• Всего документов: 5844
  • Число пользователей: 15251

Butun olam tortishish qonuni

      BUTUN OLAM TORTISHISH QONUNIGA TA’RIFF	=	??????	
??????	1	??????	2	
??????	
2	
F	??????	
1	
??????	
2	
F	 	
1	
??????	
2 BUTUN OLAM TORTISHISH QONUNI GRAVITATSION DOIMIYSI
1798-  yilda  ingliz  olimi  Genri  Kaventish 
gravitatsion doimiysining son qiymatini aniqladi. 
G 
  bo‘lganligi uchun masalalar yechishda  o‘rniga          
qiymatidan ham foydalanish mumkin. BUTUN OLAM TORTISHISH QONUNI
Butun  olam  tortishish  qonuni  massasi  va 
orasidagi  masofasi  juda  kichik  bo‘lgan  jismlar 
yoki  moddiy  nuqtalar  orasida  aniq    namoyon 
bo‘ladi. Masalalar yechish
     1.  Yer bilan Quyosh orasidagi tortishish kuchini toping.
Berilgan:
= 6    kg
= 2    kg
R = 1,5  m
G   = 
F - ? Formulasi: 17-mashqning 1-masalasi
     1.  Yer bilan Oy orasidagi tortishish kuchini toping.
Berilgan:
= 6    kg
= 7,4    kg
R = 3,8  m
G   = 
F - ? Formulasi: GRAVITATSION DOIMIYSI
Agar  o‘zaro  ta’sirlashadigan  jismlar  massasi  =  1 
kg va ular orasidagi masofa r = 1 m bo‘lsa, yuqoridagi 
formulaga  ko‘ra,  F  kuchning  son  qiymati    G    ga  teng 
bo‘ladi.
= 1 kg 
= 1 kg r = 1 mDemak, gravitatsion doimiysi:  BUTUN OLAM TORTISHISH QONUNI
Atrofimizdagi barcha jismlar-mashina, odam, 
stol-stul,  shkaf  hattoki,  uylar  ham  bir-biriga 
tortishib turadi. 
Lekin  Yer  Oyni  tortishi  natijasida  Oy 
tomonga to‘g‘ri kelgan dengiz va okean suvining 
bir necha metrga ko‘tarilishi kuzatiladi. BUTUN OLAM TORTISHISH QONUNI
=  
 
   = -   
=  |	F	|	??????	
|	F	|	??????	?????? Yer, Oy va Quyoshga oid ba’zi ma’lumotlar
1. Yerning o‘rtacha radiusi  -    6,4  
2. Yerning massasi  -   6    kg
3. Yerdan Oygacha masofa  -  R    3,8  
4. Oyning radiusi  -  1,7  
5. Oyning massasi  -     kg
6. Oydan Quyoshgacha bo‘lgan  masofa  - 1,5  
7. Quyoshning radiusi  -  7  
8. Quyoshning massasi  -     kg       FORMULADAN BOSHQA KATTALIKLARNI TOPISHF	=	??????	
??????	1	??????	2	
??????	
2	
??????	1	=	
F	  	??????	
2	
??????	??????	2	
??????	2	=	
F	  	??????	
2	
??????	??????	1	
??????	
2	
=	??????	
??????	1	??????	2	
??????
G  BUTUN OLAM TORTISHISH QONUNI BUTUN OLAM TORTISHISH QONUNI
Bu yerda      - ta’sirlashayotgan jismlar 
massalari,
r - ular orasidagi masofa,
G  – proporsionallik koeffitsiyenti yoki 
gravitatsiya doimiysi .|	F	|	
??????	??????	
??????	
2	
|	F	|	=	??????	
??????	??????	
??????	
2	
|	F	|	=	??????	
??????	1	??????	2	
??????	
2 F I Z I K A
M AVZU :  Butun olam tortishish qonuni BUTUN OLAM TORTISHISH QONUNI
Yerning    radiusi  6400  km  bo‘lganligi  uchun 
jism  yerdan  bir  necha  o‘n  kilometr  ko‘tarilganida 
ham  Yerga  tortishish  kuchi  miqdorining 
o‘zgarishi deyarli sezilmaydi. 17-mashqning 2-masalasi BUTUN OLAM TORTISHISH QONUNI
   = -   F  Bilamizki,  Yer  markazidan  Yer  yuzigacha 
bo‘lgan  masofa  Yer  markazidan  Oygacha  bo‘lgan 
masofadan 60 marta kichik. 
Jismning  Yer  ustidagi  markazga  intilma  kuchi 
esa  Oyning  orbita  bo‘yicha  harakatidagi  markazga 
intilma kuchidan 3600 marta katta.|	F	|	
1
??????	
2    TAKRORLASH
   Tushuncha    Mazmuni
Deformatsiya
Tashqi  kuch  ta’siri  to‘xtatilgandan  so‘ng  jism 
oldingi holatiga qaytsa
k = 
Elastiklik  kuchi  tashqi  kuch  ta’siridagi 
deformatsiya kattaligiga to‘g‘ri proporsional Prujinaning bikirligiTashqi  kuch  ta’sirida  jismlar  shakli  va 
o‘lchamining o‘zgarishi
Elastik 
deformatsiya 
Guk qonuni Mustaqil bajarish uchun topshiriqlar:
1. Mavzu oxiridagi savollarga javob yozing.
2. Massangizni,  Yerning  massasi  va  radiusini 
bilgan  holda  o‘zingiz  Yerga  qanday  kuch 
bilan tortishingizni hisoblang.

Butun olam tortishish qonuni