Boshlang‘ich sinflarda darslik va qo‘llanmalar bilan ishlashning o‘ziga xos xususiyatlari - Дошкольное и начальное образование - Курсовые работы

Информация о документе

Цена	19900UZS
Размер	258.0KB
Покупки	0
Дата загрузки	12 Декабрь 2024
Расширение	docx
Раздел	Курсовые работы
Предмет	Дошкольное и начальное образование

Продавец

Bahrom

Дата регистрации 05 Декабрь 2024

228 Продаж

Boshlang‘ich sinflarda darslik va qo‘llanmalar bilan ishlashning o‘ziga xos xususiyatlari

Купить

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR
VAZIRLIGI
__UNIVERSITETI
Ro’yxatga olindi №__________ Ro’yxatga olindi №__________
“_____” ____________20 y. “_____” ____________20 y.
“___________________________ “ KAFEDRASI
“_____________________________ “ FANIDAN
KURS ISHI
Mavzu:________________
Bajardi:_________________________________
Tekshirdi:_______________________________
______________ - 20___

Mavzu: B oshlang‘ich sinflarda darslik va qo‘llanmalar bilan ishlashning
o‘ziga xos xususiyatlari .
Mundarija
Kirish ............................................................................................................................................... 3
I Bob. Boshlang‘ich sinflarda darslik va qo‘llanmalar, ularning o‘ziga xos xususiyati va
ahamiyati .......................................................................................................................................... 5
1.1. Boshlang‘ich sinf darsliklari va unga qo‘yiladigan talablar, darslik tushunchasi .................... 5
1.2. Boshlang‘ich sinflarda eski va yangi darsliklarni qiyosiy tahlili .............................................. 6
1.3. Boshlang‘ich sinflarni o‘qitishda multimediyali elektron darsliklardan foydalanishning
o‘ziga xos xususiyatlari. ................................................................................................................ 11
II Bob. Boshlang‘ich sinflarda darslik va qo‘llanmalar bilan ishlashning o‘ziga xos xususiyatlari.
....................................................................................................................................................... 15
2.1. Boshlang‘ich sinf darslarida darslik va o‘quv qo‘llanmalar bilan ishlash usullari ................. 15
2.2. Boshlang‘ich sinf matematika darsliklari va ulardan foydalanish usullari ............................. 17
2.3. Boshlang‘ich sinflarda dars jarayonida zamonaviy texnologiyalardan foydalanish .............. 22
Xulosa ............................................................................................................................................ 27
Foydalanilgan adabiyotlar .............................................................................................................. 29

Kirish
Mavzuni dolzarbli: Jahon hamjamiyati shunday qilgani uchun,
mamlakatimiz ham bu sohani rivojlantirishga harakat qilyapti desak, masalaga bir
yoqlama qaragan bo‘lib qolamiz. Chunki, mavzuning dolzarbligini keltirib
chiqargan asosiy omillar bu – yillar davomida darslik fodalanuvchilari tomonidan
amaldagi darsliklardan qoniqmaslik bayon etilgan arznomalar-u, sifatsiz
darsliklarga to‘lib ketgan ta‘lim tizimimizning taraqqiyot sari ildam qadam tashlay
olmayotganidir.
Bugun darsliklarni isloh qilish masalasi har bir mamlakat oldidagi har
narsadan va har qachongidan muhim va amalga oshirilishi kechiktirib
bo‘lmaydigan eng ustuvor vazifadir.
Yangi yaratilayotgan darsliklardagi berilgan lug‘at so‘zlar asosida biror bir
qo‘llanmaning yaratilmaganligi.
Axborot texnalogiyalari ekranida bayon qilinayotgan ma'lumot mazmunining
o‘quvchilarga loyiq bo‘lishi va kompyuter talab qiladigan topshiriqlarni bajarishda
ma'lum tirishqoqlik talab qilinishi bilan bog‘liq bo‘lgan tushunarliligi prinsipiga
ham alohida e'tibor qaratish lozim."Ta'limning tushunarliligi deganda, o‘quv
materiali mazmuni, xarakteri va hajmining o‘quvchilar tayyorgarlik darajasiga va
ularning bilish imkoniyatlari rivojlanganligiga mos kelishi tushuniladi".
Tushunarlilik prinsipi kompyuterli ta'limda bajarilishi shart. Bunday noto‘g‘ri
tushunish va o‘quv materiali mazmuni, unga mos topshiriq va savollarni yengil,
yuzaki qilib tuzish hamda ta'limga tatbiq etish juda salviy natijalarga olib kelishi
mumkin. Bola hamma narsani osongina uddalayversa, unda asta-sekin tafakkur
tanballigi hosil bo‘lib, odamni yo‘ldan chiqaradi, turmushga yengiltak munosabatni
shakllantiradi.
Ajablanarlisi shundaki, tafakkur tanballigi ko‘pincha qobiliyatli bolalarda ham
uchraydi: ta'lim jarayonidagi tanballik bolalarning kuchi yetadigan darajadagi
qiyinchiliklarga rioya qilib ta'lim tashkil etilmaganda rivojlana boshlaydi.
O‘quvchilarning kuchi yetadigan qiyinchilik ularni tarbiyalash, yashash, kurashga
o‘rgatishning yetakchi omillaridan hisoblanadi.

Zero, qiyinlik sub'ektiv hodisa bo‘lib, uni yengish, bartaraf etishga intilish
o‘quvchida chidam, sabr-toqat, mashaqqatlardan qo‘rqmaslik kabi shaxsiy
sifatlarni tarbiyalash, kamol toptirishda hal qiluvchi ahamiyatga ega.
Kurs ishining maqsadi. Boshlang‘ich sinflarda darslik va qo‘llanmalar bilan
ishlashning o‘ziga xos xususiyatlarini o‘rganish, tahlil qilish va bartaraf etish
usullarini chuqur tahlil qilish.
Kurs ishningi predmeti . Umumta’lim fanlaridan o‘quv-metodik
majmualarning yangi avlodini ishlab chiqishga qo‘yiladigan umumiy talablar.
Boshlang‘ich sinf darslarida darslik va o‘quv qo‘llanmalar bilan ishlash usullari
Kurs ishining vazifalari quyidagilardan iborat:
1. Boshlang‘ich sinf darsliklari va unga qo‘yiladigan talablar, darslik
tushunchasi
2. Boshlang‘ich sinf darslarida darslik va o‘quv qo‘llanmalar bilan ishlash
usullari
3. Boshlang‘ich sinflarda dars jarayonida zamonaviy texnologiyalardan
foydalanish
Kurs ishining metodlari . Mavzuga oid pedagogik, psixologik, metodik
adabiyotlarni o‘rganib tahlil qilish, suhbat, kuzatish, anketa- so‘rovnomalar, ilg‘or
o‘qituvchilarning ish tajribalarini o‘rganish, pedagogik tajriba, taqqoslash.
Kurs ishi tuzilishi: Bajarilgan kurs ishi kirish qismi, ikkita bobdan va
qilingan xulosalardan iborat. Ishda o‘rganilishi e’tiborga olingan ma’lumotlar
tushunarli ravishda ifodalash uchun chizma jadvallar va rasmlar berildi.Ishga
qo‘yilgan maqsadga erishishi uchun to‘plangan adabiyotlar manbalarning nomlari
va elektron manzillari keltirildi.

I Bob. B oshlang‘ich sinflarda darslik va qo‘llanmalar, ularning o‘ziga xos
xususiyati va ahamiyati
1.1. Boshlang‘ich sinf darsliklari va unga qo‘yiladigan talablar, darslik
tushunchasi
Darslikning xarakterli xususiyati,- bu uning mazmunining o‘quv dasturi
mazmuniga mos kelishidir.
Darslikda material bo‘limlar bo‘yicha taqsimlanadi. Har bir mavzu muayyan
bob, uning tarkibida bo‘lgan bandlar asosida ochib beriladi. O‘quv darsligi bir
qator talablarga muvofiq yaratiladi.
Ushbu talablar quyidagilardan iboratdir:
O‘quv darsligida ilmiy bilimlar tizimi va hajmi o‘quv dasturi talablariga
tegishli hajmda sinf talabalarining yosh va psixologik xususiyatlariga mos bo‘lishi
kerak. Darslikda bayon qilingan ilmiy bilimlarning nazariy asoslari hamda
g‘oyaviy yo‘nalishi tizimli va izchil bo‘lishi, keltirilgan ma'lumot va dalillarning
asosli, ishonchli bo‘lishi, ular to‘g‘ri tahlil, aniq ta'rif etilishi, tegishli xulosalar
chiqarilishi lozim. Nazariy bilimlarning amaliyot bilan bog‘liqligi ta'minlanishi
lozim.
Darslik fanda hisobot qilinmagan, ma'lum ta'rif va qoidalarga ega
bo‘lmagan, mavjud masalalardan holi bo‘lishi kerak. Bayon qilinayotgan
materialning xususiyatiga bog‘liq holda tegishli qoida va ta'riflar berilishi, dalillar
keltirilishi va ba'zi materiallar rasm, surat, jadval, diagramma va boshqa tasvirlar
bilan boyitilishi talab etiladi. Bayon qilinayotgan material o‘quvchilarga
tushunarli, pishiq, puxta va ixcham jumlalardan iborat bo‘lishi lozim.
Darslikning tashqi ko‘rinishi, bezagi muayyan bosqich talabalarining estetik
didlariga mos keladigan bo‘lishi katta tarbiyaviy ahamiyat kasb etadi.Darslik
muayyan bosqich talabalari uchun joriy qilingan gigiena qoidalariga muvofiq
bo‘lishi maqsadga muvofiqdir 1
.
1
Mukammallik, yutuqlar qamrovi – darsliklar va o’quv qo’llanmalarning asosiy shartidir // Xalq ta‘limi. –
Toshkent, 2018. – №3. B.4.

Mavzulardagi fikrlar aniq va qisqa bo‘lishi, ilmiylikka asoslangan bo‘lishi
kerak. Darsliklar o‘quv materialini to‘laroq va chuqurroq egallab olishga yordam
beruvchi o‘quv qo‘llanmalari bilan to‘ldirilish lozim.
Yo‘nalishi va hal qilinadigan vazifalarga ko‘ra o‘quv qo‘llanmalarni
quyidagicha bo‘lish mumkin:
a)o‘quv materialini chuqurlashtiruvchi va uni eslab qolinishiga yordam
beruvchi qo‘llanmalarentsklopediya, mashqlar to‘plami, o‘qish kitobi, kartalar:
b)o‘rganiladigan masalalarni tasvirlovchi va bu bilan aniq tasavvur hosil
bo‘lishiga yordam beruvchi qo‘llanmalar-rasmlar, ko‘rgazmali qurollar siklli,
plakatlar, diagrammalar, diapozitivlar, atlaslar.
v)ko‘nikma va malakalarni hosil qilishga yordam beruvchi qo‘llanma- lar,
topshiriqlar kartochkasi.
g)ma'noni tushunishni yengillashtiruvchi qo‘llanmalar lug‘atlar,
ma'lumotnomalar.
d) ko‘p maqsadga xizmat qiluvchi qo‘llanmalar-kinofil`mlar,
entsiklopediyalar va boshqalar.
O‘quv dasturi va darslikning uyg‘unligidan kelib chiqib o‘quv
muassasalarida ta'lim va aniq darslar olib boriladi.
Ta'lim maqsadi – mustaqil jamiyatimiz ravnaqiga nazariy va amaliy hissa
qo‘sha oladigan "Barkamol avlod" ni tarbiyalash. Ta'limning vazifasi-yosh avlodni
ilmiy bilimlar, ko‘nikma va malakalar tizimi bilan qurollantirishdan iborat.
1.2. Boshlang‘ich sinflarda eski va yangi darsliklarni qiyosiy tahlili
So‘ngi yillarda ta’lim sohasining barcha bosqichlarini zamonaviy talablar
asosida tashkil etish bo‘yicha farmon va qarorlar qabul qilindi va bunga asosan
deyarli barcha dastur hamda darsliklar asosiga o‘zgartirishlar kiritildi. Bunga sabab
bo‘lgan eng katta omil shunda ediki, bizning milliy o‘quv dasturimiz xalqaro
talablarga hamda chet elning ko‘zga ko‘ringan ta’lim jarayonlari natijalariga
tenglasha olmasligi edi.

1-rasm
Yuqorida tasvirlangan diagrammadan shuni ko‘rishimiz mumkinki, bizning
Milliy O‘quv Dasturimiz (MO‘D) va Janubiy Koreyaning standartlariga 30, 34%
larinigina tashkil qilishini ko‘rishimiz mumkin.
Bu albatta ta’limda oqsoqlik borligini bildiradi. Janubiy Koreuyada
boshlang‘ich sinflarda o‘quvchilarga ta’lim berishda zamonaviy raqamli
texnologiyalar qo‘llaniladi. Bizda ham ta’lim olishda raqamli textologiyalni
qo‘llash borasida qaror va farmonlar amalda qo‘llanilmoqda. Bu farmonlarda
ta’lim sohasida raqamli ko‘nikmalarni oshirish maqsadida quyidagi tadbirlar
amalga oshiriladi: ta’lim pog‘onasining boshlang‘ich bosqichida o‘quvchilarga
raqamli texnologiyalarni taqdim etish orqali raqamli ko‘nikmalarni o‘zlashtirish
uchun imkoniyatlar yaratish, tahliliy va tanqidiy fikrlashni rivojlantirish, kelajakda
zarur bo‘ladigan keng ko‘lamli raqamli transformatsiya sharoitida yoshlarga bilim
va ko‘nikmalar berish. 2

O‘quvchilarning raqamli savodxonligini rivojlantirishda o‘qituvchilar ta’lim
berishda raqamli texnologiyalardan maqsadli, samarali foydalanishi, individual
yondashishni zaruratini oshirishi va raqamli bilim, ko‘nikmalarni amalga oshirish
muhim omil hisoblanadi. 3

2
Akramjon O’ktamjonovich Mirzayev. Mamlakatimiz ta’lim tizimida raqamlashtirish va raqamli dunyoda o’qitish
va o’rganishning mavjud imkoniyatlari. Academic Research in Educational Sciences. VOLUME 2 | ISSUE 12 |
2021
3
Akramjon O’ktamjonovich Mirzayev. O’quvchilarning raqamli dunyoda o’rganish konsepsiyasi bo’yicha
savodxonligini rivojlantirish. Scientific Progress. Volume 2. ISSUE 8 ǀ 2021.

2-rasm
Bunda sinflar kesimida ko‘rishimiz mumkinki bu dasturlarning qiyosiy
tahlilida asosiy muammo talablarning noaniq qo‘yilganligi hisoblanadi. Vaholanki
noaniqlik fanlarni tushinmaslikka, fikrlar chalkashligiga mantiqni o‘zgarishiga olib
keladi.
3-rasm
Ta‘limdagi islohatlardan so‘ng Milliy O‘quv Dasturimizni Xalqaro dastur
bilan qiyoslanganda dasturda ancha siljish borligini ko‘rishimiz mumkin. Eski
dasturlardagi darsliklarni misol tariqasida oladigan bo‘lsak, avvalgi darsliklar qiyin
akademik tilda yozilgan bo‘lib bu o‘quvchilarni fandan bezdirish va ularni
tushunmaslikka olib kelar edi. Lekin bugungi kunda ta’lim butun dunyo o‘rganish
natijalariga asoslangan. Ya’ni o‘quvchi darslikdagi, dasturdagi biror mavzuni
o‘rganolmadimi, ya'na o‘sha mavzuni o‘qiydi. Avvalgiga o‘xshab soatlarga bo‘lib
berilmadi. O‘quvchi o‘rgansa-o‘rganmasa, keyingisiga o‘tib ketaverar edi. Natijada
bola tushunmagani sayin darsni yomon ko‘ra boshlardi. O‘z-o‘ziga nisbatan bahosi
pasayib ketardi. Eng katta muammo ham shunda edi. Endi faqat yod olishga emas,

balki o‘quvchilarning ertangi hayotga ham tayyor bo‘lishiga turtki berishga
qaratilgan. Ya’ni u sinfxonada tanqidiy fikrini bildira olsa, ijodiy fikrlasa, jamoa
bo‘lib ishlashni o‘rgansa, muammoga yechim topolsa, unda to‘g‘ri qaror qabul
qilish, yangi g‘oyani ilgari surish, fan nuqtai nazaridan dunyoni o‘z ko‘zi bilan
anglash ko‘nikmalari shakllanadi. Muammolarni bartaraf etish yuzasidan so‘ngi
yillarda barcha dastur va darsliklarga o‘zgartirish kiritildi. Bunday darliklardan biri
boshlang‘ich sinflar uchun “Ona tili va o‘qish savodxonligi” darsligidir. ’qish
savodxonligi nafaqat ta’lim tizimida, balki boshqa sohalarda ham yutuqlarga
erishish uchun asos hisoblanadi. 4

Eng asosan Xalqaro dasturlar PISA, PIRLS. TIMSS, TAILS kabi tadqiqotlar
talabiga javob beradigan va ular asosiga qurilgan dastur va darsliklar yaratildi.
Matematika fani boshlang‘ich sinflardan boshlab inson hayotining mazmuni
ekanligi ko‘rsatib boriladi. Mat е matika haqiqiy olamning miqdoriy munosabatlari
va fazoviy formalari haqidagi fandir. Matematikadan masalalar yechish
o‘quvchilarning fikrlash qobiliyatlarini rivojlantiradi. To‘rtinchi sinf bitiruvchilari
uchun TIMSS masallaridan namuna keltiramiz. Masala. Tohir nonning 1
2 qismini
yedi , ukasi esa qolgan nonning 1
4 qismini yedi. Ular ikkalasi jami qancha nonni
yedi? 5

Darsliklar kesimida boshlang‘ich sinflar matematika darsligini oladigan
bo‘lsak, avvalgi darsliklardan tubdan farq qiladi desak mubolag a bo lmaydi.ʻ ʻ
Boisi, darslikda berilgan topshiriqlar o quvchini nafaqat hisob-kitobga, balki,
ʻ
mavzularni oson anglashga, mantiqiy va tanqidiy fikrlashga undaydi. Darslikda
berilgan rasmlar, chizmalar va jadvallar juda ham qiziqarli, shu bilan birgalikda
o quvchining tushunishi uchun sodda va aniq shaklda berilganligi o‘quvchi hamda
ʻ
pedagoglar uchun qulaylik tug‘diradi.
4
Akramjon O’ktamjonovich Mirzayev, Odina Davronbek Qizi Pozilova . Boshlang’ich sinf o’quvchilarning o’qish
savodxonligini oshirishda pirls tadqiqotining ahamiyati. . Scientific Progress. Volume 3 . ISSUE 3 ǀ
2022.ISSN:2181-1601.
P.140
5
Akramjon O’ktamjonovich Mirzayev, Odina Davronbek Qizi Pozilova. Matematika fanini o’qitish samaradorligini
oshirishda timss xalqaro tadqiqotining o’rni. SCIENTIFIC PROGRESS. VOLUME 3 ISSUE 4 2022. P 77.
ǀ ǀ

Masalan matematika darsining yetakchi mavzusi hisoblangan “Ko paytirishʻ
jadvali” mavzusini ko‘radigan bo‘lsak, o quvchiga to liq tushuntirishga harakat
ʻ ʻ
qilinadi. Boisi, bu mavzuni yaxshi o zlashtirgan o quvchi juda ko p mavzularni
ʻ ʻ ʻ
o zlashtirishda, turli misol va masalalarga yechim topishda hech qanday
ʻ
qiyinchiliklarga duch kelmaydi. Bu darslikda “Sonlarni ko paytirish” mavzusi
ʻ
uchun berilgan topshiriqlar orqali o quvchilarga kerakli bilim, ko nikma va
ʻ ʻ
malakalarni berilishi mumkin. Bunda bizga darslikda berilgan rasmli
ko rgazmalarning turli shaklda sifatli va mazmunli qilib ifodalanishi katta yordam
ʻ
beradi. Ayniqsa, karraning son nurida ifodalanishi yoki narsalarning guruhlar
shaklida ko rinishi o quvchilarning karrani shunchaki yod olishi uchun emas,
ʻ ʻ
balki, ongli tushunishiga asos bo lib xizmat qildi.
ʻ
Tadqiqotlarga ko ra, hisob-kitobni yaxshi o zlashtirgan o quvchidan ko ra,
ʻ ʻ ʻ ʻ
matematik mushohada hamda mantiqiy fikrlash ko nikmasiga ega o quvchi
ʻ ʻ
hayotda ko‘proq muvaffaqiyat qozonar ekan. Bu ko‘nikma orqali odam matematik
bilimlarini hayotda qo‘llaydi, turli vaziyat va muammolarga tez yechim topadi.
Shuni hisobga olib, Finlyandiya, Singapur, Janubiy Koreya, Buyuk Britaniya
va milliy tajriba asosida tayyorlangan Milliy o quv dasturida ham o‘quvchining
ʻ
matematik tafakkurini rivojlantirishga e'tiborni qaratilgan.
Shuningdek, ilg‘or o‘quv dasturi asosida yaratilgan 1-sinf Matematika
darsligida ham ilk bor farzandlarimizni matematik mushohadaga chorlaydigan
mashg‘ulot va topshiriqlarga keng o‘rin berildi.
1-sinf matematika darsligining I bob, 5-darsida narsalarning miqdori haqida
tushuncha berilgan bunda oldingi darslik asosidan ko‘ra yuqori pog‘onada darslik
tuzilganini ko‘rishimiz mumkin. Endi bunda o‘quvchilar miqdorlarni sanab
taqqoslashdan foydalanmay, ko‘rib fikirlab sifatlar orqali yechim topadi. Masalan
kattakichik, keng-tor, baland-past, qisqa-uzun, og‘ir- yengil kabi javoblar berishi
mumkin.
Tabiiy fan kesimida ham ko‘radigan bo‘lsak ham, bu darsliklardagi
mavzular avvalgiga qaraganda biroz murakkab berilgan bo lsa-da, lekin, juda ham
ʻ
qiziqarli, tushunarli berilgani va amaliy mashg ulotlarning ko p berilganligi
ʻ ʻ

o qituvchi uchun ham , o quvchi uchun ham zavqli bo ladi. XXI asr bolalari buʻ ʻ ʻ
mavzularni hech qanday qiyinchiliklarsiz, balki, katta qiziqish bilan o rganadilar.
ʻ
Darslikda berilgan mavzular o quvchilarni real hayotni o rganishga, anglashga
ʻ ʻ
undaydi.
Darslikning 2-bobidagi “O simlik organlari” mavzusi uchun berilgan
ʻ
“O simlik qanday oziqlanadi?”, “Olmaning hayot sikli”, “Qoqio tning hayot sikli”
ʻ ʻ
kabi rasmli ko rgazmalar o quvchilarning oson o zlashtirishi uchun manba
ʻ ʻ ʻ
bo lmoqda. Ayniqsa, “Urug ning unib chiqish jarayonini o rganish” mavzusida
ʻ ʻ ʻ
berilgan amaliy mashg ulot barcha o quvchilarda yorqin taassurot qoldirdi
ʻ ʻ 6
.
Bu ma'lumotlardan shuni xulosa qilishimiz mumkinki, avvalo o‘quvchilarga
faqatgin bilim beribgina qolmay, ularni olgan bilimlari asosida yuksaltirish va
ularni mantiqiy, tanqidiy fikrlashga chorlash, o‘rgangan narsalarini hayotda tadbiq
qila olish qobiliyatiga ega qilib tarbiyalash, ularda yetuk va barkamol shaxsni
tarbiyalash asosiy maqsad qilib qo‘yilgan.
1.3. Boshlang‘ich sinflarni o‘qitishda multimediyali elektron darsliklardan
foydalanishning o‘ziga xos xususiyatlari.
Hozirgi kunda ko‘plab oliy ta’lim va o‘rta maxsus ta’lim muassasalarida
turli xil kompyuter texnologiyalaridan seminarlar, biznes uchrashuvlari, treninglar
va boshqa tadbirlarni o‘tkazish uchun foydalanadilar. Ma'lumotlar yanada boy
bo‘lishi uchun esda qolarli va vizual, multimedia texnologiyalaridan ko‘proq
foydalaniladi. Bular ikkalasi ham apparat, multimediya va dastur paketlari bo‘lib,
ular matn, grafika va ovoz kabi har xil ma'lumotlarga ishlov bera oladilar. Odatda,
multimediya deganda matn, tovush, grafika, animatsiya, video tasvirlar va fazoviy
modellashtirish kabi axborot taqdim etish vositalarining kompyuter tizimiga
qo‘shilishi tushuniladi. Bunday vositalarning kombinatsiyasi axborotni idrok
etishning sifat jihatdan yangi darajasini ta'minlaydi: odam shunchaki passiv fikr
yuritmaydi, balki sodir bo‘layotgan narsalarda faol ishtirok etadi.
6
Inoyatov U. Zamonaviy darsliklar, o’quv-metodik majmualar, elektron didaktik vositalarni ishlab chiqishga
innovatsion yondashuv dolzarb ijtimoiy-p е dagogik muammo // Xalq ta‘limi. – Toshkent, 2018. -№3. B.12-13.

Multimediyali kitoblar yaartishga oid bir necha minglab maqolalar chop
etildi. Shulardan birida quyidagi fikrlar berilgan: B. A’zamov va A. Kamolovlar
Multimediali kitoblarni yaratishda eng kata e’tiborni sifati va asosoiy
ko‘rsatkichlariga alohida urg‘u berib o‘tadilar,shuningdek o‘z maqolalarida
mustaqil izlanish olib boruvchi o‘quvchilarlar uchun juda muhim deb hisoblaydilar.
Respublikamizda 1-4-sinf darsliklariga nazar tashlasak “Kid’s English” deb
nomlangan kitobda mavzular ketma-ketligi juda izchil tartibda keltirilgan, ammo
ayrim mavzularni o‘quvchilar uchun qiyinlik qilishiga e’tiboe berish lozim deb
o‘ylayman. Mualliflar M. Irisqulov, S. Xan. L. Kamalov, L. Jo‘rayevlar tomonidan
2018-yilda yaratilgan darslik har tomonlama Davlat ta’lim standartlariga mos
ravishda, ammo bizor milliylik borasida kam to‘xtalib o‘tilgan. Kitoblarda rasmlar,
matnlar, audio to‘plamlar imkon qadar milliylikka asoslangan.
Multimedia vositalaridan foydalanadigan dasturlar multimodaldir, ya’ni ular
bir vaqtning o‘zida bir nechta hislarga ta'sir qiladi va shuning uchun o‘quvchilarda
katta qiziqish va e’tiborni uyg‘otadi. Rangli multimedia ilovasi, unda rasmlar,
jadvallar va diagrammalar mavjudligi animatsiya elementlari va tovushlari bilan
birgalikda o‘rganilayotgan materialni idrok etishni osonlashtiradi, tushunish va
yodlashga yordam beradi, ob'ektlar, hodisalar, vaziyatlar to‘g‘risida yanada aniqroq
va sig‘imli fikr beradi, o‘quvchilarning bilim faolligini rag‘batlantiradi.
Ingliz tili darslarida kompyuter o‘quv dasturlari bilan ishlash shakllariga
quyidagilar kiradi: lug‘atni o‘rganish; talaffuzni mashq qilish; dialogik va
monologik nutqni o‘rgatish; yozishni o‘rgatish; grammatik hodisalarni ishlab
chiqish. Internet resurslaridan foydalanish imkoniyatlari juda katta. Internet
dunyoning istalgan nuqtasida joylashgan talabalar va o‘qituvchilar uchun zarur
bo‘lgan har qanday ma'lumotni olish uchun sharoit yaratadi: maktab
o‘quvchilarining yozish ko‘nikmalarini oshirish; talabalarning so‘z boyligini
to‘ldirish; talabalarning ingliz tilini o‘rganish motivatsiyasini shakllantirish.
Shuningdek, ish maktab o‘quvchilarining dunyoqarashini kengaytirish,
ingliz tilida so‘zlashuvchi mamlakatlardagi tengdoshlari bilan ishbilarmonlik

aloqalari va aloqalarni o‘rnatish va qo‘llab-quvvatlash uchun internet
texnologiyalari imkoniyatlarini o‘rganishga qaratilgan.
Kompyuterning bir o‘ziga xos xususiyati borki, u boshqalarga o‘rgatish
qurilmasi sifatida, bilimlarni o‘zlashtirishda yordamchi sifatida foydalanishda
namoyon bo‘ladi, u jonsizdir. Mashina foydalanuvchi bilan "do‘stona" muloqot
qilishi va ba'zi daqiqalarda uni "qo‘llab-quvvatlashi" mumkin, lekin u hech qachon
asabiylashish belgilarini ko‘rsatmaydi va sizni zeriktirmaydi. Shu ma'noda,
kompyuterdan foydalanish, ehtimol, o‘qitishning ayrim jihatlarini
individuallashtirishda eng foydalidir.
Maktabda Ingliz tilini o‘rganishning asosiy maqsadi kommunikativ
kompetentsiyani shakllantirish bo‘lib, boshqa barcha maqsadlar (tarbiya, ta'lim,
rivojlanish) ushbu asosiy maqsadni amalga oshirish jarayonida amalga oshiriladi.
Kommunikativ yondashuv muloqotni o‘rgatish va madaniyatlararo o‘zaro ta'sir
qilish qobiliyatini shakllantirishni nazarda tutadi, bu Internetning yangi faoliyati
haqida. Muloqotdan tashqari, Internetning ma'nosi yo‘q - bu xalqaro ko‘p millatli,
madaniyatlararo jamiyat bo‘lib, uning hayoti dunyo bo‘ylab 2 tilda so‘zlashadigan
millionlab odamlarning elektron aloqasiga asoslangan.
Ingliz tili darsida u bilan shug‘ullanib, biz haqiqiy muloqot modelini
yaratamiz. Hozirgi vaqtda muloqot, interaktivlik, muloqotning haqiqiyligi,
madaniy kontekstda til o‘rganish, avtonomiya va o‘rganishga ustuvor ahamiyat
beriladi. Ushbu tamoyillar kommunikativ qobiliyatning tarkibiy qismi sifatida
madaniyatlararo kompetentsiyani rivojlantirishga imkon beradi. Kommunikativ
yondashuv - bu muloqotga psixologik va lingvistik tayyorgarlikni shakllantirishga,
materialni va u bilan ishlash usullarini ongli ravishda tushunishga qaratilgan
muloqotni simulyatsiya qiluvchi strategiya. Foydalanuvchi uchun Internetda
kommunikativ yondashuvni amalga oshirish ayniqsa qiyin emas. Kommunikativ
topshiriq talabalarga muhokama qilish uchun muammo yoki savolni taklif qilishi
kerak va talabalar nafaqat ma’lumot almashishadi, balki uni baholaydilar. Ushbu
yondashuvni o‘quv faoliyatining boshqa turlaridan ajratish imkonini beradigan
asosiy mezon talabalar o‘z fikrlarini shakllantirish uchun lingvistik birliklarni

mustaqil ravishda tanlashlaridir. Bugungi zamonaviy dunyoda electron darsliklar
endi muhim ahamiyatga ega bo‘lib qoldi va har sohada keng qo‘llanishi odat tusiga
ayalanib bormoqda.
Ingliz tilini o‘rgatish jarayoni murakkab, doimo rivojlanib boruvchi tizimdir. Chet
tilini o‘qitishni kompyuterlashtirish ma'lumotlarga kirishni osonlashtiradi va tilni
o‘rganish vaqtini qisqartiradi. Ayni paytda multimedia mahsulotlarining katta
tanlovi, chet tilini o‘rganish uchun zarur bo‘lgan ma'lumotlarni o‘z ichiga olgan
Internet sahifalari, elektron darsliklar, tematik matnlar va mashqlardan iborat
ma'lumotlar bazalari mavjud.
Hozirgi vaqtda chet tilini o‘rgatishda kompyuterdan foydalanish kerakmi
yoki yo‘qmi degan ko‘plab fikrlar mavjud. Ba'zilar kompyuter o‘qituvchining
o‘rnini bosa oladi, deb hisoblashadi, boshqalari esa kompyuter o‘qituvchi kabi
materialni taqdim eta olmaydi.
Shuningdek, mavjud darsliklardan qanchalik to‘g‘ri foydalanyapmiz bu
muammoligicha qolmoqda.Eng avvalo multimedia sifatida videolarni oladigan
bo‘lsak avvalo ,undagi so‘zlarning talaffuzi va tarjimasiga to‘xtalib o‘tilsa natija
biz kutgandan ko‘ra samarali bo‘ladi. Keyingi bosqichda esa video namoyish etilsa
tushunish darajasi yuqori bo‘ladi. Qolaversa, Ingliz tili darslariga har bir sinfga
mos holda 1-sinflar uchun Abdulla Avloniyning “Aqlli qarg‘a” yoki “Taqsim”,
3sinflar Xudoyberdi To‘xtaboyevning “Hassa” va 4-sinflar uchun Xudoyberdi
To‘xtaboyevning “Do‘stlik” hikoyalarini audiolarini va matnlarini tayyorlab
darslikka qo‘shilsa, o‘quvchilarda o‘z adabiyotimizga qiziqishlarini, hattoki, chet
tilini o‘rganish davomida ham saqlab qolishga erishamiz deb o‘ylayman.
Xulosa o‘rnida shuni ta’kidlash lozimki, multimedia sifatida har qanday
darslik ham ta’lim jarayoniga to‘g‘ri kelavermaydi. O‘qituvchi o‘z salohiyatidan
kelib chiqib tanlashi lozim. Shunigdek, darslarni yanada qiziqarli olib boorish
shuningdek, samarali natija erishishda multimedyaning har turi foydali va bu
albatta o‘z natijasini asta-sekin namoyish qiladi. Ta’lim jarayonida audio, video,
rasmli materiallar keng qo‘llanilsa o‘quvchilarning qiziqishi yanada ortadi.

II Bob. B oshlang‘ich sinflarda darslik va qo‘llanmalar bilan ishlashning
o‘ziga xos xususiyatlari.
2.1. Boshlang‘ich sinf darslarida darslik va o‘quv qo‘llanmalar bilan ishlash
usullari
Mamlakatimizda mustaqillik yillarida amalga oshirilgan keng ko‘lamli
islohotlar milliy davlatchilik va suverenitetni mustahkamlash, xavfsizlik va huquq-
tartibotni, jamiyatda qonun ustuvorligini, inson huquq va erkinliklarini,
millatlararo totuvlik va diniy bag‘rikenglik muhitini ta’minlash uchun muhim
poydevor bo‘ldi, xalqimizning munosib hayot kechirishi, jahon talablari darajasida
ta’lim olishi va kasb egallashi, fuqarolarimizning bunyodkorlik salohiyatini
ro‘yobga chiqarish uchun zarur shart-sharoitlar yaratdi.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2017-yil 6-apreldagi
“Umumiy o‘rta va o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limining davlat ta’lim standartlarini
tasdiqlash to‘g‘risida”gi 187-sonli qaroriga muvofiq, ta’lim bosqichlarining
uzluksizligi va izchilligini ta’minlash, ta’limning zamonaviy metodologiyasini
yaratish, davlat ta’lim standartlarini kompetentsiyaviy yondashuv asosida
takomillashtirish, o‘quv-metodik majmualarning yangi avlodini ishlab chiqish va
amaliyotga joriy etish bugungi kunda dolzarb ahamiyatga ega.
Boshlang‘Ich sinflarda darslik va o‘quv qo‘llanmalar bilan ishlash o‘rgatish
bir kunda yoki bir soatlik dars davomida amalga oshirilmasdan, balki yillar
davomida bosqichma–bosqich turli omillar ta’sirida amalga oshiriladigan jarayon
bo‘lib, muammoli metodlardan foydalanish yaxshi samara beradi.
Olib borilgan kuzatishlarga qaraganda ta’lim metodlarining barchasi ham
o‘quvchilarni darslik va o‘quv–qo‘llanmalar bilan ishlashda mustaqil fikrlashga
o‘rgatish vositasi bo‘la olmaydi. Ammo darsda turli metodlarni qo‘llash orqali
darslik va o‘quv–qo‘llanmalar bilan ishlashda ta’lim samaradorligini oshirishga,
bilimlarni egallash jarayonining zerikarli bo‘lmasligiga erishish mumkin.
Ta’lim metodlari xilma–xil bo‘lib, o‘xshash xususiyatlariga ko‘ra guruhlarga
birlashtiriladi. Ta’lim metodlarining tasnifiga oid turli qarashlar mavjud: ba’zi
mutaxassislar ta’lim metodlarini tasnif etishda darslik va o‘quv–qo‘llanmalar bilan

ishlashda bilim manbalarini hisobga olishsa, ayrim olimlar o‘qituvchi faoliyati
xususiyatlaridan kelib chiqishadi, uchinchi bir guruh olimlar esa o‘quvchilar
faoliyatini e’tiborga olishadi. Ta’lim metodlariga bunday qarashlarning ko‘p va
rang–barang bo‘lishi tabiiy. chunki ta’lim metodlari mazmunan boy hodisa bo‘lib,
ular ma’lumot mazmuni bilan ham, o‘qituvchi va o‘quvchi faoliyati bilan ham,
bilim va malakalar bilan ham, shuningdek, ijodiy qobiliyatlarni, munosabatlarni
rivojlantirish bilan ham chambarchas bog‘liqdir.
Masalan, Yu.k.babanskiy darslik va o‘quv–qo‘llanmalar bilan ishlashda
samara beruvchi ta’lim metodlarini o‘quvchilarning faoliyati nuqtai nazaridan
tasnif etadi. U ta’lim metodlarini uch guruhga ajratadi:
– o‘quv–biluv faoliyatini uyushtirish va amalga oshirish metodlari;
– o‘quv–biluv faoliyatini rag‘batlantirish va asoslash metodlari;
– o‘quv–biluv faoliyati samaradorligini nazorat qilish metodlari.
Boshlang‘ich sinf o‘qish darslarida darslik va o‘quv–qo‘llanmalar bilan
ishlash orqali har bir guruh, o‘z navbatida, yana kichikroq guruxlarga ajratiladi.
Masalan, birinchi guruh metodlariga quyidagilar kiradi: og‘zaki bayon qilish,
ko‘rgazmali metodlar, amaliy metodlar, induktiv va deduktiv metodlar,
muammoli–izlanish metodlari, mustaqil ishlash metodlari.
Darslik va o‘quv–qo‘llanmalar bilan ishlashda, darslik bilan mustaqil ishlay
olgan o‘quvchilar baholashda rag‘batlantirish va nazorat qilish metodlaridan
foydalanishda ham o‘z tarkibida guruxlarga ajratiladi.
O‘quvchini mustaqil darslik va o‘quv–qo‘llanmalar bilan ishlashda
ta’limning muammoli metodi faqat o‘qituvchini bilimlarni bayon etishga emas,
balki o‘quvchilarni mustaqil ravishda izlanishga, fikr yuritishga yo‘naltirishi lozim.
A.G‘ulomov va M.Qodirovlar xususiy metodlar, ya’ni o‘qish ta’limi
jarayonida qo‘llaniladigan metodlar borasida to‘xtalib o‘tadilar. Ular ta’limni
ikkiyoqlama jarayon ekanligini hisobga olib, ta’lim metodlarini ikki katta guruhga
ajratadilar:
1. O‘qituvchi faoliyati bilan bog‘liq metodlar.
2. O‘quvchi faoliyati bilan bog‘liq metodlar

3. O‘qituvchi faoliyati bilan bog‘liq metodlar bilimlarni tayyor holda bayon
etish va muammoli bayon qilish metodlariga ajratilgan.
O‘quvchi faoliyati bilan bog‘liq metodlar guruhiga qayta xotirlash, qisman
izlanuvchanlik va izlanishga asoslangan metodlar kiradi Ta’lim metodlarini tahlil
qilib chiqar ekanmiz, ulardan unumli va o‘rnida foydalanish o‘quvchilarni mustaqil
fikrlashga o‘rgatishda juda qo‘l kelishini ko‘ramiz. Ammo ta’lim metodlarining
barchasi ham boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida mustaqil fikrlash qobiliyatini
shakllantirishga xizmat qilmaydi. binobarin, reproduktiv metod o‘quvchilarda
mustaqil fikrlashni shakllantirishga ta’sir etmasa, muammoli izlanish metodi orqali
bu borada yuqori natijalarga erishish mumkin.
Darslik va o‘quv qo‘llanmalar bilan ishlashda topshiriqlarni bajarishda
muammolar qo‘yiladi, bu muammo – mohiyatiga ko‘ra, zudlik bilan hal etilishi
lozim bo‘lgan masaladir. 7
O‘qituvchi o‘quvchi oldiga muammo qo‘yar ekan, uni hal qilish yo‘lidagi
harakat davomida o‘quvchi darslik bilan ishlaydi, izlanadi, ijod qilishga intiladi,
muammo ustida avvalgi tajriba va bilimga tayangan holda fikr yuritadi.
Xulosa qilib aytganda, boshlang‘ich sinf ta’lim–tarbiya jarayonida darslik va
qo‘llanmalar bilan ishlash adabiyotlarni o‘rganish bilan birgalikda, turli usul, uslub
va omillar ta’sir etadi–ki, bu usul, uslub va omillar ta’siri natijasida darslik va
o‘quv qo‘llanmalar orqali ta’limda ko‘zlangan natijaga erishish mumkin.
2.2. Boshlang‘ich sinf matematika darsliklari va ulardan foydalanish usullari
Zamonaviy o‘qituvchining asosiy vazifasi o‘quvchilarda tashabbuskorlik va
mustaqillilik hissini hosil qilish, ularning har biri uchun o‘zining iqtidori va
qiziqishini amalga oshira oladigan rivojlantiruvchi muhitni yaratishdan iborat.
Shuning uchun ham, o‘qituvchilarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish
kurslari, pedagogika ta’lim muassasalaridagi ta’lim mazmunini qayta ko‘rib
chiqilishi hamda zamonaviy metodik qo‘llanmalarni yaratish tavsiya etiladi.
7
G’ofurov A. Umumiy o`rta ta`lim maktablari akad е mik, litsey hamda kasb hunar koll е ji o`quvchilari uchun
yaratilgan darsliklarga qo`yilgan talablar va muammolar

Matematika fanidan egallagan kompetensiyalari darajalariga qo‘yiladigan talablar
ta’lim mazmuniga muvofiq ishlab chiqilgan, umumiy o‘rta ta’lim, o‘rta maxsus,
kasb-hunar ta’lim bo‘yicha uzviy bo‘lib, Xalqaro standartlarga moslashtirish
maqsadida ta’lim mazmuni va matematik kompetensiya deskriptorlari (Trends in
international matematis and siene studi enter (TIMSS)) baholash standartlariga
o‘zaro bog‘liq holda olindi hamda ular sodda va tushunarli shaklda berildi.
Egallangan bilim, ko‘nikma va malaka darajalariga qo‘yiladigan talablardan
kelib chiqib, deskriptorlar: – har bir darajani to‘liq egallanganlikni ta’minlash
uchun ta’limning barcha bosqichlarida o‘quv dasturlari va darsliklarni ishlab
chiqishda tuzuvchilar tomonidan inobatga olinishi, – O‘zbekiston Respublikasida
uzluksiz majburiy ta’limning barcha bosqichlari bitiruvchilarining davlat
attestatsiyasi uchun baholash mezonlarini ishlab chiqishda nazarda tutiladi.
Davlat standartlarining aniq o‘quv fani bo‘yicha emas, balki ta’lim sohalari
bo‘yicha ishlab chiqilishi o‘quv fanlarini varianti tanlash asosida o‘quv-metodik
majmualar (dastur, o‘quv rejasi, darsliklar)ni yaratish uchun keng imkoniyatlar
ochib beradi, shuningdek, o‘quv fanlararo bog‘lanish va bilimlarini
muvofiqlashtirish tamoyili asosida o‘quv fanlarinig ichki bog‘liqligi va o‘quv
fanlararo aloqasini ta’minlashga xizmat qiladi.
Boshlang‘ich sinf o‘qituvchisining metodik-matematik tayyorgarligi
deyilganda, biz uni ilmiy dunyoqarash asosida matematikani o‘qitish metodikasi
bo‘yicha umumiy psixologik-pedagogik va matematik tayyorgarlik bilan uzviy
bog‘lanishda tayyorlanishni tushunamiz. Bunday tayyorlanish vazifasiga
matematikadan boshlang‘ich ta’lim sohasida ma’lum bilim va uquvlarni egallash
va bolalarni o‘qitish orqali tarbiyalashni o‘zlashtirishi kiradi. Metodik-matematik
tayyorgarlik boshlang‘ich sinflar o‘qituvchisini tayyorlashning tarkibiy qismi
bo‘lib, uning ta’limiy-tarbiyaviy faoliyatidan ajralgan holda qaralishi mumkin
emas. Ikkinchi tomondan, boshlang‘ich sinflarda matematikani o‘qitish birinchi
bosqichdir, ya’ni bolalarni navbatdagi maktab matematika kursini o‘zlashtirishga
tayyorlash bosqichidir, yoki matematikadan tayyorligidir.

Matematikadan boshlang‘ich ta’limning bu ikki jihati (aspekti)
(boshlang‘ich ta’limning tarkibiy qismi va matematika oldi tayyorgarligi)
metodikada o‘zining munosib aksini topishi lozim. Boshlang‘ich matematika kursi,
bir tomondan, bilimlarning boshqa sohalarida foydalaniladi va bolalarning
rivojlanishiga yordam beradi. Shu bilan boshlang‘ich bilimlar yagona majmuini
yaratadi, ikkinchi tomondan zaruriy metodologik tasavvurlarni va fikrlashning
mantiqiy tuzilishlarini shakllantirishga yo‘naltirilgan.
6-10 yoshli davr bolalarining eng muhim fikrlash tuzilmalarining
shakllanishida mas’ul davr ekanligini psixologlar isbot qilishgan. Mana shu
bolalikda shakllantirilmagan narsalarni keyinchalik to‘ldirish juda qiyin. Shu
sababli boshlang‘ich ta’lim metodikasining, xususan, matematikadan boshlang‘ich
ta’lim metodikasining markaziy vazifalaridan biri o‘qitishning yetarlicha yuqori
rivojlantiruvchi samaradorligini oshirishni ta’minlashda o‘qitishning bolalarning
aqliy rivojlanishlariga ta’sirlarini jadallashtirishdan iborat. 8

Matematikadan boshlang‘ich ta’lim – tarbiyaviy vazifalari nazariy bilimlar
tizimi asosidagina hal etishi mumkin. Bu o‘zicha ilmiy dunyoqarash, psixologiya,
didaktika, matematikani va matematika fani xususiyatini o‘z ichiga metodologik
o‘qitish nazariyasini (matematika didaktikasi) oldi. Biroq, birgina nazariy
bilimlarning o‘zi, har qanday boshqa faoliyatga tayyorlanishdagi kabi yetarli emas.
O‘qitishning ma’lum mazmuni va o‘qituvchilarning aqliy faoliyati saviyasi
bilan ta’sirlanadigan u yoki bu o‘quv yo‘nalishi uchun eng yaroqli usullarini
tiklash va qo‘llanishini bilish darsga tayyorlanishda yoki darsning o‘zida yuzaga
keladigan aniq metodik vazifalarni hal etishni bilishi zarurdir. Ayni shu
boshlang‘ich sinflarda bolalarning aqliy rivojlanishlariga asos solinishi sababli
boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi uchun o‘quvchilarning aqliy faoliyatlari darajasini
va imkoniyatlarini bilish va hisobga olish, ayniqsa muhimdir.
Kelgusidagi amaliy faoliyat uchun xususiy, amaliy, o‘quvchilar mustaqil ish
natijasida xususan, seminar, amaliy va laboratoriya ishlarida matematikani o‘qitish
metodikasida bajariladigan ishlar orqali egallanadi. Nazariy bilimlarni amaliy
8
Hasanboyev J., To’raqulov X., Haydarov M., Hasanboyeva O., Usmanov N. Pedagogika fanidan izohli lug’at. – T.:
Fan va texnologiya. 2009. – 672 b. Inoyatov U. Zamonaviy darsliklar, o’quv-metodik majmualar

mashg‘ulotlarga tayyorlanishda va mashg‘ulotlarning o‘zida o‘qitish amaliyotida
foydalanish jarayonida yuzaga keladigan turli-tuman metodik masalalar hal etilishi
lozim. Metodik masalalar har bir darsda yuzaga keladi, shu bilan birga, odatda ular
bir qiymatli yechimga ega emas. Darsda yuzaga kelgan metodik masalaning
mazkur o‘quv vaziyati uchun eng yaroqli yechimining o‘qituvchi tez topa olishi
uchun bu sohada yetarlicha keng tayyorgarlikka ega bo‘lish talab etiladi.
Boshlang‘ich ta’lim metodikasi bu xususiyatni hisobga olmaydi. O‘yinda o‘qitish
vositasi sifatida mutlaqo foydalanilmaydi. Mavjud didaktik o‘yinlar mantiq ilmi va
matematika nuqtai nazaridan mazmunan yetarli emasligi tufayli ulardan kam
foydalaniladi, shu bilan birga boshqacha yo‘l bilan o‘rganilgan materialni faqat
mustahkamlash vositasi sifatida ishlatiladi.
Bolalarni 6-7 yoshdan o‘qitishning mazmuni va usullarida muammolar
yuzaga keladi. Sanoqni o‘rganish, qo‘shish va ko‘paytirishni birinchi bosqichda
o‘rgatish (yigirma ichida) boshlang‘ich ta’limning markaziy vazifasi bo‘lib kelgan
va shundoq bo‘lib qoladi. Biroq, bu vazifa yagona bo‘lib qolmasdan, balki u
bolalarni matematikani o‘rganishga yanada kengroq va har tomonlama tayyorlash
ishining tarkibiy qismi bo‘lib qoladi va ushbu ikkita asosiy yo‘l bilan belgilanadi:
pedagogik yo‘l, ya’ni bolalar fikrlashini qo‘llaniladigan matematik mulohazalarga
tayyorlash va matematika yo‘li. ya’ni bolalarni eng muhim matematik
tushunchalarni va eng avvalo natural son va geometrik shakl tushunchalarini
o‘rganishga tayyorlash.
Bolalarni matematikani o‘rganishga tayyorlashda ishni nimadan boshlash
yangicha yechimni taqozo etadi. Matematikani “jiddiy” o‘rganish uchun bolalarni
partaga o‘tqazishdan oldin, balki, ular bilan “matematik o‘yin” o‘tkazish lozimdir.
Boshlang‘ich sinflarda matematika o‘qitish metodikasining fan sifatida
shakllanishi Zamonaviy boshlang‘ich ta’limning o‘zi nimadan iborat bo‘lishi
kerak? Bola 1-4-sinflarda qanday bilimga ega bo‘lishi lozim? Bolalarimizga
qachondan boshlab, qanday qilib, qanday usulda va uslubda milliy qadriyatlarimiz,
urf - odatlarimizni o‘rgatishimiz, chuqur anglatishimiz kerak?» degan savollar
boshlang‘ich ta’lim oldida asosiy masala bo‘lib kelmoqda. So‘nggi yillarda

mamlakatimizda o‘rta maktabda matematika o‘qitish, ayniqsa, boshlang‘ich ta’lim
tizimida o‘z ko‘lami va ahamiyati jihatidan nihoyatda katta bo‘lgan o‘zgarishlarni
amalga oshirdi va oshirmoqda. Ayniqsa, respublikamizning mustaqilligi, maktablar
to‘g‘risidagi Qonun va farmonlarning chiqarilishi buning yaqqol isbotidir. Hozirgi
ijtimoiy – iqtisodiy munosabatlarning shakllanish jarayoni, bozor
munosabatlarining raqobatlashuvi “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”, “Ta’lim
to‘g‘risida”gi Qonun talablari matematikani turmush bilan bog‘lash va uni
mustahkamlashga o‘z ta’sirini o‘tkazmasdan qo‘ymaydi, balki muhim o‘zgarishlar
talab etib, har bir boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi oldiga ulkan vazifa qo‘yadi 9
.
Matematika so‘zi qadimgi grekcha so‘zidan olingan bo‘lib, uning ma’nosi
― “fanlarni bilish” demakdir. Matematika fanining o‘rganadigan narsasi (ob’yekti)
fazoviy formalar va ular orasidagi miqdoriy munosabatlardan iboratdir. Maktab
matematika kursining maqsadi o‘quvchilarga ularning psixologik xususiyatlarini
hisobga olgan holda matematik bilimlar tizimini shakllantirishdan iboratdir. Bu
matematik bilimlar sistemasi ma’lum usullar (metodika) orqali o‘quvchilarga
yetkaziladi.
“Metodika” grekcha so‘z bo‘lib, “metod” degani “yo‘l” demakdir.
Matematika metodikasi pedagogika fanlari sistemasiga kiruvchi pedagogika
fanining tarmog‘i bo‘lib, jamiyat tomonidan qo‘yilgan o‘qitish maqsadlariga
muvofiq, matematikani o‘qitish qonuniyatlarini matematika rivojining ma’lum
bosqichida tatbiq qiladi. Maktab oldiga hozirgi zamon talabalari va ta’lim
maqsadlarning qo‘yilishi matematika o‘qitish mazmunining tubdan o‘zgarishiga
olib keldi. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilariga matematikadan samarali ta’lim
berilishi uchun o‘qituvchi boshlang‘ich sinflar uchun o‘qitish metodlarini
mukammal egallab, chuqur o‘zlashtirib olmog‘i zarur.
9
Sayidahmedov N. Noan‘anaviy dars. Yangi pedagogik texnologiyalar. – Toshkent: Moliya, 2003. – 98 b.

2.3. Boshlang‘ich sinflarda dars jarayonida zamonaviy texnologiyalardan
foydalanish
Ta’limda ijobiy natijalarga erishish, eng avvalo, yosh avlodga ilmiy bilim
asoslarini puxta o‘rgatish, ularda dunyoqarash hamda tafakkur ko‘lamini
kengaytirish, ma’naviy-axloqiy sifatlarini shakllantirish borasidagi
ta’limiytarbiyaviy ishlarni samarali tashkil etish bilan belgilanadi. Bu borada
ta’lim-tarbiya jarayoniga ko‘plab o‘zgartirishlar kiritilmoqda, yangicha
yondoshuvlar tadbiq etilmoqda. Shulardan birisi, axborot-kommunikatsion
texnologiyalardan foydalanib dars o‘tishda mashg‘ulotlar samaradorligini
oshirishga erishish hisoblanadi.
O‘zbekiston Respublikasi «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»da ta’lim
muassasalarining moddiy texnik va axborot bazasini mustahkamlash, o‘quv-tarbiya
jarayonini yuqori sifatli o‘quv adabiyotlari va ilg‘or pedagogik texnologiyalar
bilan ta’minlash uzluksiz ta’lim tizimini axborotlashtirish masalasi alohida qayd
etilgan. Bundan kelib chiqqan holda ta’lim jarayoniga axborot-kommunikatsion
texnologiyalarini joriy etish davr talabi hisoblanadi. O‘quvchilarning fanlarga
bo‘lgan qiziqishini oshirish, ularning aqliy va ijodiy tafakkurini, intellektual
qobiliyatlarini rivojlantirish, fanlararo bog‘liqlikni ta’minlash, bugungi
pedagogikaning muhim vazifalaridan. Darslarni ilg‘or pedagogik texnologiyalar
asosida tashkil etish, o‘quvchilarni mustaqil ravishda faoliyat ko‘rsata olishga,
axborot texnologiyalari imkoniyatlaridan oqilona foydalanishga o‘rgatish,
o‘qitilayotgan fanni o‘zlashtirish sifatini oshirish ustuvor vazifa hisoblanadi. Bu
borada boshlang‘ich ta’limni o‘qitishda ham turlicha uslublar qo‘llanilmoqda.
Shulardan biri zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalanishdir. 10

Zamonaviy axborot texnologiyalarning jadal taraqqiy etib, ta’lim sohasiga
jadal kirib kelishi, hayotimizda muhim ahamiyatga ega bo‘lib borayotgani bu
boradagi bilim va malakalarimizni ham mos ravishda shakllantirishni taqozo etadi.
Shuning uchun, boshlang‘ich sinflarda kompyuterdan foydalanib dars o‘tish
tavsiya qilindi. Dars jarayonining muhim yutuqlaridan biri kompyuter
10
Sikorova, Z. 2002. Evaluating Textbooks as Teacher´s Activity. In Mikk, J., Meisalo, V., Kukemelk, H., Horsley,
M. Learning and Educational Media Tartu: University of Tartu, 84-92.

texnologiyalari komponentlaridan foydalanishni ta’minlovchi dasturiy
vositalarning yaratilishi bo‘ldi.[1] Ayniqsa, o‘quv jarayonining tashkil qilishda bu
dasturiy vositalar alohida ahamiyatga ega. Elektron qo‘llanmalarning
“Macromedia Flash”, “GIF Animation”, “Microsoft Front Page”, “Abobe
Fotoshop”, “3D Max”, “Micros о ft Power Point” kabi dasturiy vositalardan
foydalanib yaratilganligi qulaylik tug‘dirmoqda. Chunki ular harakatli, rangli,
ovozli tasvirlar yaratish imkonini beradi. Bu esa boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining
mavzuni tez tushunib olishga, o‘zlashtirish sifatini oshishiga yordam beradi.
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun yaratilgan elektron darslik, qo‘llanma va
taqdimotlardan o‘quv jarayonida keng foydalanilmoqda.
O‘qish, ona tili, matematika va tabiatshunoslik fanlarini o‘qitishda axborot
texnologiyalari yordamida turli xil ko‘rgazmali slaydlardan dars jarayonlarida
foydalanish mumkin. Masalan: o‘qish va ona tili fanlarida katta ekranda harflarni,
so‘zlarni bir-biriga qo‘shib o‘qish, so‘ngra kichik ertak va hikoyalarni o‘qish,
harflarni to‘g‘ri va chiroyli yozish; matematika fanida oddiy amallardan
foydalanib, slaydlar yordamida masalalar yechish, turli xil hisob-kitobli o‘yinlar
tashkil qilish; tabiatshunoslik fanidan tabiatdagi hodisalar haqidagi sodda slaydlar
yordamida tushunchalar berish mumkin. Ushbu usullardan foydalanish yosh va
bilimga chanqoq o‘quvchining og‘zaki nutqini rivojlanishiga, og‘zaki hisoblash
malakasini oshishiga, ijodkorlik, izlanish va fikrlash qobilyatini rivojlanishiga
turtki bo‘ladi.Elektron taqdimotlardan darsda namoyish va ko‘rgazmali material
sifatida foydalanish o‘qituvchiga katta yordam beradi.
O‘quv materialining elektron taqdimotda animatsiyalar shaklida berilishi
o‘tilayotgan mavzuni tushunishni yengillashtiradi va ko‘rgazmalilikni oshiradi.
Namoyish slaydlarini o‘quvchilarga tarqatma material sifatida ham berish
mumkin. Bunga misol qilib, 4-sinf ona tili darslarida foydalanish uchun yaratilgan
“Kelishiklar” mavzusidagi elektron taqdimotni aytish mumkin.Elektron darslikdan
mustaqil ta’lim olishda va o‘quv materiallarini har tomonlama samarali
o‘zlashtirishda foydalanish mumkin. Elektron darslikda fanning o‘quv materiallari
o‘quvchiga interfaol usullar bilan, psixologik va pedagogik jihatlar, zamonaviy

axborot texnologiyalari, audio va video animatsiyalar imkoniyatlaridan o‘rinli
foydalaniladi.
Kitob. uz saytida 1-4 sinf o‘quvchilari uchun deyarli barcha fanlarning
elektron darsliklari mavjud. Ammo ular matn va ovoz shaklida taqdim etilmagan.
Elektron darsliklarni matn va ovoz shaklida, slayd-shou ko‘rinishda berish
maqsadga muvofiq. Audio va video axborotlarning o‘zaro birgalikda qo‘llanishi
o‘qitish samaradorligini keskin yuksaltiradi. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun
RTM tomonidan yaratilgan “Sanashni o‘rganamiz”, “Alifbo saboqlari”, “Aljabr”,
“5x5” , kabi elektron dasturlar o‘zining qiziqarliligi, o‘quvchilar yoshiga mosligi,
foydalanish uchun soddaligi, intellektual salohiyatni rivojlantirish, mantiqiy
mushohada yuritishga chorlashi bilan ahamiyatlidir.
“Sanashni o‘rganamiz” – boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun matematika
fanidan elektron o‘quv vositasi. Mazkur elektron dars ishlanma orqali boshlang‘ich
sinf o‘quvchilari 4 amalni bajarish ko‘nikmasini hosil qilish bilan birgalikda
kompyuterning “sichqoncha” qurilmasidan foydalanish ko‘nikmasi
shakllantiriladi.“Alifbo saboqlari” - 1-sinf o‘quvchilari uchun mo‘ljallangan bo‘lib,
Alifbeni o‘rgatuvchi dastur hisoblanadi. Dasturning afzallik tomoni shundaki,
o‘quvchilarning og‘zaki va yozma nutqini o‘stirish (harfni talaffuz qilish va yozish,
o‘sha harf bilan boshlanuvchi narsalarning nomlarini o‘rganish)ga yordam beradi.
Shuningdek, harflar o‘rganilgandan so‘ng, mustahkamlash maqsadida rasm
beriladi. Berilgan katakchaga rasmdagi narsaning nomini to‘ib yozish to‘shiriladi.
Shu yerda
o‘quvchining kompyuter orqali yozuv malakalari shakllantirilib boriladi, test bilan
ishlashga ham o‘rgatiladi.
“Aljabr” - 1-sinf matematika darslarida foydalanish uchun mo‘ljallangan
dastur hisoblanadi. Dastur orqali o‘quvchilar 10 ichida raqamlashni, tartiblashni,
qo‘shish va ayirish amallarini bajarishni, taqqoslashni o‘rganadilar. Dastur
o‘quvchiga og‘zaki misol yechishning avtomatik darajada o‘zlashtirish imkonini
beradi. Shuningdek, mustaqil ishlash ko‘nikmalarini rivojlantirishga xizmat qiladi.
[3]

“5x5” - 2-sinf matematika darslarida foydalanish uchun mo‘ljallangan bo‘lib,
karrali jadvalni o‘rgatuvchi dastur hisoblanadi. Dasturning takrorlash qismida
kompyuterning o‘zi tartib bilan 2 dan boshlab 9 gacha karrali jadvalni o‘rgatadi.
Imtihon qismida esa o‘quvchi mustaqil ravishda jadvalni ishlab chiqadi. Shunisi
e’tiborliki, bir xonani bajarmasdan turib, ikkinchisiga o‘tmasligi o‘quvchini o‘z
ustida ishlashiga majbur etadi. Dasturni o‘qituvchi uchun haqiqiy yordamchi desak
bo‘ladi.
Chunki, sinfning 30-40% o‘quvchisi karrali jadvalni o‘rganishida
qiyinchilikka duch keladi. Dastur o‘sha o‘quvchilarga karrali jadvalning avtomatik
darajada o‘rganishlarini kafolatlaydi. Bugungi kun o‘qituvchisiga qo‘yilayotgan
talab, dars jarayonida axborot texnologiyalarni qo‘llay olishi, o‘quvchilarni
komyuterdan erkin foydalanishga, zamonaviy bilimlarni puxta egallashga, ma’nan
yetuk shaxs bo‘lib yetishiga o‘rgatishdan iborat. O‘qish darslarini tashkil etishda
pedagogik texnologiyalardan foydalanishning shakllari. Yurtimizda ta‘lim
mazmuniga alohida e‘tibor qaratilib, DTS o‘quv dasturlarining yangi tahrirdagi
variantlari tajriba sinovdan o‘tkazilmoqda, pedogogik texnologiyalar asosida o‘quv
jarayonining samaradorligi oshirish maqsadida pedagogik texnologiyalardan,
axborot komminikatsiya vositalaridan foydalanilmoqda. Boshlang‘ich sinf
o‘quvchilarini o‘qitishda o‘quvchilarning dunyoqarashini kengaytirish, bilimlarni
keng va oson o‘zlashtirish maqsadida pedagogik texnologiyalarning usul, vosita va
shakllarini to‘g‘ri tanlab, ulardan foydalanish muhim sanaladi. O‘qish darslarini
tashkil etishda pedagogik texnologiyalarning ko‘pgina metodlaridan foydalaniladi.
Bola hayotida bog‘chadan so‘ng maktabning dastlabki davrlari muhim o‘rin
tutadi. 11
Shu bois boshlang‘ich ta‘lim davri ta‘lim jarayonidagi eng mas‘uliyatli
davrdir. Bu paytda bolaning savodi chiqishi bilan birga, uning dunyoqarashi
shakllanadi, tafakkur qilish malakasi rivojlanadi. Bu davrda bolaning zehnini
o‘stirishga qaratilgan har bir mashg‘ulot bola aqlining tarkib topishi va
rivojlanishiga katta ta‘sir ko‘rsatadi. Shuning uchun ham bu davrda, avvalo, ta‘lim
11
Yadgarov Q.M, Xidirov O. -Dts asosida maktab darsliklari bilan ishlash fanidan ma‘ruza matni. –Jizzax, 2015. – ‖
124 b.

jarayonini qiziqarli, ta‘sirli qilib tashkil etishga, motiv hosil qilish va uni
rivojlantirishga e‘tibor qaratish lozim. Chunki bu muddat bolaning o‘yin
faoliyatidan aqliy faoliyatga, ya‘ni o‘quv faoliyatiga o‘tganligi bilan
xarakterlanadi.
Bolaning o‘quv faoliyatini rivojlantirishda turli o‘yinlardan foydalanish katta
ahamiyat kasb etadi. Bolalar o‘yin orqali o‘z bilimlarini mukammallashtiradilar va
uni chuqur o‘zlashtiradilar. Shu jihatdan qaraganda, ta’lim jarayonida
qo‘llanadigan didaktik o‘yinlaming roli beqiyosdir. Didaktik o‘yinlar ta’lim
jarayoni samaradorligini oshiradi, ta’lim jarayonida o‘quvchilar faolligini, o‘qish
motivlarini rivojlantiradi. O‘qish motivlari ta‘lim jarayonini pedagogik
texnologiyalar asosida tashkil etishda ham muhim o‘rin tutadi. Didaktik o‘yinlar
boshlang‘ich sinflarda ta‘limning samarali borishiga o‘quvchilarning o‘quv-bilish
faoliyatini muvaffaqiyatli boshqarishga ham katta yordam beradi, ya‘ni didaktik
o‘yinlar vositasida nazariy bilimlar oson egallanadi, o‘quvchilarning bilim olishga
qiziqishlari ortadi. Didaktik o‘yinlar nafaqat boshlang‘ich sinflarda, balki
ta‘limning keyingi bosqichlarida ham o‘quvchilarning bilimga bo‘lgan ishtiyoqlari
rivojiga katta turtki bo‘lishi mumkin. Ayniqsa qiyin o‘zlashtiruvchi
o‘quvchilarning bilish imkoniyatlarini oshirishga bunday o‘yinlar samarali ta‘sir
ko‘rsatadi. 12

Shuni alohida ta‘kidlash lozimki, boshlang‘ich sinflar uchun yaratilayotgan
o‘quv qo‘llanmalarida shu sohaga oid materiallar tanqisligi ko‘zga tashlanib turadi.
Hozirgi davrda pedagogik texnologiyalar asosida ta‘limni tashkil etishga katta
e‘tibor qaratilmoqda. Pedagogik texnologiya o‘quvchilar qobiliyati, imkoniyati va
ehtiyojlarini hisobga olgan holda, ta‘lim shakllarini amalga oshirish uchun
ko‘zlangan natijaga erishishda eng qulay yo‘l va usullami tanlash va ishlab chiqish
mahorati ekan, u haqiqatdan ham ta‘lim jarayoni unumdorligini oshiradi,
o‘quvchilarning mustaqil fikrlash jarayonini shakllantiradi, o‘quvchilarda bilimga
ishtiyoq va qiziqishni oshiradi, bilimlarni mustahkam o‘zlashtirish, ulardan
12
Ziyodova T. O’quvchilarni mustaqil fikrlashga o’rgatish/ Toshkent: O’qituvchi, 2001. – 80 b. 29. Климанова Л.
Ф., Горецкий В. Г., Голованова М. В. и др.

amaliyotda erkin foydalanish ko‘nikma va malakalarini shakllantiradi. Shuning
uchun ham ta‘lim ishiga texnologik yondashuv katta ahamiyatga ega.
Xulosa
Darsliklar bugungi kunga kelib Milliy O`quv Dasturi, uslubiyoti va
didaktik talablari asosida belgilangan, milliy istiqlol g`oyasi singdirilgan, muayyan
o`quv fanining mavzulari to`liq yoritilgan, tegishli fan asoslarini mukammal
o`zlashtirishga qaratilgan hamda turdosh ta`lim yo`nalishlaridan foydalanish
imkoniyatlari hisobga olingan nashr. Sir emaski, oxiri ikki yilda darsliklar
sifatining o`zgarishi, ularning mavzulari turlichaligi va rang-barangligi bilan
avvalgi darsliklardan tubdan farq qiladi. Masalan, boshlang`ich sinf
o`quvchilariga mo`ljallangan Ona tili va o`qish savodxonligi fani va darsligi
avvalgi darsliklardan nafaqat fanning o`zi, darslikning shaklidan tortib, dizayni,
ichki tuzilishi, mavzularning turfa xilligi, dolzarbligi, hayotiy mohiyatga ega
ekanligi bilan tubdan farq qiladi. Avvalgi ona tili darsliklarda faqat mashq
shartlari “…ko`chiring. …tagiga chizing, …belgilang” shu kabi shartlardan
iborat bo`lgan. Va buning natijasida o`quvchilarda og`zaki nutqning
rivojlanmasligi, o`quvchi o`z fikrini to`liq, ravon va burro ifoda eta olmasligi
kelib chiqdi. 45 daqiqada faqat ikkita mashqni ko`chirish bilan vaqtning
o`tganligi bois bu darsliklarda kamchiliklar yaqqol ko`rinib qoldi.
Bugungi kunda yangi avlod darsliklari o`quvchining fikrini o`stirishda,
uning og`zaki va yozma nutqini rivojlantirishda muhim o`rin egallamoqda.
Yangi darsliklar yangicha metodlar, yangidan-yangi didaktik materiallar bilan
ishlashda qo`l kelmoqda. Bu degani yangi darsliklar o`qituvchining ham o`z
ustida ko`proq ishlashga sabab bo`lmoqda. Darslik bilan o`quv jarayoni o`zaro
bog`liq bo`lib, unda savollar,topshiriqlar, jadvallardan, statistik, xronologik
ma`lumotlar va hakozolardan o`z o`rnida foydalanish lozim. Darsliklarda berilgan
ko`plab materiallar hozirgi kun talabiga to`liq javob bera oladi.
QRkodlashtirilgan darsliklarda audimatnlar ham mavjud bo`lib, bunda
bolaning eshtish qobilyatini ham rivojlantirishga sabab bo`ladi.

Yangi darsliklarning yana bir o`ziga xosligi, ushbu darslikning mashq
daftarlari ham mavjudligidadir. O`rganilgan har qanday material mashq qilish
orqali mashq daftarlarda mustahkamlanadi. Mashq daftarlarda ham didaktik
materiallar bola yoshi va psixikasiga katta e`tabor qaratilgan holda yaratilgan
bo`lib, bu mashqlarni 80-90 foiz o`quvchi ishtiyoq bilan bajaradi. Ayniqsa
kichik maktab yoshidagi 1-2-sinf o`quvchilariga berilgan topshiriqlar xilma-xil
va rang-barang.

Foydalanilgan adabiyotlar
1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 16-martdagi Noshirlik va
matbaa mahsulotlarini yanada rivojlantirishga oid qo‘shimcha chora- tadbirlar
to‘g‘risida 4640-son qarori. ‖
2. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999- yil 16- avgustdagi-
Umumiy o‘rta ta‘limning davlat ta‘lim standartlarini tasdiqlash to‘g‘risida gi 390-
‖
sonli qarori.
3. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2017- yil 15- martdagi -
Umumiy o‘rta ta‘lim to‘g‘risidagi Nizomni tasdiqlash haqida gi 140sonli qarori.
‖
4. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2017- yil 6- apreldagi -
Umumiy o‘rta ta‘lim va o‘rta maxsus, kasb-hunar ta‘limining davlat ta‘lim
standartlarini tasdiqlash to‘g‘risida gi 187-son qarori.
‖
5. G‘ofurov A. Umumiy o`rta ta`lim maktablari akad е mik, litsey hamda kasb hunar
koll е ji o`quvchilari uchun yaratilgan darsliklarga qo`yilgan talablar va muammolar
6. Hasanboyev J., To‘raqulov X., Haydarov M., Hasanboyeva O., Usmanov N.
Pedagogika fanidan izohli lug‘at. – T.: Fan va texnologiya. 2009. – 672 b.
7. Inoyatov U. Zamonaviy darsliklar, o‘quv-metodik majmualar, elektron didaktik
vositalarni ishlab chiqishga innovatsion yondashuv dolzarb ijtimoiy-pеdagogik
muammo // Xalq ta‘limi. – Toshkent, 2018. -№3. B.12-13.
8. Jesús Rodríguez Rodríguez, Tânia Braga Garcia, Eric Bruillard. IARTEM
(International Association for Research on Textbooks and Educational Media)
1991-2016. 25 years developing textbook and educational media research. France -
2019. -410.
9. Matchonov S., Shojalilov A. va boshq. O‘qish kitobi. 4-sinf uchun darslik. –
Toshkent: Yangiyo‘l poligraph service, 2017. – 216 b.
10. Mavlonova R.A. va b. Umumiy pedagogika. – T.: Fan va texnologiya, 2018, 528
bet. б .

11. Mukammallik, yutuqlar qamrovi – darsliklar va o‘quv qo‘llanmalarning asosiy
shartidir // Xalq ta‘limi. – Toshkent, 2018. – №3. B.4.
12. O‘zbek tilining imlo lug‘ati. – Toshkent: O‘qituvchi, 1995. – 288 b.
13. O‘zbek tilining izohli lug‘ati. – Toshkent: O‘ME, 2006-2008. – 5 tomli.
14. Peter Menck Looking Into Classrooms: Papers on Didactics. 2010-y.
15. Qosimova K., Matchonov S., G‘ulomova X., Yo‘ldosheva Sh., Sariyev Sh. Ona tili
o‘qitish metodikasi. – Toshkent: Noshir, 2009. – 352 b.
16. Rahmatullayev Sh. O‘zbek tilining etimologik lug‘ati. 1-tom. – Toshkent:
Universitet, 2000. – 600 b.
17. Sayidahmedov N. Noan‘anaviy dars. Yangi pedagogik texnologiyalar. – Toshkent:
Moliya, 2003. – 98 b.
18. Sikorova, Z. 2002. Evaluating Textbooks as Teacher´s Activity. In Mikk, J.,
Meisalo, V., Kukemelk, H., Horsley, M. Learning and Educational Media Tartu:
University of Tartu, 84-92.
19. Umarova M., Hamroqulova X., Tojiboyeva R. O‘qish kitobi. 3-sinf uchun darslik.
– Toshkent: O‘qituvchi, 2018. – 224 b.
20. UNESCO 2016. Every Child Should Have A Textbook Policy Paper 23. Global
Education Monitoring Report. Paris, France.
21. XXIInd international conference on public education. Geneva -1959.
22. Yadgarov Q.M, Xidirov O. -Dts asosida maktab darsliklari bilan ishlash fanidan‖
ma‘ruza matni. –Jizzax, 2015. – 124 b.
23. Yo‘ldoshev J., Usmonov S. Pedagogik texnologiya asoslari. – Toshkent:
O‘qituvchi, 2004.
24. Ziyodova T. O‘quvchilarni mustaqil fikrlashga o‘rgatish/ Toshkent: O‘qituvchi,
2001. – 80 b. 29. Климанова Л. Ф., Горецкий В. Г., Голованова М. В. и др.
25. Литературное чтение. 1 класс. В 2 ч. Ч. 1. – Москва: Просвещение, 2012. – 80
с.

Boshlang‘ich sinflarda darslik va qo‘llanmalar bilan ishlashning o‘ziga xos xususiyatlari

Mundarija

I Bob. Boshlang‘ich sinflarda darslik va qo‘llanmalar, ularning o‘ziga xos xususiyati va ahamiyati 4

1.1. Boshlang‘ich sinf darsliklari va unga qo‘yiladigan talablar, darslik tushunchasi 4

1.2. Boshlang‘ich sinflarda eski va yangi darsliklarni qiyosiy tahlili 5

1.3. Boshlang‘ich sinflarni o‘qitishda multimediyali elektron darsliklardan foydalanishning o‘ziga xos xususiyatlari. 10

II Bob. Boshlang‘ich sinflarda darslik va qo‘llanmalar bilan ishlashning o‘ziga xos xususiyatlari. 14

2.1. Boshlang‘ich sinf darslarida darslik va o‘quv qo‘llanmalar bilan ishlash usullari 14

2.2. Boshlang‘ich sinf matematika darsliklari va ulardan foydalanish usullari 16

2.3. Boshlang‘ich sinflarda dars jarayonida zamonaviy texnologiyalardan foydalanish 21

Foydalanilgan adabiyotlar 28

Купить