Информация о документе

Цена 19900UZS
Размер 51.3KB
Покупки 0
Дата загрузки 08 Декабрь 2024
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Педагогика

Продавец

Bahrom

Дата регистрации 05 Декабрь 2024

228 Продаж

Boshlangʻich sinf matematikalarda darslarida didaktik oʻyinlaran foydalanish metodikasi

Купить
KURS ISHI BOSHLANG ICH SINF MATEMATIKALARDA DARSLARIDAʻ DIDAKTIK O YINLARAN FOYDALANISH METODIKASI ʻ REJA : KIRISH I. BOB. BOSHLANG’ICH SINF DARSLARIDA O YIN VA DIDAKTIK ʻ O YINLARDAN FOYDALANISHNING NAZARIY-PEDAGOGIK ASOSLARI. ʻ 1.1.Boshlang’ich sinf darslarida didaktik o yinlarning ahamiyati ʻ 1.2. Darsdan tashqari vaziyatlarda o tkaziladigan didaktik o yinlar mazmuni ʻ ʻ 1.3.Didaktik o yinlar ta’lim metodi sifatida ʻ II.BOB. BOSHLANG ICH SINF MATEMATIKA DARSLARIDA DIDAKTIK ʻ O YINLARDAN FOYDALANISH YO LLARI ʻ ʻ 2.1 Boshlang ich sinf matematika darslarida didaktik o yinlardan foydalanish ʻ ʻ usullari 2.2. Darsda didaktik o yinlardan foydalanish ʻ XULOSA FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR KIRISH “Yoshlarimizning ma`naviy salohiyatga ega bo lib, dunyo miqyosida o zʻ ʻ tengdoshlariga hech qaysi sohada bo sh kelmaydigan insonlar bo lib kamol topishi, ʻ ʻ mustaqil fikrlaydigan, yuksak intellektual va baxtli bo lishi uchun davlatimizning ʻ va jamiyatimizning bor kuch va imkoniyatlarini safarbar etamiz” Sh.M.Mirziyoyev. O zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021-yil 19-martdagi “Matematika ʻ sohasidagi ta’lim sifatini oshirish va ilmiy tadqiqotlarni rivojlantirish chora- tadbirlari to g‘risida” gi PQ-5032-son qarorida matematika faniga alohida e’tibor ʻ qaratilgan bo lib, bugungi kunda ta’lim muassasalarida matematika fanini o qitish ʻ ʻ sifatini oshirish, ta’lim jarayoniga zamonaviy o qitish uslublarini joriy qilish, ʻ iqtidorli o quvchilarni saralash, mehnat bozoriga raqobatbardosh mutaxassislarni ʻ tayyorlash, ilmiy tadqiqot va innovatsiyalarni rivojlantirish hamda amaliy natijadorlikka yo naltirishga katta e’tibor qaratilmoqda. ʻ Shu bilan birga, sohada yechimini topmagan qator masalalar matematika sohasidagi ta’lim sifati va ilmiy tadqiqot samaradorligini oshirishga qaratilgan chora-tadbirlarni amalga oshirish zaruratini ko rsatmoqda. ʻ Mavzuning dolzarbligi: O zbekiston Respublikasida shakllangan uzluksiz ʻ ta’lim tizimi barkamol shaxs va malakali mutaxassisni tayyorlash jarayonining samarali tashkil etilishini ta’minlashga xizmat qiladi. Uzluksiz ta’lim tizimi doirasida faoliyat olib boruvchi ta’lim muassasalari ilg’or, demokratik hamda insonparvar g’oyalarga tayangan, hamda yangicha mazmunga ega bulgan ta’lim jarayonini tashkil etishda muhim o rin tutadi. Uzluksiz ta’lim tizimini ʻ shakllantirish, shuningdek, tag’lim mazmunini yangilash ta’lim sohasida olib borilayotgan islohotlarning bosh g’oyasi sanaladi. «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»da ta’kidlanganidek, ta’limning yangi tizimi va mazmunini shakllantirish uchun «ilg’or texnologiyalarni hamda o quv- ʻ tarbiyaviy jarayonning didaktik ta’minotini yaratish» talab etiladi. Bu muhim vazifaning ijobiy hal etilishi ta’lim jarayonini tashkil etishga nisbatan yangicha yondashuvni taqozo qiladi. O zbekiston Respublikasining mustaqilligi sharoitidaʻ uzluksiz ta’lim tizimining barcha bosqichlarida ta’lim jarayonining samaradorligini oshirishga xizmat qiluvchi omillarni izlab topish, bu borada eng maqbul omil deb topilgan yangi pedagogik texnologiyalarni umumiy o rta ta’lim kasb-hunar ʻ kollejlari, akademik litseylari va oliy o quv yurti faoliyatlariga tatbiq etish borasida ʻ amaliy harakatlarni olib borish maqsadga muvofiq deb hisoblanmoqda. Ushbu nazariy xulosaning amaliy tadbiqi sifatida bir qator tadqiqot ishlari amalga oshirilmoqda. Ta’lim jarayoniga yangi pedagogik texnologiyalarni tatbiq etish borasida umumiy o rta ta’lim tizimida ham izlanisharning tashkil etilayotganligi ʻ alohida e’tiborga molikdir. Zero, oliy ta’lim tizimi ijtimoiy zaruriyat sifatida namoyon bo layotgan malakali mutaxassisni tarbiyalash jarayonida o ziga xos ʻ ʻ o rin tutadi. Umumiy o rta ta’lim kasb-hunar kollejlari, akademik litsey va oliy ʻ ʻ o quv yurtlarida turli o nalishlarda malakali kadrlarni tayyorlash davrning o ta ʻ ʻ ʻ muhim talabi bo lib, bu borada barcha imkoniyatlarni ishga solish alohida ʻ dolzarblik kasb etadi. Oliy ta’lim mazmunini yangilash jarayonida bo lajak mutaxassislarning ʻ umumiy mehnat va kasbiy ko nikma hamda malakalarga ega bo lishlarini ʻ ʻ ta’minlash masalasining samarali hal etilishiga alohida ahamiyat qaratilishi zarur. Bozor iqtisodiyotiga o tish sharoitida o qituvchilarning mehnat bozoriga ʻ ʻ moslashuvini ta’minlash alohida ahamiyat kasb etmoqda. Shu o rinda alohida ʻ ta’kidlash joizki, oliy ta’lim muassasalarida bo lajak mutaxassislarni tayyorlash ʻ jarayoni talabalarda zaruriy ishlab chiqarish iqtisodiy mazmunga ega faoliyat, ko nikma va malakalari sifatini shakllantirishga e’tiborni qaratish talab etiladi. ʻ Biroq, ta’lim jarayonlarini takomillashtirishga qo yilayotgan yangi, yanada ʻ yuqoriroq talablar, shuningdek, talabalarning kasbiy ko nikma va malakalarini, ʻ yangi pedagogik texnologiyalarni rivojlantirish bilan yangicha fikrlovchi mutaxassisni shakllantirish imkonini beruvchi sharoitlarning ishlab chiqilmaganligi o rtasida ob’ektiv qarama-qarshilik mavjud. ʻ Har tomonlama barkamol insonni shakllantirish bugungi jamiyatimiz oldida turgan dolzarb masalalardan biri bo lib qolmoqda. Hozirgi maktab o rindiqlaridaʻ ʻ o tirgan yosh avlod ertaga bizning qo limizdan ishimizni oladigan, hayotimizni ʻ ʻ davom ettirib, o zidan keyingi avlodga yetkazuvchi vorislarimiz, O zbekiston ʻ ʻ buyuk kelajagining egalaridir! Shu sababli Prezidentimiz Islom Karimov butun mamlakatimiz diqqat e’tiborini barkamol avlod tarbiyasiga qaratmoqda. Ta’lim – tarbiya jarayoni sifati va samaradorligini oshirish kelgusi taraqqiyotimizning asosi ekanligi ma’lum. Bu haqda Prezidenttimizning quyidagi so zlari ibratlidir: ʻ “Shuni unutmasligimiz kerakki, kelajagimiz poydevori bilim dargohlarida yaratiladi, boshqacha aytganda, xalqimizning ertangi kuni qanday bo lishi ʻ farzandlarimizning bugun qanday ta’lim va tarbiya olishiga bog’liq. Buning uchun har qaysi ota –ona, ustoz va murabbiy har bir bola timsolida avvalo shaxsni ko rishi zarur. Ana shu oddiy talabdan kelib chiqqan holda, ʻ farzandlarimizni mustaqil va keng fikrlash qobiliyatiga ega bo lgan, ongli ʻ yashaydigan komil insonlar etib voyaga yetkazish – ta’lim-tarbiya sohasining asosiy maqsadi va vazifasi bo lishi lozim, deb qabul qilishimiz kerak. Bu esa ʻ ta’lim va tarbiya ishini uyg’un holda olib borishni talab etadi” Ta’lim jarayoniga pedagogik texnologiyalarni olib kirish “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”ning ikkinchi bosqich vazifalaridan biridir. Ta’lim – kelajakdagi muvaffaqiyatlar kaliti ekan, uning mahsuli sifatida bugungi o quvchi ʻ kelajakda huquqiy-demokratik jamiyat a’zosi sifatida bu jamiyat hayotida to laqonli ishtirok eta olishi, zamonning bozor iqtisodiyoti qo yayotgan talablariga ʻ ʻ to la javob bera olishi kerak. Axborot oqimi keskin ortgan,turli yangiliklar ʻ hayotimizga shitob bilan kirib kelayotgan davrda mustaqil tanqidiy fikrlash ko nikmalariga ega bo lgan,yangilikni o rganishga doim tayyor bo lgan, ʻ ʻ ʻ ʻ hamkorlikdan cho chimaydigan , muloqotga erkin kirisha oladigan shaxsni ʻ tarbiyalash ta’lim-tarbiya jarayonining asosiy maqsadi bo lishi kerak va bu borada ʻ ta’limda yangi texnologiyalarning qo llanishiga yo l ochilishi maqsadga erishish ʻ ʻ yo lidagi to g’ri qadamdir. Hozirgi kunda yangi texnologiya elementi bo lganʻ ʻ ʻ interfaol usullardan keng foydalanilmoqda. Boshlang’ich sinfda o yin va didaktik o yinlardan ilg’or pedagogik ʻ ʻ texnologiyadan foydalanib dars o tilsa, o qitish jarayoni takomillashadi. Kurs ishi ʻ ʻ dolzarbligi ana shu bilan asoslanadi. Kurs ishining maqsadi. Boshlang’ich sinf darslarida didaktik o yinlarning ʻ ahamiyati , darsdan tashqari vaziyatlarda o tkaziladigan didaktik o yinlar ʻ ʻ mazmuni, didaktik o yinlar ta’lim metodi sifatida,boshlang ich sinf matematika ʻ ʻ darslarida didaktik o yinlardan foydalanish usullari ,darsda didaktik o yinlardan ʻ ʻ foydalanish. Kurs ishining vazifalari. Boshlang’ich sinf darslarida o yin va didaktik ʻ o yinlardan foydalanishning nazariy-pedagogik asoslari. ʻ Boshlang’ich sinf darslarida didaktik o yinlarning ahamiyati. ʻ Darsdan tashqari vaziyatlarda o tkaziladigan didaktik o yinlar mazmuni. ʻ ʻ Didaktik o yinlar ta’lim metodi sifatida. ʻ Boshlang ich sinf matematika darslarida didaktik o yinlardan foydalanish ʻ ʻ usullari. Darsda didaktik o yinlardan foydalanish. ʻ Kurs ishining predmeti. Mavzuga oid bir nechta adabiyotlardan ma’lumotlar to plash, tahlil qilish va misollarga tadbiq qilishdan iborat. ʻ Kurs ishining obekti. “BOSHLANG ICH SINF MATEMATIKA ʻ DARSLARIDA DIDAKTIK O YINLARAN FOYDALANISH METODIKASI “ ʻ mavzusini o rganish va ʻ Tahlil qilish. Kurs ishining tuzilmasi: Ushbu kurs ishi kirish, 2 ta bob, xulosa va foydalanilgan adabiyotlardan iborat. I bob. Boshlang’ich sinf darslarida o yin va didaktik o yinlardanʻ ʻ foydalanishning nazariy-pedagogik asoslari 1.1. Boshlang’ich sinf darslarida didaktik o yinlarning ʻ ahamiyati. Bola hayotida bog chadan so ng maktabning dastlabki davrlari muhim o rin ʻ ʻ ʻ tutadi. Shu bois boshlang ich ta’lim davri ta’lim jarayonidagi eng mas`uliyatli ʻ davrdir. Bu paytda bolaning savodi chiqishi bilan birga, uning dunyoqarashi shakllanadi, tafakkur qilish malakasi rivojlanadi. Bolaning o quv faoliyatini rivojlantirishda turli o yinlardan foydalanish ʻ ʻ katta ahamiyat kasb etadi. Bolalar o yin orqali o z bilimlarini ʻ ʻ mukammallashtiradilar va uni chuqur o zlashtiradilar. Shu jihatdan qaraganda, ʻ ta’lim jarayonida qo llanadigan didaktik o yinlarning ro li beqiyosdir. Didaktik ʻ ʻ ʻ o yinlar ta’lim jarayoni samaradorligini oshiradi, ta’lim jarayonida o quvchilar ʻ ʻ faolligini, o qish motivlarini rivojlantiradi. O qish motivlari ta’lim jarayonini ʻ ʻ pedagogik texnologiyalar asosida tashkil etishda ham muhim o rin tutadi. Didaktik ʻ oyinlar boshlang ich sinflarda ta’ ʻ limning samarali bo lishiga o quvchilarning ʻ ʻ o quv-bilish faoliyatini muvaffaqiyatli boshqarishga ham katta yordam beradi, ʻ ya’ni didaktik o yinlar vositasida nazariy bilimlar oson egallanadi, o quv ʻ ʻ chilarning bilim olishga qiziqishlari ortadi.Didaktik o yinlar nafaqat boshlang ich sinflarda, ʻ ʻ balki ta’limning keyingi bosqichlarida ham o quvchilarning bilimga bo lgan ʻ ʻ ishtiyoqlari rivojiga katta turtki bo lishi mumkin. Ayniqsa qiyin o zlashtiruvchi ʻ ʻ o quvchilarning bilish imkoniyatlarini oshirishga bunday oyinlar samarali ta’sir ʻ ko rsatadi.«Hammamizga juda yaxshi malumki, boshlang’ich sinflardagi barcha ʻ fanlar bola qalbining oppoq daftari» ga yani bosh miya yarim sharlar po stlog’iga ʻ o chmas iz bo lib yozilib qoladi» ( O tkir Hoshimov. ). Mustaqil O zbekistonning ʻ ʻ ʻ ʻ kelajagi ko p jihatdan barkamol, intellektual salohiyatli avlod va unga talim –ʻ tarbiya berish sifatiga bog’liq.O zbekiston Respublikasida yosh avlodning bilish ʻ faoliyatini shakllantirish va uzluksiz rivojlantirib borishning maqsad-vazifalari, mazmuni va metodlarini o rganib borish, ilmiy pedagogik asoslarga tayangan ʻ holda olib borilishi, muammoning yeshilishi, o quvchilarning ijodiy fikrlashi, ʻ ularda bilimni egallash faolligi, mustaqil bilish faoliyatini shakllantirish masalalariga bog liq. Bunda kichik yoshdagi maktab o quvchilari bilan ularning ʻ ʻ bilish faoliyatini rivojlantirib borish, amaliy ko nikma hosil etish vazifalari ʻ bugungi kunning dolzarb masalalaridan biri bo lib hisoblanadi. Boshlang’ish ʻ sinflarda o quvchilarning bilish faoliyatini shakllantirib, rivojlantirib borishda ʻ o qituvchilarimiz ta’limning innovatsion texnologiyalaridan foydalanib, o z ʻ ʻ darslarini qiziqarli etib tashkillashtirib o tishlari zarur. Yosh avlodning shakllanish ʻ jarayonini ularning aqliy rivojlanishi, tarbiyalanganlik darajasi va tafakkur qobiliyatini bilmasdan turib, ta’ lim- tarbiya jarayonini samarali tashkil etish mushkul. «Abdulla Avloniy`» Agar pedagogika insonni har tomonlama tarbiyalashni hohlar ekan, unda insonni har tomonlama o rganishi zarur» - deb bejiz aytmagan. ʻ O yinlar ta’limning ko rgazmaliligini, o qituvchining nutqini va bolalar harakatini ʻ ʻ ʻ o z ichiga oladi, buning natijasida idrokda (ko rish, eshitish, teri sezgisi ʻ ʻ belgilarida) birlik tug iladi. Bu esa o qituvchining aytganlarini bolalarning o ylab ʻ ʻ ʻ olishiga va o sha aytilganlarni ifodalab berishlariga, ya’ni didaktik o yinlar ʻ ʻ qoidalarini o quvchilarning o zlari bajarishlariga imkon beradi.O yinlar bolaning ʻ ʻ ʻ his-tuyg usiga ta’sir etib, unda o qishga ijobiy munosabat va qiziqish xislatini ʻ ʻ tarkib toptiradi. Bolalar o yinni zo r mamnuniyat bilan ijro etadi. O yin ʻ ʻ ʻ boshlanishini esa sabrsizlik bilan kutadilar, ularning ongida beixtiyor ertangi o quv ʻ kunining quvonchli manzarasi gavdalanadi. Har bir o yinda ko pchilik bolalar yoki butun bir sinf o quvchilari ishtirok ʻ ʻ ʻ qiladi. Masalan, «Doiraviy misollar» o yinida hamma bolalar masala yechadi, ʻ «Zanjircha»da 10, «Do koncha»da 8—12 bola, «Narvoncha» da esa qariyb hammaʻ o quvchilar masala yechadilar va hokazo. ʻ Bundan tashqari, o yin jarayonida hatto bolalardan ba’zi birlari bevosita ʻ ishtirok etmasa ham, ular o yinda imo -ishoralar vositasida bevosita qatnashadilar. ʻ Masalan, ko zlarini yumib, kim necha marta taqillatganini tinglaydilar, «Eng ʻ yaxshi hisobchi», «Kim aniqroq va tezroq» kabi o yinlarda o z o rtoqlarining ʻ ʻ ʻ misolni qanchalik to g ri-noto g ri yechayotganlarini kuzatib boradilar. ʻ ʻ ʻ ʻ Bu esa o qituvchiga o quvchilar faoliyatiga individual munosabatda bo lish ʻ ʻ ʻ imkonini beradi. Biz bilamizki, bolalar o qishning o zidagina o smaydilar, balki ular o yin ʻ ʻ ʻ ʻ jarayonida ham hamjihat bo lishga, hayotni bilishga o rganadilar. ʻ ʻ Bu o yinlarda bolalarning o z-o zlarini boshqara, tuta bilishga ʻ ʻ ʻ o rganishlarini ta’kidlab o tish lozim. Bu o yinlar bolalarni intizomli qiladi. ʻ ʻ ʻ 1.2. Darsdan tashqari vaziyatlarda o tkaziladigan didaktik ʻ o yinlar mazmuni. ʻ Bolalarga o yinni o rgatishdan muayyan ta’limiy maqsad nazarda tutiladi. ʻ ʻ O yinning eng muhim ahamiyati ham ana shundadir. O yin o tkazilish shakllari va ʻ ʻ ʻ usullari bilan ta’limning boshqa turlaridan farq qiladi. Didaktik o yinlar o yin usullarini cheksiz takrorlash va o zgartirish, o yinga ʻ ʻ ʻ ʻ turli narsalar kiritish imkonini beradi. Masalan, biz «Jimjitlik» o yinining 5—7 ʻ xilini butun sinf bilan hamda ayrim bolalar bilan 10 martadan ko proq takrorlab ʻ o tkazdik; «Nima o zgardi?» tipidagi o yin 5 xil turli ko rsatmali material bilan ʻ ʻ ʻ ʻ o tkazildi va hokazo. Natijada o yin malakalarining bir xilda va mustahkam ʻ ʻ bo lishiga hamda o yinning har bir qoidasini tinglay bilish va unga rioya ʻ ʻ qilinishiga erishish imkonini berdi. Didaktik o yinlar o zining shakli jihatidan ʻ ʻ asosan bog’chada o ynaladigan ijodiy o yinlardan ham, o qituvchi o zi hikoya ʻ ʻ ʻ ʻ qilib berish yo li bilan tushuntiradigan va o quvchilarni birma-bir so rab chiqish ʻ ʻ ʻ natijasida mustahkamlanadigan o yinlardan ham har tamonlama farq qiladi. ʻ Didaktik o yinlar o qitish vazifasiga xizmat qiladi va qiziqarli, maroqli, tushunarliʻ ʻ darajada olib boriladi. Bolalar g’olib chiqish maqsadida jonu dili bilan mashq qiladilar, berilgan har bir topshiriqni albatta bajarishga odatlanib qoladilar, natijada ularda didaktik topshiriqlarni bajarishga bo lgan qiziqish orta boradi. Didaktik ʻ o yinlar har bir darsning maqsadini, har bir mashqning maqsad va vazifalarini ʻ yaxshiroq tushunib olishga yordam beradi. Didaktik o yinlar ta’limning ko rgazmaliligini, o qituvchining nutqini va ʻ ʻ ʻ bolalar harakatini o z ichiga oladi, buning natijasida idrokda (ko rish, eshitish, teri ʻ ʻ sezgisi belgilarida) birlik tug’iladi. Bu esa o qituvchining aytganlarini bolalarning ʻ o ylab olishiga va o sha aytilganlarni ifodalab berishlariga, ya’ni didaktik o yinlar ʻ ʻ ʻ qoidalarini o quvchilarning o zlari bajarishlariga imkon beradi. Didaktik ʻ ʻ o yinlarning bo tarzda tuzilish xususiyatlari o quvchilar faoliyatini tahlil qilish ʻ ʻ ʻ imkoniyatini beradi. Shuning uchun ham barcha bolalar o yin vaqtida qiziqish ʻ bilan harakat qiladilar. Didaktik o yinlar bolaning his-tuyg’usiga ta’sir etib, unda o qishga ijobiy ʻ ʻ munosabat va qiziqish xislatini tarkib toptiradi. Bolalar o yinni zo r mamnuniyat ʻ ʻ bilan ijro etadi. O yin boshlanishini esa sabrsizlik bilan kutadilar, ularning ongida ʻ beixtiyor ertangi o quv kunining quvonchli manzarasi gavdalanadi. ʻ Har bir didaktik o yinda ko pchilik bolalar yoki butun bir sinf o quvchilari ʻ ʻ ʻ ishtirok qiladi. Masalan, «Doiraviy misollar» o yinida hamma bolalar masala ʻ yechadi, «Zanjircha»da 10, «Do koncha»da 8—12 bola, «Narvoncha» da esa ʻ qariyb hamma o quvchilar masala yechadilar va hokazo. ʻ Bundan tashqari, o yin jarayonida hatto bolalardan ba’zi birlari bevosita ʻ ishtirok etmasa ham, ular o yinda imo -ishoralar vositasida bevosita qatnashadilar. ʻ Masalan, ko zlarini yumib, kim necha marta taqillatganini tinglaydilar, «Eng ʻ yaxshi hisobchi», «Kim aniqroq va tezroq» kabi o yinlarda o z o rtoqlarining ʻ ʻ ʻ misolni qanchalik to g’ri-noto g’ri yechayotganlarini kuzatib boradilar. ʻ ʻ Bu esa o qituvchiga o quvchilar faoliyatiga individual munosabatda bo lishʻ ʻ ʻ imkonini beradi. Biz bilamizki, bolalar o qishning o zidagina o smaydilar, balki ular o yin ʻ ʻ ʻ ʻ jarayonida ham hamjihat bo lishga, hayotni bilishga o rganadilar. ʻ ʻ Bu o yinlarda bolalarning o z-o zlarini boshqara, tuta bilishga ʻ ʻ ʻ o rganishlarini ta’kidlab o tish lozim. Bu o yinlar bolalarni intizomli qiladi. ʻ ʻ ʻ Didaktik o yinlarning tarbiyaviy ahamiyati nimalardan iborat? ʻ Tajriba shuni ko rsatadiki, didaktik o yinlar hamjihatlik va intizomlilikni ʻ ʻ tarbiyalashga yordam beradi, chunki har bir o yin g’alaba qozonishga intilish bilan ʻ bog’liq bo lib, o yin shartlari va qoidalariga qat’iy va izchil rioya qilishni talab ʻ ʻ etadi. «Kim aniqroq va tezroq», «Bo sh kelma», «Eng yaxshi hisobchi», ʻ «Ko rganni eslab qolish diktanti» singari o yinlarni o tkazish paytida o quvchilar ʻ ʻ ʻ ʻ sinf xonasida jimjitlik bo lishiga o quvchilarning o zlarini tuta bilishlariga, ʻ ʻ ʻ partadan tovush chiqarmay turib, oyoq uchida doskaga chiqa olishlariga, joylariga osoyishtalik bilan qaytib kelib o tirishlariga, tovushlarni diqqat bilan ʻ tinglashlariga, raqamlarga zehn bilan qarashlariga erishadilar. 1.3.Didaktik o yinlar ta’lim metodi sifatida. ʻ Ta’lim va o qitish mazmunining nazariy masalalarini, uning shakli va ʻ uslublarini pedagogikaning bir qismi bo lgan didaktika o rganadi.Umuman ʻ ʻ pedagogika singari didaktika hm rivojlanadi. Uning rivorlanishiga Yan Amos Kamenskiy hissa qo shdi. Uning “Buyuk didaktika” asari o qitishni rivojlanishiga ʻ ʻ katta ta’sir ko rsatdi. ʻ Boshlang ich ta’lim didaktikaning asoslari Shvetsariya pedagogi ʻ I.G.Pestolotsi asarlarida ishlab chiqilgan. Bulardan tashqari rus didaktikasining atoqli namoyondasi K.D.Ushinskiy bo lgan. U ham o qitish masalalarini chuqur ʻ ʻ psixologik asosini yaratdi. O zbek xalqi orasida ham H.H.Niyoziy, A.Avloniy kabi ʻ pedagoglar yetishib chiqdi.Ular ham o zbek xalq maktablarini ochish, ʻ o quvchilarga darsliklar yozish kabi ishlarni davom ettirdilar.Didaktikaga ʻ asoslangan holda biz o quvchilarga bilim beramiz. Ta’lim jarayonida turliʻ usullardan foydalanamiz. Dars turini to g ri va muvaffaqiyatli o tish uslubini ham ʻ ʻ ʻ to g ri tanlasak dars yaxshi natija beradi. Har bir darsni ko rgazmali va texnika ʻ ʻ ʻ vositalari bilan o tkazish joizdir. Shundagina dars bilimga boy o tadi. O qituvchi ʻ ʻ ʻ izlanuvchan bo lishi, darslarni rang-barang usulda o tishi kerak.Dars qiziqarli ʻ ʻ o tishi uchun faqat ko rgazma qurollardan foydalanib qolmay, o yin ʻ ʻ ʻ elementlaridan, dars davomida harakatli daqiqalardan foydalanish lozim.O yin ʻ elementlaridan nafaqat darsda, balki darsdan tashqari ishlarda konferensiya darslarida foydalanish mumkin. Bu albatta boshlang ich sinf o quvchilariga ʻ ʻ mo ljallangan. Ular bu yoshda o yinqaroq, tez zerikuvchan, diqqati tarqoq bo ladi. ʻ ʻ ʻ O yin orqali ularni darsga, mavzuga jalb qila olishimiz mumkin. ʻ Boshlang ich sinf o quvchilari yosh bo lgani uchun ularga sodda tilda ʻ ʻ ʻ tushunarli holda bilim berish va darslarda o yin elementlaridan foydalanish lozim. ʻ Bola hayotining asosiy qismi o yin bilan o tadi. O yinlar faqat didaktik vosita ʻ ʻ ʻ bo lmay, bola hayotining asosiy shaklidir. Shuning uchun biz o yinning nozik ʻ ʻ tomonlarini egallamay turib, o yin faoliyatini boshqarishini o rganmay turib ʻ ʻ oldimizda turgan mas’uliyatli vositalarni hal qila olmaymiz.Tilni o rganish ʻ o quvcilar zehni, aqli, ongi, madaniy darajasini oshiradi va tilni puxta o rganmay ʻ ʻ turib, boshqa fanlarni o zlashtirish qiyin. Chunki har bir predmetni ifodalash, ʻ bolaga o rgatish hamisha so zlar vositasida amalga oshadi.O yin orqali bola ʻ ʻ ʻ faoliyati mukammallashadi, ularni jismonan rivojlanishiga yordam beradi. O yin ʻ jarayonida qiyinchiliklarni, to siqlarni yengishga o rgatib boradi.O yin bolalar ʻ ʻ ʻ faoliyatining asosiy turi. Bola o yin orqali materiallarning ko rinishi, rangi, ʻ ʻ tuzilishi turli o simlik va hayvonot olamidagi o zgarishlarni anglaydilar.O yin- bu ʻ ʻ ʻ bolalar uchun o qish, mehnat qilish va tarbiya vositalaridir. Biroq, darsning asosiy ʻ qismini o yin darsiga aylantirib qo ymaslik lozim.Bola hayotining asosiy turi ʻ ʻ o yindir. “Bola uchun o yin voqelik”- deb yozgan edi K.D.Ushinskiy, binobarin, ʻ ʻ tevarak atrofdagi voqelikdir. U bolaga xususan tushunarli bo lgani uchun qiziqdir, ʻ o yin bolaga shuning uchun tushunarliki, unda qisman bolaning o zi yaratgan narsa ʻ ʻ bor. Bolalarning o yin faoliyati maktabgacha yoshda paydo bo lib, o zʻ ʻ ʻ taraqqiyotida oddiy taqlid qilishdan murakkab rolli o yinga qadar bo lgan yo lni ʻ ʻ ʻ bosib o tadi, bu o yin dastlab kishilarning predmetlar bilan bog liq faoliyatini, ʻ ʻ ʻ so ngra o ziga xos xususiyatlarni aks ettiradi.O yin o sib borayotgan bola ʻ ʻ ʻ ʻ organizmining zaruriy ehtiyojidir va u orqali bolalarda tashkilotchilik ko nikmalari ʻ tarbiyalanadi. Ammo o yin har qanday sharoitda ham o yindir. Shunday o yinlar ʻ ʻ ʻ ham borki, ular bolalarga mustaqillikni, oddiylikni, bir- biriga yordam berish hissini tarbiyalaydi.Yan Amos Kamenskiy Grammatik o yinlardan sistemali ʻ foydalanishning ahamiyati xususida gapirib, bunday deb yozgan edi: “Bola sog lom bo lishi uchun u doimiy harakatda bo lishi zarur, shundagina o yin ʻ ʻ ʻ ʻ qiziqarli o tadi. O yinga rahbarlik qilish va bolalarning hatti-harakatlarini doimo ʻ ʻ kuzatib turishi kerak. Chunki bolalar o yin jarayonida har tomonlama ʻ tarbiyalanadilar. Darsda didaktik o yinlardan foydalanish. ʻ II.BOB. BOSHLANG ICH SINF MATEMATIKA DARSLARIDA ʻ DIDAKTIK O YINLARDAN FOYDALANISH YO LLARI ʻ ʻ 2.1.Boshlang ich sinf matematika darslarida didaktik o yinlardan ʻ ʻ foydalanish usullari. O yin kichik maktab yoshidagi o quvchilar faoliyatida asosiy o rinni ʻ ʻ ʻ egallaydi. O quvchilarning yosh va psixologik xususiyatidan kelib chiqadigan ʻ bo lsak, o yin dunyoni va o zligini anglashda, qiziqishlarini qondirishda asosiy ʻ ʻ ʻ vosita hisoblanadi. Ta’limiy o yinlar bilimlarni o zlashtirish jarayonini yengillatish ʻ ʻ va o yin orqali bilim berish maqsadida yaratilgan. ʻ «Ta’limiy o yinlar o quvchilarni ijodiy faoliyat ko rsatishga, o rganilayotgan ʻ ʻ ʻ ʻ til hodisalarining mohiyatini anglab, mustaqil ravishda hukm va xulosalar chiqarishga, har bir o quvchiga o zligini namoyish etish va mulohazalarini erkin ʻ ʻ bayon etib, o z nuqtai nazarini himoya qilishga keng imkoniyat yaratadi. Tezkorlik,ʻ sezgirlik, topqirlik, qat’iylik, o quv qiyinchiliklarini mustaqil yengish kabi ʻ fazilatlarni tarkib toptirish, ko pincha, ta’limiy o yinlar orqali amalga oshiriladi» ʻ ʻ Ta’limiy o yinlar maktab o qituvchilari tomonidan ijod qilingan. Bu o yinlar ʻ ʻ ʻ maktab o quvchilariga mo ljallanadi. O yin orqali bola jamoani tushunadi. O zi ʻ ʻ ʻ ʻ bajarayotgan mashg ulotga nisbatan ongli munosabatda bo ladi. Har bir ʻ ʻ mashg ulot jarayonida ixtiyoriy diqqatini ishga soladi. O yinda ilg orlikka, g alaba ʻ ʻ ʻ ʻ qozonishga intiladi. Maktab bola hayotida juda muhim o rin tutadi. Shu davrda u ʻ atrof-muhit, jamiyat va kishilar mehnati, maktab-maorif haqidagi bilimlarni egallaydi. Kecha o yin bilan band bo lib, erkin faoliyat ko rsatib yurgan bolaning ʻ ʻ ʻ birdan maktabning ichki qonun-qoidalariga moslashishi, belgilangan tartib asosida mashg ulotlarga o z vaqtida qatnashishi oson kechmaydi. Shu tufayli kichik ʻ ʻ maktab yoshidagi bolalar o yin bilan bog liq darslarda juda faol qatnashadi. Biz ʻ ʻ o qituvchilar buni hisobga olib, darslarga o yin elementlarini kiritishimiz va undan ʻ ʻ ta’lim-tarbiyaviy maqsadlarda samarali foydalanishimiz lozim. Bugun maktabga ilk bor qadam qo ygan o quvchining kechagi mashg uloti o yin edi. Bolada ʻ ʻ ʻ ʻ boshlang ich sinflarda o rganiladigan materiallarni o zlashtirib olishga yordam ʻ ʻ ʻ beradigan epchillik, hozirjavoblik, voqealarni bir-biriga taqqoslash, sinchkovlik kabi ijobiy xislatlarning shakllanish davri bo ladi. Boshlang ich sinf o quvchilariga ʻ ʻ ʻ mo ljallangan bilimlarning o zlashtirib olinishiga erishish uchun ana shularga ʻ ʻ tayanish va uni parvarish qila borish lozim. Tasavvur qiling, o quvchi ma’lum amaliy va ruhiy tayyorgarlikdan keyin ʻ maktab o quvchisi bo ladi. Uning vazifasi o zgaradi. Bir kecha- kunduzda o rtacha ʻ ʻ ʻ ʻ 4 soat ta’lim oladi. Kechagi o yinqaroq bola bugun 40-45 daqiqa davomida ʻ diqqatini bir joyga joylab o qituvchi bilan muloqatda bo ladi. O quv axborotini ʻ ʻ ʻ qabul qiladi va idrok etadi. Ana shu vaqtda o qituvchi loqayd, mas’uliyatsizlik ʻ qilsa, uning bu holati ota-onalarning holati bilan hamohang bo lib qolsa, ota-ona ʻ ham yordam berishdan ojiz, nazorat qilishga “vaqti yo q” bo lsa, o sha o quvchilar ʻ ʻ ʻ ʻ bo sh o zlashtiruvchi, tartibsiz yomon o quvchilarga aylanadilar. O z kasbining ʻ ʻ ʻ ʻ mohir ustasi bo lgan fidokor o qituvchi ana shu paytda o quvchilarni qo lga oladi,ʻ ʻ ʻ ʻ ularning mehrini, ishonchini qozonadi: o quv mashg ulotlariga qiziqish uyg otadi. ʻ ʻ ʻ Chunki kichik maktab yoshidagi o quvchilar o yinlarni juda berilib bajaradi ʻ ʻ va o zi bajarayotgan ishidan katta qoniqish hosil qiladi. Dars jarayoniga o yin ʻ ʻ elementlarining kiritilishi bolaning kundalik hayotida orttirgan ko nikma va ʻ malakalarining ishga tushishi natijasida bola o zini juda yengil sezadi, erkin ʻ harakat qiladi, bir oz dam ham oladi. Ilg or o qituvchilar bolalarga bu ʻ ʻ xususiyatlaridan kelib chiquvchi darslarni tashkil qilib ana shu imkoniyatdan samarali foydalanadi. Natija, albatta yomon bo lmaydi. Negaki o quvchi qiziqish ʻ ʻ bilan ongli ravishda darslarga qatnashsa, mashqlarni bajarishga faol ishtirok etsa, berilayotgan bilimni to la o zlashtirib oladi. Keyingi darslarda o rganiladigan ʻ ʻ ʻ bilimlarni egallashda ham o quvchilarning imkoniyatlari hisobga olinmay, ʻ darslarni bir xil uyushtirish mashg ulotlarning zerikarli bo lishiga olib keladi. ʻ ʻ Bunday darslar o quvchilarda hech qanday qiziqish uyg otmaydi. Pirovardida bu ʻ ʻ o quvchilar faolligining susayishiga olib keladi. ʻ O yinga bir-ikki nafar bolaning faol qatnashishi bilan chegaralanib ʻ qolmaslik zarur. Unga o quvchilarning aksariyat qismi, iloji bo lsa hammasi faol ʻ ʻ qatnashishi kerak. Chunki o yin bolalarni jamoatchilik ruhida tarbiyalaydi. ʻ O yinlarni bolalar jamoa bo lib bajarar ekan, uning barcha a’zolari faol ʻ ʻ qatnashgandagina ko zlangan maqsadga erishish mumkin. Bu mashg ulotda barcha ʻ ʻ o quvchi bir maqsad yo lida harakat qiladi. Hamma g olib bo lishga intiladi. ʻ ʻ ʻ ʻ Bunday holat har bir o quvchining ma’suliyatini oshiradi. ʻ Javob berayotgan o quvchi o z guruhining ishonchini oqlashga harakat ʻ ʻ qiladi. Noto g ri javob bersa, bolalar oldida o zini noqulay sezadi, ayrim hollarda ʻ ʻ ʻ o zini-o zi koyiydi. Keyingi o yinlarga puxta hozirlik ko radi. Bunday ʻ ʻ ʻ ʻ mashg ulotlar bolalarni ko proq o qishga chorlaydi. G oliblik nashidasini ʻ ʻ ʻ ʻ birgalashib surishga undaydi. “Qo shningni top” o yini ʻ ʻ «Qo shningni top» o yinida birinchi sinf o quvchilari «O nlik» mavzusidagiʻ ʻ ʻ ʻ bir xonali sonlar ketma – ketligida har bir (1 va undan boshqa) sonning har ikkala qo shnisini topish bo yicha amaliy ishlarni bajaradilar. O qituvchi sonlar ʻ ʻ ʻ kassasidan biror (masalan, 5) sonni olib, o quvchilarga ko rsatib, o quvchilarga bu ʻ ʻ ʻ (5) sonining o ng va chap qo shnisi qanday sonlardan iborat bo lishini so rab, ʻ ʻ ʻ ʻ ularni topib, sonlar qatoriga qo yish kerakligini so raydi. Bu o yinni sinf ʻ ʻ ʻ o quvchilarining har biri bilan alohida yoki sinf o quvchilarini ikki guruhga bo lib ʻ ʻ ʻ xam o tkazishi mumkin. Bu o yindan ko zlangan asosiy ta’limiy maqsad, birinchi ʻ ʻ ʻ sinf o quvchilariga bir xonali sonlar xaqidagi tasavvurlarini mustaxkamlash va ʻ ularni o ngdan chapga va chapdan o ngga qarab sanash ko nikmalarini malakaga ʻ ʻ ʻ aylantirishdan iboratdir. “Do konda” o yini ʻ ʻ «Do konda» o yini ikkinchi sinf o quvchilari uchun mo ljallangan bo lib, ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ ularning «100 lik» ichida hisoblash ko nikma va malakalarini mustahkamlash ʻ ta’limiy va iqtisodiy tarbiyasini amalga oshirishga mo ljallangan didaktik o yindir. ʻ ʻ O yindan ko zlangan asosiy maqsad, ikkinchi sinf o quvchilari bilan 100 sonini ʻ ʻ ʻ tashkil etuvchilari haqida umumiy tushunchalarni aniq tanlab olingan sonlar misolida tanlash usullari bilan tanishtirishdan iborat. O yin davomida o quvchilar do kondan bir nechta o yinchoqlar sotib olishi ʻ ʻ ʻ ʻ va ularning jami bahosi 100 dan oshib ketmasligi kerak. Bu o yinning yechimi ʻ ko p bo lganligi uchun ham o yin yanada hayajonli va qiziqarli bo ladi. ʻ ʻ ʻ ʻ “O xshashlarini nomma-nom ayt” ʻ «O xshashlarini nomma-nom ayt», degan o yinda to rtinchi sinf o quvchilari ʻ ʻ ʻ ʻ tekis geometrik figuralar ichida o xshashlarini ajratib, ularning nomlarini aytish ʻ orqali geometrik figuralar haqidagi bilimlarning qanchalik to g’ri va mustahkam ʻ ekanligini ko rsatadilar. Masalan, stol ustidagi uchburchaklar, to rtburchaklar, ʻ ʻ doiralar, yarim doira aylanalar (yarim aylana), fazoviy figuralar va boshqa figuralar. O quvchilar masalan, bu turtburchaklar qanday rangda va qanday kattalikdaʻ bo lishidan qat’iy nazar, to rtburchak, deb atalishini va ularning har biri o z ʻ ʻ ʻ nomiga ega (kvadrat, rom, trapetsiya, parallelogramm, to g’ri to rtburchak), deb ʻ ʻ atalishini birgalikda topishadilar. O yin davomida bolalarning yuzidan tabassum ʻ arimaydi va xar biri faol qatnashadi. “Doiraviy misollar” o yini ʻ «Doiraviy misollar» o yinida hamma bolalar misollarni javobini topishadi, ʻ keyingi misol shu son bilan boshlanadi.Oxridagi javob birinchi yozilgan songa mos kelishi kerak.O yin shu tariqa davom etadi. ʻ ”Tez ishla ham yanglishma”o yini ʻ ”Tez ishla ham yanglishma”o yinining maqsadi o quvchilarda tez hisoblash ʻ ʻ malakalarini shakllantirishdan iborat. O ynovchilar soni cheklanmaydi.O yin ʻ ʻ uchun sinf xattaxtasi, bo r, har bir o ynovchiga bir varaqdan qog oz-qalam kerak ʻ ʻ ʻ bo ladi.O yin boshqaruvchisi xattaxtaga o ynovchilar ishlay oladigan misolni ʻ ʻ ʻ shoshilmasdan ravshan qilib yozadi. Masalan ; 2+3 ni yozib bo lgach, taxminan 3 soniya ketma-ket 3 marta ʻ xattaxtani taqillatadi.O ynovchilar boshqaruvchilarning oxirgi taqillatishidan kech ʻ qolmay, faqat javoblarini o z qog ozlariga yozib qo yadilar.Kimki yozishga ʻ ʻ ʻ ulgurmasa, chizib qo yadi.Har qanday misolni shunday usulda yozadilar va ʻ yechadilar.Gaplashgan o quvchi o yinda yutqizgan bo ladi. ʻ ʻ ʻ “Zinama – zina” o yini ʻ “Zinama – zina” o yinida o quvchilarga misol yozilgan kartochkalar ʻ ʻ tarqatiladi.Bolalar kartochkalarni zina ko rinishida doskaga ʻ yopishtirishadi.Misollarni javobiga qarab ikkinchi misol boshlanadi,uni keyingi zinaga shu tariqa joylash kerak bo ladi.Bolalar shu tariqa misolli kartochkalardan ʻ zina hosil qilishadi. 589- 272 317+441 758-514 244+715 959-836 123+456 579-214 365 “Tez javob o yini”ʻ - Kechadan keyin nima keladi ? ( Bugun ) -Tezyurar poyezdning nomi ? ( Afrosiyob ) -Tabobat ilmi asoschisi . . . ( Abu Ali Ibn Sino ) -Bilim manbayi . . . ( Kitob ) -Milliy boyligimiz- . . . ( Paxta ) -Eng ayyor hayvon qaysi ? ( Tulki ) -Oltindan qimmat narsa ? ( vaqt ) -Bir sutka necha soat ? ( 24 soat ) -Eng kichik uch xonali son … ( 100 ) - Sonlar ustida 4 amalni tushuntirib bergan olim kim ? (Al-Xorazmiy ) Zanjir “o yini ʻ Zanjir o yinini shunday o ynash kerakki zanjircha uzilmasin.Koptok kimga ʻ ʻ otilsa o sha o quvchi to g ri javobni aytish kerak ʻ ʻ ʻ ʻ “Zanjir “o yini bu o yin orqali o quvchilar bir-birlariga koptok irg itish ʻ ʻ ʻ ʻ orqali vaqt o lchov birliklari mavzusini mustahkamlaydi: 1 minut = 60 sekund,1 ʻ soat = 60 minut,1 sutka = 24 soat,1 hafta = 7kun,1 oy = 30,31 kun,1 fasl = 3 oy,1 yil = 365,366 kun,1 asr = 100 yil “O yla – mulohaza qil – o rtoqlash – qiyosla” metodiʻ ʻ (Daftar haqida suhbat) -Daftar nima? -O quv quroli. -U nimadan tayyorlanadi? -Qog’ozdan. - ʻ Qog’ozning necha turi bor? -600dan ortiq turi bor. -Qog’oz nima uchun kerak? - Kitob, jurnal va gazetalar uchungina zarur emas, undan paket va gulqog’ozlar, karton va muzqaymoq idishlari, arqon qilinadi, hatto mashinalarning kichik shesternalari ham ba’zan qog’ozdan yasaladi.-Qog’oz fabrikasini yog’och bilan ta’minlash uchun har kuni o rmonda qancha daraxt kesish kerakligini bir tasavvur ʻ qilaylikchi? -Mana shuning uchun ham daftarlarimiz, kitoblarimizdan oqilona foydalanishimiz kerak. Biz 3-sinf o quvchisimiz. 3-sinfning eng faoli 1 yilda ʻ o rtacha 40ta daftar tutadi. Daftardan to g’ri foydalanishni bilmagan o quvchi 55ta ʻ ʻ ʻ daftar tutadi. 1ta o quvchi daftari 1 yilda 10000 so m bo lsa, 2-o quvchiniki 13750 ʻ ʻ ʻ ʻ so mni tashkil qilyapti. Bu bilan 2-o quvchi o z oila byudjetiga 3750 so m zarar ʻ ʻ ʻ ʻ keltiryayti. Ikkinchi o quvchi 15ta ortiq daftar tutadi. Agar bir daftarga ʻ 40grammdan qog’oz ketsa 55ta daftarga 2200 gramm qog’oz ketadi. Agar 30 nafar o quvchi shunday kamchilikga yo l qo ysa 66kg qog’ozni isrof qilgan bo ladi. ʻ ʻ ʻ ʻ Agar har bir o quvchi tejamkorlikka amal qilib, daftarlardan oqilona foydalansa, ʻ qog’ozlarni isrof qilmasa qancha o rmonlarni saqlab qolishga erishamiz. Shu bilan ʻ birga maktab tomonidan beriladigan topshiriqlardan biri MAKALATURA topshirish. Bunda ham har bir o quvchi eski gazetalar, daftarlar, o rov qog’ozlari ʻ ʻ va boshqa qog’oz chiqindilarini to plab topshirish butun bir boshli o rmonlarni ʻ ʻ saqlab qoladi. Biz shunday tadbirlarda faol bo lishimiz kerak. ʻ Kimki bo lsa tejamkor, ʻ Qut baraka unga yor. “Boshqotirma” o yini ʻ “Boshqotirma” o yini orqali o quvchilar tez va hushyor holda sonlarni o sishʻ ʻ ʻ tartibida harflar bilan almashtirib berilgan so zni topadilar. ʻ O yla, izla ‚top“ o yini ʻ ʻ „O yla, izla ‚top“ o yini orqali yechiladi.Misollarni birinchi bo lib yechib ʻ ʻ ʻ ko rsatgan o quvchi „mohir hisobchi“ rag bat kartochkasi bilah taqdirlanadi. ʻ ʻ ʻ 8 +5 -7+9 -7 =? Hisoblab toping. Javob: 8+5-7+9-7=8 2.2. Darsda didaktik o yinlardan foydalanish. ʻ Psixologik olimlar o yinlarni to rt guruhga bo ladilar: ʻ ʻ ʻ Funksional o yinlar. ʻ Bu o yinlar bola organizmining har tomonlama rivojlanishida muhim rol ʻ o ynaydi. Bu kichik yoshdagi bolalar uchun harakterli bo lib, unda bolalar nima ʻ ʻ bilandir shug ullanadilar, turli predmetlar bilan tanishadilar. ʻ Qoidali o yinlar. ʻ Bu o yinlarda bolalar tevarak-atrof va muhitdagi voqealardan habar topib, ʻ idrok etish bilan kifoyalanadi.Bunda ko rish, eshitish, his qilish kabi sezgi ʻ organlari idrok qiladi. Rolli o yinlar. ʻ Bu o yinda bolalar o zlarini ma’lum bir rolini, qandaydir kasb egasi ʻ ʻ (shifokor, o qituvchi, quruvchi kabi) vazifasini bajarayotgandek his etadilar. Har ʻ bir bola o ziga tegishli rolni muvofaqiyatli bajarishga harakat qiladilar. ʻ Konstruktorli o yinlar. ʻ Bu o yinning asosiy mazmuni qurilishi komplekslari, taxta, qum, qog ozʻ ʻ materiallarining parchalarini qirqish, taxlash singari mehnat ko nikmalarini hosil ʻ qilish kabilardan iboratdir.Konstruktorli o yinlar asosan ikkiga bo linadi. ʻ ʻ Ijodiy o yinlar- bolalar o zlari o yinning mazmunini, maqsadini, qoidasini ʻ ʻ ʻ topadilar. Ijodiy o yinlarning asosiy qismini syujetli rasmli o yinlar tashkil qiladi. ʻ ʻ Ijodiy o yinlardan yana biri dramatik o yindir. O yinning mohiyati hikoya va ʻ ʻ ʻ ertaklardagi voqealarning mazmunini tasvirlashdan iborat bo lib, ularda badiiy ʻ adabiyotlardagi persanajlar tasvirlanadi. Qoidali o yin. Huddi xalq o yinlari singari qiziqarli bo lib, unda bolalar ʻ ʻ ʻ hayoti, o z tengqurlari va kattalarning mehnat faoliyatini tasvirlashga harakat ʻ qiladilar.Demak, barcha turdagi o yinlar bolalarning kattalar faoliyatiga ʻ qiziqishlariga, ularga taqlid qilishiga intilishlarining mehnati va oilaviy hayotini, uchuvchilar, kosmonaftlar, dengizchilar hamda boshqalarning qahramonliklarini aks ettiradi.Ko pchilik o yinlarda didaktik o yinchoqlar va bunga bevosita ʻ ʻ ʻ a’loqador bo lgan boshqa qo llanmalar foydalaniladi. ʻ ʻ Didaktik o yin jarayonida shunday holatlar ham tez-tez bo lib turadiki ʻ ʻ bolalardagi eng yaxshi kayfiyat birdan sho xlik, notinchlik va intizomsizlik bilan ʻ ham almashib qoladi. Bunday paytlarda o qituvchi ayrim bolalarga tanbex berishga ʻ majbur bo ladi va bu boshqarning o yin kayfiyatini shubhasiz tushiradi. Agar ʻ ʻ shunday vaziyat sodir bo lsa ham o yin qoidasi bilan birga qo shib tushuntirsa ʻ ʻ ʻ metodik jihatdan to g ri bo ladi.Individual didaktik o yin o qituvchi bilan o quvchi ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ o rtasida bevosita munosabat yaratishga va bolalarning orqada qolishi sabablarini ʻ chuqurroq anglashga yordam beradi. Bunda o ituvchining quyidagi kabi mantiqiy ʻ topishiriqli o yin mashqlarini o tkazishi maqsadga muvofiqdir.O qituvchi yoki ʻ ʻ ʻ o quvchilardan birontasi bir so z aytadi, bolalar ana shu so zga yaqin yoki qarama- ʻ ʻ ʻ qarshi ma’noli so z topib aytadilar.Masalan: osh-mosh, tosh, bosh…o qituvchi ʻ ʻ yoki tarbiyachi bolalarga kaptok otadi. Kaptok otayotganda, o qituvchi masalan: ʻ “anor”-, deydi. O quvchilar esa sholi-poli, uy-o y, rom-pom, uch-o ch degan ʻ ʻ ʻ so zlarni topib aytishlari kerak. ʻ Har bir o quvchiga stol ustida turgan rasmlardagi bir-biriga nomlari yaqinʻ bo lganlarini topib aytishi topsiriladi. Grammatik o yinlar til o rgatishdagi ʻ ʻ ʻ qiyinchiliklarni yengishga, ona tilidan olgan bilimlarini mustahkamlashga yordam beradi.Ayniqsa birinchi sinfga kelgn bolalarning ancha kamchilikari bo ladi. ʻ Masalan:Ular r,z,s,t,sh kabi tovushlarni to g ri talaffuz eta olmaydilar. Shuning ʻ ʻ uchun ham boshlang ich sinf o yin mashqlari ovoz, havo yo lining ishlashini ʻ ʻ ʻ normallashtiradi, tovushlarni to g ri talaffuz qilib, eslab qolishga yordam beradi. ʻ ʻ 1-sinfda talaffuz etilishi qiyin bo lgan so zlar ishtirokida turli o yinlar ʻ ʻ ʻ o tkaziladi. ʻ O qituvchi bir necha so zni (olma, shahar, gulzor) aniq, lekin juda tez aytadi. ʻ ʻ O quvchilar bu so zarni yaxshilab eshitib olishga va uni takrorlashga harakat ʻ ʻ qiladilar. Bu o yin bolalarning eshitush qobiliyatini mustaxkamlashga yordam ʻ beradi, ularni intizomli bo lishga o rgatadi.O yin jarayonida bola xarakteridagi ʻ ʻ ʻ o ziga xos tomonlari oydinlashib boradi, tarbiyachi ularning har biriga mos ʻ muomila qilishiga o rgatadi. Ularning salbiy tomonini ochadi o qituvchi esa o z ʻ ʻ ʻ navbatida uni to g irlashga harakat qiladi.O yin orqali bola ko rgan bilganini ʻ ʻ ʻ ʻ tasvirlaydi. Masalan: “Maktab-maktab”, “Magazin”, “Sotuvchi” kabi o yinlar ʻ shular jumlasidandir.A.S.Makarenko bola qanday o ynasa ishni ham shunday ʻ bajaradi, deb juda to g ri ta’kidlaydi va o yinni tarbiyaning muhim vositalaridan ʻ ʻ ʻ biri deb hisoblaydi.O qituvchi didaktik o yinlarni rejalashtirayotganda quyidagi ʻ ʻ muayyan talablarga amal qilishi muhimdir.O yin o rganilayotgan material uchun ʻ ʻ dalil va uni mustahkamlovchi omil bo lib hizmat qilishi, ammo uning o rnini to liq ʻ ʻ ʻ egallab olmasligi, shuningdek qolgan vaqtda to ldiruvchi vosita ʻ bo lmasligi;O ynaladigan o yinning maqsadini aniq bilishi va shu maqsdga ʻ ʻ ʻ erishishi uchun harakat qilishi; O yin qoidalarini, vazifalarini bolalarga ravshan va qiziqarli qilib ʻ tushuntirishi, ularda o yinga bo lgan qiziqishni oshirish hamda uni mashq bilan ʻ ʻ almashtirib yubormasligi;O yinning qanday o ynalayotganini tez, to g ri, tushunish ʻ ʻ ʻ ʻ va uni o quvchilar qanday bajarayotganini kuzatib turishi;O yin natijalariga ʻ ʻ mohirlik bilan yakun yasash va ularni erishilgan natijalar bilan bog lash;O ynniʻ ʻ qizqarli o tkazish kerak. ʻ O yin paytida o quvchilar har doim o zlariga tanish bo lgan manbaalarga ʻ ʻ ʻ ʻ asoslangan holda ish tutadilar, natijada bu material ularning xotirasiga yana ham mustakam o rnashib qoladi.O yin elementlari bolalarni bilim saviyasini, nutqini, ʻ ʻ o qishini o stiradi. ʻ ʻ “Xarflarni esda saqlash” o yini ʻ O yinning maqsadi: o quvchilar tovushlarni to g ri talaffuz etishga va esda ʻ ʻ ʻ ʻ saqlab qolishga o rgatish. ʻ Qo llanmalar: o quvchilarga tanish bo lgan turli predmetlarning rasmlari shu ʻ ʻ ʻ predmetlarning nomlari bilan boshlanadigan unli xarf na’munalari (kartochkalar) O yinning borishi: O yinda sinf o quvchilarining bir guruhi qatnashadi. ʻ ʻ ʻ O yin boshqaruvchi o yinning o tkazilishi haqida tushuncha beradi va u oldingi ʻ ʻ ʻ darsda o rganilgan o, a, l, n xarflar yozilgan kartochkalarni olib qoladi. ʻ Bir guruh o quvchilarga oy, olma, olxo ri, olcha, ot, ari, anor, ayiq, archa, ʻ ʻ lola kabi predmetlarni rasmlari tasvirlangan kartochkalar tarqatiladi.O yin ʻ boshqaruvchi o xarfi va predmet rasmi tasvirlangan kartochkalarni olib qo yadi. ʻ So ng boshqa a xarfi yozilgan boshqa bir kartochkani stol ustiga qo yadi. O yin ʻ ʻ ʻ ishtirokchilari esa shunga mos rasmli kartochkalarni ko rsatadilar. ʻ O yin ana shu xolda davom etadi.Agar o quvchi berilgan xarfni rasmli ʻ ʻ kartochkadan topa olmasa, u o z rasmli kartochkasini ochib qo yadi. ʻ ʻ O yin ishtirokchilaridan kimda kim xarf bo yicha rasm kartochkani topib ʻ ʻ ayta olsa, shu o quvchi kartochkasini hammaga ko rsatb, keyin uni to ntarib ʻ ʻ ʻ qo yadi. ʻ “Pochtachi o yini” ʻ O yinning borishi: O quvchilardan biri pochtachi qilib tayinlanadi. ʻ ʻ Pochtachi sumkasida kartochkalar bo ladi. Ular quyidagicha tuziladi: ʻ So zlardagi unli xarflar yoki bo g in tushib qoldiriladi: …+ta, …+na, bo+…,ʻ ʻ ʻ sho+… . Tushirilgan xarflarni qo yib so z hosil qilish, ya’ni bo g inlarga xarflarni ʻ ʻ ʻ ʻ qo shish: lim…n, tom…n, …lim. ʻ Ikki, uch so zdan tuzilgan gaplar yozilgan kartochkalar. Bu gaplarda, biror ʻ so z tushurib qoldiriladi. ʻ O quvchilar nuqtalar o rniga shu so zlarni topib yozadilar: ʻ ʻ ʻ Lola mana… Nabi ana… Iqbol… ol Dono… o ynadi ʻ “Quruvchilar” o yini ʻ Bu o yinda berilgan so zlarni o z o rniga qo yib, chiroyli va to g ri gap tuza ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ olgan o quvchi g olib hisoblanadi. Masalan: otdi, tong, sakkiz, soat, ketdi, Ravshan ʻ ʻ kabi gaplardan to g ri gap tuzdiriladi. Kim chiroyli va to g ri gaplar ko p tuzsa, u ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ yaxshi quruvchi hisoblanadi. “Bu qanday so z” o yini ʻ ʻ So z uch xarfdan iborat. Birinchi xarf alfavitda o n 16-o rinda, keyingisi 15- ʻ ʻ ʻ o rinda va oxirgisi 1-chi o rinda turadi. Bu so zni topib daftarga yozish. O yin shu ʻ ʻ ʻ ʻ tariqa davom etadi. “Estafeta” o yini ʻ Bu o yin 2-sinfda “Urg u” mavzusi o tilgandan keyin o tkaziladi. Doskaga ʻ ʻ ʻ ʻ uchta qatorga alohida so zlar beriladi. Har bir qatordan bittadan o quvchi doskaga ʻ ʻ chiqadi. Ular so zlarga urg u qo yadilar: ʻ ʻ ʻ I II III Ro znoma oynaijahon jaridaʻ Do kon oynoma daftar ʻ Xona bog cha sumka ʻ Kim urg u belgisini doskadagi so zlarga birinchi bo lib, tez va to g ri qo yib ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ ulgursa, shu qator o quvchilari o yinda g olib hisoblanadi. Estafeta g oliblariga ʻ ʻ ʻ ʻ bayroqcha topshiriladi va sinfga osib qo yiladi. Bu o yinni tutuq belgisini o tganda ʻ ʻ ʻ ham qo llasa bo ladi. Bunda so zlarning tutuq belgisi tushib qoladi va o quvchilar ʻ ʻ ʻ ʻ o ylab shu so zlarga belgilarni qo yadilar: ʻ ʻ ʻ Ra…no a…lo san…at Tal…at ma…no e…tibor “Harflarni qo shish bilan yangi so z hosil qiling” ʻ ʻ Doskaga so zlardan namuna yoziladi. O quvchilar so zlarni bironta harfini ʻ ʻ ʻ o zgartirib boshqa nom yoki ism hosil qiladilar: ʻ Ra’no-ma’no Zafar-Zufar Kiyik-kiyim ayiq-qayiq Kimni ismi doskaga yozilgan bo lsa, o sha o quvchi joyidan turib, o z ismini ʻ ʻ ʻ ʻ va familiyasini hammaga eshittirib to liq aytadilar.Yuqorida berilgan o yinlarning ʻ ʻ barchasi ona tili, o qish darslariga oid. Shu fanlarda dars o tishda shu o yinlardan ʻ ʻ ʻ foydalanish mumkin.O yin elementlaridan darslarda, sindan tashqari ʻ mashg ulotlarda foydalanish mumkin.Matematika fanida quyidagicha o yinlardan ʻ ʻ foydalanish mumkin.“Eng yaxshi hisobchi”O quvchilar biri oldinga chiqib ʻ hisobchi bo ladi. O quvchilar “hisobchi”ga misollar beradilar. U misollarni og zaki ʻ ʻ ʻ yechadi. Agar hisobchi bironta misolni yecha olmasa yoki noto g ri hisoblasa ʻ ʻ unung o rniga bu misolni bergan bola turadi. O quvchilardan qaysi biri hamma ʻ ʻ misolni yechsa shu o quvchi “eng yaxshi hisobchi” bo ladi.“Zinacha” o yini ʻ ʻ ʻ O qituvchi doskaga yoki kartonga zina ko rinishida bir necha misol yozadi.ʻ ʻ Misollar pastdan yuqoriga qarab ishlanadi. 70-20 67+13 54+12 Doskaga ikki o quvchi chiqadi. Zinani ikki chetidan turib, misollarni ʻ yechadilar. Kim zinaning cho qqisiga birinchi chiqsa u g’olib hisoblanadi. ʻ “Xato qilma “ o yini ʻ 16-3= 120-20= 56-44= 60-25= 300-150= 800-20= 900-100= 900-400= Singari misollar doskaga yozib qo yiladi. Bu o yinda hamma o quvchilar ʻ ʻ ʻ qatnashadilar. O quvchilar daftarlariga misollarni faqat javobini yozadilar. Kim ʻ xatosiz bajargan bo lsa, o sha o quvchilar qatnashadilar va rag batlantiriladi, 1,2,3- ʻ ʻ ʻ ʻ o rinni olgan o quvchilar g olib deb topiladi.O qituvchi ishlash yo llarini ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ ko rsatadi. O quvchilar ovoz chiqarmay daftarga ishlaydilar, so ng qo l ʻ ʻ ʻ ʻ ko taradilar.“Misol ishlash” o yini ʻ ʻ O yin mazmuni: doskaga ushbu misollar yozib qo yiladi: ʻ ʻ 24-6 16+14 32-21 7+8 5+4 44+6 6+6 8+9 7+9 O quvchilar bular orasidan bir xonali sonlarni qo shish jadvaliga tegishli ʻ ʻ misollarni topishlari, ularni o qishlari va javobini aytishlari kerak. ʻ XULOSA Pedagogik texnologiyalarni o quv jarayoniga qo llab boorish maktabimizdaʻ ʻ ta’lim- tarbiya jarayonini tashkil etishda muhim asosiy rolni o ynamoqda,Bu ʻ ishlarni amalgam oshirishda asosiy e’tiborni quyidagilarga qaratish lozom deb hisoblaynan; 1.Kuchli ma’muriy rahbarlik. 2.Ichki muhitning yaxshiligi. 3.Tasyanch pedagogik yangiliklarga yonalganlik. 4.O qituvchilarning o quvchilardan yiqoriroq natijalarni kutishi uchun ʻ ʻ asoslar mavjudligi. 5.O quvchilaro zlashtirishini nazorat qilish tizimini yaxshilashdan iborat. ʻ ʻ Olib borayotgan ishlarimizda asosiy ishtirokchilar o quvchilar va o qituv- ʻ ʻ chilar hisoblanib ,ular o rtasida qobiliyatlarni shakllantirish ,istedodlarni royobga ʻ chiqarish uchun imkoniyatlarni choralari topiladi.Maktabimizda ta’lim –tarbiya jarayonning samaradorliginioshirish uchun quyidagi masalalarni hal qilishda pedagogik texnologiyalarni qo llashda quyidagilarga e’tiborga olish kerak deb ʻ hisoblaymiz; -Maktabda ishlarni to g’ri tashkil qilish va boshqarish. ʻ -O quv rejalarining turli sharoitlarga moslashganligi. ʻ -Yo riqnomalarning bevosita berilishi. ʻ -Maktabda o quvchilarning ta’lim- tarbiya olish imkoniyatini hamda ʻ o quvchilatning ijodiy ishlash imkoniyatlarini kengaytirib boorish; ʻ -Maktabda rag’batlantiruvchan o quv muhitini ta’minlash;ʻ -Amaliyotda yiqori ko rsarkichlarga erishish natijalarida tasdiqlangan ʻ yangiliklarni tezkor tatbiq etish; Kutilayotgan natijalatga mos bo lgan pedagogik texnologiyalarni ʻ tanlash ,ta;lim –tarbiya jarayonini amalgam oshirish va muntazam takomillashtirib borishdan iborat deb hisoblaymiz.Biz o z pedagogik faoliyatimizda pedagogik ʻ texnologiyalarni quyidagi ko rinishlarda foydalanamiz;Seminar,trening.individual ʻ maslahat berish,korgazmali darslar tashkil etish.Bir-birimizning ishlarimizni nazorat qilish,kuzatuv, tahlil qilish,metodik yordam berish aspsiy maqsadimiz hisoblanadi.O”quv yili davomida yaxsi ishlkagan pedagoglarningishlarini metodina kengashlarda,pedagogika kengashlarida ommalashtirib boramiz.O”quv yilining yaxshi yakunlashimizda o zvaqtida yo lqo ygan kamchiliklarimizni ʻ ʻ ʻ o zvaqtida tuzatamiz,tegishli chora tabbirlarni qo llaymiz. ʻ ʻ FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1. Sh. M. Mirziyoyev. “Erkin va farovon demokratik O zbekiston Davlatiniʻ birgalikda barpo etamiz” –T.: “O zbekiston” 2016-y -56-b. ʻ 2. Sh. M. Mirziyoyev. “Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo lishi kerak”. – ʻ T.: “O zbekiston” 2017 y. -104-b. ʻ 3. O zME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil ʻ 4. Jumayev M.E. Matematika o qitish metodikasi (OO Y uchun ʻ ʻ darslik)Toshkent. . “Turon-Iqbol” 2016 yil 426b. 5. Jumayеv M.E, Tadjiyeva Z.G . Boshlang ich sinflarda matеmatika o qitish ʻ ʻ ʻ mеtodikasi. (OO Y uchun darslik.) Toshkеnt. “Fan va texnologiya” 2005 yil. ʻ 6. Jumayеv M.E, Boshlang ich sinflarda matеmatika o qitish mеtodikasidan ʻ ʻ praktikum. (O O Y uchun ) Toshkеnt. “O qituvchi” 2004 yil. ʻ ʻ 7. Jumayеv M.E, Boshlang ich sinflarda matеmatikadan laboratoriya ʻ mashg’ulotlarini tashkil etish mеtodikasi. Toshkеnt. “Yangi asr avlodi” 2006 yil. 20 b/t. 8. Tadjiyeva Z.G.,Abdullayeva B.S.,Jumayev M.E.,Sidelnikova R.I.,Sadikova A.V.Metodika prepodavaniya matematiki.-T. “Turon-Iqbol” 2011. 336s. 9. Jumayev M.E. Matematika o qitish metodikasi (OO Y uchun ʻ ʻ darslik)Toshkent. . “Turon-Iqbol” 2016 yil 426b. 10. ”Pedagogik texnologiya asoslari”. J.G’.Yoldoshev,S.A.Usmonov.Toshkent- 2004y 11. ”Uzluksiz ta’lim” jurnali. 12. ”Xalq ta’limi” jurnali. 13. Ta’lim menejmenti lurnali. 14. .Boshlang’ich ta’lim jurnali. 15. ”Практические пособие”. С.Б.Кульнеевич, Т.П.Локосенина 16. Barkamol avlod orzusi. I .A.Karimov. 17. “Ma’rifat” gazetasi. 18. “Учителъ Узбекистана” газетаси 19. Eektron ta’lim resurslari: 20. w.w.w.tdpu.uz 21. w.w.w.pedagog.uz 22. w.w.w.ziyonet.uz 23. w.w.w edu.uz 24. tdpu-INTRANET.Ped

Boshlangʻich sinf matematikalarda darslarida didaktik oʻyinlaran foydalanish metodikasi


KIRISH

I. BOB. BOSHLANG’ICH SINF DARSLARIDA OʻYIN VA DIDAKTIK OʻYINLARDAN FOYDALANISHNING NAZARIY-PEDAGOGIK ASOSLARI.

1.1.Boshlang’ich sinf darslarida didaktik oʻyinlarning ahamiyati

1.2. Darsdan tashqari vaziyatlarda oʻtkaziladigan didaktik oʻyinlar mazmuni

1.3.Didaktik oʻyinlar ta’lim metodi sifatida

II.BOB. BOSHLANGʻICH SINF MATEMATIKA DARSLARIDA DIDAKTIK OʻYINLARDAN FOYDALANISH YOʻLLARI

2.1 Boshlangʻich sinf matematika darslarida didaktik oʻyinlardan foydalanish usullari 

2.2. Darsda didaktik oʻyinlardan foydalanish

XULOSA 

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

 

 

Купить