Boshlang‘ich sinflarda matematik krossvordlar yordamida bilimlarni mustahkamlash - Педагогика - Курсовые работы

Информация о документе

Цена	25000UZS
Размер	625.8KB
Покупки	0
Дата загрузки	13 Май 2025
Расширение	docx
Раздел	Курсовые работы
Предмет	Педагогика

Продавец

Shavkat

Дата регистрации 04 Апрель 2024

69 Продаж

Boshlang‘ich sinflarda matematik krossvordlar yordamida bilimlarni mustahkamlash

Купить

1O ZBEKISTON RESPUBLIKASI MAKTABGACHA VA MAKTABʻ
TA’LIMI VAZIRLIGI
FARG’ONA DAVLAT UNIVERSITETI SIRTQI BO’LIMI
BOSHLANG’ICH TA’LIM YO’NALISHI
IV-KURS 21/10-GURUH TALABASI
KARIMOVA OZODANING
“ BOSHLANG‘ICH SINFLARDA MATEMATIK KROSSVORDLAR
YORDAMIDA BILIMLARNI MUSTAHKAMLASH ”
MAVZUSIDA TAYYORLAGAN
KURS ISHI
Bajardi: KARIMOVA OZODA
Teks h irdi: __________________________
Mundarija

2KIRISH…………………………………………………………………………3
I BOB. BOSHLANG‘ICH SINFLARDA MATEMATIK BILIMLARNI
MUSTAHKAMLASHNING NAZARIY
ASOSLARI ………………………………………………………….………......5
1.1. Boshlang‘ich ta’limda matematika fanining mazmuni va
vazifalari……………………………….……………………………………..….5
1.2. Bilimlarni mustahkamlashda o‘quvchilarning faolligini oshirishning
usullar …………………………………………………………………………….9
1.3. Mustahkamlash jarayonida didaktik vositalarning o‘rni………………12
II BOB. BOSHLANG‘ICH SINFLARDA MATEMATIK KROSSVORDLAR
ORQALI BILIMLARNI MUSTAHKAMLASH TAJRIBASI………………17
2.1. Matematik krossvordlarning mazmuni, turlari va ularni tuzish
bosqichlari ………………………………………………………………………..17
2.2. Matematik darslarda krossvordlardan foydalanish usullari ……………19
2.3. Tajriba-sinov ishlari va natijalarni tahlil qilish ………………………….22
Xulosa…………………………………………………………………………….26
Foydalanilgan adabiyotlar………………………………………………………28
KIRISH

3Bugungi kunda mamlakatimizda ta’lim tizimini zamon talablari asosida isloh
qilish, har bir o‘quvchining bilim olishi uchun teng sharoit yaratish, ularning
intellektual salohiyatini yuksaltirish borasida keng ko‘lamli ishlar olib borilmoqda.
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev ta’kidlaganlaridek:
“Yangi O‘zbekistonni barpo etish uchun eng avvalo yangi fikrlaydigan, zamonaviy
bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lgan avlodni tarbiyalashimiz zarur.”
Boshlang‘ich ta’lim — bu har bir shaxsning bilim olish jarayonidagi birinchi
poydevori bo‘lib, aynan shu bosqichda o‘quvchilarda mustahkam bilim, malaka va
ko‘nikmalar shakllanadi. Xususan, matematika fani mantiqiy fikrlash, tahlil qilish,
muammolarni yechish kabi ko‘nikmalarni shakllantiradi. Shu bois, bu fanni
o‘zlashtirishda faqat nazariy bilimlar emas, balki o‘quvchilarning qiziqishini
uyg‘otadigan interaktiv metodlar, innovatsion yondashuvlar, jumladan,
krossvordlardan foydalanish muhim ahamiyat kasb etadi.
Matematik krossvordlar o‘quvchilarning darsga bo‘lgan qiziqishini oshirish,
bilimlarini mustahkamlash, erkin fikrlashga yo‘naltirishda samarali vosita bo‘lib
xizmat qiladi. Krossvordlar orqali matematika darslarini o‘yin shaklida tashkil
qilish, mavzularni takrorlash yoki umumlashtirishda o‘quvchilarning faolligini
oshiradi.
Kurs ishining dolzarbligi:
Hozirgi kunda ta’limda innovatsion yondashuvlarga ehtiyoj ortib borayotgani,
shuningdek, dars jarayonini interaktiv, qiziqarli va samarali tashkil etish dolzarb
masalalardan biri hisoblanadi. Krossvordlardan foydalanish orqali o‘quvchilarning
faolligini oshirish, ularni mustaqil fikrlashga yo‘naltirish, bilimlarni
mustahkamlashda samarali yondashuv sifatida o‘rganish dolzarbdir.
Kurs ishining maqsadi:
Boshlang‘ich sinf matematika darslarida krossvordlardan foydalanish orqali
o‘quvchilarning bilimlarini mustahkamlash, dars jarayonini qiziqarli va samarali

4tashkil etish yo‘llarini o‘rganish hamda ularning matematik savodxonligini
oshirish.
Kurs ishining obyekti:
Boshlang‘ich sinf matematika darslari jarayoni.
Kurs ishining predmeti:
Matematika darslarida krossvordlardan foydalanish orqali o‘quvchilarning
bilimlarini mustahkamlashga oid metodik usullar.
Kurs ishining vazifalari:
1. Boshlang‘ich ta’limda matematika fanining mazmuni va o‘ziga xos
xususiyatlarini tahlil qilish;
2. O‘quvchilarda matematik tushunchalarni shakllantirishda krossvordlarning
imkoniyatlarini o‘rganish;
3. Matematik krossvordlarning turlari va ularni tuzish usullarini yoritish;
4. Dars jarayonida krossvordlardan foydalanishning metodikasini ishlab chiqish;
5. Tajriba-sinov asosida krossvordlarning samaradorligini baholash;
6. Pedagogik amaliyotda foydalanish uchun tavsiyalar ishlab chiqish.
Kurs ishining tuzilishi. Kirish, 2 ta bob, 6 ta reja, xulosa va foydalanilgan
adabiyotlar ro‘yxatidan iborat bo‘lib, 27 sahifadan iborat.

5I BOB. BOSHLANG‘ICH SINFLARDA MATEMATIK BILIMLARNI
MUSTAHKAMLASHNING NAZARIY ASOSLARI
1.1. Boshlang‘ich ta’limda matematika fanining mazmuni va vazifalari
boshlang‘ich sinflarda matematika o‘qitish umuman maktab matematika kursini
o‘zlashtirishning dastlabki bosqichi sifatida qaraladi. Shu sababli boshlang‘ich
sinflarda ishlashda o‘rta maktabda matematika o‘qitishda ko‘zda tutiladigan
umumiy masalalarni hisobga olish va bu masalalarni hal etishda boshlang‘ich
ta'limning ahamiyatini to‘g‘ri baholash kerak. O‘rta maktab matematk. dasturiga
taalluqli ko‘pgina masalalar boshlang‘ich sinflardayoq shu darajada mustahkam
o‘zlashtirilishi kerakki, bunda ular o‘quvchilar ongida butun umr saqlanib qolsin,
boshqa masalalar esa o‘qitishning dastlabki bosqichida keyingi sinflarda mufassal
qarab chiqishga tayyorgarlik ko‘rish maqsadidagina kiritiladi yoki biror malaka va
ko‘nikmalarni shakllantirish jarayonida fikrlash qobiliyati darajasini oshirish
imkoniyatiga ega bo‘lish uchun kiritiladi. Maktabning boshlang‘ich sinflarida
bolalar matematika sohasida dasturda nazarda tutilgan bilimlar, uquvlar va
ko‘nikmalarning ma'lum hajmini ongli ravishda va mustahkam egallab olishlari
haqida gap borganda yuqorida aytib o‘tilgan mulohazalarni hisobga olish kerak.
Boshlang‘ich ta'limning muhim masalalaridan biri o‘quvchilarda ongli va
mustahkam hisoblash (ko‘pincha avtomatizmga yetkazilgan) malakalarini
shakllantirish edi va shunday bo‘lib qoladi. Matematika kursi o‘quvchilar kuchi
yetadigan darajada o‘quv materialini umumlashtirishni, o‘rganilayotgan matematik
faktlar asosida yotuvchi umumiy prinsip va qonuniyatlarni tushunishni, qarab
chiqilayotgan hodisalar orasida mavjud bo‘lgan bog‘lanishlarni tushunishni
nazarda tutadi. Bu, asosan, amallarning xossalarini, ular orasidagi mavjud
bog‘lanishlarni o‘rganishga, bolalarda shakllanayotgan amaliy uquv va
ko‘nikmalarning asosi bo‘lgan matematik munosabatlar va bog‘lanishlarga
taalluqlidir. Nazariya amaliy o’quv va ko‘nikmalarni egallashga yordam beribgina

6qolmay, nazariya va amaliyotning qarab chiqilayotgan masalalari orasida
matematik munosabatlarni o‘rnatishga, matematika o‘qitish samaradorligini
oshirishga o‘qituvchiga yordam beruvchi asosiy vositalardan biridir. O‘quvchilarga
egallangan bilim, uquv va malakalarini turli xil sharoitlarda qo‘llanishga
o‘rgatishni o‘qitishning maxsus masalasi sifatida qarash kerak. Bolalarning
maktabda boshlang‘ich sinflardan keyingi sinfga o‘tishida albatta vujudga
keladigan qiyinchiliklar ko‘p darajada aynan ana shu asosda bartaraf etilishi
mumkin. Va aksincha, agar o‘qituvchi har tomonlama bilimlarga maxsus e'tibor
bermasa va bolalarni bir xil turdagi savollarga, topshiriklarga, ifodalarga,
masalalarga o‘rgatib qo‘ysa, bu 5- sinfda fanlar bo‘yicha o‘qitishga o‘tishdagi
murakkablikni yanada orttiradi. By masala bolalar bilim qobiliyatlarini
o‘stirishning ancha umumiy masalasi bilan uzviy bog‘langan. Boshlang‘ich
maktabdayoq bolalarda kuzatish va taqqoslash, solishtirilayotgan hodisalardagi
o‘xshashlik va farq qiladigan belgilarni ajratish, tahlil, sintez, umumlashtirish,
abstraksiyalash, aniqlashtirish kabi amallarni bajarish uchun ko‘p ish qilingan
bo‘lishi kerak. Bolalar mantiqiy fikrlash qobiliyatini shakllantirish masalasi bilan
ularda to‘g‘ri, aniq, qisqa matematik nutqni o‘stirish masalasi uzviy ravishda
bog‘langandir. Bu boshlang‘ich ta'limning muhim vazifalaridan biridir.
Rivojlanayotgan ta'lim haqida gapirganda ish faqat bilish qobiliyatlarini (idrok,
xotira, tafakkur, tasavvur. nutq) rivojlantirishdangina iborat. deb o‘ylash xato
fikrdir. Matematika bilan shug‘ullanish faqat xotira va tafakkurni shakllantirib
qolmay, balki bolalarning mehnat tarbiyasi maktabi ham bo‘ladi. Darsdagi ongni
oshirishga oid vazifalar bolalarning aqliy va bilish qobiliyatlarini rivojlantirishga
qaratilgan. To‘rt yillik maktabning yangi darsliklarida o‘quvchilarning diqqatini,
kuzatuvchanligini, xotirasini rivojlantirishga, ob'ektlarni tahlil qilish, taqqoslash,
yashirin qonuniyatni fahmlash ga qaratilgan mash qlar soni ko‘paytirilgan.
Darslarda bolalarning matematikaga qiziqishlarini rivojlantirishga alohida e'tibor
beriladi. Dars qiziqarli bo‘lsa, bolalar faol qatnashadilar va mustaqil bo‘ladilar.

7Bolalarning aqliy qobiliyatlarini va matematikaga qiziqishlarini rivojlantirishda
o‘qitish usullarining to‘g‘ri tanlanishi katta ahamiyatga ega. O‘qituvchi darsda
foydalanadsgan usullarni misolda batafsilroq ko‘rib chiqamiz. Mavzu: 68 : 4
ko‘rinishidagi bo‘Lishni tushuntirish. Bu jadvaldan tashqari bo‘lish holidir.
Nazariyasi: 6 8 : 4 = (40 + 28) : 4 = 4 0 : 4 + 2 8 : 4 = 10 + 7 = 1 7 .
Tushuntirish: I v a r i a n t. 68 ni 4 ga bo‘lish uchun 68 sonini har biri 4 ga oson
bo‘linadigan qo‘shiluvchilarning yig‘indisi bilan almashtirish foydali, keyin esa
yig‘indini songa bo‘lishning ma'lum qoidasidan foydalanish mumkin.
Hisoblashlarni osonlashtirish uchun bu holda 68 ni eng yaxshisi 4 0 + 2 8 yig‘indi
ko‘rinishida ifodalash kerak. Haqiqatan ham, 40 : 4 = 1 0 , 28 : 4 = 7 (siz buni
ko‘paytirish jadvalidan bilasiz). Endi qanday mulohazalar yuritganimizni yozamiz:
6 8: 4 = (4 0 + 2 8 ) : 4 = 4 0 : 4 + 2 8 : 4 = 1 0 + 7 = 1 7 . . O‘qituvchi
tushuntirganidan so‘ng, odatda shu misolning o‘zini takrorlashni so‘raydi, keyin
mustahkamlanadi.
II v a r i a n t. Siz ikki xonali sonni bir xonali songa bo‘lishning bo‘linuvchi xona
qo‘shiluvchilarining har biri bo‘luvchiga bo‘linadigan hollari bilan tanishgansiz:
46 : 2 = (40 + 6) : 2 = . .. . Bunda biz nima qilar edik: sonni xona qo‘shiluvchilari
yig‘indisi bilan almashtirardik, keyin yig‘indini songa bo‘lar edik. Endi qiyinroq
misolni ko‘raylik: 42 : 3. Bizga ma'lum bo‘lgan (40 + 2) : 3 usuli ish bermaydi. 42
soni 3 ga umuman bo‘linmasligi ham mumkin, hozircha shoshilmaylik. Cho‘plarga
murojaat qilamiz. 42— bu 4 ta o‘nlik dasta va 2 ta alohida cho‘p. 3 ga bo‘linadigan
o‘nliklar dastasini ajrating. Bizda 12 ta cho‘p qoldi, 3 ga bo‘linadi, 4 chiqadi.
Demak, 42 ni 3 ga bo‘lish mumkin. Yuqoridagi mulohazalarimizni takrorlaymiz va
yozamiz: 42 : 3 = (3 0 + 1 2 ) : 3 = 3 0 : 3 + 12 : 3 = 1 0 + 4 = 1 4 .
III v a r i a n t. Ikkinchi holdagi kabi xona ko‘shiluvchilari yigiidisi bilan

8almashtirish hech narsa bermasligidan boshlaymiz. 42 ni 3 ga bo‘linadigan boshqa
qo‘shiluvchilar yig‘indisi ko‘rinishida yozish mumkin bo‘lmasmikan? Shunga
urinib ko‘ramiz. 3 ga ko‘paytirish jadvaldan 3 X 5 = 1 5 ni olamiz, u holda
ikkinchi qo‘shiluvchi 42— 15=27 bo‘ladi, u ham 3 ga bo‘linadi, demak, (1 5 + 2
Boshqa sonlarni ham sinab ko‘rish mumkin:
1) dogmatik usul.
2) evristik usul.
3) tadqiqot usuli (muammoli usul).
Boshlang‘ich sinflarda hozirgi zamon matematik darsining asosiy xususiyatlaridan
biri, uning maqsadi, ko‘p rejaliligidir. Ayni bir darsda o‘qituvchi odatda, birorta
aniq masalanigina hal qilib qolmay, balki bir qator masalalarni yechishga to‘g‘ri
keladi. Bu yerda gap tabiiyki, bu usullarni birga qo‘shib olib borish haqida boradi.
Bunda turli hollar uchrashi mumkin. Dars materiali bilish faoliyati xarakteri
bo‘yicha turli o‘qitish usullaridan foydalanishni talab qilishi mumkin. Masalan,
yig‘indini songa ko‘paytirish qoidasi kiritiladigan dars haqida gap borayotgan
bo‘lsin. Bu darsda, tabiiyki, dastlab o‘quvchilar xotirasida jadvalda
ko‘paytirishning turli usullarini, sonni yig‘indi ko‘rinishida ifodalash ko‘nikmasini
tiklash lozim. Bu aniq vazifa faoliyatning reproduktiv shakllari bilan bog‘liq.
Yangi masalani qarab chiqish uchun o‘quvchilar faoliyatining qisman izlanuvchan,
ya'ni samarali shakli tashkil etilishi mumkin. Shu darsning o‘zida o‘rganilayotgan
masala bilan bog‘liq matnli masalalarni hal qilish ham ko‘zda tutilishi mumkin. Bu
ish ham reproduktiv, ham samarali faoliyatni talab qiladi. Darsda yechiladigan aniq
masalalarning bunchalik xilma-xilligi tufayli o‘qituvchining tegishli usullarni
tanlashi oson va ularning shunday birlashishini ta'minlash mumkinki, bunda o‘quv
faoliyatini tashkil etish shaklining zarur turliligi, o‘qitishning turli vositalaridan
foydalanish ta'minlangan bo‘ladi. Butun dars reproduktiv faoliyatdan foydalanish

9zarurligi bilan bog‘liq bo‘lgan holda, u mazmuni bo‘yicha turlicha o‘quv materiali
asosida qurilgan bo‘lsa-da, ish ancha qiyin bo‘ladi. Yuqorida ko‘rsatilgandek, bu
holda usullar soni bir oz cheklangan va o‘qitish jarayonining samaradorligini
oshyrishning bosh vazifasi o‘quvchilarning darsda zarur har xillikni ta'minlovchi
ishlarining turlarini tanlashdan iborat bo‘ladi. Tashkiliy shakllarning xilma-xilligi
nazarda tutiladi: o‘yin elementlaridan foydalanish, o‘quvchilarning yozm a ishlari,
matematik diktant, og‘zaki suhbat o‘tkazish, o‘quvchilar bilan frontal, guruh bo‘lib
va yakkama-yakka ishlarni qo‘shib o‘tkazish. Suhbat, diktantlar, o‘yinlar o‘tkazish
da teskari bog‘lanishni amalga oshirishning turli usullaridan muvaffaqiyatli
foydalaniladi, ular o‘qituvchiga hamma o‘quvchilar topshiriqni uddalay
olisholmasliklarini darhol ko‘rishga imkon beradi (signal kartochkalar, raqamli
kartochkalar va bosh qalar). Xilma-xillik f aqat tash killashtirish uchungina
taalluqli bo‘lmasdan, balki o‘quvchilarning ishi mazmuniga ham tegishli bo‘lishi
mumkin. Bunda o‘qituvchi darsda turli mashqlarni tanlash va joylashish
sistemasini ayniqsa sinchkovlik bilan tanlashi kerak. Bu holda darsliklarning
darslar bo‘yicha tuzilishi o‘qituvchiga katta yordam beradi, shu tufayli darslikning
o‘zida dars uchun shunday material tanlanadiki, unda turli xil o‘qitish usullaridan
foydalanishga imkoniyatlar ochiladi. Misol uchun quyidagi darsni qarab chiqamiz,
uning yangi materiali ko‘paytirishning komponentlari va natijasining nomi, eski
materiali tenglama yechish malakasini mustahkamlash, o‘lchovlar bilan shakl
almashtirishlar bajarish, matnli masalalar yechish va hokazo.
Boshlang‘ich ta’limda matematika fani o‘quvchilarda mantiqiy fikrlash,
muammoli vaziyatlarni hal qilish, hisoblash va o‘lchash malakalarini
shakllantirishga xizmat qiladi. Fan orqali o‘quvchilar atrof-muhitdagi sonli va
shaklli munosabatlarni anglaydi, kundalik hayotda matematik bilimlardan
foydalanishni o‘rganadi. Matematika shuningdek, izchillik, diqqat, sabr-toqat kabi

10ijobiy fazilatlarni rivojlantiradi va boshqa fanlarni o‘rganish uchun poydevor
vazifasini bajaradi.
1.2. Bilimlarni mustahkamlashda o‘quvchilarning faolligini oshirishning
usullari.
Bilimlarni mustahkamlashda o‘quvchilar faolligini oshirish usullari
№ Usul nomi Tavsifi Misollar /
Amaliyotlar
1 O‘yinli metodlar Darsda o‘yin
elementlarini
qo‘llash orqali
bilimlarni
mustahkamlash “Kim topqir?”,
“So‘z top”,
matematik
o‘yinlar
2 Savol-javob
metodi Savollar orqali
o‘quvchilarni
fikrlashga
undash “To‘g‘rimi?”,
“Nima uchun?”
kabi savollar
3 Guruhli ishlar Kichik
guruhlarda
ishlash orqali
hamkorlikni
rivojlantirish Jamoaviy
topshiriqlar,
rolga kirish
o‘yinlari
4 Interaktiv
metodlar Fikr almashish,
muammo
yechishga
yo‘naltirilgan
faol metodlar “Aqliy hujum”,
“Insert”,
“Klaster”
5 Vizual vositalar Ko‘rgazmali
materiallar
orqali
tushunishni va
eslab qolishni Rasm, video,
slayd,
ko‘rgazmali
vositalar

11 osonlashtirish
6 Rag‘batlantiruvchi
baholash Faollikni oshirish
uchun ijobiy
baholash
shakllaridan
foydalanish “A’lo”,
“Barakalla”,
yulduzchalar,
tabriknomalar
7 Hayotiy
misollardan
foydalanish Amaliy, hayot
bilan bog‘liq
vaziyatlar orqali
bilimlarni
mustahkamlash Do‘kon, uy,
maktabdagi
holatlar asosida
masalalar
O’quvchilarning bilish faolligini taraqqiy ettirishda sinf rahbarining vazifasi
quyidagilardan iborat: 1. Bilimga qiziqish va muhabbat uyg’otish. Bola bilimga
qiziqmasdan turib, o’qishga intilmaydi, muvaffaqiyatli o’qiy olmaydi. Bolada o’z
kuchiga va qobiliyatiga ishonch hosil etish, o’qishga jalb etish, ilk yutuqlari uchun
rag’batlantirish ayniqsa ahamiyatlidir. Boladagi o’qishga qiziquvchanlik
qiyinchiliklarni yengishga, faolligini oshirishga, ishonch uyg’otishga va
mustaqilligi kamol topishiga olib keladi. 2.O’quv mehnatiga ongli munosabatda
bo’lish va unga mas’uliyat bilan yondashish. O’quv mehnatiga ongli munosabatda
bo’lishlik ta’limning ijtimoiy, o’qishning shaxsiy ahamiyatini tushunish demakdir.
Sinf rahbarlari o’quvchilarga ularning bosh vazifasi -o’qish ekanligini tushuntirishi
kerak. O’qishga mas’uliyat hissi, faqat Vatan oldidagi burchgagina emas, keng
ijtimoiy qamrovli -jamoa, o’qituvchilar, ota-onalar va o’z oldidagi mas’uliyat,
ularning fikrlari, ma’qullashlarini eshitishga intilish, sinf, o’quv jamoasida
munosib o’rinni egallashga ham tegishlidir. 3. O’quv madaniyatini oshirish.
O’zlashtirishning past bo’lishi aksariyat hollarda, o’quvni tizimli va rejali olib
borish iqtidori va ko’nikmasining bolalarda shakllanmaganligidan kelib chiqadi.
Sinf rahbarining va fan o’qituvchilarining asosiy vazifasi har bir o’quvchining
faoliyatini quyidagi shartlar asosiga qurish bilan bog’liq: 1. Faoliyatni reja asosiga

12qurish. 2. Qunt bilan ishlash. 3. Pala-partishlikka yo’l qo’ymaslik, saranjomlikka
o’rganish. 4. Bilim sifatini oshirish. 5. Qiyinchiliklarni yengish. 6. O’quv
mehnatida muayyan rejimga itoat etish. Bu degani o’quv mehnatini o’quvchining
dam olishi bilan to’g’ri almashtirib borilishidir.7. O’qishda o’rtoqlarcha o’zaro
yordam uyushtirish. O’rtoqlarcha o’zaro yordam sinfda ulgurmovchilikning oldini
oladi, sinf jipsligini oshiradi, jamoatchilik ruhining shakllanishiga olib keladi. 8.
Sinf o’qituvchilari bilan hamkorlik. Sinf rahbari ta’lim-tarbiyaviy ishlarni yakka
o’zi emas, balki shu sinfda dars beruvchi boshqa o’qituvchilar bilan hamkorlikda
olib boradi. Endi bevosita ana shu ishlar mazmuni bilan tanishib chiqamiz. Sinf
rahbari tarbiyaviy ishlarni amalga oshirish jarayonida o’qish nafaqat har kimning
shaxsiy ishi, balki ijtimoiy ahamiyatga ega bo’lgan ish ekanligini o’quvchilarga
tushuntirib boradi. Mustaqil davlatimiz, butun xalqimiz maktab dargohidan chuqur
bilimli, hayotga har tomonlama tayyorlangan kishilarning yetishib chiqishini
kutmoqda. Bular haqida sinf majlislarida, har bir o’quvchi bilan alohida yoki bir
sinf o’quvchilar bilan o’tkaziladigan suhbatlarda, turli tarbiyaviy tadbirlarda sinf
rahbari batafsil gapirib beradi. O’qish bu jiddiy mehnat ekanligini va bunga
astoydil yondashish, katta mas’uliyat bilan qarash kerakligi bolalarga tushuntirib
boriladi. «Bilim -takrorlash mevasidir», - degan edi Abu Rayhon Beruniy. Sinfda
va uyda ko’p va jiddiy ishlaydigan bolalar, odatda o’qishda va mehnatda katta
muvaffaqiyatlarga erishadilar. Har qanday muvaffaqiyatning zamirida tinimsiz
mehnat yotadi. Bolalarni o’qishga mas’uliyat bilan qarash ruhida, ko’chirib olishga
qarshi nafrat ruhida tarbiyalash kerak. Sinf majlislarida vaqti-vaqti bilan mazkur
masalalar butun mazmun- mohiyati bilan muhokama qilinishi, shu orqali o’quv
mashg’ulotlariga loqaydlik bilan qaraydigan o’quvchilarga sezilarli ta’sir o’tkazish
kerak. Sinfning o’zlashtirish masalasi atrofida jamoatchilik fikrining shakllanishi,
bu borada sinf devoriy gazetasi imkoniyatlaridan foydalanish yaxshi natijalar
beradi. O’quvchilarni bilimga bo’lgan qiziqishlarini oshirishda ularning nazariy

13bilimlarini mustaqil ravishda qo’llay bilishlarini hisobga olish ayniqsa muhimdir.
Bu tajriba juda ko’p maktablarda muvaffaqiyatli qo’llanilib kelinmoqda.
1.3. Mustahkamlash jarayonida didaktik vositalarning o‘rni
Boshlang‘ich sinflarda o‘quvchilarning bilimlarini mustahkamlash — bu nafaqat
yangi o‘rganilgan mavzuni eslab qolish, balki uni amalda qo‘llash, chuqur
tushunish va doimiy bilimga aylantirish jarayonidir. Ushbu jarayonda didaktik
vositalar muhim rol o‘ynaydi. Didaktik vositalar — bu o‘quv jarayonini samarali
tashkil qilish, o‘quvchilarning faolligini oshirish va o‘rganilgan bilimlarni
mustahkamlashga xizmat qiluvchi yordamchi vositalardir.
Didaktik vositalardan foydalanish bilimlarni chuqur o‘zlashtirishga, mavzuni
jonlantirishga, darsni qiziqarli qilishga xizmat qiladi. Boshlang‘ich sinf
o‘quvchilari ko‘proq vizual va kinestetik usulda bilimni qabul qiladilar. Shu bois,
ko‘rgazmali va amaliy vositalar, texnologik imkoniyatlar orqali ularning e’tiborini
jalb etish va mustahkamlash osonlashadi.
Didaktik vositalar quyidagi jihatlari bilan ajralib turadi:
- Ko‘rish, eshitish, amaliy harakat orqali bilimlarni bir necha kanalda o‘zlashtirish
imkonini beradi;
- Darsni jonli, faol va interaktiv qiladi;
- O‘quvchilarda mustaqil fikrlash, kuzatish va mulohaza yuritish ko‘nikmalarini
shakllantiradi;
- Bilimlarni xotirada uzoq muddat saqlanishiga yordam beradi.
Didaktik vositalarning asosiy turlari va ularning o‘rni:
Turi Tavsifi Qo‘llanishi misollari
Ko‘rgazmali vositalar Rasm, plakat, maket,
sxema, kartinalar. "To‘rt fasl" mavzusida
fasllarga oid rasmlar,

14O‘quvchilarda obrazli
tafakkurni
rivojlantiradi. shakllar maketi.
Texnik vositalar Kompyuter, proyektor,
audio-video vositalar,
slaydlar. Vizual va
eshitish xotirasini
kuchaytiradi. Matematika darsida
multimediali amallarni
tushuntirish.
Didaktik o‘yinlar O‘quv jarayoniga o‘yin
elementlarini kiritish
orqali o‘zlashtirishni
kuchaytiradi. “So‘z top”, “Raqamlar
domino” o‘yini, “Juftini
top”.
Interaktiv vositalar Smart doska, interaktiv
dasturlar, test
platformalari.
O‘quvchini faol
ishtirokchi qiladi. Online testlar,
“Quizizz” yoki
“LearningApps”
platformalarida
mashqlar.
Bosma materiallar Kartochkalar, test
varaqalari, jadval,
sxemalar. Mustaqil
ishlash va nazorat
uchun qulay. Topshiriqlar to‘plami,
o‘zini sinab ko‘rish
uchun savollar.
Tabiiy vositalar Atrof-muhitdagi real
obyektlar (o‘simlik,
hayvonot, toshlar).
Tirik tabiat bilan Tabiatshunoslik
darsida jonli gullar yoki
urug‘lar bilan ishlash.

15bog‘lovchi vosita.
Didaktik vositalar boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining bilishga bo‘lgan
ishtiyoqini uyg‘otadi, bilimlarni aniq, sodda va ravshan yetkazadi. Shuningdek,
o‘quv jarayonida ularning faol ishtirokini ta’minlaydi va bilimlarni
mustahkamlashni samarali amalga oshiradi. Shu bois, har bir darsni
rejalashtirishda didaktik vositalardan foydalanish o‘qituvchining asosiy metodik
yondashuvlaridan biri bo‘lishi kerak.
Ta’lim jarayonida o‘yin texnologiyasining o‘rni va ahamiyati ko‘p jihatdan
o‘qituvchining o‘yin tushunchasi, vazifasi va mazmunini to‘liq yorita olish, uning
mohiyatini ta’lim oluvchilarga aniq etkaza berish, shu bilan birga uni o‘tkazish
mahoratiga bog‘liq. Shuning uchun biz avvalom bor “o‘yin”
tushunchasini tahlil qilamiz . O ‘ yin olimlar tadqiqotlariga ko ‘ ra mehnat , ta ’ lim
olish kabi faoliyatning asosiy turlaridan biri hisoblanadi . O ‘ yin ijtimoiy tajribalarni
o ‘ zlashtirish va qayta yaratishga yo ‘ nalgan vaziyatlarda , faoliyat turi sifatida
belgilanadi hamda unda shaxsning o ‘ z hulqini boshqarishi shakllanadi va
takomillashadi .1 O ‘ yinlar hayotdagi turli xil vaziyatlarni modellashtirishga ,
hayotda mavjud narsalarni idrok qilishda his - tuyg ‘ ularning xilma - xil bo ‘ lishiga
o‘rgatadi. Bu o‘yinning asosiy vazifalaridan biridir. O‘yinning mohiyati, uning
aniq ma’nosi bo‘yicha turli xil adabiyotlarda unga nisbatan turlicha fikrlar va
qarashlar mavjud. Ushbu fikr yoki qarashlarning turlicha bo‘lish sabablaridan biri
insonning barcha harakatlari o‘yin elementlarida ko‘rinishi, ikkinchisi esa
jamiyatning va inson hayot faoliyatining barcha pog‘onalari o‘yin, uning mantig‘i
hamda falsafasi bilan qoplanganligidir. O‘yin ta’lim olish vositasidan tashqari,
hordiq chiqarish, o‘yin-kulgu, san’at va boshqa ko‘rinishlarda ham namoyon
bo‘ladi.

16“O‘yin – bu o‘z-o‘zidan sodir bo‘ladigan jarayon emas. U faqat ma’lum
sharoitlardagina yuzaga kelishi va muvaffaqiyatli amalga oshirilishi hamda
ma’lum darajada o‘quv materialining muammoli bo‘lishligini nazarda tutadi”O‘yin
ilmiy adabiyotlarda borliq fenomeni (yun.phainomenon - yuz beruvchi noyob
hodisa) sifatida ko‘rilib, mehnat faoliyati va o‘rganish bilan bir qatorda turadi.
O‘yin nafaqat bolalar va kattalarni, balki insoniyat turmushida muayyan hodisa
sifatida hamda psixologiya va pedagogikada esa maxsus o‘rganilayotgan muhim
muammolardan biri bo‘lib hisoblanadi. Pedagogik adabiyotlarda o‘yinga berilgan
ta’riflarni ko‘plab uchratish mumkin, masalan L.S. Vigotskiy o‘yinni bolaning
ichki ijtimoiy dunyosi va ijtimoiy buyurtmalarni o‘zlashtirish vositasi sifatida
ta’riflaydi.
Boshlang‘ich ta’limda bilimlarni mustahkamlash jarayonida didaktik vositalar
muhim o‘rin tutadi. Ular darsni jonlantiradi, o‘quvchilarning faolligini oshiradi va
mavzuni chuqurroq tushunishga yordam beradi. Ko‘rgazmali, texnik, interaktiv va
o‘yinli vositalar orqali bilimlar nafaqat esda qoladi, balki amalda qo‘llash malakasi
ham shakllanadi. Shu bois, samarali dars tashkil etishda didaktik vositalardan
to‘g‘ri foydalanish o‘qituvchining muhim vazifasidir.

17II BOB. BOSHLANG‘ICH SINFLARDA MATEMATIK
KROSSVORDLAR ORQALI BILIMLARNI MUSTAHKAMLASH
TAJRIBASI
2.1. Matematik krossvordlarning mazmuni, turlari va ularni tuzish
bosqichlari
Boshlang‘ich ta’limda o‘quvchilarning matematik bilimlarini mustahkamlashda
krossvordlardan foydalanish samarali usullardan biri hisoblanadi. Matematik
krossvordlar — bu o‘quvchilar tomonidan har xil matematik topshiriqlarni bajarish
orqali to‘g‘ri javoblarni aniqlab, ularni krossvord jadvaliga joylashtirishga
asoslangan didaktik o‘yin shaklidir. Ular o‘quvchilarda mantiqiy fikrlash,
topqirlik, mustaqil ishlash va bilimlarni eslab qolish ko‘nikmalarini
rivojlantiradi.Mazmunan bunday topshiriqlar matematika fanining turli
mavzulariga asoslangan bo‘lishi mumkin. Masalan, qo‘shish-ayirish, ko‘paytirish-
bo‘lish amallari, sonlar ustida ishlash, figuralar, o‘lchov birliklari, vaqt va masofa
bilan bog‘liq masalalar yoki matematik atamalardan iborat bo‘lishi mumkin. Bu
esa krossvordlarni o‘quvchilarning yoshi, bilim darajasi va mavzuga qarab
moslashtirish imkonini beradi. Shuningdek, krossvordlar o‘quvchilarning diqqatini

18jamlashga, mustaqil ishlash malakasini shakllantirishga, noto‘g‘ri javoblar ustida
ishlashga ham yordam beradi. O‘yin orqali ta’lim berish usuli bolalarning
qiziqishini orttiradi va darsni jonli, interaktiv o‘tkazishga imkon yaratadi.
Turlari
Matematik krossvordlar mazmuni va shakliga ko‘ra bir nechta turlarga bo‘linadi.
Ulardan eng keng tarqalgani bu oddiy sonli krossvordlardir. Bunday
krossvordlarda har bir hujayraga matematik ifoda natijasi yoziladi. Masalan,
“5+7=12” bo‘lsa, o‘quvchi 12 sonini krossvordga joylashtiradi. Bu turdagi
mashqlar 1–2-sinf o‘quvchilari uchun juda mos keladi.Yana bir turi — atamali
krossvordlar bo‘lib, unda o‘quvchilar mavzuga oid matematik tushunchalar,
formulalar yoki atamalarni topishlari kerak bo‘ladi. Masalan, “To‘g‘ri burchakli
uchburchakning eng uzun tomoni nima deb ataladi?” — javob: “Gipotenuza”.
Bunday krossvordlar yuqori sinflar uchun ham foydalidir.
Aralash krossvordlar esa ikki yoki undan ortiq turdagi topshiriqlardan tashkil
topadi: sonlar ham, atamalar ham krossvordda uchraydi. Bunday turlar mavzuni
chuqurroq o‘zlashtirishda yordam beradi.Bundan tashqari, mantiqiy bog‘liqliklarga
asoslangan raqamli krossvordlar va geometrik shakllar asosida tuzilgan vizual
krossvordlar ham mavjud. Bu turdagi topshiriqlar o‘quvchilarning tasavvurini
rivojlantiradi va mantiqiy fikrlashni faollashtiradi.
Tuzish bosqichlari
Matematik krossvordni tuzish ijodiy yondashuvni, o‘quvchilarni yaxshi tanishni va
dars mavzusini puxta bilishni talab qiladi. Krossvord tuzish jarayoni bir necha
asosiy bosqichlardan iborat.
Birinchi bosqich — bu mavzuni tanlash. O‘quvchilarning hozirgi bilim darajasiga
qarab, aynan qaysi mavzu yoki bo‘lim mustahkamlanishini aniqlab olish lozim. Bu
'Qo‘shish va ayirish', 'Ko‘paytirish va bo‘lish', 'Geometrik figuralar', 'O‘lchov

19birliklari' kabi mavzular bo‘lishi mumkin.
Ikkinchi bosqich — savollarni tuzish. Savollar sodda, aniq va bitta to‘g‘ri javobga
ega bo‘lishi kerak. Ular og‘zaki, yozma yoki rasm asosida bo‘lishi mumkin.
Savollar qiziqarli va o‘quvchini fikrlashga undovchi bo‘lishi lozim.
Uchinchi bosqich — krossvord shaklini chizish va javoblarni joylashtirish. Bu
bosqichda krossvord tarmog‘i tuziladi: gorizontal va vertikal satrlar ajratiladi, har
bir savolga tartib raqami beriladi. Javoblar bir-biriga bog‘liq bo‘lishi, ya’ni
kesishgan joylarda mos harflar yoki raqamlar tushishi kerak.
To‘rtinchi bosqich — savollar va javoblarning to‘g‘ri joylashganini tekshirish. Bu
bosqichda krossvord qayta ko‘rib chiqiladi va barcha savollarning ketma-ketligi,
javoblarning to‘g‘riligi tekshiriladi. Zarur bo‘lsa, savollar o‘zgartiriladi yoki
krossvord shakli qayta tuziladi.
So‘nggi bosqich — bezatish va darsga tayyorlash. Krossvord jadvali chiroyli,
tushunarli va o‘quvchiga qulay tarzda tayyorlanadi. Zarur bo‘lsa, grafik belgilar,
rasmlar yoki ranglardan ham foydalanish mumkin. Matematik krossvordlar
boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida bilimlarni mustahkamlash, mantiqiy va ijodiy
fikrlashni rivojlantirishda muhim vositadir. Ular darsni qiziqarli, interaktiv va
samarali o‘tkazishga yordam beradi. O‘qituvchining vazifasi esa bunday
vositalarni o‘z o‘rnida va to‘g‘ri tanlay bilishdan iboratdir.
2.2 Matematik darslarda krossvordlardan foydalanish usullari
Boshlang’ich sinflardan boshlab o’quvchilarni matematika faniga bo’lgan
qiziqishini oshirishda, matematik tafakkurini rivojlantirishda, dunyoqarashini
kengaytirishda va mantiqiy fikrlashini shakllantirishda multimediali interfaol
krossvord didaktik-dasturidan foydalanish maqsadga muvofiqdir (1-rasm).

20Krossvord – inglizcha so ’ z bo ’ lib , “ so ’ z kesishmasi ” ma ’ nosini anglatadi .
Krossvord – dunyoning ko ’ pgina mamlakatlarida insonning fikrlash qobilyatini
rivojlantirishda , dunyoqaarashini kengaytirishda , xotirasini mustahkamlashda ,
grammatik savodxonlikni shakllantirishda ommabop intellektual so ’ z o ’ yinlardan
biri bo ’ lib hisoblanadi . Ushbu didaktik - dasturiy vosita o ’ quvchilarga mavzu ,
bo ’ lim yoki butun kurs bo ’ yicha qiyinlik darajasini , savollar sonini va individual
xususiyatlarini hisobga olgan holda cheklanmagan miqdorda matnli va sonli
krossvordlarni ikki xil usulda shakllantirib beradi :
1) kompyuterli variantda;
2) qog’oz variantida;
1) Agar kompyuterli variantda krossvordni shakllantirganda, krossvordni
tekshirish va baholash kompyuter tomonidan amalga oshiriladi. O’quvchining
noto’g’ri urinishlari soni kompyuter tomonidan avtomatik ravishda hisobga

21olinib boriladi. Natijada, o’quvchining to’plagan balidan jarima ball chegirilib,
o’quvchining bilimi baholash mezonlari asosida baholanadi. (2-rasm)
2) Agar krossvordni qog’oz varianti tanlansa, o’quvchining individual
xususiyatlarini inobatga olgan holda, har bir o’quvchiga cheklanmagan miqdor
da krossvordlarni shakllantirib qog’ozga chop qilib beradi.(3-rasm)
Krossvord № 1
1.Grafik yasagich yoki kompyuterning chiqarish qurilmasi.(Plotter)
2.Faqat bosh harflar holatida yozish klavishasi.
3.Kompyuterning kiritish qurilmalaridan biri.
4.EHMning ikkinchi avlodini asosiy elementi hisoblanadi.
5.Eng oddiy matn muharrir.

226.Klaviaturadagi asosiy klavishlardan birining nomi.
7.Tushurib qoldirilgan harf yoki belgini kiritish klavishasi.
8.Kompyuterning “sichqoncha” qurilmasining nomi.
Krossvord natijasida o’quvchininmg olgan bilimi quyidagi baholash mezonlari
asosida amalga oshirish mumkin.

23O ’ quvchilarga taqdim etilayotgan krossvordlarni topish samaradorligi asosan ikki
ko ' rsatkich bo ' yicha baholanadi :
a) o'quvchilar krossvordli jumboqni hal qilishlariga sarflagan vaqt;
b) hal qilish jarayonida yo'l qo'ygan xatolar soni (shu jumladan imlo)
2.3. Tajriba-sinov ishlari va natijalarni tahlil qilish
Pedagoglarning muvaffaqiyatli faoliyati – o‘quvchilarga ta‘lim berishlari va
ta‘lim jarayoniga yangiliklarni tadbiq etish uchun zamonaviy axborot
texnologiyalardan va didaktik-dasturiy vositalardan oqilona foydalana olishlari
lozim. Shuning uchun innovatsiya – yangilik atamasi ko‘pchilikning e‘tiborini
beixtiyor tortadi. Innovatsiyani ta‘lim-tarbiya jarayonida to‘g’ri va samarali
qo‘llash uchun uning mazmun, mohiyatini tushunish va amalyotda keng tadbiq qila
olish darkor. Innovatsiya orqali o‘qitish jarayoni, o‘qituvchi va o‘quvchining
o‘zaro munosabatlari optimallashadi hamda o’qituvchining mashaqqatli mehnati
yengillashadi. O’qituvchi va o’quvchining faol ishtirokchiga aylanishi, natijasida
ta’limning sifat va samaradorligini oshirish ko‘zda tutiladi. Chunki, ta’limning
sifat va samaradorligi – jamiyat taraqqiyotini, xalq faravonligini, mamlakatning
mustahkamligini va jahon hamjamiyatdagi o’rnini belgilab berishda asosiy omil
hisoblanadi.
Boshlang‘ich sinflarda matematika fanidan bilimlarni mustahkamlashda
zamonaviy o‘qitish metodlarini qo‘llash, ayniqsa, didaktik o‘yinlar va
krossvordlardan foydalanish o‘quvchilarning bilim, ko‘nikma va malakalarini
chuqurlashtirishda samarali vosita bo‘lib xizmat qiladi. Tajriba-sinov ishlarining
asosiy maqsadi — boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining matematik bilimlarini
mustahkamlashda krossvordlar vositasining samaradorligini aniqlash, shuningdek,
ularning tafakkurini, mustaqil ishlash qobiliyatini va mantiqiy fikrlashini
rivojlantirishdan iborat bo‘ldi.

24Tajriba ishlarida ishtirok etgan o‘quvchilar ikki guruhga bo‘lindi: nazorat guruhi
va tajriba guruhi . Nazorat guruhida darslar an’anaviy metodlar asosida o‘tkazildi,
tajriba guruhida esa har bir mavzuga oid matematik krossvordlardan foydalanildi.
Krossvordlar yordamida mashg‘ulotlar interaktiv tarzda tashkil qilindi, o‘quvchilar
jamoaviy va individual shaklda ishlashdi.
Krossvordlar quyidagi mavzularni qamrab oldi:
Ikki xonali sonlar ustida amallar bajarish
Ko‘paytirish va bo‘lish amallari
Geometrik figuralar nomlari va ularning xossalari
O‘lchov birliklari va ularning qo‘llanishi
Soatlar, vaqt va masofa haqida tushunchalar
Oddiy matematik atamalar va ularning ma’nosi
Krossvordlar tuzilishida bolalarning yosh xususiyatlari va bilim darajasi inobatga
olindi. Har bir topshiriq orqali o‘quvchi berilgan savolga mos javobni topib, ularni
krossvord jadvalidagi mos joyga joylashtirdi. Ushbu topshiriqlar orqali nafaqat
bilimlarni mustahkamlash, balki o‘quvchilarning mustaqil ishlash malakasi va
mantiqiy fikrlash darajasi ham shakllantirildi.
Tajriba-sinov ishlari ikki bosqichda olib borildi:
Dastlabki bosqichda o‘quvchilarning mavzuga doir bilim darajasi aniqlandi
(diagnostika ishlari).
Tajriba jarayonidan so‘ng yakuniy baholash ishlari o‘tkazildi (nazorat ishlari).
Natijalar tahlili:
Tajriba guruhi o‘quvchilari matematik topshiriqlarni bajarishda aniqroq, tezroq va
ishonchliroq bo‘lishdi. Krossvordlar yordamida o‘tilgan darslar bolalarda darsga

25bo‘lgan qiziqishni kuchaytirdi, ularni mustaqil fikrlashga undadi va birgalikda
ishlash ko‘nikmasini shakllantirdi. Ayniqsa, kamroq faollik ko‘rsatadigan
o‘quvchilarning ishtiroki sezilarli darajada ortdi.
Yakuniy baholash natijalari quyidagicha bo‘ldi:
Tajriba guruhida o‘quvchilarning 85% dan ortig‘i yuqori baholarga ega bo‘ldi;
Nazorat guruhida bu ko‘rsatkich 65% atrofida bo‘ldi;
Tajriba guruhi o‘quvchilarining mantiqiy fikrlash va xatolarsiz ishlash ko‘rsatkichi
ancha yuqori bo‘ldi.
Matematik krossvordlardan foydalanish boshlang‘ich sinflarda ta’lim jarayonini
jonlantiradi, o‘quvchilarda darsga nisbatan ijobiy munosabatni shakllantiradi va
bilimlarni mustahkamlashni osonlashtiradi. Bu kabi didaktik vositalar bilan ishlash
darslarni samarali, interaktiv va qiziqarli qiladi. Krossvordlar orqali bilimlarni
mustahkamlash usuli nafaqat o‘quvchilarni darsga jalb etadi, balki ularni mantiqiy,
ijodiy va mustaqil fikrlashga o‘rgatadi.

26XULOSA
Boshlang‘ich ta’limda matematika darslarini samarali tashkil etish
o‘quvchilarning dastlabki bilim, ko‘nikma va malakalarini shakllantirishda muhim
ahamiyatga ega. Ushbu jarayonda o‘quvchilarning darsga bo‘lgan qiziqishini
uyg‘otish, ularni faol ishtirok etishga undash va bilimlarini mustahkamlash uchun
turli innovatsion usullardan foydalanish lozim. Shunday samarali vositalardan biri
— bu matematik krossvordlardan foydalanishdir.
Matematik krossvordlar — o‘quvchilarning bilimlarini nazorat qilish,
mustahkamlash va chuqurlashtirishda ijodiy yondashuvni talab qiladigan didaktik
vositadir. Ular orqali o‘quvchilar o‘rganilgan mavzular asosida savollarga javob
topadilar, mantiqiy fikrlash va tahlil qilishga o‘rganadilar. Bunday mashg‘ulotlar
dars jarayoniga zavq bag‘ishlab, bolalarning fikrlash doirasini kengaytiradi,
ularning mustaqil ishlashga bo‘lgan qobiliyatini rivojlantiradi.
Tajriba-sinov ishlari natijalari shuni ko‘rsatadiki, matematik krossvordlar
yordamida tashkil etilgan darslarda o‘quvchilarning faolligi oshadi, mavzuni
o‘zlashtirish darajasi yuqori bo‘ladi, darsga nisbatan ijobiy munosabat shakllanadi.

27Ayniqsa, past baho oluvchi yoki darsda kam ishtirok etuvchi o‘quvchilar ham
bunday topshiriqlar orqali o‘zining faolligini oshiradi va ishonch bilan ishlay
boshlaydi.
Shu bois, boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari uchun matematik krossvordlar dars
jarayonida nafaqat mustahkamlash, balki bilimlarni differensial yondashuv asosida
berish, individual yondashuvni amalga oshirish va ijodiy fikrlovchi shaxsni
shakllantirishda samarali metod hisoblanadi. Bunday vositalar yordamida
o‘quvchilarni faollikka, izlanishga va erkin fikrlashga yo‘naltirish mumkin.
Xulosa qilib aytganda, matematik krossvordlardan foydalanish boshlang‘ich sinf
o‘quvchilarining bilimlarini mustahkamlashda, darsni qiziqarli tashkil etishda va
ta’lim sifati hamda samaradorligini oshirishda muhim o‘rin tutadi. Ularni darsga
joriy etish orqali bolalarda mustaqil o‘rganish, mantiqiy fikrlash va muammoli
vaziyatlarni hal qilish ko‘nikmalari shakllanadi.

28Foydalanilgan adabiyotlar
1. Mirziyoyev, Sh. M. (2017). Erkin va farovon, demokratik O‘zbekiston davlatini
birgalikda barpo etamiz . Toshkent: O‘zbekiston.
2. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. M. Mirziyoyevning Oliy Majlisga
Murojaatnomasi (2020). Ta’lim sifatini oshirish va ilm-fanni rivojlantirish
masalalari . Toshkent: O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti matbuot xizmati.
3. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. M. Mirziyoyevning 2017–2021-yillarda
ta’lim sohasini rivojlantirish bo‘yicha qaror va farmonlari to‘plami . (2021).
Toshkent: Adolat.
4. Toxtasinova M.X. Boshlang‘ich ta’lim metodikasi. – Toshkent: «O‘qituvchi»,
2021.
5. Nishonova S.N. Boshlang‘ich ta’limda matematika o‘qitish metodikasi. –
Toshkent: TDPU, 2020.
6. G‘ofurov N.G., Axmedov R.T. Pedagogik texnologiyalar va pedagogik mahorat.
– Toshkent: Fan va texnologiya, 2019.
7. Turg‘unboyeva M. Ta’limda baholash tizimi: nazariya va amaliyot. – Toshkent:
Iste’dod, 2022.

298. Sharipova D. Boshlang‘ich ta’limda innovatsion o‘qitish texnologiyalari. –
Andijon: AndMI nashriyoti, 2020.
9. Abduqodirov A.A. Matematika darslarida baholashning zamonaviy
yondashuvlari. // «Ta’lim va rivojlanish», 2021, №4.
10. To‘xtasinov A., Axmedova N. Boshlang‘ich sinflarda matematika o‘qitish
metodikasi . — Toshkent: O‘qituvchi, 2021.
11. Mahkamova M. R. Didaktik o‘yinlar orqali matematik bilimlarni
mustahkamlash . — Samarqand: Samarqand VDU nashriyoti, 2020.
12. Shamsiyeva Z. N. Boshlang‘ich ta’limda innovatsion texnologiyalar . —
Toshkent: Fan va texnologiya, 2019.
13. Xamidova G. Matematika fanidan krossvordlar tuzish metodikasi . — Buxoro:
BuxDU nashriyoti, 2022.
INTERNET SAYTLARI
https://edu.uz/
https://pedagoglar.uz/
https://ziyonet.uz/
https://journal.fondedu.uz/

Купить