Дата регистрации 17 Март 2024
16 ПродажBoshlang’ich sinf o’qish savodxonligi darslarida xalq og’zaki ijodini o’rganish
![KIRISH
Mavzuning dolzarbligi . Azal-azalda o‘zbek xalqi farzand tarbiyasiga,
axloqiy fazilatlariga alohida e’tibor bilan qarab kelgan. Ota- bobolarimizning
noyob qadriyatlari, umuminsoniy fazilatlari avloddan avlodga o‘tib, bugungi
zamon yoshlarini tarbiyalashda muhim ma’naviy vosita bsifatida e’tirof qilinadi.
Ma’lumki, yurtimizda mustaqillik davrida yoshlar tarbiyasi uchun, ularning
qobiliyat va iste’dodlarini ro‘yobga chiqarish uchun, zamonaviy binolar qad
rostladi, barcha sharoitlar yaratildi.
Folklor hamma zamonlarda ham ijod sarchashmasi hisoblanib keladi. S
huning uchun ham insoniyat alla, qo‘shiqlar, afsonalar, ertak va dostonlarda
o‘zining yuksak orzu-umidlari, zavqshavqi-yu kurashlarini ifodalagan. Xalq
og‘zaki ijodi o‘zining mazmunan rang-barangligi, yuksak g‘oyalar bilan
yo‘g‘rilganIigi, xalq turmushi, mehnati, xullas, xalq hayotining barcha tomonlari
bilan uzviy bog‘liqligi bilan ham g‘oyatda e’tiborlidir. Bolalar folklori ko‘pincha
kattalar tomonidan ijod qilinadi (alla), ba’zi hollarda bolalar o‘z o‘yinchoqlari
asosida o‘zlari ham alla, qo‘shiq va ovutmachoqlar to‘qiydilar. Bularning hammasi
bir bo‘lib faqat yaxshi tarbiyani targ‘ib qiladi.
Qonunchilik palatasi tomonidan 2020-yil 19-mayda qabul qilingan
Senat tomonidan 2020- yil 7 - avgustda ma’qullangan “ Ta’lim to‘g‘risidagi qonun”
ning yangi tahririda yoshlarni jismonan baquvvat, ma’naviy jihatdan yuksak, aqliy
jihatdan barkamol, ruhiy jihatdan qobilyatli, zamonaviy ilm va kasb-hunarni
mukammal egallagan, o‘zining shaxsiy fikriga ega vatanparvar, insonparvar va
mehnatsevar shaxs qilib tarbiyalash ko‘zda tutilgan.[1]
Yurboshimizning fikrlari ham yosh avlodni boshlang‘ich sinflardayoq
ma’naviy barkamol inson qilib tarbiyalashni taqozo etadi. Ma’lumki, boshlang‘ich
ta’lim insonning bilim va tarbiya olishida poydevor vazifani o‘taydi. Boshlang‘ich
siniflardagi ona tili ta’limi sohasining asosiy maqsadi bolalarning yosh
xususiyatlarini e’tiborga olgan holda og‘zaki va yozma nutqini hamda tafakkurini
o‘stirish, ularni shaxs sifatida shakllantira borishni amalga oshirish, ularda bilim
2](https://docx.uz/documents/a338c417-0d63-4ecb-9bb5-49af5e62d0b9/page_2.png?v=1)
![olishga bo‘lgan qiziqishni o‘stirish, faollik, mustaqillik, mehnatsevarlik,
qiyinchiliklarni yenga olish qobilyatlarini o‘stirish hisoblanadi. Bolararni aqliy va
nutqiy qobilyatlarini muvaffaqiyatli o‘stirish kelgusida fanlarni puxta
o‘zlashtirishga imkonyat yaratadi. Ayniqsa, “O‘qish va nutq o‘stirish” dasturi
asosida tashkil qilinadigan Boshlang‘ich sinif o‘qish darslari o‘quvchilarni har
tomonlama rivojlangan ma’naviyatli inson qilib tarbiyalashda alohida o‘rin tutadi.
[1]
Boshlang‘ich sinif “Ona tili va o‘qish savodxonligi“ darslarida turli badiiy va
ilmiy ommabop asarlardan hamda xalq og‘zaki ijodidan namunalar berilgan.
Jumladan, darsliklar orqali boshlang‘ich sinf o‘quvchilari A. Obidjon, A.
Oripov ,X. Nazir, A.Avloniy, M. A’zam, X. To‘xtaboyev, M. Raxnon, G‘ayratiy,
S. Anorboyev, S. Jo‘ra, G‘. G‘ulom, Oybek, Safo Ochil, M. Murodov kabi bir
qator o‘zbek adabiyoti vakillari, shoir va yozuvchilarining asarlari bilan hamda
xalq og‘zaki ijodiga mansub asarlar: ertak, maqol, topishmoq, latifa, dastonlar
bilan yaqindan tanishdilar.
Boshlang‘ich sinf “Ona tili va o‘qish savodxonligi” darsligida berilgan xalq
og‘zaki ijodiga mansub materiallarni o‘qish jarayonida o‘quvchilar nafaqat o‘zbek
xalqining o‘lmas ma’naviyat buloqlaridan bahramand bo‘ladilar, balki o‘zlari ham
sevib o‘qigan ertak- dastonlardagi qahramonlar kabi vatanparvar, mard, jasur,
to‘g‘riso‘z, mehnatsevar, kamtar va mehribon insonlar bo‘lib yetishishni orzu
qiladilar. Ana shunday kishilar haqida tasavvur hosil qiladilar; ezgulikni hayotdagi
o‘rnini bilib oladilar. Bularning hammasi bola shaxsining shakllanishiga yordam
beradi. [2]
Ona tili va o‘qish savodxonligi darslarida bolalarni xalq og‘zaki ijodi asarlari
vositasida estetik tarbiyalashga ham alohida ahamyat beriladi. O‘qitilayotgan matn
va uni o‘rgatish metodlari bolaning estetik qabul qilish qobilyatini, tabiyat va
jamiyatdagi haqiqiy go‘zallikni ajrata olish, kishilar hayoti va san’atdagi
go‘zallikni his qilish kabi estetik fazilatlarni rivojlantirish uchun xizmat qilishi
lozim. Bularning hammasi boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini tarbiyalashda hamda
ularning ma’naviy dunyosini boyitishda xalq og‘zaki ijodi materiallarining alohida
3](https://docx.uz/documents/a338c417-0d63-4ecb-9bb5-49af5e62d0b9/page_3.png?v=1)
![I BOB. XALQ OG‘ZAKI IJODI – BEBAHO XAZINA
1.1. Xalq og‘zaki ijodi – kuchli tarbiya vositasi sifatida.
Bugungi kunda mamlakatimizda ijtimoiy-siyosiy sohada amalga
oshirilayotgan keng islohotlar vatan taqdiri, xalq ravnaqi, mustaqil yurtning
kelajakdagi boshqaruvchilari-yangi avlod tarbiyasiga qaratilmoqda. Yurtimizda
azal-azaldan umuminsoniy va o‘zbekona qadriyatlarni,milliy urf-odat va
an’analarni ulug‘lash, ularga chuqurroq nazar tashlab kelajak avlodga
yetkazish uchun e’tibor qaratib kelingan. Mustaqil Vatanimizga har tomonlama
yetuk, mukammal, axloqiy pok, yuksak ma’naviy hislatlarga ega, iymon -e’tiqodi
butun,o‘z xalqi, o‘z ona- Vataniga fidoiy, barkamol insonlarni tarbiyalash
davlat siyosatida ustuvor masalalardan biri sifatida qaralmoqda.
Prezidentimiz Sh.Mirziyoyev kelajak yosh avlod tarbiyasiga katta
ahamiyat berib: “Yoshlarimizning mustaqil fikrlaydigan,yuksak intelektual va
ma’naviy salohiyatga ega bo‘lib,dunyo miqyosida o‘z tengdoshlariga hech
qaysi sohada bo‘sh kelmaydigan insonlar bo‘lib kamol topishi, baxtli bo‘lishi
uchun davlatimiz va jamiyatimizning bor kuch va imkoniyatlarini safarbar
etamiz ”[1] deb takidlaydilar.
Ona tili va o‘qish savodxonligi fani O‘zbekiston Respublikasi
Prezidentining tashabbusi bilan umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida 2020-2021-
o‘quv yilidan boshlab joriy qilindi.
Ushbu fan uzluksiz ma’naviy tarbiya konsepsiyasining bir qismi sifatida
o‘quvchilarda “Milliy tiklanishdan – milliy yuksalish sari” g‘oyasini
singdirish, ularni ijtimoiy muvaffaqiyatli hayotga tayyorlash, faol fuqarolik
pozitsiyasi, mas’uliyat, majburiyat, huquqiy ong va madaniyat, teran
dunyoqarash, sog‘lom e’tiqodlilik, ma’rifatparvarlik, bag‘rikenglik kabi
fazilatlarni shakllantirishni maqsad qilib qo‘ygan.
O‘quvchilarning qiziqishlari, qobiliyati mos ravishda o‘zgarishlarning
tavsifiga ko‘ra, ko‘lamiga ko‘ra, kelib chiqish manbaiga ko‘ra turkumlanishi
asosida Interfaol metodlar: “Case study” (yoki “O‘quv keyslari”),
5](https://docx.uz/documents/a338c417-0d63-4ecb-9bb5-49af5e62d0b9/page_5.png?v=1)
![Inson kamolotining biror sohasi yo‘qki, unga tez aytish, maqollar,
ertaklar ta’sir etmagan bo‘lsin. Ona tili va o‘qish savodxonligi fanidagi ayrim
materiallar yoshlarni tarbiyalashni qonun-qoidalari, printsiplari, metodlarini aks
ettirish bilan ajralib turadi.Shunday imkoniyatlarga ega bo‘lgan xalq og‘zaki
ijodi boshlang‘ich sinflarda ona tili va o‘qish savodxonligi fanining asosiy
mazmuni tarkibiga kiritilgan holda o‘rganib kelinmoqda. [1]
Folklorshunos olimlarning tadqiqotlarida xalq og‘zaki ijodi janr
xususiyatlari, badiiy qiymati, paydo bo‘lishi va taraqqiyoti haqidagi qarashlari
katta ilmiy ahamiyatga ega ekanligini tan olish zarur. Ma’lumki, inson
barkamolligi uning ma’naviy qadriyatlar haqidagi xalq og‘zaki ijodi yoshlarda
milliy va umuminsoniy fazilatlarni tarkib toptirishda, kundalik faoliyatlarida
doim amalga oshirib borishlari uchun eng qulay vositadir. Zero, xalq og‘zaki
ijodi bolalar hayotida alohida o‘rin tutadi. Ular o‘quvchilarga samarali tarbiyaviy
ta’sir qilib, ma’naviy va axloqiy shakllanishlarida katta yordam ko‘rsatadi.
Xalq og‘zaki ijodi milliy o‘zlikni saqlashda, yoshlarni tarbiyalashda,
muayyan g‘oyalarni ruhiyatga singdirish katta ahamiyat kasb etadi. Tarbiya
va ta`limning milliy xususiyatlari ham xalq og‘zaki ijodida o‘z o‘rniga ega.
Xalqning kelajagi yoshlarga bog‘liq ekanligi qanchalik haqiqat bo‘lsa,
o‘quvchilarni milliy ruhda tarbiyalash zarurati bugungi kunning dolzarb
muammolaridan biridir. Milliy axloqiy tarbiya xalqning o‘z-o‘zini saqlash va
istiqbolini ta`minlash omili bo‘lib hisoblanadi.
Boshlang‘ich ta’limda darsning noan’anaviy tarzda tashkil qilinishi o‘qituvchi
va o‘quvchining samimiy munosabati, kichik guruh a’zolarining faolligi,
jamoa bo‘lib ishlashga o‘rgatish, bolada guruh ishtirokchisi sifatida
tashabbuskorlik, aniq maqsadga intilish, ijodkorlik, o‘z fikrini bayon qilish
madaniyati, bunyodkorlik sifatlarini shakllantiradi. Bu jarayon, albatta,
o‘qituvchidan darsni rejalashtirish va loyihalashtirish mahoratini, barcha
o‘quvchilarning bir xil ishlashlariga erishish, kreativlik, kommunikativlik,
tashkilotchilik, perseptivlik qobiliyatlarini rivojlantirishni talab etadi.
7](https://docx.uz/documents/a338c417-0d63-4ecb-9bb5-49af5e62d0b9/page_7.png?v=1)
![Boshlang‘ich sinf tarbiya darsalarida xalq og‘zaki ijodidan bolalarga
topishmoq aytish, uning javobini topish va xulosalar chiqarish, o‘quvchilarni
faqatgina o‘sha aytilayotgan topishmoqning javobini topish uchun harakat
qilishidagina emas, balki bolalar o‘rtasida bir-biriga mehr, do‘stlik, o‘rtoqlik,
hamjihat bo‘lib harakat qilish kerakligi haqida fikrlar bildirilgan. Ona tili va
o‘qish savodxonligi darslarida xalq og‘zaki ijodi namunalari vositasida
tarbiyalashga yo‘naltirilgan pedagogik jarayonlarni takomillashtirishda
boshlang‘ich sinf pedagog -tarbiyachilari tomonidan bolalarni tarbiyasida
amalga oshiriladigan ishlarning mazmun - mohiyati va yo‘nalishiga ko‘ra
rejalashtirish va tashkil qilish funksiyalari quyidagi jarayonlarda amalga
oshiriladi:
- maqsadi, vazifasi va shakliga ko‘ra xalq og‘zaki ijodi turlaridan
foydalanish uchun mashg‘ulot va uchrashuv, suhbat jarayonlarini rejalashtirish
va loyihalashtirish;
- modellashtirish, ya’ni tashkil qilinadigan pedagogik jarayonlarda xalq
og‘zaki ijodidan foydalanishda o‘quvchilar uchun zaruriy shartsharoitlarni
yaratish va ularning imkoniyatlarini inobatga olgan holda faolligini ta’minlash
bo‘yicha vazifalarni oldindan belgilash;
- yaratilgan shart-sharoitlar va mavjud vaziyatlarga ko‘ra tarbiya darslarini
tashkil etilishini nazorat qilish, ibrat, namuna ko‘rsatish, tahlil qilish va ob’ektiv
baholash asosida rag‘batlantirish.[6]
Boshlang‘ich sinf tarbiya darslarida xalq og‘zaki ijodi namunalaridan
foydalanish jarayonining ishlab chiqilgan pedagogik-tashkiliy tuzilmasi
(modeli)ni amaliyotda to‘liq joriy etish orqali boshlang‘ich sinflarda tashkil
qilingan tarbiyaviy tadbir, mashg‘ulotlar, oilaviy marosimlar natijasida
pedagogik samaradorlikka erishiladi. Ushbu modelning amaliyotga tatbiq etilishi
boshlang‘ich sinf tarbiya darslarini xalq og‘zaki ijodidan foydalanish tizimini
takomillashtirishdagi ustuvor masalalarni ijobiy hal etishga olib keldi:
8](https://docx.uz/documents/a338c417-0d63-4ecb-9bb5-49af5e62d0b9/page_8.png?v=1)
![- xalq og‘zaki ijodidan foydalanib tarbiya darslarini takomillashtirishda
falsafiy, psixologik, pedagogik, ijtimoiy yondashuvning mazmun mohiyatini
anglashga erishiladi;
- boshlang‘ich sinf tarbiya darslarni takomillashtirishda xalq og‘zaki ijodi
namunalariga tayanish zarurligi asoslandi;
- boshlang‘ich sinf tarbiya darslarni takomillashtirishda xalq og‘zaki
ijodidan foydalanishda Sinkveyn,Art-texnologiya,Event texnologiyalarini
qo‘llash orqali yuqori samardorlikka erishiladi.[7]
9](https://docx.uz/documents/a338c417-0d63-4ecb-9bb5-49af5e62d0b9/page_9.png?v=1)
![Har bir ta’lim oluvchi qatnashishi shart.
“Aqliy hujum” metodining tuzilmasi keltirilgan.
Muammoli savol beriladi
Fikr va g‘oyalar eshitiladi va jamlab boriladi
Fikr va g‘oyalar guruhlanadi
Aniq va to‘g‘ri javob tanlab olinadi
“Aqliy hujum” metodining bosqichlari quyidagilardan iborat:
Ta’lim oluvchilarga savol tashlanadi va ularga shu savol bo‘yicha o‘z
javoblarini (fikr, g‘oya va mulohaza) bildirishlarini so‘raladi;
Ta’lim oluvchilar savol bo‘yicha o‘z fikr-mulohazalarini bildirishadi;
Ta’lim oluvchilarning fikr-g‘oyalari (magnitafonga, videotasmaga, rangli
qog‘ozlarga yoki doskaga) to‘planadi;
Fikr-g‘oyalar ma’lum belgilar bo‘yicha guruhlanadi;
Yuqorida qo‘yilgan savolga aniq va to‘g‘ri javob tanlab olinadi.
“Aqliy hujum” metodining afzalliklari:
natijalar baholanmasligi ta’lim oluvchilarda turli fikr-g‘oyalarning
shakllanishiga olib keladi;
ta’lim oluvchilarning barchasi ishtirok etadi;
fikr-g‘oyalar vizuallashtirilib boriladi;
ta’lim oluvchilarning boshlang‘ich bilimlarini tekshirib ko‘rish imkoniyati
mavjud;
ta’lim oluvchilarda mavzuga qiziqish uyg‘otadi.
“Aqliy hujum” metodining kamchiliklari:
ta’lim beruvchi tomonidan savolni to‘g‘ri qo‘ya olmaslik;
ta’lim beruvchidan yuqori darajada eshitish qobiliyatining talab yetilishi.[10]
“Davra suhbati” metodi
“Davra suhbati” metodi – aylana stol atrofida berilgan muammo yoki savollar
yuzasidan ta’lim oluvchilar tomonidan o‘z fikr-mulohazalarini bildirish orqali olib
boriladigan o‘qitish metodidir.
12](https://docx.uz/documents/a338c417-0d63-4ecb-9bb5-49af5e62d0b9/page_12.png?v=1)
![o‘tilgan materialining yaxshi esda qolishiga yordam beradi;
barcha ta’lim oluvchilar ishtirok etadilar;
har bir ta’lim oluvchi o‘zining baholanishi mas’uliyatini his etadi;
“Davra suhbati” metodining kamchiliklari:
ko‘p vaqt talab etiladi;
ta’lim beruvchining o‘zi ham rivojlangan fikrlash qobiliyatiga ega bo‘lishi
talab etiladi;
ta’lim oluvchilarning bilim darajasiga mos va qiziqarli bo‘lgan mavzu tanlash
talab etiladi.[8]
“Rolli o‘yinlar” metodi
“Rolli o‘yin” metodi - ta’lim oluvchilar tomonidan hayotiy vaziyatning har xil
shart-sharoitlarini sahnalashtirish orqali ko‘rsatib beruvchi metoddir. Rolli
o‘yinlarning ishbop o‘yinlardan farqli tomoni baholashning olib borilmasligidadir.
Shu bilan birga “Rolli o‘yin” metodida ta’lim oluvchilar ta’lim beruvchi
tomonidan ishlab chiqilgan ssenariydagi rollarni ijro etish bilan kifoyalanishsa,
“Ishbop o‘yin” metodida rol ijro etuvchilar ma’lum vaziyatda qanday vazifalarni
bajarish lozimligini mustaqil ravishda o‘zlari hal etadilar. Rolli o‘yinda ham
ishbop o‘yin kabi muammoni yechish bo‘yicha ishtirokchilarning birgalikda faol
ish olib borishlari yo‘lga qo‘yilgan. Rolli o‘yinlar ta’lim oluvchilarda shaxslararo
muomala malakasini shakllantiradi.
“Rolli o‘yin” metodida ta’lim beruvchi ta’lim oluvchilar haqida oldindan
ma’lumotga ega bo‘lishi lozim. Chunki rollarni o‘ynashda har bir ta’lim
oluvchining individual xarakteri, xulq-atvori muhim ahamiyat kasb etadi.
Tanlangan mavzular ta’lim oluvchilarning o‘zlashtirish darajasiga mos kelishi
kerak. Rolli o‘yinlar o‘quv jarayonida ta’lim oluvchilarda motivasiyani
shakllantirishga yordam beradi. Quyida
“Rolli o‘yin” metodining tuzilmasi keltirilgan.
Ssenariy ishlab chiqiladi
O‘yinning maqsadi va vazifalari tushuntiriladi
Rollar taqsimlanadi
15](https://docx.uz/documents/a338c417-0d63-4ecb-9bb5-49af5e62d0b9/page_15.png?v=1)
![Rollar ijro etiladi
Yakuniy xulosaga kelinadi
“Rolli o‘yin” metodining bosqichlari quyidagilardan iborat:
Ta’lim beruvchi mavzu bo‘yicha o‘yinning maqsad va natijalarini belgilaydi
hamda rolli o‘yin ssenariysini ishlab chiqadi.
O‘yinning maqsad va vazifalari tushuntiriladi.
O‘yinning maqsadidan kelib chiqib, rollarni taqsimlaydi.
Ta’lim oluvchilar o‘z rollarini ijro etadilar. Boshqa ta’lim oluvchilar ularni
kuzatib turadilar.
O‘yin yakunida ta’lim oluvchilardan ular ijro etgan rolni yana qanday ijro
etish mumkinligini izohlashga imkoniyat beriladi. Kuzatuvchi bo‘lgan ta’lim
oluvchilar o‘z yakuniy mulohazalarini bildiradilar va o‘yinga xulosa qilinadi.
Ushbu metodni qo‘llash uchun ssenariy ta’lim beruvchi tomonidan ishlab
chiqiladi. Ba’zi hollarda ta’lim oluvchilarni ham ssenariy ishlab chiqishga jalb
etish mumkin. Bu ta’lim oluvchilarning motivasiyasini va ijodiy izlanuvchanligini
oshirishga yordam beradi. Ssenariy maxsus fan bo‘yicha o‘tilayotgan mavzuga
mos ravishda, hayotda yuz beradigan ba’zi bir holatlarni yoritishi kerak. Ta’lim
oluvchilar ushbu rolli o‘yin ko‘rinishidan so‘ng o‘z fikr-mulohazalarini bildirib,
kerakli xulosa chiqarishlari lozim.
“Rolli o‘yin” metodining afzallik tomonlari:
o‘quv jarayonida ta’lim oluvchilarda motivasiya (qiziqish)ni shakllantirishga
yordam beradi;
ta’lim oluvchilarda shaxslararo muomala malakasini shakllantiradi;
nazariy bilimlarni amaliyotda qo‘llay olishni o‘rgatadi;
ta’lim oluvchilarda berilgan vaziyatni tahlil qilish malakasi shakllanadi.
“Rolli o‘yin” metodining kamchilik tomonlari:
ko‘p vaqt talab etiladi;
ta’lim beruvchidan katta tayyorgarlikni talab etadi;
ta’lim oluvchilarning o‘yinga tayyorgarligi turlicha bo‘lishi mumkin;
barcha ta’lim oluvchilarga rollar taqsimlanmay qolishi mumkin.[8]
16](https://docx.uz/documents/a338c417-0d63-4ecb-9bb5-49af5e62d0b9/page_16.png?v=1)
![“Baliq skeleti” metodi
Ta’rif: Muammoni qo‘yish va hal qilishning mazkur modeli bir qator
muammolarni ta’riflash va yechib ko‘rishga imkon beradi.
Strategiyasi: Bir varaq oq qog‘ozda baliq skeleti chiziladi (boshi,
kemirchagi, qovurg‘alari). Yuqoridagi suyagiga savollar joylashtiriladi, past
tomoniga ushbu savollarga javoblar yozib qo‘yiladi, yuqori va pastgi
qovurg‘alariga shu tovushlar ishtirok etgan rasmlar ajratib qo‘yiladi. Bunga
logopediya o‘z ijodkorligiga tayanib, boshqacha yondashish ham mumkin.
Foydalanish doiralari: Tovushlar talaffuzini tuzatishda, lug‘at boyligini
oshirishda, matn tuzishda.
Afzalliklari: Ushbu sxema muammolarning o‘zaro bog‘liqligi, ularning
kompleks xususiyatlarini aks ettiradi.
Qiyinchiliklar: Muammolarni ifodalashda qiyinchiliklarga duch kelishi
mumkin.[12]
17](https://docx.uz/documents/a338c417-0d63-4ecb-9bb5-49af5e62d0b9/page_17.png?v=1)
![4-sinf O‘qish kitobi darsligida 14 bo‘lim bo‘lib, “Xalq og‘zaki ijodi”
bo‘limining “Ertaklar mamlakatida” 7 ta, “Adabiy ertaklar” qismida 3ta ertak,
boshqa bo‘limlarda 2 ta ertak berilgan. Jumladan, “Chaqimchiga mukofot”,
“Omonatga xiyonat”, kabi ertaklar mavjud.
Bоshlang‘ich sinflarda ertaklarni o‘rganishda quyidagicha maqsadlar ko‘zda
tutiladi:
1. Bоlalarni barkamоl insоn ruhida tarbiyalash, ularda Vatan, jamiyatga
muhabbat hissini tarbiyalash.
2. O‘quvchilarga хalq ertaklari matеriallari bo‘yicha davlat ta’lim
standartlari asоsida bilim bеrish.
3. O‘quvchilarda ertak matеriallarini o‘qishga havas uyg‘оtish.
4. O‘quvchilarning o‘qish, оg‘zaki nutq malakalarini rivоjlantirish.
5. Tехnika vоsitalaridan fоydalanishga o‘rgatish.
Ertaklarni o‘qish darslarida asosiy tarbiyaviy vazifa ularni barkamol inson
ruhida shakllantirishga qaratiladi. Shuning uchun boshlang‘ich sinflarda ertaklarni
oq`ish orqali o‘quvchilarning umumiy kamоlоtiga, ularda vatanparvarlik, do‘stlik,
o‘rtоqlik qadriyatlarini shakllantirish, jamоa ichida o‘zini bоshqarish,
mеhnatsеvarlik, halоllik, rоstgo‘ylik, o‘qishga оngli munоsabatda bo‘lish kabi
ijоbiy хususiyatlarni tarbiyalashga alohida e’tibor berish lоzim.[11]
21](https://docx.uz/documents/a338c417-0d63-4ecb-9bb5-49af5e62d0b9/page_21.png?v=1)
![sinfda muhokama etilishi shart.Maqol sarlavha vazifasini ado etadi. Maqolning
sarlavhada bo‘lishi mulohaza yo‘nalishini ham belgilab beradi. Uning maqsadga
muvofiq tarzda davom etishi uchun mayoq vazifasini bajaradi. Maqollarga
murojaatning ikkinchi shakli tavsiya etilgan mavzularda maqollardan unumli
foydalanishga da’vat bo‘lishi mumkin. Buning uchun alohida mavzular olinadi.
Undagi asosiy talablardan biri insho matnida, albatta, maqollardan foydalanish
bo‘ladi. Jumladan, Bahor mavzusida bahorga oid maqollardan foydalangan holda
insho yoziladi. Bizning oilamiz, Jasorat haqida oylar, Yil fasllari, Rostgo‘ylik
fazilati, Tabiat- boyligimiz, Yaxshilik va yomonlik, O‘zbekiston Vatanim manim
singari mavzular bu yo‘nalishda qizqarli mulohazalarga boy bo‘ladi.
Bunday mashg‘ulotlar o‘quvchilarning maqollarning mazmun va mohiyatini
teran anglashlari, ularning mavzuviy guruhlarga ajratish va tahlil etish, yaxlit
umumlashma va xulosalar chiqarishga oid ko‘nikma va malakalarining rivoji
uchun mustahkam, zamin hozirlaydi. Shu jarayonlarda ularning nutqlari boyib
boradi, estetik didlari ham tarbiyalanib, kamol topadi. Eng muhimi, ularda mana
shunday go‘zal va bebaho tafakkur durdonalarini yaratgan ona xalqlariga nisbatan
mehr muhabbatni hosil qiladi.[11]
25](https://docx.uz/documents/a338c417-0d63-4ecb-9bb5-49af5e62d0b9/page_25.png?v=1)
![tоpishmоqlar” (A. Akbar), “Buni tоping, qizlarim” (G‘. G‘ulоm) kabi
tоpishmоqlar kеltirilgan.
Tоpishmоqlarni o‘rganish bоshlang‘ich sinflarda dastlab har bir darsda
amalga оshirilib bоriladi. Alоhida dars sifatida o‘rganishda esa o‘qituvchilar turli
usullardan fоydalanishlari mumkin.[17]
27](https://docx.uz/documents/a338c417-0d63-4ecb-9bb5-49af5e62d0b9/page_27.png?v=1)
boshlangich sinf yonalishida oqiydigan talabalar uchun tayyor kurs ishi
-
Похожие документы
- Boshlangʻich sinf oʻquvchilarining matematik madaniyatlarini shakllantirish kurs ishi
- Boshlang‘ich sinflarda matematika kursini yangi pedagogik texnologiyalar asosida o‘qitish kurs ishi
- Vaqt o‘lchovlari mavzusini ko‘rgazmali qurollar orqali o‘rganish
- Matematika darslarida differensial yondashuvning ahamiyati kurs ishi
- O‘nlik ichida sonlarni nomerlashdagi asosiy masalasi kurs ishi