyalardan foydalanishni o'z ichiga oladi.
4. “Innovatsiyalarni qo'llab-quvvatlash”: Texnologik innovatsiyalarni, yangi
yechimlarni va barqaror ishlab chiqarish usullarini rivojlantirish. Bu, barqaror
energiya manbalarini va resurslardan samarali foydalanishni o'z ichiga oladi.
5. “Ta'lim va bilim tarqatish”: Barqaror rivojlanish maqsadlari haqida
xabardorlikni oshirish va ta'lim tizimlarini barqarorlikka qaratish. Bu, kelajak
avlodlarni barqaror rivojlanish tamoyillari bilan tanishtirishga yordam beradi.
6. “Ijtimoiy inklyuziya”: Kam ta'minlangan qatlamlar va qizlar kabi zaif
guruhlarni rivojlantirishga qaratilgan dasturlar. Bu, tenglikni ta'minlash va ijtimoiy
adolatni oshirishga yordam beradi.
7. “Monitoring va baholash”: Maqsadlarga erishishni baholash uchun
indikatorlar va monitoring tizimlarini ishlab chiqish. Bu, mamlakatlar o'rtasida
tajriba almashish va natijalarni baholash imkonini beradi.
8

8. “Barqaror iste'mol va ishlab chiqarish”: Resurslardan samarali
foydalanish va chiqindilarni kamaytirish bo'yicha strategiyalarni amalga oshirish.
Bu, ekologik barqarorlikni ta'minlashga yordam beradi.
9. “Iqlim o'zgarishiga qarshi kurash”: Iqlim o'zgarishini kamaytirish va
uning ta'sirlariga moslashish uchun strategiyalar ishlab chiqish, bular orasida
energiya samaradorligini oshirish va qayta tiklanadigan energiya manbalarini
rivojlantirish.
Bu strategiyalar barqaror rivojlanishga erishish uchun muhim yo'nalishlarni
belgilaydi va ularni amalga oshirish uchun ko'p tomonlama yondashuvlar talab
etiladi.
1.2.Barqaror rivojlanishning xalqaro darajadagi strategiyalari.
Barqaror rivojlanish global masala bo‘lib, uni hal qilish uchun xalqaro
miqyosdagi hamkorlik va strategiyalar zarur. Ushbu jarayonda BMT va boshqa
xalqaro tashkilotlar muhim rol o‘ynaydi. Ular umumiy tamoyillarni ishlab chiqish,
siyosatni muvofiqlashtirish va davlatlarni qo‘llab-quvvatlash orqali barqaror
rivojlanishni targ‘ib qiladilar.
BMT barqaror rivojlanishni ilgari suruvchi asosiy xalqaro tashkilot
hisoblanadi. U turli konvensiyalar, sammitlar va strategiyalar orqali global
hamkorlikni yo‘lga qo‘yadi.
Asosiy tashabbuslar:
“Bizning umumiy kelajagimiz” (1987): BMTning Bruntland komissiyasi
tomonidan ishlab chiqilgan va barqaror rivojlanish tushunchasiga asos solgan.
Yer Sammiti (1992): Rio-de-Janeyroda bo‘lib o‘tgan konferensiyada “21-asr
kun tartibi” (Agenda 21) qabul qilindi. Bu hujjat davlatlarga ekologik va iqtisodiy
siyosatni uyg‘unlashtirish bo‘yicha yo‘nalish berdi.
Barqaror rivojlanish maqsadlari (SDGs, 2015): BMT tomonidan 17 ta
maqsad va 169 vazifa e'lon qilindi. Ular qashshoqlikni tugatish, iqlim o‘zgarishiga
qarshi kurash va ijtimoiy tenglikni ta’minlashga qaratilgan. 3
3
Nazarov R. Atrof-muhitni muhofaza qilish va barqaror rivojlanish. Toshkent: Yangi asr avlodi, 2018. 50–55-betlar.
9

Ijro mexanizmlari:
BMT Taraqqiyot Dasturi (UNDP): Barqaror rivojlanish loyihalarini amalga
oshirish uchun davlatlarga texnik va moliyaviy yordam ko‘rsatadi.
BMTning Atrof-muhit Dasturi (UNEP): Global ekologik muammolarni hal
qilish uchun siyosiy va ilmiy asoslar yaratadi.
BMTning Iqlim o‘zgarishi bo‘yicha ramka konvensiyasi (UNFCCC): Iqlim
o‘zgarishiga qarshi xalqaro kelishuvlarni muvofiqlashtiradi (masalan, Parij bitimi).
BMTdan tashqari boshqa xalqaro tashkilotlar ham barqaror rivojlanishni
qo‘llab-quvvatlashda muhim ahamiyatga ega:
Barqaror rivojlanish loyihalariga moliyaviy yordam ko‘rsatadi, jumladan,
qayta tiklanadigan energiya va qishloq infratuzilmasini rivojlantirish. Iqlim
o‘zgarishiga moslashish bo‘yicha dasturlarni moliyalashtiradi.
Xalqaro valyuta jamg‘armasi (IMF):
Iqtisodiy barqarorlikni qo‘llab-quvvatlash uchun barqaror moliyaviy
siyosatni tavsiya qiladi. Rivojlanayotgan davlatlarga ekologik o‘zgarishlarni
hisobga olgan holda iqtisodiy yordam beradi.
Jahon savdo tashkiloti (WTO): Yashil savdo tamoyillarini qo‘llab-quvvatlash
orqali ekologik toza mahsulotlar va texnologiyalarni global bozorga olib chiqadi.
Iqtisodiy hamkorlik va rivojlanish tashkiloti (OECD): Barqaror rivojlanishga
doir siyosatni tahlil qiladi va davlatlarga maslahat beradi.
Parij bitimi (2015): Iqlim o‘zgarishiga qarshi kurash bo‘yicha 195
davlatning kelishuvi. Unda issiqxona gazlari chiqindilarini kamaytirish va global
haroratni 2°C darajasida saqlash maqsadlari belgilangan.
Kyoto protokoli (1997): Rivojlangan davlatlar uchun issiqxona gazlari
chiqindilarini kamaytirish majburiyatini belgilagan.
BMT tomonidan qabul qilingan ushbu dastur barqaror rivojlanish
maqsadlariga erishishni global darajada muvofiqlashtirishni ko‘zlaydi.
Barqaror rivojlanish xalqaro strategiyalarni milliy va mahalliy darajada
amalga oshirishni talab qiladi: Davlatlar xalqaro tashkilotlar ko‘magida o‘z milliy
10

strategiyalarini ishlab chiqadilar. Nodavlat tashkilotlar (NGO) va xususiy sektor
barqaror rivojlanish jarayoniga faol jalb qilinadi.
Barqaror rivojlanish xalqaro hamkorlikni talab qiluvchi murakkab
jarayondir. BMT va boshqa xalqaro tashkilotlar global siyosatni ishlab chiqish va
uni amalga oshirishda muhim rol o‘ynaydi. Davlatlar va tashkilotlarning
birgalikdagi harakatlari barqaror kelajakni ta’minlash uchun zarur sharoitlarni
yaratadi.
O‘zbekiston barqaror rivojlanish tamoyillarini amalga oshirishni o‘zining
ijtimoiy, iqtisodiy va ekologik siyosatining asosiy yo‘nalishlaridan biri sifatida
belgilagan. Bu jarayonda davlat siyosati, xalqaro hamkorlik va mahalliy loyihalar
muhim rol o‘ynaydi.
O‘zbekiston hukumati barqaror rivojlanish maqsadlarini milliy rivojlanish
dasturlari bilan integratsiya qilgan. Quyidagi yo‘nalishlar davlat siyosatining
ustuvorliklarini belgilaydi: 2030-yilgacha Barqaror rivojlanish maqsadlari (SDGs):
O‘zbekiston 2018-yilda BMTning 17 ta barqaror rivojlanish maqsadlarini qabul
qilgan va ularga erishish bo‘yicha milliy dastur ishlab chiqilgan.
"Yashil iqtisodiyotga o‘tish" strategiyasi: 2019-yilda qabul qilingan ushbu
strategiya qayta tiklanadigan energiya manbalarini rivojlantirish, energiya
samaradorligini oshirish va chiqindilarni boshqarishga qaratilgan. Atrof-muhitni
muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishiga moslashish bo‘yicha milliy strategiya ishlab
chiqilgan.
Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish to‘g‘risidagi qonunlar: Tabiiy
resurslardan oqilona foydalanish va ekologik xavfsizlikni ta’minlash bo‘yicha
chora-tadbirlar qabul qilingan. Energiya samaradorligini oshirish dasturlari: Davlat
byudjeti va xalqaro tashkilotlar ko‘magida sanoat va qishloq xo‘jaligida energiya
samaradorligini oshirish loyihalari amalga oshirilmoqda. 4
2023-yilda Nur Navoi quyosh elektr stansiyasi foydalanishga topshirildi.
Kelajakda shamol va quyosh elektr stansiyalarini qurish bo‘yicha xalqaro
4
United Nations. Transforming Our World: The 2030 Agenda for Sustainable Development. New York: UN
Publications, 2015. 10–15-betlar.
11

investitsiyalar jalb qilinmoqda. Qayta tiklanadigan energiya ulushini 2030-yilgacha
umumiy energiya iste’molining 25 foiziga yetkazish maqsad qilingan. Toshkent va
boshqa yirik shaharlarda elektr transport vositalarini joriy qilish bo‘yicha loyihalar
amalga oshirilmoqda.
Qishloq hududlarida maktablar va tibbiyot muassasalarini qurish va
modernizatsiya qilish dasturlari amalga oshirilmoqda. Davlat qashshoqlikni 2030-
yilgacha ikki barobarga kamaytirishni maqsad qilgan. Bu borada kichik biznes va
tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash dasturlari amalga oshirilmoqda.
BMT va boshqa xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlikda "Yashil hudud"
loyihasi amalga oshirilmoqda. Bu hududda daraxtlar ekish va ekologik tiklanish
bo‘yicha ishlar olib borilmoqda. 2021-yilda "Toshkent qattiq chiqindilarni
boshqarish loyihasi" doirasida chiqindilarni qayta ishlash korxonalari qurildi.
Sug‘orish tizimlarini modernizatsiya qilish orqali suv resurslaridan samarali
foydalanish choralari ko‘rilmoqda.
O‘zbekiston xalqaro tashkilotlar va donor davlatlar bilan barqaror rivojlanish
bo‘yicha quyidagi yo‘nalishlarda hamkorlik qiladi. Barqaror rivojlanish
maqsadlarini amalga oshirishda texnik va moliyaviy yordam ko‘rsatilmoqda. Jahon
Banki va Osiyo Taraqqiyot Banki: Iqlim o‘zgarishi, yashil iqtisodiyot va
infratuzilma loyihalarini moliyalashtiradi. Ekologik dasturlarni qo‘llab-quvvatlash
va energiya samaradorligini oshirishga qaratilgan investitsiyalarni ta’minlaydi.
O‘zbekiston barqaror rivojlanish tamoyillarini yanada samarali amalga
oshirish uchun quyidagi yo‘nalishlarga e’tibor qaratmoqda. Yashil texnologiyalar
va ilmiy tadqiqotlarni qo‘llab-quvvatlash. Xalqaro investitsiyalarni jalb qilish:
Barqaror rivojlanish bo‘yicha loyihalarni amalga oshirish uchun xalqaro moliyaviy
institutlar bilan hamkorlikni kengaytirish. Barqaror shaharlarni rivojlantirish:
Shahar infratuzilmasini ekologik talablarga mos ravishda rivojlantirish.
O‘zbekistonda barqaror rivojlanish tamoyillarini amalga oshirish davlat
siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biri bo‘lib, iqtisodiyot, ijtimoiy soha va atrof-
muhitni muvozanatli rivojlantirishga qaratilgan. Davlat tomonidan qabul qilingan
12

strategiyalar, milliy dasturlar va xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlik barqaror
rivojlanish maqsadlariga erishishda muhim rol o‘ynaydi.
O‘zbekistonning asosiy yutuqlari quyidagilarda namoyon bo‘lmoqda:
 Iqtisodiyotda yashil texnologiyalarni rivojlantirish va qayta tiklanadigan
energiya manbalarini joriy etish;
 Ijtimoiy adolat va qashshoqlikni kamaytirish bo‘yicha milliy dasturlarni
amalga oshirish;
 Ekologik tiklanish bo‘yicha Aral dengizi hududini qayta jonlantirish kabi
loyihalarning amalga oshirilishi.
Kelgusida texnologik innovatsiyalarni rivojlantirish, xalqaro investitsiyalarni
jalb qilish va ekologik barqarorlikni ta'minlashga qaratilgan sa’y-harakatlar
O‘zbekistonni barqaror rivojlanish yo‘nalishida yangi bosqichga olib chiqadi.
Ushbu chora-tadbirlar nafaqat hozirgi, balki kelajak avlodlar uchun ham iqtisodiy,
ijtimoiy va ekologik farovonlikni ta'minlaydi.
II BOB. BARQAROR RIVOJLANISHNING HOZIRGI DAVRDAGI
ASOSIY MUAMMOLARI VA ULARNING YECHIMLARI.
2.1.Barqaror rivojlanishning hozirgi davrdagi asosiy muammolari va
ularning yechimlari.
XXI asrning eng dolzarb ekologik muammolari iqlim o‘zgarishi va tabiiy
resurslarning cheklanganligidir. Ushbu muammolar insoniyat faoliyatining atrof-
muhitga ko‘rsatgan salbiy ta’siri natijasida yuzaga kelib, global barqarorlikka
tahdid solmoqda.
Iqlim o‘zgarishi global haroratning ko‘tarilishi, atmosferadagi issiqxona
gazlari konsentratsiyasining oshishi va iqlim tizimlarining izdan chiqishi bilan
tavsiflanadi. Bu asosan inson faoliyati natijasida yuzaga kelgan.
 Issiqxona gazlari chiqindilari: Asosan sanoat, transport va energetika
sohasida karbonat angidrid (CO ), metan (CH ) va azot oksidlari (N O)₂ ₄ ₂
chiqindilarining ko‘payishi.
 O‘rmonlarning kesilishi: Fotosintez jarayoni orqali karbonat angidridni
yutuvchi o‘rmonlarning kamayishi.
13

 Qishloq xo‘jaligi faoliyati: Hayvonchilik va o‘g‘itlardan foydalanish
natijasida metan va azot oksidlarining chiqindilari.
 Global isish: So‘nggi 100 yilda Yer harorati o‘rtacha 1,1°C ga ko‘tarilgan.
 Ekstremal ob-havo hodisalari: Dovullar, toshqinlar, qurg‘oqchilik va issiqlik
to‘lqinlari kabi hodisalarning ko‘payishi.
 Ekotizimlar buzilishi: Hayvonlar va o‘simliklarning tabiiy yashash
joylarining yo‘qolishi, ba’zi turlarni yo‘q bo‘lish xavfiga olib kelmoqda.
 Dengiz sathining ko‘tarilishi: Muzliklarning erishi natijasida dengiz
sathining ko‘tarilishi qirg‘oq hududlarida suv toshqinlariga sabab
bo‘lmoqda.
Yer sayyorasining tabiiy resurslari (suv, energiya, mineral resurslar,
o‘rmonlar) cheklangan bo‘lib, ularning noto‘g‘ri boshqarilishi va haddan tashqari
ekspluatatsiyasi global muammolarga olib kelmoqda.
 Aholi sonining o‘sishi: Resurslarga bo‘lgan talabning keskin ortishi.
 Resurslarni isrof qilish: Noto‘g‘ri boshqaruv va samarali texnologiyalarning
yetishmasligi.
 Qayta tiklanmaydigan resurslardan foydalanish: Neft, gaz, ko‘mir kabi
energiya manbalarining cheklanganligi.
Iqlim o‘zgarishi va resurslarning cheklanganligi insoniyat uchun jiddiy
tahdiddir. Ushbu muammolarni hal qilish global hamkorlikni, barqaror siyosatni va
innovatsion texnologiyalarni talab qiladi. Har bir davlat, tashkilot va shaxs
ekologik mas’uliyatni his qilishi va barqaror kelajak uchun harakat qilishi lozim.
Aks holda, bu muammolar ekologik va ijtimoiy inqirozlarga olib kelishi mumkin.
Ijtimoiy tengsizlik va qashshoqlik bugungi global jamiyatning asosiy
muammolaridan biridir. Bu ikki masala bir-biri bilan chambarchas bog‘liq bo‘lib,
iqtisodiy resurslar, ta’lim, sog‘liqni saqlash va imkoniyatlarga bo‘lgan cheklangan
kirish darajasida o‘z aksini topadi. Ushbu muammolarni hal qilish global va milliy
darajada turli strategiyalarni talab qiladi.
Ijtimoiy tengsizlik va qashshoqlik muammolari murakkab bo‘lsa-da, ularni
hal qilish uchun samarali choralar mavjud. Bu yo‘lda ta’lim, sog‘liqni saqlash va
14

iqtisodiy imkoniyatlarni teng taqsimlash, qishloq joylarini rivojlantirish va xalqaro
hamkorlik asosiy o‘rin tutadi. Xalqaro tajriba ko‘rsatadiki, muvofiqlashtirilgan
siyosat va uzoq muddatli strategiyalar ijtimoiy tengsizlikni kamaytirish va
qashshoqlikni bartaraf etishda muvaffaqiyatli natijalar berishi mumkin. 5
Texnologik rivojlanish va innovatsiyalar bugungi dunyoning iqtisodiy,
ijtimoiy va ekologik muammolarini hal qilishda asosiy omillardan biri hisoblanadi.
Barqaror rivojlanish maqsadlariga (SDGs) erishishda texnologiyalar
samaradorlikni oshirish, resurslardan oqilona foydalanish va ekologik zararlarni
kamaytirishda hal qiluvchi rol o‘ynaydi.
Texnologik rivojlanish va innovatsiyalar barqaror rivojlanishni ta’minlash
uchun muhim vositalardir. Energiya samaradorligini oshirish, resurslarni oqilona
boshqarish va ekologik zararlarni kamaytirish texnologiyalar yordamida amalga
oshirilmoqda. Xalqaro tajriba shuni ko‘rsatadiki, texnologiyalarni joriy qilish
iqtisodiy, ijtimoiy va ekologik barqarorlikka erishishning samarali yo‘lidir. Shu
sababli, davlatlar va xalqaro tashkilotlar innovatsiyalarni rivojlantirishga katta
e’tibor qaratmoqda.
Xalqaro tajriba ko‘rsatadiki, yashil texnologiyalar, qayta tiklanadigan
energiya manbalari, sun’iy intellekt va raqamli texnologiyalarni rivojlantirish
orqali iqtisodiy o‘sish va ekologik xavfsizlikni birgalikda ta’minlash mumkin.
Yevropa Ittifoqining "Green Deal" dasturi, Xitoyning qayta tiklanadigan energiya
sohasidagi yutuqlari va AQShning innovatsion startaplari bunga yaqqol misoldir.
 O‘zbekistonda texnologik rivojlanishning barqaror rivojlanish maqsadlariga
xizmat qilishi uchun:
 Qayta tiklanadigan energiya manbalariga sarmoya kiritish,
 Raqamli infratuzilmani kengaytirish,
 Innovatsion texnoparklar va startaplarni qo‘llab-quvvatlash muhim ahamiyat
kasb etadi.
Texnologiyalarni barqaror rivojlanish uchun vosita sifatida to‘g‘ri
boshqarish va ularni ijtimoiy tenglikni ta’minlashga yo‘naltirish orqali nafaqat
5
Sachs J.D. The Age of Sustainable Development. New York: Columbia University Press, 2015. 30–40-betlar.
15

iqtisodiy o‘sish, balki kelajak avlodlar uchun ekologik va ijtimoiy farovonlikni
ta’minlash ham mumkin. Shu sababli, texnologik rivojlanish barqaror kelajakni
yaratishda strategik ahamiyatga ega omil hisoblanadi.
Iqlim o'zgarishiga qarshi kurashda bir qator innovatsiyalar va yangi
tadqiqotlar amalga oshirilmoqda. Quyidagi asosiy yo'nalishlarni keltirish mumkin:
1. “Qayta tiklanuvchi energiya manbalari”: Quyosh, shamol, gidro va
biomassa energiyasi kabi qayta tiklanuvchi energiya manbalari, yangilanishi
mumkin bo'lgan energiya tizimlarini yaratishga yordam beradi.
2. “Energiya samaradorligi”: Energiya tejovchi texnologiyalar, masalan,
LED yoritish, energiya samarali qurilish materiallari va izolyatsiya uskunalari,
energiya sarfini kamaytirishga yordam beradi.
3. “Uglerod chiqindilarini kamaytirish”: Uglerodni ushlab qolish va saqlash
(CCS) texnologiyalari, sanoat jarayonlaridan va energiya ishlab chiqarishdan
chiqadigan uglerod gazini ushlab qolishga imkon beradi.
4. “Barqaror transport tizimlari”: Elektr transport vositalari, jamoat
transportini yaxshilash va velosiped infratuzilmasini rivojlantirish orqali uglerod
chiqindilarini kamaytirish mumkin.
5. “Agroekologiya va barqaror qishloq xo'jaligi”: Organik qishloq xo'jaligi,
agroekologik usullar va suvni tejaydigan qishloq xo'jaligi texnologiyalari orqali
iqlim o'zgarishiga moslashishga yordam beradi.
6. “Suvni boshqarish texnologiyalari”: Suvni tejash va qayta ishlash
tizimlari, suv ta'minotini yaxshilash va qurg'oqchilikka qarshi kurashishda muhim
ahamiyatga ega.
7. “Iqlim o'zgarishiga moslashish strategiyalari”: Shaharlar va qishloqlarda
iqlim o'zgarishiga moslashish bo'yicha innovatsion plandirish va infratuzilma
loyihalari amalga oshirilmoqda.
8. “Sun'iy intellekt va katta ma'lumotlar”: Sun'iy intellekt va katta
ma'lumotlar tahlili yordamida iqlim o'zgarishini prognoz qilish va resurslarni
boshqarish strategiyalarini optimallashtirish mumkin.
16

Ushbu innovatsiyalar iqlim o'zgarishiga qarshi kurashda muhim rol o'ynaydi
va barqaror rivojlanishni ta'minlashda yordam beradi.
Iqlim o'zgarishiga moslashish strategiyalari turli sohalarda amalga
oshirilmoqda. Quyida ba'zi misollar keltirilgan:
1. “Qishloq xo'jaligi”:
- “Iqlimga mos ekinlar”: O'zgargan iqlim sharoitlariga mos keladigan ekin
turlarini ishlab chiqish va ularni ekish.
- “Suvni tejaydigan irrigatsiya tizimlari”: Suv manbalarini samarali
boshqarish uchun drip irrigatsiya va avtomatlashtirilgan tizimlarni joriy etish.
2. “Shahar infratuzilmasi”:
- “Yashil infratuzilma”: Shaharlarni iqlim o'zgarishiga moslashtirish uchun
yashil maydonlar, bog'lar va suvni saqlash tizimlarini rivojlantirish.
- “Havoni tozalash texnologiyalari”: Iqlim o'zgarishi natijasida havoning
ifloslanishini kamaytirish uchun havoni tozalovchi inshootlarni yaratish.
3. “Suv resurslarini boshqarish”:
- “Bo'ron tizimlarini yaxshilash”: Suv toshqinlariga qarshi kurashish uchun
bo'ron tizimlarini yangilash va kuchaytirish.
- “Suvni qayta ishlash”: Qayta ishlangan suvdan foydalanish va suvni
tejash bo'yicha dasturlarni amalga oshirish.
4. “Sog'liqni saqlash”:
- “Sog'liqni saqlash tizimlarini mustahkamlash”: Iqlim o'zgarishi bilan
bog'liq kasalliklar va xavf-xatarlarni kamaytirish uchun sog'liqni saqlash
tizimlarini kuchaytirish.
- “Odamlarni ta'lim berish”: Mahalliy aholini iqlim o'zgarishi va uning
salomatlikka ta'siri haqida ma'lumot berish.
5. “Energiya”:
- “Yashil energiya manbalari”: Qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan
foydalanishni kengaytirish, masalan, quyosh va shamol energiyasi.
- “Energiya samaradorligi”: Energiya iste'molini kamaytirish uchun
energiya samarali qurilish va texnologiyalarni joriy etish.
17

6. “Ijtimoiy moslashuv”:
- “Mahalliy jamoalar bilan hamkorlik”: Iqlim o'zgarishiga qarshi
kurashishda mahalliy jamoalarning o'zaro aloqalarini rivojlantirish.
- “Iqlim o'zgarishiga qarshi ta'lim dasturlari”: Odamlarni iqlim o'zgarishi
masalalari haqida o'qitish va ularni faollikka undash.
Ushbu strategiyalar iqlim o'zgarishiga moslashishda va uning salbiy
ta'sirlarini kamaytirishda muhim ahamiyatga ega. 6
Iqlim o'zgarishiga moslashish bo'yicha xalqaro hamkorliklar ko'plab
tashabbuslarni va dasturlarni o'z ichiga oladi. Quyida ba'zi muhim misollar
keltirilgan:
1. “Parij kelishuvi”: 2015 yilda qabul qilingan ushbu kelishuv iqlim o'zgarishini 2
darajadan past darajada ushlab turish maqsadida davlatlar o'rtasida majburiyatlarni
belgilaydi. Har bir davlat o'z iqlimga moslashish strategiyalarini ishlab chiqishi va
amalga oshirishi kerak.
2. “BMTning Iqlim o'zgarishi bo'yicha Konferensiyalari (COP)”: Har yili
o'tkaziladigan ushbu konferensiyalar iqlim o'zgarishiga qarshi kurashish va
moslashish bo'yicha global muhokamalarni olib boradi. Bu tadbirda davlatlar o'z
tajribalari va strategiyalarini almashadilar.
3. “Global Moslashuv Tarmog'i (GCA)”: BMT tomonidan tashkil etilgan ushbu
tarmoq, iqlim o'zgarishiga moslashishga oid global ko'nikmalar va bilimlarni
almashish uchun platforma sifatida xizmat qiladi.
4. “Iqlim o'zgarishi va rivojlanish uchun xalqaro moliya”: Jahon banki, xalqaro
moliya korporatsiyalari va boshqa moliya institutlari, iqlim o'zgarishiga moslashish
loyihalarini moliyalashtirish uchun resurslar taqdim etadi.
5. “Iqlim o'zgarishiga moslashish uchun xalqaro tadqiqot hamkorliklari”: Xalqaro
ilmiy-tadqiqot dasturlari, masalan, IPCC (Iqlim o'zgarishiga oid hukumatlararo
6
Daly H.E. Ecological Economics and Sustainable Development. Northampton: Edward Elgar Publishing, 2007.
65–72-betlar.
18

panel), iqlim o'zgarishini tushunish va unga moslashish bo'yicha ilmiy
tadqiqotlarni birlashtiradi va koordina qiladi. 7
6. “Yashil iqlim jamg'armasi”: Ushbu xalqaro fond, rivojlanayotgan mamlakatlarga
iqlim o'zgarishiga moslashishda va uglerod chiqindilarini kamaytirishda yordam
berish uchun moliyaviy resurslar taqdim etadi.
7. “Global Tabiiy Resurslar Tarmog'i”: Tabiiy resurslarni boshqarish va iqlim
o'zgarishiga qarshi kurashish bo'yicha hamkorlikni rivojlantirish maqsadida tashkil
etilgan.
O'zbekiston Yashil iqlim jamg'armasidan foydalanishda bir qator
tashabbuslarni amalga oshirmoqda. Ushbu jamg'arma iqlim o'zgarishiga qarshi
kurashish va barqaror rivojlanishni ta'minlash maqsadida rivojlanayotgan
mamlakatlarga moliyaviy yordam beradi. O'zbekistonning Yashil iqlim
jamg'armasidan foydalanish bo'yicha asosiy yo'nalishlari quyidagilardir:
1. “Qayta tiklanuvchi energiya loyihalari”: O'zbekiston, quyosh va shamol
energiyasidan foydalanishni kengaytirish uchun Yashil iqlim jamg'armasidan
moliyaviy qo'llab-quvvatlash olmoqda. Bu loyihalar energiya xavfsizligini
oshirishga va uglerod chiqindilarini kamaytirishga yordam beradi.
2. “Qishloq xo'jaligini barqaror rivojlantirish”: Yashil iqlim jamg'armasi orqali
O'zbekiston qishloq xo'jaligida iqlim o'zgarishiga moslashish bo'yicha loyihalarni
amalga oshirmoqda. Bu, suvni tejash va agroekologik usullarni rivojlantirishni o'z
ichiga oladi.
3. “Energiya samaradorligini oshirish”: O'zbekistonda energiya samaradorligini
oshirish uchun yangi texnologiyalarni joriy etish va energiya tejamkor qurilishlarni
rivojlantirishda Yashil iqlim jamg'armasidan foydalanish rejalashtirilgan.
4. “Iqlim o'zgarishiga moslashish strategiyalari”: O'zbekiston, Yashil iqlim
jamg'armasi yordamida iqlim o'zgarishiga moslashish strategiyalarini ishlab
chiqish va amalga oshirish uchun zarur bilim va resurslarni olishga intilmoqda.
7
Barbier E.B. A Global Green New Deal. Cambridge: Cambridge University Press, 2010. 25–30-betlar.
19

5. “O'qitish va xabardorlik”: Yashil iqlim jamg'armasi orqali O'zbekistonda iqlim
o'zgarishi masalalari bo'yicha ta'lim dasturlarini rivojlantirish va aholini xabardor
qilish faoliyatlari amalga oshirilmoqda.
O'zbekiston Yashil iqlim jamg'armasi orqali olib borilayotgan loyihalar iqlim
o'zgarishiga qarshi kurashda va iqtisodiy barqarorlikni ta'minlashda muhim
ahamiyatga ega. O'zbekiston Yashil iqlim jamg'armasidan foydalanish orqali iqlim
o'zgarishiga moslashish va barqaror rivojlanishni ta'minlashga qaratilgan bir qator
muhim tashabbuslarni amalga oshirmoqda. Ushbu jamg'arma yordamida:
1. “Qayta tiklanuvchi energiya”: Quyosh va shamol energiyasini rivojlantirish
loyihalarini moliyalashtirish.
2. “Barqaror qishloq xo'jaligi”: Iqlim o'zgarishiga moslashish uchun suvni
tejaydigan texnologiyalarni joriy etish.
3. “Energiya samaradorligi”: Energiya iste'molini kamaytirish va samaradorlikni
oshirish bo'yicha dasturlarni amalga oshirish.
4. “Iqlim strategiyalari”: Iqlim o'zgarishiga moslashish strategiyalarini ishlab
chiqish.
5. “Ta'lim va xabardorlik”: Odamlarni iqlim o'zgarishi masalalari haqida xabardor
qilish va ta'lim berish.
Ushbu harakatlar O'zbekistonning iqlim o'zgarishiga qarshi kurashda,
iqtisodiy va ekologik barqarorlikni ta'minlashda muhim rol o'ynaydi.
2.2.Barqaror taraqqiyot va rivojlanish tamoyillari.
BRMga erishish bo yicha ishlar 2016-yil 1-yanvardan boshlanishi vaʻ
2030yilning 31-dekabriga qadar yakunlanishi kutilmoqda. Biroq, ilgari tuzilgan
xalqaro shartnomalar asosida ishlab chiqilgan ayrim vazifalar 2030-yil yakunidan
avval ham hal qilinishi kutilmoqda. BRMga erishish quyidagi qoidalarga muvofiq
amalga oshiriladi deb taxmin qilinad:
Mamlakatlar mustaqil ravishda barqaror rivojlanish bo‘yicha o‘z
strategiyalari, rejalari va dasturlarini ishlab chiqadilar. SDG mamlakatlarga o z
ʻ
rejalarini global majburiyatlari bilan muvofiqlashtirish imkonini beruvchi etalon
20

bo lib xizmat qiladi.Barqaror rivojlanish bo yicha yuqori darajadagi siyosiyʻ ʻ
forumda har yili BRMga erishish bo'yicha yutuqlar tahlili asosida kelgusidagi
chora-tadbirlar belgilanadi.Addis-Abeba Harakatlar dasturida (Taraqqiyotni
moliyalashtirish bo'yicha uchinchi konferentsiyaning yakuniy hujjatida nazarda
tutilganidek, barqaror rivojlanish sohasidagi yangi kun tartibini amalga oshirishga
ko'maklashish uchun moliyaviy resurslardan samarali foydalanishni ta'minlash
maqsadida BRMni amalga oshirish vositalarini nazorat qilish va ko'rib chiqish
tashkil etiladi.Barqaror taraqqiyot maqsadlari konsepsiyasi 2015 yilda bo‘lib
o‘tgan BMTning Barqaror taraqqiyot mavzusidagi Rio+20 konferensiyasida
dunyoga kelgan. Mazkur konferensiya davomida barqaror taraqqiyot
konsepsiyasining uchta tamoyili, xususan, ekologik, iqtisodiy va ijtimoiy
taraqqiyotni ta’minlash tamoillarini qamrab oluvchi vazifalar ham belgilab
olingan. Kontseptsiya nafaqat tovarlarni kamroq sotib olishni, balki turmush
tarziga ham oqilona yondashishni talab qiladi. Shunday qilib, ishlab chiqarish va
iste’molning oqilona shakllari biznes uchun ham, jamiyat uchun ham mavjud
bo’lib dunyoni uyda ham, ishda ham barqaror qilish mumkin ekanligini anglatadi.
Barqaror rivojlanish maqsadlari – kambag‘al, boy va o‘rtacha rivojlangan barcha
mamlakatlar tomonidan harakatga chorlovchi o‘ziga xos da’vatdir. Ular bizning
sayyoramizning farovonligi va himoyasini yaxshilashga qaratilgan. Dunyo
mamlakatlari qashshoqlikni bartaraf etish choralari iqtisodiy o‘sishni kuchaytirish
va ta’lim, sog‘liqni saqlash, ijtimoiy himoya va bandlikni ta’minlash, shuningdek,
iqlim o‘zgarishi hamda atrof-muhitni muhofaza qilish bo‘yicha sa’y-harakatlar
bilan birgalikda qabul qilinishi zarurligini tan oladilar. 8
O‘zbekiston 2030-yilgacha bo‘lgan davrdagi global kun tartibida qo‘yilgan
vazifalarni bajarish va “Barqaror rivojlanish maqsadlari” sohasidagi 16 ta milliy
maqsadga erishish uchun ko‘plab manfaatdor tomonlar ishtirokidagi sheriklikka
keng qamrovli yondashuvga sodiq ekanini tasdiqladi. Joriy o‘rta muddatli reja,
2017 – 2021-yillarga mo‘ljallangan milily harakatlar strategiyasi BRMni amalga
oshirishda dasturilamal bo‘lib xizmat qiladi. Barcha vazirliklarda BRM
8
Aliev B. O‘zbekistonda iqtisodiy islohotlar va barqaror rivojlanish. Toshkent: Sharq, 2021. 85–92-betlar.
21

ustuvorligini ta’minlash uchun 2018-yil oktabrida hukumat 2030-yilgacha bo‘lgan
davr uchun kun tartibini haqida qaror qabul qildi, ayni qaror BRMni milily
strategiyalar va dasturlar bilan muvofiqlashtirish ishiga sodiqlikni tasdiqladi.
Hukumat 16 ta milliy BRM, 125 ta vazifa va 206 ta ko‘rsatkichni ularni amalga
oshirishni yengillashtirish uchun ma’qulladi.Barqaror rivojlanish - bu kontseptsiya,
albatta bu haqda barchamiz eshitganmiz. Aniqlanishicha, bu aholining kelajakka
yo'naltirilgan rivojlanishi o'z vaqtida o'zini o'zi ta'minlashi mumkin. Biroq, har bir
kishi ushbu atamani ishlatadigan holatlarda tez-tez sodir bo'ladigan bo'lsa, uni
yanada kuchaytirish, asl va ibtidoiy ma'nolarni buzib yuborishga qadar suiiste'mol
qilishga olib keladi.Bizning davrimizning eng muhim xususiyatlaridan biri bu
butun insoniyatning umumiy ramzi va taqdiri sifatida globallikdir. Boshqacha qilib
aytganda, biz biron bir mamlakatdan yoki boshqa bir mamlakatdan bo'lsak ham,
barchamiz bir sayyoraga tegishli bo'lamiz, cheklangan tabiiy boyliklarga ega
bo'lamiz, cheklangan makonga ega bo'lishimiz kerak. Barqaror rivojlanish uchta
asosiy ustun o'rtasidagi muvozanatni qidirib ishlaydi: ekologiya, iqtisodiyot va
jamiyat. Vaqt o'tishi bilan barqaror bo'lgan rivojlanish atrof-muhit va tirik
mavjudotlarni muhofaza qilish o'rtasida muvozanatga ega bo'lishi kerak, u
mamlakatlar iqtisodiyotini yaxshilashga yordam berishi va shu bilan birga
zamonaviy jamiyat rivojiga hissa qo'shishi kerak. tengsizlik, irqchilik, gender
zo'ravonligi va boshqalar kabi muammolar. Bizning rivojlanishimiz uchta asosiy
ustunni (iqtisodiyot, ekologiya va jamiyat) takomillashtirish bilan bog'liq bo'lishi
kerakligini hisobga olsak, barqaror rivojlanish maqsadi eng munosib loyihalarni
aniqlash insoniyatning iqtisodiy, ijtimoiy va ekologik jihatlarini bir-biriga
moslashtira oladigan va sayyorani yo'q qilmasdan yoki resurslarni kamaytirmasdan
yaxshilaydigan. Rejalar, dasturlar va loyihalarni ishlab chiqarishda dunyodagi
barcha sub'ektlar (ham odamlar, ham kompaniyalar, uyushmalar va boshqalar)
ushbu uchta ustuni hisobga olishlari kerak, chunki agar biz o'z turmush darajamizni
davom ettirishni va kelajak avlodlar uchun saqlab qolishni istasak, biz bizning
resurslarimizni tejashimiz kerak. Hozirgi avlodlar uchun farovonlikni
ta'minlaydigan uzoq muddatli shart-sharoitlarni yaratishning ahamiyati, bu tahdid
22

yoki kelajakdagi insoniyatning yashash sharoitlarining yomonlashuvi evaziga
amalga oshirilmaydi. Shuning uchun barqaror rivojlanish hayotiy ahamiyatga ega
bo'lgan va uchta asosiy ustunga ta'sir ko'rsatadigan ekologik muammolarni hisobga
oladi. Iqtisodiy barqarorlik: iqtisodiy o'sish atrof-muhitga nisbatan hayotiy bo'lishi
kerak, ya'ni tabiiy resurslarning qayta tiklanish qobiliyatidan oshmasligi kerak.
Xuddi shu tarzda, u resurslarni taqsimlashda ijtimoiy tenglikni ta'minlashi
kerak.Ekologik barqarorlik: vaqt o'tishi bilan tabiiy resurslarning mavjudligini
kafolatlashni nazarda tutadi. Ekologik barqarorlik jamiyatning o'zini ta'minlashi
uchun sharoitlarni kafolatlashga intiladi va shuning uchun iqtisodiy o'sishning
hayotiyligini kafolatlashga intiladi.
Barqaror rivojlanishning o'tmishdoshlari Ikkinchi Jahon urushi ta'kidlagan
ekologik haddan tashqari ekspluatatsiya va ifloslanish oqibatlari muhokama
qilinadigan 1950 yilga to'g'ri keladi.Bahsning muhim bosqichi kitobning nashr
etilishi bo'ldi Jim buloq Reychel Karson (1962) tomonidan qishloq xo'jaligi ishlab
chiqarishida ishlatiladigan pestitsidlarning atrof-muhit va sog'liqqa ta'sirini
qoralagan. Garchi u ilmiy savollarning mavzusi bo'lsa-da, asar aniq atrof-muhit
siyosatiga ilhom berdi va barqarorlik tamoyillari uchun asos yaratdi.1972 yilda
munozara xalqaro tashkilotlarga Stokgolm konferentsiyasi yoki Birlashgan
Millatlar Tashkilotining Inson atrof-muhit bo'yicha konferentsiyasi (UNECH) deb
nomlandi va shu vaqtdan beri Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT)
munozaralarida doimiy tashvishga tushib qoldi.1987 yilda BMTning atrof-muhit
va taraqqiyot bo'yicha Butunjahon komissiyasi (WCED) Komissiya prezidenti
doktor Gro Xarlem Brundtland nomidagi Brundtland hisobotini taqdim etdi.
Hisobotga ko'ra barqaror rivojlanish quyidagilarni nazarda tutadi.
Joriy yilning 23-24 iyun kunlari Buxoro shahrida o‘tkaziladigan Barqaror
rivojlanish maqsadlariga erishishda parlamentlararo global hamkorlik xalqaro
forumi yuzasidan brifing o‘tkazildi. 2015-yilda BMT Bosh Assambleyasi
tomonidan iqtisodiy, ijtimoiy va ekologik masalalarga oid 17 ta global maqsad va
169 ta vazifadan iborat 2030-yilga qadar barqaror rivojlanishning o‘ziga xos
harakatlar rejasi tasdiqlangan.
23

Barqaror rivojlanish maqsadlari inson hayoti, yashash tarzi va turmush
darajasini yaxshilashga qaratilgani bilan ahamiyatli. Barqaror rivojlanish
maqsadlarini O‘zbekistonda amalga oshirish davri mamlakatda 2017-2021 yillarga
mo‘ljallangan Harakatlar strategiyasi asosida olib borilayotgan keng qamrovli
islohotlarga mos keladi. 9
Harakatlar strategiyasining 5 ta yo‘nalishi global maqsadlar bilan
hamohangligi xalqaro hamjamiyat tomonidan keng e’tirof etilgan. Bu borada
mamlakatimiz har doim xalqaro huquqning umume’tirof etilgan printsiplari va
normalariga o‘zining sodiqligini namoyon etib kelgan. O‘zbekiston Barqaror
rivojlanish maqsadlariga erishishda ham o‘zining qat’iy tarafdor ekanligini bir
necha marotaba ma’lum qilgan. Eng asosiysi, Barqaror rivojlanish maqsadlariga
erishish yo‘lida muhim tashabbuslarni ilgari surgan.
2018-yilda Vazirlar Mahkamasining «2030-yilgacha bo‘lgan davrda barqaror
rivojlanish sohasidagi milliy maqsad va vazifalarni amalga oshirish chora-
tadbirlari to‘g‘risida»gi qarori qabul qilingan. 17 ta global maqsadlarning 16 tasi
qabul qilingan. 2018-yilda Barqaror rivojlanish maqsadlariga erishish bo‘yicha 125
ta indikator, ya’ni maqsadli ko‘rsatkichlarni qabul qilgan bo‘lsak, bugunga kelib,
ularning soni 200 dan ortdi.
Parlament tomonidan har bitta vazifa va indikatorlar alohida nazoratga
olinib, Parlament komissiyasining majlislarida ushbu maqsadli ko‘rsatkichlar
bo‘yicha erishilgan natijalar muhokama qilib borilmoqda. O‘tgan yili davlatimiz
rahbari BMT Bosh Assambleyasining 75-sessiyasida nutq so‘zladi. Prezidentimiz
ilk marotaba mana shunday yuqori minbarda turib, davlat tilida nutq so‘zladi va
xalqaro hamjamiyat oldiga tezkorlik bilan hal etilishi lozim bo‘lgan muhim
masalalarni, takliflarni va tashabbuslarni ilgari surdi.
Prezidentimizning shu va boshqa tashabbuslari parlament, hukumat,
fuqarolik jamiyati institutlari, ekspert-olimlar, biznes hamda OAV vakillari
tomonidan keng muhokama qilindi. Muhokamalardan so‘ng, Oliy Majlis palatalari
9
Brown L.R. Plan B: Rescuing a Planet under Stress and a Civilization in Trouble. New York: W.W. Norton &
Company, 2003. 50–60-betlar.
24

tomonidan Barqaror rivojlanish maqsadlariga erishishda parlamentlararo global
hamkorlik mavzusida xalqaro forum o‘tkazish taklifi bildirildi. Bu taklif qo‘llab-
quvvatlandi va 2021-yil davlat dasturida o‘z aksini topdi.
Barqaror rivojlanish maqsadlariga erishishda bevosita butun dunyo
mamlakatlari parlamentlari sa’y-harakatini birlashtirish va hamkorlik aloqalarini
muvofiqlashtirishga qaratilgan bu darajadagi juda katta tadbir hali birorta
mamlakatda o‘tkazilmagan. Birinchi bo‘lib O‘zbekiston ushbu tashabbus bilan
chiqdi. Barcha parlamentlar O‘zbekistonning ushbu tashabbusini qo‘llab-
quvvatladi. Barqaror rivojlanish maqsadlariga erishish yo‘lida juda ko‘plab ishlar
qilindi, tashkiliy-huquqiy asoslar mustahkamlandi. Bu borada Hukumat tomonidan
olib borilayotgan barcha ishlarni muvofiqlashtirish maqsadida Bosh vazir
o‘rinbosari rahbarligida Muvofiqlashtiruvchi kengash tuzildi. Hukumat tomonidan
olib borilayotgan ishlar ustidan parlament nazoratini ta’minlash maqsadida ikki
palata rahbarligida Parlament komissiyasi tuzildi.
Mamlakatimizda barqaror rivojlanish maqsadlariga erishish borasida olib
borilayotgan islohotlar xalqaro reyting tashkilotlari tomonidan ham baholanib
kelinmoqda. Xususan, Germaniyaning Bertelsman jamg‘armasi tomonidan olib
boriladigan Barqaror rivojlanish maqsadlari reytingida 193 ta mamlakat orasida
O‘zbekiston 66-o‘rinni egallagan.
- Umuman olganda, barqaror rivojlanish maqsadlariga erishish yo‘lida
erishgan yutuqlarimiz juda ko‘p. Endi bularning barchasini dunyo hamjamiyatiga
ko‘rsatishimiz, xalqaro maydondagi o‘rnimizni mustahkamlashimiz zarur. Albatta,
erishgan yutuqlarimiz bilan birga tezkorlik bilan hamda istiqbolda hal qilishimiz
kerak bo‘lgan muhim masalalar ham bor. Shu maqsadda 10-iyundan 20-iyungacha
Barqaror rivojlanish maqsadlari haftaligi o‘tkaziladi, - dedi senator Narimon
Umarov. Haftalik doirasida turkum davra suhbatlari o‘tkazilib, ularda O‘zbekiston
tomonidan qabul qilingan har bitta maqsad, ya’ni 16 ta maqsad, shu jumladan, 125
ta vazifa bo‘yicha olib borilayotgan islohotlar, mavjud muammolar muhokama
qilinadi. Ushbu haftalik har bitta maqsad va vazifalar bo‘yicha oldimizda turgan
muhim masalalarni muhokama qilish, mavjud muammolarni tanqidiy ko‘rib
25

chiqish, va eng asosiysi, tezkor va istiqbolda hal etilishi lozim bo‘lgan muhim
masalalar bo‘yicha takliflarni ishlab chiqishda yaxshi muloqot maydoni bo‘ladi.
Ushbu haftalik 23-24-iyun kunlari Buxoro shahrida Barqaror rivojlanish
maqsadlariga erishishda parlamentlararo global hamkorlik mavzusida xalqaro
forum o‘tkazish bilan yakunlanadi. Parlamentlararo ittifoq Bosh kotibi ushbu
forumda ishtirok etishga juda katta ishtiyoq bildirib, mamlakatimizga ilk marotaba
tashrif buyurmoqda. Bularning barchasi xalqaro hamjamiyatning O‘zbekistonga
bo‘lgan, davlatimiz rahbari tomonidan olib borilayotgan islohotlarga bo‘lgan
qiziqishini orttirmoqda. Umuman olganda, barqaror rivojlanish sohasida
mamlakatimizda erishilgan yutuqlar hamda tashabbuslar dunyo hamjamiyati bilan
muhokama qilinib, targ‘ib etiladi va shu orqali O‘zbekistonning xalqaro
maydondagi imiji mustahkamlanadi.
Barqaror rivojlanishga erishish ko'plab mamlakatlar va jamoalar uchun
muhim vazifa hisoblanadi. Biroq, bu jarayonda bir qancha to'siqlar mavjud.
Quyida asosiy to'siqlar hamda ularni bartaraf etish bo'yicha tavsiyalar keltirilgan:
Asosiy to'siqlar
1. “Iqtisodiy to'siqlar:”
- Resurslarning cheklanganligi.
- Qayta tiklanadigan energiya manbalariga o'tishdagi qiyinchiliklar.
2. “Ijtimoiy to'siqlar:”
- Ta'lim va bilim etishmasligi.
- Gender tengsizligi va ijtimoiy adolatsizlik.
3. “Ekologik to'siqlar:”
- Tabiy resurslarning tugashi va ifloslanish.
- Iqlim o'zgarishi va uning ta'sirlari.
4. “Siyosiy to'siqlar:”
- Siyosiy barqarorsizlik.
- Rivojlanish strategiyalarining etishmasligi.
Bartaraf etish bo'yicha tavsiyalar
1. “Iqtisodiy strategiyalar:”
26

- Qayta tiklanadigan energiya manbalariga investitsiya qilish.
- Innovatsion texnologiyalarni tatbiq etish va ilmiy tadqiqotlarni qo'llab-
quvvatlash.
2. “Ijtimoiy siyosatlar:”
- Ta'lim tizimini takomillashtirish va barcha qatlamlarga erkin kirishni
ta'minlash.
- Gender tengligini ta'minlash va ijtimoiy adolatni mustahkamlash.
3. “Ekologik tashabbuslar:”
- Barqaror qishloq xo'jaligi va resurslardan oqilona foydalanishni
rivojlantirish.
- Iqlim o'zgarishiga qarshi kurashda xalqaro hamkorlikni kuchaytirish.
4. “Siyosiy takliflar:”
- Barqaror rivojlanish strategiyalarini ishlab chiqish va jamoatchilikni jalb
qilish.
- Ochiq va shaffof boshqaruv tizimlarini rivojlantirish.
Barqaror rivojlanishga erishish, zamonaviy jamiyatlarning eng muhim
maqsadlaridan biri hisoblanadi. Biroq, ushbu jarayonda iqtisodiy, ijtimoiy,
ekologik va siyosiy to'siqlar mavjud.
Umuman olganda, barqaror rivojlanish ko'p tomonlama yondashuvni talab
qilib, har bir mamlakatning o'ziga xos sharoitlariga mos ravishda strategiyalar
ishlab chiqishni taqozo etadi. Faqat bunday yondashuv bilan kelajak avlodlar
uchun barqaror va adolatli muhitni yaratish mumkin.Barqaror rivojlanishga
erishish uchun ko'p tomonlama yondashuv zarur. Har bir mamlakat o'zining
maxsus sharoitlari va ehtiyojlariga mos ravishda strategiyalar ishlab chiqishi lozim.
Faqatgina iqtisodiy, ijtimoiy, ekologik va siyosiy sohalarni birgalikda rivojlantirib,
barqaror kelajakni ta'minlash mumkin.
XULOSA
Barqaror rivojlanish tamoyillari bugungi kunda global va milliy darajada
iqtisodiy o‘sish, ijtimoiy barqarorlik va ekologik xavfsizlikni ta’minlashning
asosiy yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi. Ushbu tamoyillar jamiyatning uzoq
27

muddatli rivojlanishiga xizmat qilib, kelajak avlodlarning resurslarga bo‘lgan
ehtiyojlarini inobatga olgan holda hozirgi ehtiyojlarni qondirishni ta’minlaydi.
O‘zbekistonda barqaror rivojlanishni ta’minlash maqsadida qator islohotlar
amalga oshirilmoqda. Xususan:
Ekologik yo‘nalishda qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan foydalanish
bo‘yicha keng ko‘lamli loyihalar amalga oshirilib, "Yashil iqtisodiyot"
konsepsiyasi joriy etilmoqda. Masalan, quyosh va shamol energetikasiga
investitsiyalar jalb qilinmoqda. Ijtimoiy sohada kambag‘allikni qisqartirish, sifatli
ta’limni ta’minlash va gender tenglikni oshirish bo‘yicha qadamlar tashlanmoqda.
Aholining ijtimoiy himoyasini kuchaytirishga qaratilgan dasturlar amalga
oshirilmoqda. Iqtisodiy sohada tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash, raqamli
texnologiyalarni rivojlantirish va xalqaro savdoni rag‘batlantirish orqali iqtisodiy
barqarorlik ta’minlanmoqda.
Kelgusidagi ustuvor yo‘nalishlar quyidagilardan iborat:
1. Ekologik muvozanatni saqlash: Atrof-muhitni muhofaza qilishga
qaratilgan chora-tadbirlarni kuchaytirish, uglerod chiqindilarini kamaytirish va
"yashil" texnologiyalarni keng joriy etish.
2. Ijtimoiy tenglikni ta’minlash: Kambag‘allikni kamaytirish, sog‘liqni
saqlash va ta’lim sifatini oshirish, shuningdek, barcha fuqarolar uchun teng
imkoniyatlar yaratish.
3. Innovatsion rivojlanish: Raqamli texnologiyalarni rivojlantirish va
iqtisodiyotning barcha sohalariga zamonaviy texnologiyalarni joriy etish.
4. Xalqaro hamkorlikni mustahkamlash: Barqaror rivojlanish bo‘yicha
xalqaro tajribalardan foydalanish va global loyihalarda ishtirok etish.
Barqaror rivojlanish tamoyillari hozirgi zamon taraqqiyotining ajralmas
qismi bo‘lib, iqtisodiy o‘sish, ijtimoiy barqarorlik va ekologik muvozanatni
ta’minlashni o‘z ichiga oladi. Ushbu tamoyillar insoniyatning kelajak avlodlari
uchun resurslarni tejash, atrof-muhitni asrash va ijtimoiy adolatni ta’minlashga
qaratilgan.
28

O‘zbekiston Respublikasi barqaror rivojlanish yo‘lida muhim islohotlarni
amalga oshirib, quyidagi yutuqlarga erishmoqda:
Atrof-muhitni muhofaza qilish va qayta tiklanuvchi energiya manbalarini
rivojlantirish orqali ekologik xavfsizlik ta’minlanmoqda. Kambag‘allikni
qisqartirish va ijtimoiy himoyani kuchaytirish bo‘yicha dasturlar aholini qo‘llab-
quvvatlashga qaratilgan. Yangi texnologiyalarni joriy etish va tadbirkorlikni
rivojlantirish iqtisodiy o‘sishga zamin yaratmoqda. Kelgusida barqaror rivojlanish
yo‘lida quyidagi ustuvor yo‘nalishlar muhim ahamiyat kasb etadi:
1. Ekologik barqarorlikni oshirish: Uglerod chiqindilarini kamaytirish,
bioxilma-xillikni asrash va yashil energiya tarmoqlarini kengaytirish.
2. Ijtimoiy islohotlarni davom ettirish: Sifatli ta’lim va sog‘liqni saqlash
tizimini takomillashtirish, gender tenglikni ta’minlash va ijtimoiy adolatni
mustahkamlash.
3. Innovatsiyalarni rivojlantirish: Ilm-fan va texnologiyalarni qo‘llab-
quvvatlash orqali raqobatbardosh iqtisodiyotni shakllantirish.
4. Xalqaro hamkorlikni kengaytirish: Barqaror rivojlanish bo‘yicha xalqaro
tajribalarni o‘zlashtirish va global tashabbuslarda faol ishtirok etish.
Barqaror rivojlanish faqat hukumat va tashkilotlarning sa’y-harakatlari bilan
emas, balki har bir insonning ongli yondashuvi orqali ham amalga oshadi. Shu
boisdan, ushbu tamoyillarni hayotga tatbiq etish jamiyatning umumiy maqsadi
bo‘lishi kerak. O‘zbekiston bu yo‘nalishda ijobiy natijalarga erishayotgan bo‘lsa-
da, yanada kengroq islohotlar va yangi yondashuvlar orqali rivojlanishning yangi
bosqichlariga chiqishi mumkin.
Xulosa qilib aytganda, barqaror rivojlanish tamoyillari jamiyatning barqaror
kelajagini ta’minlashda hal qiluvchi ahamiyatga ega. O‘zbekiston ushbu
tamoyillarni amalga oshirishda muhim qadamlar tashlamoqda, biroq kelajakda
yanada keng ko‘lamli islohotlarni amalga oshirish orqali barqaror rivojlanishning
yangi cho‘qqilariga erishishi mumkin.
29

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI:
1. Xolbekov A. Barqaror rivojlanish: Nazariy asoslar va amaliyot. Toshkent:
O‘zbekiston Milliy Ensiklopediyasi, 2020. 25–30-betlar.
2. Karimov I.A. O‘zbekiston XXI asr bo‘sag‘asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik
shartlari va taraqqiyot kafolatlari. Toshkent: O‘zbekiston, 1997. 112–118-betlar.
3. Nazarov R. Atrof-muhitni muhofaza qilish va barqaror rivojlanish. Toshkent:
Yangi asr avlodi, 2018. 50–55-betlar.
4. United Nations. Transforming Our World: The 2030 Agenda for Sustainable
Development. New York: UN Publications, 2015. 10–15-betlar.
5. Sachs J.D. The Age of Sustainable Development. New York: Columbia
University Press, 2015. 30–40-betlar.
6. Daly H.E. Ecological Economics and Sustainable Development. Northampton:
Edward Elgar Publishing, 2007. 65–72-betlar.
7. Barbier E.B. A Global Green New Deal. Cambridge: Cambridge University
Press, 2010. 25–30-betlar.
8. Aliev B. O‘zbekistonda iqtisodiy islohotlar va barqaror rivojlanish. Toshkent:
Sharq, 2021. 85–92-betlar.
9. Brown L.R. Plan B: Rescuing a Planet under Stress and a Civilization in
Trouble. New York: W.W. Norton & Company, 2003. 50–60-betlar.
10. Stiglitz J.E. Globalization and Its Discontents. New York: W.W. Norton &
Company, 2002. 105–110-betlar.
11. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti. Yashil iqtisodiyotga o‘tish konsepsiyasi.
Toshkent: Prezident Matbuot Xizmati, 2019. 18–22-betlar.
12. Meadows D.H. The Limits to Growth. New York: Universe Books, 1972. 15–
20-betlar.
13. Munir O. Ijtimoiy barqarorlik va rivojlanish. Toshkent: Fan va texnologiya,
2017. 55–60-betlar.
14. BMT Taraqqiyot Dasturi. O‘zbekiston uchun Barqaror rivojlanish maqsadlari.
Toshkent: UNDP Publications, 2020. 30–35-betlar.
30

15. Pearce D.W. Blueprint for a Green Economy. London: Earthscan Publications,
1989. 45–50-betlar.
16.https://sdgs.un.org
17.https://president.uz/uz
18. https://www.uz.undp.org
31

Barqaror rivojlanishning hozirgi davrdagi rivoji

Sotib olish