Byudjet tashkilotlarida xodimlar va stipendiya oluvchilar bilan hisoblashuvlar hisobi. - Iqtisodiyot - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	9000UZS
Hajmi	91.3KB
Xaridlar	5
Yuklab olingan sana	16 Sentyabr 2023
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Iqtisodiyot

Byudjet tashkilotlarida xodimlar va stipendiya oluvchilar bilan hisoblashuvlar hisobi.

Sotib olish

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA
MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI
“BYUDJET HISOBI VA G’AZNACHILIK ISHI”
KAFEDRASI
“BYUDJET HISOBI” FANIDAN
KURS ISHI
Mavzu: Byudjet tashkilotlarida xodimlar va
stipendiya oluvchilar bilan hisoblashuvlar hisobi
TOSHKENT
1

Reja:
Kirish
I BOB. Xodimlar bilan hissoblashuvlarning maqsad va vazifalari
hamda uni tashkil etishning nazariy-huquqiy asoslari.
1.1. Xodimlar va stipendiya oluvchilar bilan hisoblashuvlar hisobini
tashkil etish uning maqsadi va vazifalari.
2.1. Budjet tahskilotlarida xodimlar va stipendiya oluvchilar bilan
hisoblashuvlarni tashkil etishning tashkiliy-huquqiy asoslari
II BOB. Budjet Tashkilotlarida Xodimlar Va Stipendiya Oluvchilar
Bilan Hisoblashuvlarni Hisobini Tashkil Etish
2.1. Xodimlar bilan mehnat haqi va unga tenglashtirilgan to’lovlar
bo’yicha hisoblashuvlar hisobi.
2.2. Stipendiya oluvchilar bilan hisoblashuvlar hisobi.
2.3. Xodimlar va stipendiatlar bilan hisob-kitoblar hisobini buxgalteriya
hisobvaraqalarda aks ettirilishi.
Xulosa
Foydalanilgan Adabiyotlar Ro’yxati
Ilovalar
2

Kirish
Bugungi iqitisodiyotning jadal rivojlanib borayotgan zamonaviy davrida budej
tashkilotlarida buxgalteriya hisobini yanada to’g’ri va to’liq tashkil etish budjet
hisobining asosiy maqsadiga aylanib bormoqda. Byudjet tashkilotlarida
buxgalteriya hisobini tashkil etish jarayonida xodimlar bilan hisob kitoblar
bugungi davlat budjeti xarajatlarining eng yuqori ko’rsatkichlaridan birini tashkil
etmoqda, xususan respublika bo’ylab oliya ta’lim sohasida 2022-yilda amalga
oshirilgan 5448,8 mlrd so’m qiymatdagi xarajatlarning 2245,9 mlrd so’mi, ya’ni
41,2 foizi sohadagi xodimlarning oylik ish haqi va unga tenglashtirilgan xarajatlari
uchun qilingan. Oliy ta’lim sohasi xarajatlarining yana bir turi mavjudki uni
ulushining kattaligi sababli e’tibordan chetda qoldirib bo’lmaydi. Stipendiyalar
2022-yil bo’yicha jami 1223,7 mlrd so’mni tashkil etib ushbu xarajat umumiy oliy
ta’lim xarajatlarining 22.5 foizini tashkil etgan. 1
Ko’rinib turibdiki budjet tashkilotlari ish haqi hisoblash paytida ehtiyotkor
bo’lishlari kerak, zero budjet mablag’lari maqsadli va yo’naltirilgan bo’ladi.
Ularning xato sarflanishi budjet sohasidagi boshqa biror yo’nalishda kamchilik
bo’lishiga olib keladi.
Ish haqi masalasi har doim muhim masalalardan bo’lib kelgan, davlat miqyosida
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti har yilgi murojaatnomalarida buni alohida
ta’kidlab o’tadilar, xususan 2022.12.18 da bo’lib o’tgan Shavkat Mirziyoyevning
Oliy Majlisga murjaatnomasida “Biz ish haqi, pensiya va nafaqalar miqdorini,
aholi jon boshiga daromadlarni oshirish siyosatini izchil davom ettiramiz,” 2
- deb
aytib o’tilgan. Ko’rinib turibdiki ish haqi masalasi bugungi dolzarb masalalardan
biridir.
Bu borada ish haqi to’g’risida 2022-yil 20-maydagi 138-sonli Prezident Qaroriga
asosan 2022-yil 1-iyundan budjet tashkilotlari xodimlarining eng kam oylik ish
haqi miqdori 12 foizga oshirilgani natijasida budjet sohasida ish haq fondi
ham sezilarli miqdorga oshdi. 3
1
“Fuqarolar uchun budjet – 2022”
2
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022.12.18dagi Oliy Majlisga murojaatnomasi
3
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining20.05.2022dagi “Ish haqi miqdorini oshirish to’g’risida”gi farmoni
3

Avvalroq, «Ish haqi, pensiya va nafaqalar miqdori inflyasiyadan yuqori darajada
oshiriladi” 4
, seb aytgan ediShavkat Mirziyoyev.
Ushbu fikr mulohazalarga asoslangan holda ish haqi va stipendiya masalalari
haqida ushbu kurs ishi davomida tahliliy ishlarni amalga oshiramiz.
4
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 19.12.2020dagi Oliy Majlis va Qonunchilik Palatasiga murojaatnomasi
4

I BOB. Xodimlar bilan hissoblashuvlarning maqsad va vazifalari
hamda uni tashkil etishning nazariy-huquqiy asoslari.
1.1 Xodimlar va stipendiya oluvchilar bilan hisoblashuvlar hisobini
tashkil etish uning maqsadi va vazifalari.
Budjet tashkilotlarida daromadlar va xarajatlar smetalari ijrosini amalga oshirish
jarayonida kamomadlar, xizmat safarlari, ish haqi va unga tenglashtirilgan
to’lovlar bo’yicha xodimlar bilan, stipendiya to’lovlari bo’yicha talabalar bilan
hisoblashuvlar amalga oshiriladi.
Material javobgar shaxslar bilan yo’l qo’yilgan kamomadlar bo’yicha
hisoblashuvlar amalga oshiriladi. Bunda mulkiy qiymatliklar bo’yicha kamomadlar
unidirish vaqtida bozor qiymatida undiriladi. Yo’l qo’yilgan kamomadlar
inventarizatsiya dalolatnomalari orqali aks ettiriladi va mehnat qonunchiligi
talablari asosida undiriladi. “Inventarizatsiya jarayonida aniqlangan mol-mulk
kamomadi va ortiqchasining buxgalteriya hisobi va soliqqa tortish tartibi
to’g’risidagi Nizom”ga asosan ish beruvchining mulkiga yetkazilgan zarar hajmi,
zarar uchun xodimning moddiy javobgarlik chegaralari va tartibini aniqlash
O’zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksi bilan tartibga solinishi ko’rsatilgan.
Bir oylik o’rtacha ish haqidan oshmaydigan yetkazilgan zarar summasini aybdor
xodimdan undirish ish beruvchining farmoyishiga muvofiq amalga oshiriladi.
Farmoyish yetkazilgan zarar aniqlangan kundan boshlab bir oydan kechikmasdan
chiqarilishi mumkin. Bunda zarar hajmi inventarizatsiya o’tkazish davrida mazkur
joyda amal qilayotgan bozor baholari bo’yicha hisoblanadi.
Agar xodimdan undirilishi lozim bo’lgan yetkazilgan zarar summasi uning
o’rtacha oylik ish xaqidan yuqori yoki zarar aniqlangan kundan boshlab bir oylik
muddat o’tgan bo’lsa, undirish sud orqali amalga oshiriladi.
Xo’jalik yuritishning bozor tizimiga o’tish sharoitida mehnatga haq to’lash
ijtimoiy qo’llab-quvvatlash va xodimlarni himoya qilish sohasidagi vazifalari
bevosita xo’jalik sub’ektilarga berilgan. Har bir xodimning mehnat daromadlari,
xo’jalik sub’ekti faoliyatining pirovard natijasini hisobga olgan holda, uning
5

qo’shgan hissasi va maksimal miqdori cheklanmaydi. Lekin xodimlarning minimal
ish haqi miqdori qonunchilik bilan belgilanadi. Mehnat munosabatlarini, shu
jumladan xodimlar mehnatiga haq to’lashni yuridik asosini mehnat to’g’risidagi
qonuniy hujjatlar, xo’jalik sub’ektilarning jamoa shartnomalarini va boshqa
muayyan me’yoriy hujjatlar tashkil etadi.
Ma’lumki ish haqi, o’z navbatida, asosiy va qo’shimcha ish haqiga bo’linadi:
Asosiy ish haqiga, xodimlarni ishlagan vaqti, bajargan ishining miqdori va sifatiga
asosan hisoblangan ish haqi, tarif stavkalari, okladlar, mukofotlar, asosiy ish
vaqtidan tashqari ishlagan ish vaqtiga hisoblangan qo’shimcha ish haqi, ishchi
aybiga bog’liq bo’lmagan xolda turib qolishlarga xisoblangan ish haqi va shu kabi
boshqalar kiradi .
Qo’shimcha ish haqi, bu mehnat qonunchiligida ko’zda tutilgan ishchining
ishlamagan ish vaqti uchun xisoblangan ish haqidir. Bunga ishchining mehnat
ta’tili uchun hisoblangan ish haqi, voyaga yetmaganlar o’smir yoshlar, ayollar va
boshqalar uchun imtiyozli ish vaqti uchun hisoblangan ish haqi, ishdan bo’shashi
munosabati bilan hisoblangan nafaqa va boshqalar kiradi.
Budjet tashkilotlari xodimlar bilan yuqorida ko’zda tutilgan hollarda moliyaviy
munosabatga kirishadilar. Ushbu moliyaviy munosabatlarning asosliligi, to’g’riligi
va qonuniyligi budjet tizimi budjetlari mablag’laridan foydalanishning aniq
yo’naltirilganligi va maqsadlilik xususiyati prinsipini ta’minlanishiga olib keladi. 5
Budjet tashkilotlarida xodimlar bilan hisob-kitoblar nafaqat xodimlarni pul
mablag’lari bilan ta’minlash xususiyati bilan ijtmoiy ahamiyatga ega, balki
hisoblangan oylik ish haqlaridan ushlab qolinadigan soliqlar va majburiy
to’lovlarni qamrab olishi bilan davlat budjetida fiskal ahamiyatga ega. Budjet
tashkilotlari o’z xodimlari doirasida davlat budjetiga o’tkazib beradigan yagona
ijtimoiy soliq hamda jismoniy shaxlardan olinadigan daromad solig’i davlat
budjetida sezilarli ahamiyatga ega. Buning isboti sifatida 2022-yil doirasdi davlat
budjetining daromad oqimlarining asosiy ko’rsatkichlarida jismoniy shaxslardan
olinadigan daromad solig’i alohida ta’kidlab o’tilganini aytishimiz mumkin. Ushbu
5
O’zbekiston Respublikasining “Budjet kodeksi” 12-moddasi
6

yil uchun bu soliq davlat budjetiga 22045,0 mlrd so’m bevosita soliqlar hisobida
32,2 foizni umumiy davlat budjeti doirasida esa 11,04 foizni tashkil etgan. 6

Stipendiya oluvchilar borasida gap ketganda ularning davlat budjetiga moliyaviy
ahamiyatini ta’kidlashdan ko’ra uning ijtimoiy ahamiyatini keltirib o’tish
maqsadga muvofiqdir.
“ Stipendiya chuqur kasbiy bilimlarni egallash va davomatni oshirishda talabalarni
rag’batlantirish, mutaxassislarni tayyorlash sifatini yanada oshirish uchun zarur
sharoitlar barpo etish maqsadida to’lanadi.” 7
Yuqorida keltirib o’tilgan mulohaza va fikrlar asosida quyida xodimlar bilan hisob-
kitoblar va stipendiya oluvchilar bilan hisoblashuvlar asosi, tartibi va to’lanishi
hamda ularni qay tartib budjet tashkiloti buxgalteriya hisobida ko’rsatish haqida
so’z boradi.
6
“Fuqarolar uchun budjet – 2022”
7
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 31.01.2020 yildagi 59-sonli “Oliy ta’lim muassasalari
talabalariga to’lanadigan stipendiyalar miqdorlarini belgilash hamda stipendiyalar tayinlash va to’lash tartibini
takomillashtirish tartibini takomillashtirish chora-tadbirlari to’grisida”gi qarori.
7

II BOB. Budjet tashkilotlarida xodimlar va stipendiya oluvchilar
bilan hisoblashuvlarni hisobini tashkil etish
2.1. Xodimlar bilan ish haqi hamda unga tenglashtirilgan to’lovlar
bo’yicha hisoblashuvlar hisobi.
Budjet tashkilotlarida buxgalteriya hisobini tashkil etishda huquqiy nazariy
asoslarga tayangan holatda yaratish kerak. Ya’ni budjet tashkilotlarida har bir
amalga oshirilgan ham moliyaviy, ham yuridik vazifalar o’zining hujjatli
fundamentisiz amalga oshirilishi mumkin emas. Xodimlar bilan hisoblashuvlar
jarayonida hujjatlar yuzaga kelish jarayonida 2169 – raqamli yo’riqnomaga amal
qilish kerak, unga asosan xodimning ish haqi to’lanish turini aniqlab olish lozim.
Mehnatga haq to’lashni ikkita shakllari mavjud: ishbay va vaqtbay. Mehnat haqini
hisoblashning ishbay shaklida ish haqi - ishlab chiqarilgan mahsulotning hajmi,
sifati, bajarilgan ishlar va ko’rsatilgan xizmatlar hajmiga ko’ra hisoblanadi.
Mehnat haqini hisoblashning vaqtbay shaklida mehnat haqi ishlangan ish
soatlariga muvofiq, shtatlar jadvalidagi tarif stavkalariga asoslangan holda
hisoblanadi.
Tarif setkasi – bu razryadlar va ularga tegishli bo’lgan tarif koeffitsentlari
ko’rsatiladigan hujjatlardir. Birinchi razryadning tarif koeffitsenti birga teng bo’lib,
razryad ortgan sari tarif koeffitsenti ham ortib boradi.
Tarif stavkasi-ishchining razryadka muvofiq unga ma’lum vaqt birligi (soat, kun)
uchun to’lanadigan haq miqdorini aniqlaydi. Odatda tarif stavkasi birinchi razryad
uchun belgilanadi, qolgan razryadlar uchun esa birinchi razryad tarif stavkasini
qolgan razryadlar tarif koeffitsentiga yo’naltirish yo’li bilan aniqlanadi.
Xodimning mehnat haqini topish uchun razryad bo’yicha tarif koeffitsentini eng
kam ish haqi miqdoriga ko’paytirish orqali aniqlanadi.
Mehnatga haq to’lashning yagona tarif setkasi O’zbekiston Respublikasi Vazirlar
Mahkamasi tomonidan tasdiqlanadi. Quyida 2019-yili Vazirlar Mahkamasining
19-sentabrdagi 775-sonli qarori bilan qabul qilingan va 2019-yil 17-sentabrdan
kuchga kirgan yagona tarif setkasi keltiriladi.
8

1-chizma. Mehnatga haq to’lashning yagona tariff setkasi. 8
Mehnatga haq
to’lash
razryadlari Tarif
koeffitsiyentlari Mehnatga haq
to’lash razryadlari Tarif
koeffitsiyentlari
1 1,000 12 2,148
2 1,053 13 2,284
3 1,106 14 2,421
4 1,158 15 2,561
5 1,269 16 2,704
6 1,384 17 2,847
7 1,505 18 2,993
8 1,630 19 3,141
9 1,755 20 3,292
10 1,883 21 3,444
11 2,014 22 3,597
Budjet tashkilotlarida asosan vaqtbay asosida ish haqi to’lanadi. Bunda har qaysi
budjet tashkiloti namunaviy shtatlar jadvaliga asoslanib shtat birliklarini
shakllantiradi va belgilangan tartibda razryadlarini qo’yib oylik ish haqini
(okladlarini) hisoblaydi va shtatlar jadvalini shakllantiradi. Hozirda budjet
tashkilotlarida shtatlar jadvaliga kiritilgan ba’zi lavozimlar bo’yicha qonunchilikka
asosan belgilangan oylik ish haqlari tayinlanadi. Budjet tashkilotlarida “Budjet
tashkilotlari xodimlarini moddiy rag’batlantirish maxsus jamg’armasi to’g’risida
yo’riqnoma” (O’z.R AV. tomonidan 1995 yil 20 sentyabrda № 177-son bilan
ro’yxatdan o’tgan) asosan oylik ish haqiga nisbatan 15 foiz miqdorida xodimlarini
moddiy rag’batlantirish maxsus jamg’armasi tashkil etiladi va ushbu nizom
talablari bo’yicha mukofot, moddiy rag’batlantirish ko’rinishida sarflanadi.
8
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 16.09.2019 yildagi 775-sonli “Mehnatga haq to’lash yagona
tarif setkasini yanada takomillashtirish to’g’risida”gi qarori.
9

Budjet tashkilotlarida vaqtbay asosida ish haqi hisoblanishida tasdiqlangan ish
vaqtini hisobga olish tabeliga asoslanadi. Ish haqi hisoblash uchun shtatlar
jadvalida belgilangan oylik ish haqini xaqiqatda ishlagan ish kunlariga bo’lish yo’li
bilan aniqlanadi. Budjet tashkilotlarida ishlovchi xodimlar ish haqiga qo’shimcha
to’lovlar (moddiy rag’batlantirish va boshqalar) xodimlarini moddiy
rag’batlantirish maxsus jamg’armasi hisobidan yoki qonunchilikda belgilangan
tartibda budjetdan tashqari mablag’lar hisobiga (manbaasi mavjud bo’lganda)
to’lanadi.
Ish haqi, mukofotlar, turli moddiy yordamlar va boshqa to’lovlar oyiga bir marta
hisoblab yoziladi va hisobda joriy oyning oxirgi kunida aks ettiriladi.
Ish haqini hisoblab yozish uchun quyidagilar asosiy hujjatlar hisoblanadi:
1-rasm. Oylik hisoblab yozish uchun kerak bo’ladigan hujjatlar. 9
Tashkilotning ishga qabul qilganlik, bo’shatganlik yoki joydan-joyga ko’chirish
haqidagi buyruqlari asosida xodimlar budjet tashkilotida hisobda turishini
tasdiqlaganidan so’ng 421-son shakldagi foydalanilgan ish vaqti hisobi va ish xaqi
hisoblash tabeliga ko’ra xodimning tashkilotdagi ishlagan kunlari hisoblanadi va
shunga asosan xodimlarni tasdiqlangan shtatlar jadvali va ish xaqi stavkalariga
muvofiq xodimning asosiy ish haqi va qo’shimcha ish haqi hisoblab chiqariladi.
Tabellar tashkilot rahbarining buyrug’i bilan tayinlangan shaxslar tomonidan har
oyda belgilangan shaklda yuritiladi. Tabellar butun tashkilot bo’yicha yoki
tuzilmaviy bo’linmalar (bo’limlar, bo’linmalar, fakultetlar, laboratoriyalar va
boshqalar)ga bo’lingan holda yuritiladi. Oyning oxirida tabel bo’yicha ishlangan
kunlarning umumiy miqdori, shuningdek, ortiqcha ishlangan soatlar aniqlanadi.
9
O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirining 22.12.2010 yildagi 2169-raqamli “Budjet tashkilotlarida buxgalteriya
hisobi to’g’risidagi yo’riqnoman itasdiqlash haqida”gi buyrug’i
10Shtatlar jadvali
Buyruqlar
Tabel Oylik ish haqi

To’ldirilgan va tegishli imzolar bilan rasmiylashtirilgan tabel va boshqa hujjatlar
belgilangan muddatda ish haqi hisoblab yozish uchun buxgalteriyaga topshiriladi.
Oyning birinchi yarmi uchun xodimlarga avans beriladi. Avans belgilangan
tartibda ushlab qolinishi kerak bo’lgan soliq summasini hisobga olmagan holda,
qoidaga ko’ra, ish haqining 40 foizi miqdorida belgilanadi. Avans 389-son
shakldagi ish xaqi, avans berish uchun to’lov qaydnomasi bo’yicha beriladi. Bu
shakl o’z ichiga xodimning olgan summasini, uning ism sharfini hamda ushbu
xodim qanday bo’limda ishlashi haqidagi ma’lumotlarni oladi. Quyida ushbu
shaklni keltirib o’tamiz.
2-chizma. To’ov qaydnomasi 10
__________________ __________y.
Tashkilot(markazlashgan
buxgalteriya) ___________________________________
Tarkibiy
bo’linma _________________________________________
Bo’lim _ ___ _____________________________________________
Xarajat turi _______________________________________________
O’lchov birligi so’m.
Moliyalashtirish
manbasi _______________________________________________
Korresponde
nt schyot Chiqim
kassa orderi
soni Sana
T/r Familiyasi,
ismi,
otasining
ismi Tabel raqami Summa Olganlikni
tasdiqlovch
i hujjat
1 2 3 4 5
10
O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirining 22.12.2010 yildagi 2169-raqamli “Budjet tashkilotlarida buxgalteriya
hisobi to’g’risidagi yo’riqnoman itasdiqlash haqida”gi buyrug’i
11

Oy uchun ish haqi hisoblab yozish va oyning ikkinchi yarmi uchun to’lash odatda,
T–49-son shakldagi hisob-kitob to’lov qaydnomasi bo’yicha amalga oshiriladi.
Ushbu hisob-kitob to’lov qaydnomasiga xodimlarning familiyasi, ismi va otasining
ismi, hisoblangan ish haqi va nafaqalar summasi, berilgan avans, ushlangan
soliqlar va boshqa summalar yoziladi.
Tashkilotda ish xaqi hisoblash to’lash bo’yicha ma’lumot olish uchun har bir
xodim bo’yicha 417-son shakldagi kartochka-ma’lumotnomalar yuritiladi.
Nafaqalar bo’yicha hisoblashish.
Budjet tashkilotlarida xodimlarga nafaqat ishlagan payti uchun ish haqi to’lanadi,
balki o’z aybisiz ishlamagan paytlar uchun ham haq to’anishiga to’g’ri keladi. Bu
kabi to’lovlar qo’shimcha ish haqqi deb ataladi. Qo’shimcha ish haqi budjet
xarajatlarida iqtisodiy tasnifi bo’yicha birinchi guruh xarajatlari sirasiga kiritiladi
va mos ravishda soqli hisoblanadi hamda ushlab qolinadi. Ushbu guruh
xarajatlarining nomi “Ish haqi va unga tenglashtirilgan to’lovlar” dir.
Mehnat qonunchiligiga asosan budjet tashkilotlari xodimlari har yili mehnat
ta’tiliga chiqish huquqiga ega. Bunda mehnat ta’tiliga chiqishi bo’yicha buyruq
rasmiylashtirilgandan so’ng buxgalteriya tomonidan o’rnatilgan tartibda mehnat
ta’tili uchun ish haqi hisoblanadi. Mehnat ta’tili uchun ish haqi hisoblashda
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1997-yil 11-martdagi 133-son
qarori bilan tasdiqlangan “O’rtacha oylik ish haqini hisoblab chiqarish tartibi”ga
ko’ra o’rtacha oylik ish haqi hisoblab topiladi. Unga ko’ra hisoblanayotgan
vaqtdagi shtatlar jadvali bo’yicha belgilangan oylik ish haqiga bir yil davomida
oylik ish haqidan tashqari qo’shimcha olgan mukofotlar, boshqa to’lovlarni 1/12
qo’shilib chiqqan natija 25.4 koeffitsentga bo’lish yo’li bilan bir kunlik mehnat
ta’tili uchun ish haqi topiladi. Bir kunlik mehnat ta’tili uchun ish haqini ta’til
kunlariga ko’paytirish yo’li bilan mehnat ta’tili uchun ish haqi topiladi. 11
11
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 11.03.1997 yildagi 133-sonli “O’zbekiston Republikasining
Mehnat Kodeksini amalga oshirish uchun zarur bo’lgan normative hujjatlarni tasdiqlash to’g’risida”gi qaroriga 7-
ilova
12

Shartli misol: Budjet tashkiloti bosh hisobchisi 2022-yil 2-avgustdan 22 ish
kunidan iborat mehnat ta’tiliga chiqdi. Bu xodimning oylik ish haqi miqdori
shtatlar jadvali bo’yicha 650 000 so’mga teng bo’lgan. Bir yil davomidagi mukofot
ko’rinishida olingan ish haqisi 3 600 000 so’mga teng bo’lganligi aniqlandi.
Mehnat ta’tili uchun ish haqi = 650 000+300 000(3 600 000/12)/25.4*22 =
909842. so’m ga teng bo’ladi.
Vaqtincha mehnatga qobilyatsizlik nafaqalarini hisoblash “Davlat ijtimoiy
sug’urtasi bo’yicha nafaqalar tayinlash va tartibi to’g’risida Nizom” (O’z.R Adliya
Vazirligi tomonidan 2002-yil 8-mayda 1136-son bilan ro’yxatdan o’tgan) talablari
asosida amalga oshiriladi. Unga ko’ra kasallik varaqasiga asosan xodimning
haqiqatda vaqtincha mehnat qobilyatini yo’qotgan ish kunlari uchun yuqorida
keltirib o’tilgan tartibda o’rtacha ish haqi aniqlanib mehnat stajidan kelib chiqib
miqdori hisoblanadi.
Nizomga ko’ra quyidagi tartib va qoidalar berlgilab aniqlashtirib berilganligini
ko’rishimiz mumkin:
Vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik nafaqasi ish stajining davomiyligidan qat’i
nazar ish haqining 100 foizi miqdorida quyidagilarga to’lanadi:

13Ishlayotgan Ikkinchi jahon urushi qatnashchilariga
Baynalminal jangchilarga va ularga tenglashtirilgan boshqa shaxslarga
Qaramog‘ida 16 yoshga (o‘quvchilar 18 yoshga) yetmagan uch yoki
undan ortiq bolalari bo‘lgan xodimlarga
Chernobil AESdagi avariya natijasida radioaktiv ifloslanish zonasidan
evakuatsiya qilingan va ko‘chirilgan xodimlargaChernobil AESdagi avariya oqibatlarini tugatishda qatnashgan xodimlarga
Qon hosil qiluvchi organlar kasalliklari (o‘tkir leykoz), qalqonsimon bez
(adenoma, rak) va xavfli o‘smalar bilan bog‘liq kasalliklarga chalingan
xodimlarga
Mehnatda mayiblanish va kasb kasalligi natijasida vaqtincha
mehnatga qobiliyatsiz bo‘lgan xodimlarga

2-rasm. Mehnatga qobiliyatsizlik nafaqasi ish stajining davomiyligidan qat’i
nazar ish haqining 100 foizi miqdorida quyidagilarga to’lanadigan shaxlar. 12
Ijtimoiy ahamiyatga ega bo’lgan, ko’payib borayotgan, tarqalish xavfi mavjud
bo’lgan kasalliklar (sil kasalligi, onkologiya kasalliklari, yangidan paydo
bo’ladigan xatarli o’simtalar, jinsiy yo’l bilan o’tadigan kasalliklar, SPID, moxov
(lepra) kasalligi, ruhiy kasalliklar) bo’yicha hisobda turgan xodimlarga ular
tomonidan davlat ijtimoiy sug’urta badali to’lagan davrining (umumiy ish
stajining) davomiyligiga bog’liq ravishda vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik
nafaqasi quyidagicha tartibli miqdorda hisoblab beriladi hamda to’lanadi:
3-rasm. Aholining maxsus qismiga nafaqa hisoblash tartibi. 13
Yuqorida nazarda tutilgan xodimlardan tashqari qolgan xodimlarga vaqtincha
mehnatga qobiliyatsizlik bo’yicha nafaqa quyidagi miqdorlarda to’lanadi:
a) umumiy ish staji 8 yil va undan ortiq bo’lgan xodimlarga hamda 21 yoshga
yetmagan chin (sag’ir) yetimlarga ish haqining 80 foizi miqdorida;
b) umumiy ish staji 8 yilgacha bo’lgan xodimlarga ish haqining 60 foizi miqdorida.
12
O‘zbekiston Respublikasi mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirining 08.05.2002 yildagi 1136-raqamli
“Davlat ijtimoiy sug‘urtasi bo‘yicha nafaqalar tayinlash va tartibi to‘g‘risida Nizom” buyrug‘i
13
O‘zbekiston Respublikasi mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirining 08.05.2002 yildagi 1136-raqamli
“Davlat ijtimoiy sug‘urtasi bo‘yicha nafaqalar tayinlash va tartibi to‘g‘risida Nizom” buyrug‘i
14Umumiy
ish staji 8 yil va undan
ortiq
5 yildan 8
yilgacha
5 yilgacha 100 %
80%
60%

Tashkilotda mehnatga layoqatsizlik nafaqalarini tayinlanishi bo’yicha ijtimoiy
sug’urta komissiyasi tarkibi kadrlar bo’limi, kasaba uyushmasi, buxgalteriya
bo’limi xodimlaridan iborat tasdiqlanadi. Xar oyda ushbu komissiya tomonidan bir
marta yig’ilish o’tkazilib bayonnoma asosida tushgan kasallik varaqalari bo’yicha
mehnatga layoqatsizlik nafaqalari va boshqa ijtimoiy sug’urta nafaqalari
tayinlanadi.
Shartli misol: Tashkilot bosh hisobchisi 2022-yil iyul oyida 21 ish kunidan 8 ish
kuni kasalligi tufayli ishga chiqmagan 13 ish kuni haqiqatda ishlagan. Ish staji 19
yilni tashkil etadi. Shu vaqtda oylik ish haqi tasdiqlangan shtatlar jadvaliga
muvofiq 650000 so’mni tashkil etgan. Bir yil davomidagi mukofot ko’rinishida
olingan ish haqisi 3 600 000 so’mga teng bo’lganligi aniqlandi.
a) Asosiy ish haqi(haqiqatda ishlagan kunlari uchun) =650000/21*13=402381
so’m
b) Mehnatga layoqatsizlik nafaqasi = 247619.1 (650000/21*8)+
114285.7(3600000/12/21*8) =36194.8 so’mni 80 %(mehnat staji 19 yil bo’lgani
uchun)=452381 so’mga teng bo’ladi.
Bosh hisobchining 2022-yil iyul oyi uchun asosiy va qo’shimcha ish haqi 691904.8
(402381+452381) so’mni tashkil etgan.
Ishdan bo’shashda yoki ta’tilga ketishda qilingan hisob-kitoblar 425-son shakldagi
ta’til berish (ishdan bo’shash) bo’yicha hisob yozuvi bo’yicha amalga oshiriladi.
3-chizma. Hisob yozuvi shakli 14
Ta’til berish (ishdan bo’shash) bo’yicha
425-son shakl
___________
___ ________________________ _____________
_
Tashkilot (markazlashgan buxgalteriya __________________________________
_
14
O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirining 22.12.2010 yildagi 2169-raqamli “Budjet tashkilotlarida buxgalteriya
hisobi to’g’risidagi yo’riqnoman itasdiqlash haqida”gi buyrug’i
15

Tarkibiy
bo’linma __________________________________________________
F.I.Sh. ___________Lavozimi _____________________Okladi________
Ta’til turi (ishdan
bo’shash) _____________________________________________
Ta’til berildi dan gacha Ta’til kunlari
asosiy qo’shim
cha jami
Ta’til
berilayotgan
(ishdan
bo’shatilayot
gan) davr dan gacha
Ish haqi oylar bo’yicha
Yil
Yillik ish
haqi
Oylar
Summ
a
Bosh
hisobchi ______
___ __________________
______
(imzo) (F.I.Sh.)
“____”_______________
_______y.
Bu hisob-kitoblar bo’yicha hisoblangan summalar joriy oy uchun ochilgan hisob-
kitob-to’lov qaydnomalariga kiritiladi. Ishdan bo’shashda yoki mehnat ta’tiliga
ketishda qilinadigan bunday hisob-kitoblar, hisob-kitob davri oralig’iga to’g’ri
kelib qolgan hollarda, to’lovlar 389-son shakldagi to’lov qaydnomasi yoki kassa
16

chiqim orderlari orqali amalga oshiriladi. Bu hisob-kitoblar orqali hisoblangan va
to’langan summalar joriy oy hisob-kitob-to’lov qaydnomalariga kiritiladi.
Hisob-kitob-to’lov qaydnomalari ana shu qaydnomalarni tuzgan va tekshirgan
xodimlar tomonidan imzolanadi. Ish haqi to’lash uchun ruxsatnoma tashkilot
rahbari va bosh hisobchi tomonidan imzolanadi.
Ish haqi, vaqtincha mehnatga layoqatsizlik nafaqalari, stipendiya, pensiya va
mukofotlarni to’lashning belgilangan muddatlari tugashi bilan kassir:
- to’lov qaydnomasida ish haqi, vaqtincha mehnatga layoqatsizlik nafaqalari,
stipendiya, pensiya yoki mukofotlar to’lanmagan shaxslar familiyasi to’g’risiga
shtamp qo’yishi yoki qo’lda “Deponentlangan” deb belgi qo’yishi;
- deponentlangan summalar reyestrini tuzishi;
- qaydnoma oxirida haqiqatda to’langan summa va ish haqi, vaqtincha mehnatga
layoqatsizlik nafaqalari, stipendiya, pensiya yoki mukofotlarni to’lashning
olinmagan, deponentlanishi kerak bo’lgan summasi to’g’risida yozib qo’yishi,
ushbu summalarni to’lov qaydnomasi bo’yicha umumiy yakun bilan solishtirishi
va yozuvni o’z imzosi bilan tasdiqlashi kerak. Agar pulni kassir emas, balki boshqa
shaxs bergan bo’lsa, qaydnomaga qo’shimcha ravishda “Pulni qaydnoma bo’yicha
berdi (imzo)” deb yozib qo’yiladi. Pulni kassir va tarqatuvchi bitta qaydnoma
bo’yicha berishi man etiladi;
- kassir kassa daftariga haqiqatda to’langan summani yozishi va qaydnomaga son
chiqim kassa orderi shtampini qo’yishi shart.
Buxgalteriya kassirlar tomonidan to’lov qaydnomalariga qilingan belgilarni
tekshiradi va ular bo’yicha berilgan hamda deponentlangan summalarni hisoblaydi.
Deponentlangan summalar bankka topshiriladi va topshirilgan summalarga bitta
umumiy chiqim kassa orderi tuziladi.
17

2.2. Stipendiya oluvchilar bilan hisoblashuvlar hisobi.
Ta’lim muassasalarida talabalar bilan stipendiya to’lovlari bo’yicha hisoblashuvlar
amalga oshiriladi. Stipendiya to’lovlari bo’yicha hisoblashuvlar O’zbekiston
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 31.01.2020dagi 59-sonli “Oliy ta’lim
muassasalari talabalariga to’lanadigan stipendiyalar miqdorlarini belgilash hamda
stipendiyalar tayinlash va to’lash tartibini takomillashtirish chora-tadbirlari
to’g’risida”gi qarori asosida olib boriladi.
Stipendiya - Oliy ta’lim muassasalarining davlat grantlari bo’yicha va pulli -
kontrakt asosda kunduzi o’qiydigan, davomati yaxshi bo’lgan talabalariga (bundan
chet ellik talabalar mustasno), O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlarida
nazarda tutilgan boshqa to’lovlardan qat’i nazar, to’lanadigan oylik pul ta’minoti
(nafaqa). 15
Stipendiya chuqur kasbiy bilimlarni egallash va davomatni oshirishda talabalarni
rag’batlantirish, mutaxassislarni tayyorlash sifatini yanada oshirish uchun zarur
sharoitlar barpo etish maqsadida to’lanadi.
Stipendiyalarni hisoblab yozish va to’lash hisob-kitob to’lov qaydnomalarida oyiga
bir marta buyruqlar asosida amalga oshiriladi.
Bulardan tashqari talabalar bilan o’qitishning to’lov kontrakt shakli bo’yicha
talabalar, jismoniy va yuridik shaxslar bilan hisoblashuvlarni amalga oshiradi.
Talabalarga stipendiya tayinlash hamda to’lash yuqorida aytib o’tilgan Vazirlar
Mahkamasining qaroriga asosan amalga oshiriladi. Unga ko’ra stipendiya davlat
granti asosida tehsil olayotgan hamda fanlar bo’yicha umumiy o’zlashtirish
ko’rsatkichi umumiy fanlarning 30 foizidan kam qismi uchun “qoniqarli” bo’lgan
talabalar hamda to’lov kontrakti asosida ta’lim olayotgan talabalar uchun o’z
xohishiga ko’ra stipendiya asosida shartnoma summasini to’layotgan talabalar
uchun tayinlanadi. Stipendiya to’lashda barcha talabalar uchun umumiy bir xil
ba’zaviy miqdorda to’lanadi. “A’lo” o’zlashtirish ko’rsatkichiga ega bo’gan
talabalarga stipendiyaning ba’zaviy hisoblash miqdorining 20 foizi qo’shimcha
15
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 31.01.2020 yildagi 59-sonli “Oliy ta’lim muassasalari
talabalariga to’lanadigan stipendiyalar miqdorlarini belgilash hamda stipendiyalar tayinlash va to’lash tartibini
takomillashtirish tartibini takomillashtirish chora-tadbirlari to’grisida” gi qarori.
18

ravishda to’lab beriladi. Agarda talaba stipendiyasiz to’lov kontrakti asosida ta’lim
olayotgan bo’lgan taqdirda ham “alo” bahoda o’zlashtirgan talabaga
stipendiyaning ba’zaviy miqdorining 20 foizi to’lab beriladi. Oliy ta’lim
muassasalarida stipendiya hisoblash va to’lash bo’yicha komissiya hamda
talabalarni rag’batlantirish jamg’armalari tashkil etiladi. Ushbu jamg’arma to’lov-
kontraktlarining 2 foizi hamda stipendiyalar uchun mo’ljallangan budjet
mablag’larining 10 foizi hisobiga shakllantiriladi va ijtimoiy faol hamda yordamga
muhtoj talabalar uchun ishlatiladi.
Davlat granti asosida tahsil olayotgan talabalarning stipendiyalarini tayinlash
va to’lash tartibi.
Talaba davlat granti asosida tehsil olayotgan bo’lsa, uning o’zlashtirish
ko’rsatkichi fanlar miqdorida umumiy fanlarning 30 foizi hamda undan yuqori
qismidan “qoniqarli” (71 balldan kam) bo’lsa, unga keyingi semestr mobaynida
stipendiya tayinlanmaydi. Fanlarning 30 foizidan kam qismidan “qoniqarsiz”
ko’rsatkichni ko’rsatib qayta topshirish asosida imtihondan o’tsa, unda yangi
semestrning birinchi oyida stipendiya to’lanmaydi (1-va 2- guruh nogironligi
bo’lgan talabalar bundan mustasno)
To’lov-kontrakti asosida tahsil olayotgan talabalrga stipentiya
to’lash tartibi. 16
To’lov kontrakti asosida ta’lim olayotgan talablar o’z xohishlariga ko’ra stipndiya
olish I yoki olmaslik huquqiga ega. Ularga stipendiya to’lash bazaviy miqdorda
amalga oshiriladi. O’zlashtirish ko’rsatkichi “a’lo” bo’lgan to’lov-kontrakti asosida
o’qiyotgan talablarga bazviy miqdotga 20 foiz ustama bilan stipendiya hisoblanadi
va to’lanadi. Agar talaba o’z xohishiga ko’rsa stipendiya olmaslikni tanlagan
bo’lsa, hamd au barcha fanlar bo’yicha “a’lo” baho to’plagan bo’lsa unga
stipendiya to’lashning ba’zaviy miqdorining 20 foiz miqdoridagi qiymatda
stipendiya to’lanadi.
16
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 31.01.2020 yildagi 59-sonli “Oliy ta’lim muassasalari
talabalariga to’lanadigan stipendiyalar miqdorlarini belgilash hamda stipendiyalar tayinlash va to’lash tartibini
takomillashtirish tartibini takomillashtirish chora-tadbirlari to’grisida”gi qarori.
19

Talabalarning ma’lum ijtimoiy qatlamiga to’lanadigan
stipendiyalarni hisoblash. 17
1-va 2-guruh nogironligi bo’lgan talabalarga, ular to’lov-kontrakti asosida ta’lim
olayotgan bo’laslar ham, stipendiya miqdori ularning o’zlarish ko’rsatkichlaridan
qat’iy nazar respublika budjetidan stipendiya to’lashning ba’zaviy miqdorining
50% miqdorida ustma bilan to’lab beriladi
To’liq davlat ta’minotida bo’lgan yetim bolalar va ota-ona qaramog’idan mahrum
bo’lgan bolalar sirasiga kiruvchi talabalarning stipendiyalari ularning o’tgan
semestrdagi o’zlashtirish ko’rsatkichlaridan qat’iy nazar ba’zaviy miqdorda
respublika budjetidan to’lab beriladi. Ushbu turdagi tehsil oluvchilarga ba’zaviy
miqdorning 50 foizi va undan yuqori hajmi talabalarni rag’batlantirish jamg’armasi
hisobidan tayinlanadi va to’lanadi.
Semestr yakuni bo’yicha barcha fanlarni “a’lo” bahoga yakunlagan hamda
“Yagona reyestr” ATda ro’yxatda turgan qizlar uchun umumiy shartlarda
to’lanadigan stipendiyaga qo’shimcha ravishda maxsus stipendiya tayinlanadi va
faqatgina hamma fanlardan “a’lo” bahoga ta’lim olgan va “Yagona reyestr” ATda
ro’yxatdan chiqarilmagan taqdirdagina to’lash saqlab qolinadi.
Talabalarni rag’batlantirish jamg’armasi mablag’laridan foydalanish
Ushbu jamg’arma oliy ta’lim muassasasida stipendiya uchun mo’ljallangan budjet
mablag’larining 10% hamda tegishli moliya yili uchun mo’ljallangan to’lov-
kontrakt summasining 2% miqdorida summadan shakllanadi va quyidagi
maqsadlarda foydalaniladi:
- Semestrni faqat “a’lo” bahoga yakunlagan talabalarga 20 % ustama
stipendiya hisoblash va to’lov qilishga;
- Semsetr yakuni fanlarni o’zlashtirayotgan, ijtimoiy himoyaga muhtoj hamda
jamoat ishlarida faol har qanday talabalarga stipendiyaga qo’shimcha ravishda 50
foiz miqdorgacha rag’batlantirish uchun;
17
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 31.01.2020 yildagi 59-sonli “Oliy ta’lim muassasalari
talabalariga to’lanadigan stipendiyalar miqdorlarini belgilash hamda stipendiyalar tayinlash va to’lash tartibini
takomillashtirish tartibini takomillashtirish chora-tadbirlari to’grisida”gi qarori.
20

- To’liq davlat ta’minotida bo’lgan yetim bolalar, yetim bolalar va ota-ona
qaramog’idan mahrum bo’lgan bolalar sirasiga kiruvchi talabalarga ba’zaviy
stipendiyaga qo’shimcha 50 foiz miqdorda ustama tariqasida stipendiyasini oshirib
to’lash uchun;
- Xalqaro, respublika va oliy ta’lim miqyosida o’tkazilgan fan olimpiadalari
va sport musobaqalari g’oliblari, shuningdek, oliy ta’lim muassasasi kengashi
tomonidan belgilangan mezonlarga muvofiq alohida hollarda (kasalligi yoki oila
a’zolarining vafoti kabi) talabalarga bazaviy stipendiyaga nisbatan 10
baravargacha miqdorda bo’lgan bir martalik rag’batlantirish yoki moddiy yordam
to’lovi berish uchun;
- Oliy ta’lim muassasalaridagi O’zbekiston yoshlar ittifoqining boshlang’ich
tashkilot yetakchisi bo’lgan bakalavr va magistratura bosqichida ta’lim olayotgan
talabalarga, ularning ta’lim olish turi (grant yoki to’lov-shartnoma asosida) va
o’zlashtirish ko’rsatkichidan qat’i nazar, Jamg’arma mablag’lari hisobidan bazaviy
stipendiyaning besh baravari miqdorida har oylik qo’shimcha haq to’lanishi uchun.
21

2.3. Xodimlar va stipendiatlar bilan hisob-kitoblar xisobini
buxgalteriya hisobvaraqalarda aks ettirilishi.
Buxgalteriya hisobida xodimlar va stipendiatlar bilan hisob-kitoblar17 “Xodimlar
va stipendiatlar bilan hisob-kitoblar” schyoti quyidagi subschyotlarda yuritiladi:
170 “Kamomadlarga doir hisob-kitoblar”;
171 “Xodimlar bilan ijtimoiy nafaqalar bo’yicha hisob-kitoblar”;
172 “Hisobdor shaxslar bilan hisob-kitoblar”;
173 “Xodimlar bilan mehnatga haq to’lash bo’yicha hisob-kitoblar”;
174 “Stipendiya oluvchilar bilan hisob-kitoblar”;
175 “Talabalar bilan boshqa hisob-kitoblar”;
176 “Xodimlarning ish haqidan ushlab qolinadigan haq bo’yicha hisob-kitoblar”;
177 “Deponentlangan to’lovlar bo’yicha hisob-kitoblar”;
179 “Hodimlar bilan boshqa hisob-kitoblar”.
Budjet tashkiloti ishchi schyotlar rejasini tasdiqlayotganda 17 “Xodimlar va
stipendiatlar bilan hisob-kitoblar” schyotining tegishli subschyotlarini mablag’lar
manbaalari bo’yicha alohida shakllantirib olishi mumkin. Masalan 171/1
“Xodimlar bilan ijtimoiy nafaqalar bo’yicha hisob-kitoblar” (budjet mablag’i
hisobidan)”, 171/2 “Xodimlar bilan ijtimoiy nafaqalar bo’yicha hisob-kitoblar”
(rivojlantirish jamg’armasi mablag’i hisobidan)” va hokazo.
170 “Kamodmadlarga doir hisob-kitoblar” subschyotida kamomadlar, talon-toroj
qilingan pul mablag’lari va moddiy qimmatliklar qiymati, shuningdek, aybdor
shaxslar hisobiga yozilgan va o’rnatilgan tartibda undirib olinishi lozim bo’lgan
moddiy qimmatliklar qiymati va qonunchilikda belgilangan boshqa hollar hisobi
olib boriladi. Bu subschyotning debet tomoniga aniqlangan kamomadlar, talon-
tarojlar, nobudgarchiliklar va shu kabilar, aybdor shaxsning hisobiga olib borilishi,
kredit tomonida yetkazilgan zararni qoplash uchun tashkilotga kirim qilingan
summalar yoziladi.
Bu subschyotning analitik hisobi 292-son shakldagi joriy hisoblar va hisob-kitoblar
daftari (kartochkasi)da har bir aybdor shaxs bo’yicha ularning familiyasi, ismi va
otasining ismi, qarzning vujudga kelgan sanasi hamda kamomad summasi
22

ko’rsatilgan holda, shuningdek budjet va budjetdan tashqari mablag’larga
ajratilgan holda yuritiladi.
171 “Xodimlar bilan ijtimoiy nafaqalar bo’yicha hisob-kitoblar” subschyotida
tashkilotlarning xodimlari bilan ijtimoiy sug’urta to’lovlari bo’yicha olib boradigan
hisob-kitoblari yuritiladi. Ijtimoiy sug’urta to’lovlari bo’yicha hisob-kitoblar
qonunchilikka asosan tartibga solinadi. Bu subschyotning kredit tomonida
hisoblangan vaqtinchalik mehnatga layoqatsizlik nafaqalari, Pensiya jamg’armasi
orqali to’lanadigan tashkilotning xodimlariga hisoblangan ijtimoiy sug’urta
to’lovlari hisoblanishi aks ettiriladi, debet tomonida hisoblangan vaqtinchalik
mehnatga layoqatsizlik nafaqalari, Pensiya jamg’armasi orqali to’lanadigan
tashkilotning xodimlariga hisoblangan ijtimoiy sug’urta to’lovlarini to’lab berilishi
aks ettiriladi.
Analitik hisob har bir ijtimoiy sug’urta to’lovlarini oluvchilar va ijtimoiy sug’urta
to’lovlarining turlari bo’yicha alohida holda yuritiladi.
172 “Hisobdor shaxslar bilan hisob-kitoblar” subschyotida hisobdor shaxslar bilan
ularga naqd pul to’lamasdan hisob-kitob qilish imkoni bo’lmaydigan xarajatlarga
to’lash uchun beriladigan avanslar bo’yicha olib boriladigan hisob-kitoblar hisobi
olib boriladi. Hisobi beriladigan avanslar faqat mazkur tashkilotda ishlaydigan
shaxslargagina beriladi. Bu subschyotning debet tomonida hisobini berish sharti
bilan berilgan mablag’lar, kredit tomonida bu mablag’larni hisobdan chiqarilishi
yoki hisobdor shahs tomonidan amalga oshirilgan xarajatlar (hisobotiga ko’ra) aks
ettiriladi.
Hisobdor shaxslar bilan qilinadigan hisob-kitoblarning analitik hisobi 386-son
shakldagi hisobdor shaxslar bilan hisob-kitoblar bo’yicha jamlanma qaydnomada
(8-memorial orderda) yuritiladi. Hisobdor shaxslarning soni unchalik ko’p
bo’lmagan tashkilotlarda analitik hisob har bir hisobdor shaxs bo’yicha 292-son
shakldagi joriy hisoblar va hisob-kitoblar daftari (kartochkasi)da olib borilishi
mumkin. Bunda, analitik hisob budjet va budjetdan tashqari mablag’lar bo’yicha
alohida holda yuritiladi.
23

173 “Xodimlar bilan mehnatga haq to’lash bo’yicha hisob-kitoblar” subschyotida
tashkilotning xodimlari bilan ish xaqining barcha turlari, mukofotlar va boshqa
mehnatga xaq to’lash bilan bog’liq bo’lgan hisob-kitoblar hisobga olinadi.
Bu subschyotning kredit tomonida hisoblangan ish haqi summasi, debet tomonida
ish haqini to’lab berilishi, ish haqiga nisbatan ushlanmalar aks ettiriladi.
Analitik hisob tashkilotning har bir xodimi bo’yicha alohida holda yuritiladi.
174 “Stipendiya oluvchilar bilan hisob-kitoblar” subschyotida oliy o’quv yurtlari,
ilmiy-tadqiqot muassasalarining studentlari, stajyor-tadqiqotchi-izlanuvchilar
hamda kurs tinglovchilari va boshqalar bilan stipendiyalar bo’yicha olib
boriladigan hisob-kitoblar hisobga olinadi. Bu subschyotning kredit tomonida
hisoblangan stipendiya to’lovlari, debet tomonida stipendiya to’lovlarini amalga
oshirilishi aks ettiriladi.
Analitik hisob o’quv muassasasining har bir stipendiya oluvchisi bo’yicha
alohida holda yuritiladi.
175 “Talabalar bilan boshqa hisob-kitoblar” subschyotida ta’lim muassasalarida
talabalar bilan to’lov-kontrakt mablag’lari bo’yicha va o’quv jarayonida yuzaga
keladigan boshqa hisob-kitoblar olib boriladi. Bu subschyotning debet tomonida
to’lov-kontrakt mablag’larini hisoblanishi, kredit tomonida to’lov-kontrakt
shaklidan tushgan tushumlar summasi aks ettiriladi.
Analitik hisob xar bir talaba bo’yicha alohida holda tashkil qilinadi.
176 “Xodimlarning ish haqidan ushlab qolinadigan haq bo’yicha hisob-kitoblar”
subschyotida ish haqidan ushlangan kasaba uyushma a’zolik badallari (kasaba
uyushma tashkilotlari bilan nakd pulsiz hisob-kitob tizimi joriy etilgan hollarda),
shuningdek, ish haqi, stipendiyalar va boshqa to’lovlardan ijro varaqalari va
boshqa hujjatlar bo’yicha ushlab qolingan summalar hisobga olinadi. Bu
subschyotni kredit tomonida kasaba uyushmasiga hisoblangan a’zolik badallari,
ijro varaqasiga asosan ushlanmalar summasi aks ettiriladi, debet tomonida
hisoblangan badallar va ushlanmalarni o’tkazib berilishi aks ettiriladi.
24

Xodimlar bilan turli ushlanmalarning analitik hisobi xar bir xodim bo’yicha
alohida holda 292-son shakldagi joriy hisoblar va hisob-kitoblar daftarida
(kartochkasida) olib boriladi.
177 “Deponentlangan to’lovlar bo’yicha hisob-kitoblar” subschyotida belgilangan
muddat ichida olinmagan ish haqi, stipendiyalar va boshqa to’lovlarga doir
summalar hisobi yuritiladi. Bu subschyotning kredit tomonida deponentga
o’tkazilgan ish haqi stipendiyalar aks ettiriladi, debet tomonida deponentga
o’tkazilgan ish haqi stipendiyalarni to’lab berilishi yoki hisobdan chiqarilishi aks
ettiriladi.
Ish haqi va stipendiyalar bo’yicha deponentga o’tkazilgan summalarning hisobi
441-son shakldagi deponent qilingan ish xaqi va stipendiyalarning analitik hisobi
bo’yicha daftarda yuritiladi.
179 “Xodimlar bilan boshqa hisob-kitoblar” subschyotida xodimlar bilan
qonunchilikka muvofiq boshqa turli masalalar bo’yicha yuzaga kelgan hisob-
kitoblar, shuningdek, xodimlarning ish haqidan ularning savdo tashkilotlaridan
kreditga olgan mollari uchun bergan topshiriq – majburiyatlari bo’yicha ushlab
qolingan summalar, omonat kassalarga naqd pulsiz shaxsiy jamg’armaga o’tkazish
haqidagi yozma arizalari asosida ushlangan summalar, ijtimoiy sug’urta
tashkilotlari bilan tuzgan ixtiyoriy sug’urta shartnomalari bo’yicha sug’urta
to’lovlarini to’lash haqidagi topshiriqnomalariga asosan ularning maoshlaridan
ushlangan summalar, xodimlarning banklardan olgan ssudalariga doir operatsiyalar
va boshqalar hisobga olinadi. Bu subschyotning kredit tomonida xodimlar bilan
qonunchilikka muvofiq boshqa turli masalalar bo’yicha yuzaga kelgan hisob-
kitoblar bo’yicha hisoblangan summalar, debet tomonida ushbk summalarni
o’tkazib berilishi aks ettiriladi.
Xodimlar bilan boshqa hisob-kitoblar bo’yicha analitik hisobi 292-son shakldagi
joriy hisoblar va hisob-kitoblar daftarida (kartochkasida) har bir xodim bo’yich a
alohida holda olib boriladi.
25

Xulosa.
Xulosa o’rnida aytib o’tish kerakki, budjet tashkilotlari xodimlar bilan hisob-
kitoblar budjet tashkilotining asosiy xarajatlaridan biridir. Davlat sohasida gap
ketganda ham budjet tashkilotlarida ishlovchi xodimlar oylik ish haqi davlat
budjetining xarajatlarida iqtisodiy tahlil jihatdan IV guruh xarajatlaridan keying
ikkinchi o’rinda turadi. Xususan, oliy ta’lim sohasida ishlovchilarning oylik ish
haqlarini olib qaraydigan bo’lsak, 2022-yilda sohada o’rtacha 5 521 400 so’mni
tashkil etgan.
26

Foydalanilgan adabiyotlar ro’y x ati:
1. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 8-dekabr 1992-yil.
2. O’zbekiston Respublikasining “Budjet kodeksi” 2013-yil 26 - dekabrdagi 360-
sonli qonun bilan qabul qilingan.
3. O’zbekiston Respublikasining “Soliq Kodeksi” 2019-y il 30-dekabrdagi 783 -
sonli qonun bilan qabul qilingan.
4. O’zbekiston Respublikasi “Mehnat kodeksi” 1995 - yil 21 - dekabrdagi №161-I –
son qonuni bilan tasdiqlangan
5. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999-yil 3-sentyabrdagi
414-sonli "Budjet tashkilotlarini mablag’ bilan ta’minlash tartibini
takomillashtirish to’g’risida"gi qarori.
6. “O’zbekiston Respublikasining 2016 yil 13 apreldagi “Buxgalteriya hisobi
to’g’risida”gi Qonuni, O`RQ-404-sonli.
Internet saytlari:
www.lex.uz
www.mf.uz
www.soliq.uz
www.gov.uz
www.openbudget.uz
27

Byudjet tashkilotlarida xodimlar va stipendiya oluvchilar bilan hisoblashuvlar hisobi.

Sotib olish