Davlat soliq inspeksiyasida o‘tkazgan ilmiy amaliyot (stajirovka) - Iqtisodiyot - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	15000UZS
Hajmi	73.3KB
Xaridlar	3
Yuklab olingan sana	12 Oktyabr 2024
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Iqtisodiyot

Sotuvchi

Эргашев Бахромжон

Ro'yxatga olish sanasi 11 Oktyabr 2024

5 Sotish

Davlat soliq inspeksiyasida o‘tkazgan ilmiy amaliyot (stajirovka)

Sotib olish

Yangi Namangan tumani davlat soliq inspeksiyasida o‘tkazgan
ILMIY AMALIYOT (STAJIROVKA) BO`YICHA
HISOBOTI
1

MUNDARIJA
KIRISH .......................................................................................................................................................... 3
1. ASOSIY QISM ............................................................................................................................................ 5
1.1. Yangi Namangan tuman soliq inspeksiyasi bo`limining tashkiliy tuzilmasi. . 5
O'zbekiston Respublikasining «Davlat soliq xizmati to'g`risida»gi Qonuniga
muvofiq Davlat soliq qo'mitasi, Qoraqalpog`iston Respublikasi va Toshkent
shahrining davlat soliq boshqarmalari, viloyat davlat soliq boshqarmalari,
shuningdek, tumanlar, shaharlar va shaharlardagi tumanlar davlat soliq
inspektsiyalari davlat soliq xizmatining quyi organlari hisoblanadi. ..................... 6
1.2. Yangi Namangan tuman soliq inspeksiyasi hisobini tashkil etishning
huquqiy va metodologik asoslari ............................................................................ 6
1.3. Yangi Namangan tuman soliq inspeksiyasi hisobini tashkil etish ................ 11
1.4. Yangi Namangan tuman soliq inspeksiyasi hisobi va hisoboti yakuniy
bosqichi ................................................................................................................ 13
(mln.so’mda) ..................................................................................................................................... 18
mln. so’m .......................................................................................................................................... 18
jamiga ................................................................................................................................................ 18
n-n, %da ............................................................................................................................................ 18
mln. so’m .......................................................................................................................................... 18
jamiga ................................................................................................................................................ 18
n-n, %da ............................................................................................................................................ 18
mln. so’m .......................................................................................................................................... 18
jamiga ................................................................................................................................................ 18
n-n, %da ............................................................................................................................................ 18
(mln.so’mda) ..................................................................................................................................... 19
2. YAKUNIY QISM ....................................................................................................................................... 20
2.1. Yangi Namangan tuman soliq inspeksiyasi takomillashtirish uchun xulosa va
takliflar ................................................................................................................. 20
2

Xulosa: ............................................................................................................................................... 20
Takliflar: ............................................................................................................................................. 20
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO`YXATI ................................................................................................ 22
KIRISH
Bugungi kunda mamlakatimizni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish bo’yicha
ustuvor vazifalarga muvofiq kadrlar tayyorlashning mazmunini tubdan qayta
ko’rib chiqish, xalqaro standartlar darajasida oliy ma’lumotli mutaxassislar
tayyorlashga zarur shart-sharoitlar yaratish maqsadida O’zbekiston Respublikasi
Prezidentining 2023-yil 11-sentabrdagi “O‘zbekiston — 2030” strategiyasi
to‘g‘risida”gi PF 158-son, 2022-yil 28-yanvardagi “2022-2026-yillarga
mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to‘g‘risida”gi PF-60-
son Farmonlari hamda 2017-yil 27-iyuldagi “Oliy ma’lumotli mutaxassislar
tayyorlash sifatini oshirishda iqtisodiyot sohalari va tarmoqlarining ishtirokini
yanada kengaytirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi PQ-3151-son, 2017-yil 20-
apreldagi «Oliy ta’lim tizimini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida»gi
PQ-2909-son Qarorlari qabul qilindi. Mazkur Farmon va Qarorlarda belgilangan
vazifalarni ijrosini ta’minlash asosiy maqsad hisoblanadi.
Soliqlar va boshqa majburiy to'lovlarning to'liq va barqaror yig'ilishini
ta'minlash, davlatning moliya tizimi mustahkamligining muhim shartlaridan biri
hisoblanadi. Bugungi kunda, mazkur masalaning echimi soliq ma'murchiligi bilan
3

uzviy bog'liq bo'lib, mamlakatimiz soliq tizimini takomillashtirish xususiy biznes
va davlat o'rtasidagi optimal munosabatlarni shakllantirish, soliq to'lovchilarning
soliq ma'murchiligi sifatini yaxshilash ushbu jarayonning asosiy yo'nalishlaridan
biri hisoblanadi.
Soliq ma'murchiligi qonun hujjatlarida belgilangan soliqlarni hisoblash,
davlat byudjetiga o'tkazish va soliq qonunchiligini bajarilishi ustidan nazorat
o'rnatish bo'yicha soliq to'lovchilar va davlat organlari faoliyatini o'z ichiga oladi.
Ilmiy amaliyotini o‘tishdan asosiy maqsad soliqlar va soliqqa tortish
bo‘yicha muayyan darajada egallagan nazariy bilimlarini amaliy tajribalar bilan
boyitish, talabalarda amaliy ko‘nikmalarni hosil etish nazariya bilan amaliyot
o‘rtasidagi uyg‘unlikni ta’minlashdan iboratdir. Nazariy bilimlardan tashqari
Davlat soliq xizmati organlarida o‘z bilimlarini amaliyot bilan mustahkamlaydi
hamda amaliyot ishlarini bevosita tuman (shahar) soliq inspektsiyalarida
o‘tkazishlari lozim.
Ushbu amaliyotning vazifasi talabalarni viloyat, shahar, tuman iqtisodiyoti
tarkibi va unda soliqlarning o'rni, bevosita soliqlar tarkibi va ularning tahlili,
bilvosita soliqlar tarkibi va ularning tahlili, resurs soliqlari tarkibi va ularning
tahlili hamda tuman (shahar) byudjetining boshqa manbalari bilan yaqindan
tanishtirib, soliqlarni undirish bo’yicha bilimlarini yanada mustahkamlashdan
iborat. Shuningdek, amaliyot davrida talabalar soliq inspektsiyasining umumiy
faoliyatida va jamoat ishlarida ham muntazam ishtirok etib borishlari lozim.
Xususan joriy yilning avgust oyida viloyatimizda faoliyat yuritayotgan 358
ta tadbirkorlik subyektining 410 ta muammolari o‘rganilib, imtiyozli kredit olish,
dastlabki buxgalteriyasini yuritish, hisobotlarni to‘ldirish va topshirish kabi 320
dan ortiq masalalar bevosita soliq organlari xodimlari ko‘magida hal etildi.
Bundan tashqari, faoliyatini to‘xtatgan 5 nafar tadbirkorlarga amaliy yordam
ko‘rsatilib, faoliyatlarini qayta tiklashga erishildi.
4

Bugungi kunda ishlab chiqarish amaliyoti yuqori malakali mutaxassislar
tayyorlashning asosiy omillaridan biri bo’lib, talabalarning oliy ta’lim
muassasalarida olgan nazariy bilimlarini amaliyot bilan uzviy bog’laydi va uni
yanada mustahkamlaydi.
1. ASOSIY QISM
1.1. Yangi Namangan tuman soliq inspeksiyasi bo`lim ining tashkiliy tuzilmasi .
Yangi Namangan tuman soliq inspeksiyasi bo`lim i O`zbekiston Respublikasi
Prezidentining 2017-yil18-martdagi PQ-2847-son qaroriga 6-ilovasiga muvofiq
quyidagicha namunaviy tuzilmaga ega:
Tuman va shaharlar hokimliklari moliya bo`limlarining
NAMUNAVIY TUZILMASI
Boshliq
Boshliqning birinchi
o‘rinbosari Boshliq o‘rinbosari-sho‘ba
boshlig‘i
Hududlarni ijtimoiy-
iqtisodiy rivojlantirish
sektorida ishlarni tashkil
qilish sho‘basi
2Mahallalarga biriktirilgan
soliq inspektorlari
sho‘basi
5

1 — 4
Soliq ma’murchiligi sho‘basi
1 Umumiy ishlar sho‘basi
1
Soliq nazorati sho’basi
1
Yuriskonsult
1
O ' zbekiston Respublikasining « Davlat soliq xizmati to ' g ` risida » gi Qonuniga
muvofiq Davlat soliq qo ' mitasi , Qoraqalpog ` iston Respublikasi va Toshkent
shahrining davlat soliq boshqarmalari , viloyat davlat soliq boshqarmalari ,
shuningdek , tumanlar , shaharlar va shaharlardagi tumanlar davlat soliq
inspektsiyalari davlat soliq xizmatining quyi organlari hisoblanadi .
Davlat soliq xizmati organlari o ' z faoliyatini davlat hokimiyati va boshqaruvi
mahalliy organlaridan mustaqil ravishda , qonun hujjatlariga muvofiq amalga
oshiradi . Davlat soliq xizmati organlari tomonidan o ' z vakolatlari doirasida qabul
qilinadigan qarorlar barcha yuridik va jismoniy shaxslar uchun majburiy
hisoblanadi .
1.2. Yangi Namangan tuman soliq inspeksiyasi hisobini tashkil etishning
huquqiy va metodologik asoslari
O`zbekiston Respublikasi mahalliy byudjet daromadlarining hisobini tashkil
etish bo`yicha huquqiy va metodologik asoslar davlat moliya tizimini samarali
boshqarish hamda mahalliy hokimiyatlar tomonidan moliyaviy mustaqillikni
ta`minlash uchun zaruriy ko`rsatmalar va qoidalarni o`z ichiga oladi. Ushbu
asoslar qonunchilik aktlari, hukumat qarorlari va xalqaro standartlarga asoslangan
maxsus metodologik qo`llanmalarga tayanadi.
6

Bosh boshqarma o‘ziga yuklangan vazifalarga muvofiq quyidagi
funksiyalarni bajaradi:
soliq qonunchiligiga rioya qilinishi, soliqlarning to‘g‘ri hisoblab chiqilishi,
to‘liqligi va o‘z vaqtida to‘lanishi ustidan nazoratni O‘zbekiston Respublikasi
Soliq kodeksi va soliq qonunchiligi sohasidagi boshqa huquqiy hujjatlar talablariga
rioya qilgan holda amalga oshiradi;
Bosh boshqarmaning hududiy nazorat-taftish bo‘linmalarining, soliq
boshqarmalari va soliq inspeksiyalarining hujjatlari asosida hamda nazorat
tartibidagi tekshirishlarni tashkil etish va o‘tkazishga doir faoliyatini
muvofiqlashtiradi va nazorat qiladi, ishlarni ular bilan hamkorlikda olib boradi;
belgilangan tartibda, Davlat soliq qo‘mitasi ish rejasiga muvofiq, Davlat
soliq qo‘mitasining boshqa bo‘linmalari bilan birgalikda vazirliklar, idoralar,
konsernlar, korporatsiyalar, kompaniyalar, uyushmalar, banklar bo‘linmalarining,
shuningdek, mulkchilik shakli va faoliyat turidan qat’i nazar, boshqa xo‘jalik
yurituvchi moliya-xo‘jalik faoliyatini hujjatlar asosida kompleks va nazorat
tartibidagi tekshirishlarni tashkil etadi hamda o‘tkazadi, ularning natijalari
bo‘yicha tegishli axborotlar va ma’lumotnomalar tayyorlaydi;
mulkchilik shakli va faoliyat turidan qat’i nazar, soliq qonunchiligini
qo‘pol ravishda buzayotgan va soliq organlarida hisobda turishdan va soliqlarni
to‘lashdan bo‘yin tovlayotgan xo‘jalik yurituvchi subyektlarning moliya-xo‘jalik
faoliyatini belgilangan tartibda hujjatlar asosida tekshiradi;
hujjatlar asosida tekshirishlar davomida sodir etilgan operatsiyalarning
qonuniyligini va to‘g‘riligini, hujjatlarning aslligini, ulardagi hisob-kitoblarning
arifmetik jihatdan to‘g‘riligini, hujjatlarning hisobot va buxgalteriya hujjatlarining
belgilangan shakllariga mosligini aniqlash uchun nazoratni amalga oshiradi;
hujjatlar asosida tekshirishlar davomida amalga oshirilgan
operatsiyalarning amalda sodir etilganligini, hujjatlarda ko‘rsatib o‘tilgan pul
7

mablag‘lari va moddiy boyliklarning amalda olinganligini yoki berilganligini,
ishlar, xizmatlarning amalda bajarilganligini yoki ko‘rsatilganligini tekshiradi;
xo‘jalik yurituvchi subyektlarda pul mablag‘lari va moddiy boyliklarni
buxgalteriyada hisobga olishning belgilangan tartibiga rioya qilinishini,
korxonalarda moddiy boyliklarni korxonalar hududiga keltirish va uning
hududidan olib ketishda ruxsatnoma tizimi ishini tashkil etishning ahvolini
tekshiradi;
hujjatlar asosida tekshirishlar davomida hisobot ma’lumotlarining
ishonchliligini, soliq organlariga taqdim etilgan hisob-kitoblarni buzib ko‘rsatuvchi
qo‘shib yozishlar va har turli xatolarni aniqlash va ularni bartaraf etish uchun
buxgalteriya hisobotlari va balanslarini schyotlar bo‘yicha tekshiradi;
taftish qilinayotgan tashkilotda mavjud bo‘lgan yozuvlarni, hujjatlar va
ma’lumotlarni pul mablag‘lari, moddiy boyliklar va hujjatlar olingan yoki berilgan
tashkilotlardagi tegishli yozuvlar, hujjatlar va ma’lumotlar bilan solishtirib chiqqan
holda belgilangan tartibda muqobil tekshirishlar o‘tkazadi;
hujjatlar asosida tekshirishlar davomida taftish qilinayotgan xo‘jalik
yurituvchi subyektda mavjud bo‘lgan to‘lov hujjatlari nusxalarini mazkur
topshiriqni bajargan bank muassasasida saqlanayotgan asl to‘lov hujjatlari bilan
solishtirib chiqadi;
hujjatlar asosida tekshirishlar davomida xomashyo, materiallar, yarim
fabrikatlar va tayyor buyumlarni tortib ko‘radi va o‘lchaydi, ishlab chiqarilgan
mahsulotning haqiqiy tannarxini va taqdim etilgan soliq hisob-kitoblarining
to‘g‘riligini aniqlash uchun xomashyo va materiallar sarfi normalari, ularning
mahsulot ishlab chiqarish uchun to‘g‘ri hisobdan chiqarilishini, tayyor mahsulot
to‘liq kirim qilinishini mahsulot chiqishi normalari hamda moddiy boyliklarni
saqlash va tashishdan tabiiy yo‘qotishlar normalari to‘g‘ri belgilanishini aniqlash
uchun xomashyo va materiallarni ishlab chiqarishda nazorat tariqasida ishlatib
8

ko‘radi, xomashyo, materiallar va tayyor mahsulotlarni nazorat tariqasida
tekshiradi;
tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirayotgan va davlatga soliq to‘lashdan,
savdo va xizmatlar ko‘rsatish, aksiz solig‘i solinadigan alkogolli hamda tamaki
mahsulotlarini sotish va markalash qoidalariga rioya qilishdan bo‘yin tovlayotgan
xo‘jalik yurituvchi subyektlarni aniqlash yuzasidan nazorat tariqasida
tekshirishlarni amalga oshiradi;
aholi bilan pul hisob-kitoblarni amalga oshirishda nazorat-kassa
apparatlarini qo‘llashga doir qonun hujjatlariga rioya qilinishi, nazorat-kassa
apparatlaridan foydalangan holda olingan naqd pul mablag‘larining to‘liq kirim
qilinishi ustidan doimiy va amaliy nazoratni amalga oshiradi;
ishlab chiqarish va tegishlicha daromad hajmlarini yashirish, sotilgan
mahsulot, ko‘rsatilgan xizmatlar hajmlarini kamaytirib ko‘rsatish, moddiy
xarajatlarni asossiz ravishda hisobdan chiqarish yoki sun’iy ravishda ko‘paytirish
yoxud moddiy, yoqilg‘i-energetika resurslari sarfi normativlari (limitlari) va
amortizatsiya hisobini noto‘g‘ri qo‘llash mexanizmlarini o‘rganadi va aniqlaydi;
yuridik shaxslar tomonidan hisobga olinmagan (ya’ni, tasdiqlovchi
hujjatlari bo‘lmagan) mahsulotlar (tovarlar)ni sotish mexanizmlarini o‘rganadi va
aniqlaydi;
tadbirkorlik faoliyatini amalga oshiruvchi yuridik va jismoniy shaxslarning
soliq inspeksiyalarida hisobga turishdan bo‘yin tovlayotgan mexanizmlarini
aniqlaydi;
xo‘jalik yurituvchi subyektlar (soliq to‘lovchilar)ga hujjatlar asosida va
nazorat tartibidagi tekshirishlar olib borilayotganda ularning huquq va
majburiyatlarini tushuntiradi;
xo‘jalik yurituvchi subyektlar (soliq to‘lovchilar)ni hujjatlar asosida va
nazorat tartibidagi tekshirishlar natijalari bilan tanishtiradi;
9

Xususan joriy yilning avgust oyida viloyatimizda faoliyat yuritayotgan 358
ta tadbirkorlik subyektining 410 ta muammolari o‘rganilib, imtiyozli kredit olish,
dastlabki buxgalteriyasini yuritish, hisobotlarni to‘ldirish va topshirish kabi 320
dan ortiq masalalar bevosita soliq organlari xodimlari ko‘magida hal etildi.
Bundan tashqari, faoliyatini to‘xtatgan 5 nafar tadbirkorlarga amaliy yordam
ko‘rsatilib, faoliyatlarini qayta tiklashga erishildi.
Tadbirkorlar uchun teng raqobat muhitini yaratish, noqonuniy tarzda savdo
va xizmat ko‘rsatish faoliyati bilan shug‘ullanishning oldini olish maqsadida davlat
soliq xizmati organlari xodimlari tomonidan nazorat tadbirlari o‘tkazilib, 35 nafar
fuqarolar hech qanday hujjatlarsiz tadbirkorlik faoliyati bilan
shug‘ullanayotganligi aniqlandi. Olib borilgan tushuntirish ishlari natijasida ushbu
fuqarolarning 35 nafari belgilangan tartibda davlat ro‘yxatidan o‘tib, qonuniy
tarzda tadbirkorlik faoliyatini yo‘lga qo‘ydilar.
Xo‘jalik yurituvchi subyektlar bilan o‘tkazilgan bevosita muloqotlar va keng
ko‘lamli tushuntirish ishlari pirovardida avgust oyida 190 ta korxonadagi 424 nafar
norasmiy ishlovchi fuqarolarning faoliyati legallashtirildi.
Mamlakatimizda Prezidentimiz boshchiligida uzoqni ko‘zlab amalga
oshirilayotgan islohotlar natijasida biznes uchun erkin va teng raqobat maydoni
yuzaga kelmoqda. Buning samarasi tadbirkorlik subyektlarining umumiy tovar
aylanmasida ham aks etmoqda.
Jumladan, tumanda 679 nafar subyektning tovar aylanmasi o‘tgan yilga
nisbatan ko‘payib, jami tovar aylanmasi o‘sishi 132,1 foizni tashkil etmoqda.
Ahamiyatlisi, 2024-yilning iyun-avgust oyi davomida tumanimiz soliq
to‘lovchilari tomonidan 23 774,3 mln so‘m miqdorida soliq to‘lanib, belgilangan
prognoz rejasi 25 030,2 mln so‘m ortig‘i bilan bajarilib. (Ushbu ko‘rsatkich o‘tgan
yilning mos davriga nisbatan 144,4 foizga ko‘pdir.) reja 105,2 foizga bajarilib
byudjetga 1 255,9 mln.so'm qo'shimcha mablag' tushirildi.
10

Yangi Namangan tumanida 2024-yilning 3-choragi uchun byudjet
tushumlari bo'yicha 12 326,0 mln.so'm reja belgilangan bo'lib, mazkur rejani 13
439,3 mln.so'mga, ya'ni 1 113,3 mln.so'mga oshirgan holda bajarishni o'z
oldimizga maqsad qilib olganmiz. Bu quyidagi yo'nalishlardan tushirilishi
ta'minlanadi.
1.3. Yangi Namangan tuman soliq inspeksiyasi hisobini tashkil etish
Davlat soliq boshqarmasi o'zining faoliyati to'g`risida faqat O'zbekiston
Respublikasi Davlat soliq qo'mitasi oldida javob beradi. Soliq inspekpiyasi esa
o'zining bevosita rahbari bo'lgan O'zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo'mitasi,
Qoraqalpog`iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar davlat soliq
boshqarmalari oldida javob beradi.
Xususan,
1. Joriy tushumlar hisobiga - 5 053,4 mln.so'm;
2. Ishlamayotgan 10 ta kor х ona faoliyatini tiklash va past quvvatda ishlayotgan
(tushumi kamaygan) 2 ta kor х ona quvvatini oshirish hisobiga - 16,3 mln.so'm;
3. Qishloq х o'jaligi, sanoat va х izmat ko'rsatish sohalarini rivojlantirish, shu
jumladan 2 ta yangi loyihalarni (4,3 mlrd.so'mlik, 38 ta yangi ish o'rni) ishga
tushirish va yangi kor х onalar tashkil etish hisobiga - 60,0 mln.so'm;
4. “Xufiyona iqtisodiyot”ni qisqartish hamda soliq qarzini kamaytirish hisobiga -
84,2 mln.so'm;
5. 84 ta pa х ta-g'alladan tashqari fermer х o'jaliklari tomonidan 232,4 gektar yer
maydonida yetishtirilgan meva-sabzavot mahsulotlarini oprobatsiya qilish, fermer
х o'jaliklarining daromadini hisobga olish orqali- 60,0 mln.so'm aylanma soliq;
6. 41 ta yangi kichik biznes subyektlarini tashkil etish yoki faoliyatini tiklash
hisobiga - 10,0 mln.so'm;
7. Soliq imtiyozlarini bekor qilish hisobiga - 48,0 mln.so'm;
11

8. Yangi onlayn nazorat-kassa mashinasi o'rnatish va aylanma mablag'larning
ortishi hisobiga - 391,0 mln.so'm.
9. Soliq qarzi hisobidan - 750,5 mln.so'm undirilishi ta'minlanadi.
Yangi Namangan tumaniga 2024-yil uchun byudjet tushumlari bo'yicha 49
892,0 mln.so'm reja belgilangan bo'lib, mazkur reja bajarilishini ta'minlaymiz.
Soliq qarzdorligini qisqartirish borasida olib borilgan izchil ishlar natijasida
92 ta korxona tomonidan umumiy miqdorda 481.5 mln so‘mlik soliq qarzdorligi
to‘lab berildi.
Yurtboshimizning “Norasmiy bandlik ulushini qisqartirish hamda mehnat
resurslari balansini zamonaviy yondashuvlar asosida shakllantirish chora-tadbirlari
to‘g‘risida”gi qaroriga muvofiq o‘zini o‘zi band qilgan shaxslar shug‘ullanishi
mumkin bo‘lgan faoliyat turlari yana 10 taga oshirilishi norasmiy bandlikni
kamaytirish yo‘lidagi navbatdagi muhim qadam bo‘ldi.
Ma’lumot o‘rnida aytib o‘tish kerakki, bugungi kunda viloyatimizda o‘zini
o‘zi band qilgan fuqarolar soni 7123 nafarni tashkil etadi. Shuningdek, DSIga
yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan kelib tushgan 496 ta murojaat batafsil
o‘rganilib, ularning 45 tasi ijobiy hal etildi, 43 ta murojaat yuzasidan
tushuntirishlar berilib, 2 ta murojaatlar tegishli tashkilotlarga yuborildi.
1.4. Yangi Namangan tuman soliq inspeksiyasi hisobi va hisoboti yakuniy
bos q ichi
Bugungi kunda Yangi Namangan tumanida 1829 nafar tadbirkorlik
sub’ektlari faoliyat yuritayotgan bo‘lsa, shundan 658 nafari yakka tartibdagi
tadbirkorlardir.
Ishbilarmonlar safining kengayishida soliq qonunchiligiga oid targ‘ibot
tadbirlari muhim ahamiyat kasb etadi. Ayni maqsadda, tuman soliq mutaxassislari
tomonidan joriy yilning yanvar-fevral oylarida soliq qonunchiligiga oid
yangiliklar, soliq stavkalari va berilayotgan soliq imtiyozlari to‘g‘risidagi
12

ma’lumotlarni tadbirkorlik sub’ektlariga yetkazish maqsadida 2 marotaba seminar
va uchrashuvlar o‘tkazilib, sohalar kesimida davra suhbatlari tashkil etildi.
Shuningdek, 2023 yilning yanvar-fevral oylari yakuniga ko‘ra:
- Soliq to‘lovchilar o‘rtasida olib borilgan tushuntirish ishlari natijasida tumandagi
32 ta korxonada norasmiy ishlab kelayotgan 91 nafar fuqarolar qonuniy tartibda
faoliyat yurita boshladi.
Jumladan, savdo va umumiy ovqatlanish korxonalaridagi 33 nafar, ishlab
chiqarish va xizmat ko‘rsatish korxonalaridagi 2450 nafar, qurilish korxonalaridagi
6 nafar hamda qishloq xo‘jaligi sohasidagi 29 nafar fuqarolarning faoliyati
legallashtirilib, budjetga 10,9 mln so‘m qo‘shimcha mablag‘ yo‘naltirildi;
- 294 nafar fuqarolar o‘zini o‘zi band qilgan shaxs sifatida davlat ro‘yxatidan o‘tdi;
- Tuman soliq inspeksiyasiga jismoniy va yuridik shaxslar tomonidan kelib
tushgan 39 ta murojaatning 10 tasi ijobiy hal etildi.
- 18 ta murojaat yuzasidan tushuntirish berilib, 11 ta murojaat esa ko‘rib chiqish
jarayonda;
- 107 ta xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarga nisbatan 84,4 mln so‘mlik soliq
imtiyozlari qo‘llanildi.
Jumladan: mol-mulk solig‘idan 29,5 mln so‘m, yer solig‘idan 8,5 mln so‘m,
ijtimoiy soliqdan 2,3 mln so‘m, jismoniy shaxslardan olinadigan daromad
solig‘idan 40,5 mln so‘m va aylanmadan olinadigan soliqdan 3,6 mln so‘m
miqdorida soliq imtiyozlari qo‘llanildi.
Bundan tashqari, fevral oyida Boysunlik soliq to‘lovchilar tomonidan jami 4,9
mlrd so‘m soliq to‘lanib, o‘tgan yilning mos davriga nisbatan 0,048 mlrd so‘m
yoki 100,3 foizga o‘sishga erishildi.
Jumladan:
13

- jismoniy shaxslar mol-mulk solig‘idan 0,264 mlrd so‘m undirilib, o‘tgan yilning
mos davriga nisbatan 0,012 mlrd so‘mga yoki 104,7 foizga;
- jismoniy shaxslar yer solig‘idan 0,443 mlrd so‘m undirilib, o‘tgan yilning mos
davriga nisbatan 0,099 mlrd so‘mga yoki 128,7 foizga;
- Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘idan 2,834 mlrd so‘m undirilib,
o‘tgan yilning mos davriga nisbatan 0,834 mlrd so‘mga yoki 141,7 foizga
o‘sishga erishildi.
Shuningdek, 2024-yilda quyidagi soliq turlari:
a) Yangi Namangan tuman mahalliy budjetiga to‘liq hajmda o‘tkaziladi:
jismoniy shaxslardan olinadigan mol-mulk solig‘i;
jismoniy shaxslardan olinadigan yer solig‘i;
jismoniy shaxslarga tegishli mol-mulkni ijaraga berishdan oladigan yillik daromadi
to‘g‘risidagi deklaratsiyaga asosan to‘laydigan, shuningdek yakka tartibdagi
tadbirkorlar to‘laydigan jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i;
suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq, bundan elektr stansiyalari tomonidan
to‘lanadigan soliq mustasno;
qurilish materiallari bo‘yicha yer qa’ridan foydalanganlik uchun soliq; korxonalar
aylanmasidan soliq;
ayrim turdagi tovarlarning chakana savdosiga doir huquq uchun yig‘imlar;
qonunchilikda belgilangan miqdorlarda O‘zbekiston Respublikasining Davlat
budjetiga undiriladigan boshqa yig‘imlar (bojxona organlari tomonidan
undiriladigan yig‘imlardan, g‘ildirakli transport vositalari, o‘ziyurar mashinalar va
ularning tirkamalari uchun undiriladigan utilizatsiya yig‘imidan, shuningdek
avtotransport vositalari oynalarining tusini o‘zgartirishga (qoraytirishga)
ruxsatnoma berish uchun to‘lovdan tashqari);
davlat aktivlarini ijaraga berishdan olingan daromadlar.
14

b) viloyatning viloyat mahalliy budjetiga to‘liq hajmda o‘tkaziladi: yuridik
shaxslardan olinadigan foyda solig‘i;
yuridik shaxslardan olinadigan yer solig‘i; yuridik shaxslardan olinadigan mol-
mulk solig‘i;
elektr stansiyalari tomonidan to‘lanadigan suv resurslaridan foydalanganlik uchun
soliq;
qonunchilikda belgilangan miqdorlardagi davlat bojlari (patent bojlaridan va
litsenziyalar berganlik uchun davlat bojlaridan tashqari);
qonunchilikda belgilangan miqdorlarda davlat daromadiga o‘tkazilgan mol-
mulkni realizatsiya qilishdan tushgan tushumlar, mahalliy davlat hokimiyati
organlarining ulushi bo‘yicha dividendlar (daromadlar) va ajratmalar;
Davlat mulkini xususiylashtirishdan tushumlar;
v) viloyat budjeti hamda Uchqo‘rg‘on tuman budjetlari o‘rtasida taqsimlanadi:
jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i.
qonunchilikda belgilangan miqdorlarda O‘zbekiston Respublikasining Davlat
budjetiga undiriladigan jarimalar;
mobil aloqa xizmatlari, tamaki va alkogol mahsulotlari, shu jumladan pivo uchun
aksiz solig‘i bo‘yicha, tabiiy gaz uchun qat’iy belgilangan stavkadagi aksiz solig‘i,
neft mahsulotlari uchun aksiz solig‘ini (benzin, dizel, suyultirilgan gaz, motor
moyi) tushumlar.
2024-yil uchun Yangi Namangan tumani mahalliy budjeti daromadlari
prognozi
№ Daromad turlari
Summasi, ming so‘mda
1 Jismoniy shaxslarning mol-mulkiga
solinadigan soliq 8 593 000
2
Jismoniy shaxslardan olinadigan yer solig‘i 13 235 000
15

3 Yakka tartibdagi tadbirkorlar uchun
jismoniy shaxslardan olinadigan daromad
solig‘i 979 000
4 Suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq 8 546 892
5 Qurilish materiallari bo‘yicha yer qa’ridan
foydalanganlik uchun soliq 60 000
6 Yuridik shaxslarning mol-mulkiga
solinadigan soliq 0
7 Yuridik shaxslar yer solig‘i
0
8 Yakuniy iste’molchilarga benzin, dizel
yoqilg‘isi va gaz realizatsiya qilishdagi aksiz
solig‘i 5 066 422
9 Korxonalar aylanmasidan soliq 8 674 000
10 Jarimalar 1 275 900
11 Yig‘imlar 3 953 920
12 Davlat mulki bo‘yicha ijara to‘lovlari 118 435
13 Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad
solig‘i 27 191 146
JAMI 77 693 715
2024 yil uchun Namangan viloyatining viloyat budjetidan Yangi Namangan
budjetiga ajratiladigan tartibga soluvchi budjetlararo transfertlar miqdori
T/r Hudud nomi ming so‘mda shundan, aksiz solig‘i
tushumlari hisobidan
ajratiladigan
mablag‘lar* , ming
so‘mda
1 Yangi Namangan 174 732 888 31 401 995
16

2024 yil uchun Yangi Namangan tumanining, Namangan viloyat va tuman
budjetlari o‘rtasida ajratmalar normativlari belgilanadigan umumdavlat soliqlari va
boshqa majburiy to‘lovlar
№ Hududlar nomi Tuman budjetiga ,
foizda Viloyat budjetiga ,
foizda
1 Yuridik shaxslarning mol-
mulkiga solinadigan soliq
0% 100%
2 Jismoniy shaxslar yer solig‘i 100% 0 %
3 Yuridik shaxslar yer solig‘i 0% 100%
4 Yakuniy iste’molchilarga
benzin, dizel yoqilg‘isi va gaz
realizatsiya qilishdagi aksiz
solig‘i 30% 70%
5 Korxonalar aylanmasidan soliq 100% 0%
6 Davlat boji 0% 100%
7 Jarimalar 30% 70%
8 Yig‘imlar 100% 0%
9 Davlat unitar korxonalari
dividend tushumlari 0% 100%
10 Davlat mulki bo‘yicha ijara
to‘lovlari 100% 0%
11 Jismoniy shaxslardan
olinadigan daromad solig‘i 40% 60%
12 Davlat mulkini
xususiylashtirishdan tushumlar 0% 100%
13 Yuridik shaxslardan olinadigan
foyda solig‘i 0% 100%
Yangi Namangan tuman soliq inspeksiyasidan mahalliy byudjetida yuridik
shaxslardan olinadigan yer solig’ining ulushini tahlili
(mln.so’mda)
Ko’rsatkichlar 20 20 yil 20 21 yil 20 22 yil 20 21 yil da
2020 yilga
nisbatan
o'zgarish 20 22 yil da 2021
yilga nisbatan
o'zgarish
mln. jamiga mln. jamiga mln. jamiga mln
foizda mln
foizda
17

so’m n-n,
%da so’m n-n,
%da so’m n-n,
%da so’mda
(+;-) (+ ;- ) so’mda
(+;-) (+ ;- )
Daromadlar, jami 7 265.2 65.3 9 236.
1 86.7 11 074
.3 95.6 1 970.9 100 2 324.0 100
Shundan:
Yuridik shaxslardan
olinadigan yer solig’i 663.1 73.6 710.1 90.1 904.3 87.1 476.1 65.6 514.3 103
Izoh:
2020-yil Yangi Namangan tuman mahalliy byujetida jami daromadlar 7 265.2
(mlrd.so’mda) shundan yuridik shaxslardan olinadigan yer solig’i 663.1 (mlrd.so’mda)
bajarilgan.
2021-yil mahalliy byujetida jami daromadlar 9 236.1 (mlrd.so’mda) shundan yuridik
shaxslardan olinadigan yer solig’i 710.1 (mlrd.so’mda) o’tgan yil mos davriga nisbatan 25.6
foizga bajarilgan.
2022-yil mahalliy byujetida jami daromadlar 11 074.3 (mlrd.so’mda) shundan yuridik
shaxslardan olinadigan yer solig’i 904.3 (mlrd.so’mda) o’tgan yil mos davriga nisbatan 11.2
foizga bajarilgan.
2022-yilda 2021-yilga nisbatan o’zgarishi mahalliy byujetida jami daromadlar 2 324.0
(mlrd.so’mda) shundan yuridik shaxslardan olinadigan yer solig’i 514.3 (mlrd.so’mda) o’tgan yil
mos davriga nisbatan jami daromad 100 foizga oshgan va yuridik shaxslardan olinadigan yer
solig’i 103 foizga bajarilgan.
Yangi Namangan tuman soliq inspeksiyasidan ro`yxatdan
o`tgan tadbirkorlik faoliyati bilan shug'ullanuvchi jismoniy shaxslar tarkibi tahlili
(mln.so’mda)
Soliq to`lovchilar 20 20 yil 20 21 yil 20 22 yil 20 21 yil da
2020 yilga
nisbatan
o'zgarish 20 22 yil da
2021 yilga
nisbatan
o'zgarish
son da foizda son da foizda son da foizda son da
(+ ;- ) foizda
(+ ;- ) son da
(+ ;- ) foizda
(+ ;- )
Jami ro ` yxatdan
o ` tgan tadbirkorlik
faoliyati bilan
shug ' ullanuvchi
jismoniy shaxslar 2 976 55.1 4 061 69.5 5 926 77.6 1 085 95.1 1 865 265.4
Shundan:
Imtiyozga ega
tadbirkorlik 1 292 31.7 2 324 35.7 3 780 36.0 1 032 65.8 1 456 78.1
18

faoliyati bilan
shug ' ullanuvchi
jismoniy shaxslar
Izoh :
Yangi Namangan tuman soliq inspeksiyasidan ro ` yxatdan o ` tgan tadbirkorlar jami
ro ’ yhatdan o ’ tgan tadbirkorlik faoliyati bilan sgug ’ ullanuvchi jismoniy shahslar soni 2020- yil
holatiga 2 976 shundan imtiyozga ega tadbirkorlik faoliyati bilan shug ’ ullanuvchi jismoniy
shahslar soni 1 292 tashkil qilgan .
2021- yil holatiga jami ro ’ yhatdan o ’ tgan tadbirkorlik faoliyati bilan sgug ’ ullanuvchi
jismoniy shahslar soni 4 061 shundan imtiyozga ega tadbirkorlik faoliyati bilan shug ’ ullanuvchi
jismoniy shahslar soni 2 324, o ’ tgan yil holatiga nisbatan 4.0 foizga oshgan .
2022- yil yil holatiga jami ro ’ yhatdan o ’ tgan tadbirkorlik faoliyati bilan sgug ’ ullanuvchi
jismoniy shahslar soni 5 926 shundan imtiyozga ega tadbirkorlik faoliyati bilan shug ’ ullanuvchi
jismoniy shahslar soni 3 780, o ’ tgan yil holatiga nisbatan 1.7 foizga oshgan .
2022- yil 2021- yilga nisbatan jami ro ’ yhatdan o ’ tgan tadbirkorlik faoliyati bilan
shug ’ ullanuvchi jismoniy shahslar soni 1 865 shundan imtiyozga ega tadbirkorlik faoliyati bilan
shug ’ ullanuvchi jismoniy shahslar soni 1 456, o ’ tgan yil holatiga nisbatan 78.1 foizga oshgan .
2. YAKUNIY QISM
2.1. Yangi Namangan tuman soliq inspeksiyasi takomillashtirish uchun xulosa
va takliflar
Xulosa:
Yangi Namangan tumani mahalliy byudjet daromadlarining 2024-yilgi
tahlili shuni ko‘rsatadiki, asosiy daromad manbalari jismoniy shaxslar daromad
solig‘i, yer solig‘i va aylanmadan olinadigan soliqdan shakllangan. Biroq, ayrim
soliqlar va tushumlarning darajasi past bo‘lib, ba'zi soliq turlarida tushumlar
mavjud emas. Bu holat byudjetning samaradorligini oshirish va soliqlarning to‘g‘ri
hisob-kitob qilinishi bilan bog‘liq qator masalalarni ko‘rib chiqishni talab qiladi.
19

Byudjet daromadlari hisobi va hisobotini takomillashtirish orqali moliyaviy
intizomni kuchaytirish, resurslardan samarali foydalanish hamda tuman byudjetiga
tushumlarni oshirishga erishish mumkin.
Takliflar:
1. Soliq tushumlarini kengaytirish:
o Soliqlar bo‘yicha tushumlarni ko‘paytirish uchun soliq bazasini
kengaytirish lozim. Ayniqsa, yuridik shaxslarning mol-mulkiga solinadigan soliq,
aktsiz solig‘i va qo‘shilgan qiymat solig‘idan tushumlarni oshirishga e'tibor
qaratish zarur.
o Soliq to‘lovchilarning majburiyatlarini to‘liq ado etishi uchun soliq
organlari bilan hamkorlikni kuchaytirish va monitoringni kengaytirish kerak.
2. Tahliliy tizimlarni takomillashtirish:
o Mahalliy byudjet daromadlari tahlilini muntazam ravishda amalga oshirish
zarur. Har chorakda tushumlar bo‘yicha hisobotlar tayyorlash va ularni chuqur
tahlil qilish byudjet samaradorligini oshirishga yordam beradi.
o Har bir soliq manbasi bo‘yicha tahliliy ishlar olib borilib, to‘lovlardagi
tendensiyalar, qiyinchiliklar va imkoniyatlar aniqlanishi kerak.
o
3. Mahalliy soliqlar va yig‘imlar to‘plashni kuchaytirish:
o Mahalliy darajada soliqlarni yig‘ish tizimini takomillashtirish lozim. Bu
jarayon uchun soliq xodimlari malakasini oshirish va ular uchun zamonaviy
axborot texnologiyalari vositalaridan foydalanish zarur.
o Tadbirkorlik faoliyatidan olinadigan soliqlar, yer soliqlari va mol-mulk
soliqlari bo‘yicha tushumlarni oshirish uchun soliq to‘lovchilarga qulay shart-
sharoit yaratish hamda rag‘batlantirish mexanizmlarini kuchaytirish kerak.
4. Axborot oshkoraligini oshirish:
20

o Mahalliy byudjet daromadlari bo‘yicha oshkoralikni ta’minlash va bu
ma'lumotlarni jamoatchilikka ochiq taqdim etish moliyaviy intizomni kuchaytiradi.
Soliq tushumlari va byudjet harakatlarini ochiq e'lon qilish orqali nafaqat
shaffoflik, balki jamoatchilik nazoratini ham kuchaytirish mumkin.
5. Soliq ma'murchiligini modernizatsiya qilish:
o Soliq ma'muriyatini modernizatsiya qilish, soliq to‘lovchilarning ma'lumot
bazasini takomillashtirish va real vaqt rejimida monitoring qilish orqali
soliqlarning to‘liq va o‘z vaqtida to‘planishini ta'minlash zarur.
o Soliq va boshqa tushumlarni boshqarishda zamonaviy texnologiyalardan
foydalangan holda samaradorlikni oshirish mumkin.
6. Kadrlar malakasini oshirish:
o Mahalliy byudjet daromadlari hisobi va hisobotlarini amalga oshiruvchi
xodimlarning malakasini oshirishga katta e’tibor qaratish kerak. Bu borada
xodimlarni raqamli texnologiyalar va zamonaviy boshqaruv usullari bo‘yicha
doimiy ravishda o‘qitish zarur.
Yuqoridagi takliflar Yangi Namangan tumani mahalliy byudjet daromadlari
hisob-kitobi va hisobotini samarali qilish, byudjet tushumlarini oshirish hamda
moliyaviy intizomni mustahkamlashga qaratilgan bo‘lib, bu tuman byudjetini
barqarorlashtirishga xizmat qilad i .
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO`YXATI
1. 2022 — 2026-yillarga mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning taraqqiyot
strategiyasi.
2. O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi
3. O`zbekiston Respublikasi Budjet kodeksi
4. O`zbekiston Respublikasi Soliq kodeksi
5. "Mahalliy davlat hokimiyati to`g`risida"gi Qonun (1993 yil 2 sentabr, №
913-XII)
21

6. O`zbekiston Respublikasi Prezidentining Qarori, 18.03.2017 yildagi PQ-
2847-son.
7. Маликов Т., Хайдаров Н., “Давлат бюджети” ўқув
қўлланма,Тошкент: “IQTISOD-MOLIYA”, 2007 й.
8. Маликов Т., Хайдаров Н., “Бюджет даромадлари ва харажатлари”
ўқув қўлланма, Тошкент: “IQTISOD-MOLIYA”, 2007 й.
9. Маликов Т., Хайдаров Н., “Бюджет: тизими, тузилмаси, жараёни”
ўқув қўлланма, Тошкент “IQTISOD-MOLIYA”, 2008 й.
10. www.lex.uz
11. www.stat.uz
12. www.gov.uz
13. www.imv.uz
22

1. ASOSIY QISM.. 3

1.1. Yangi Namangan tumani davlat soliq inspeksiyasining tashkiliy tuzilmasi. 5

1.2. Yangi Namangan tuman soliq inspeksiyasi hisobini tashkil etishning huquqiy va metodologik asoslari 6

1.3. Yangi Namangan tuman soliq inspeksiyasi hisobini tashkil etish. 10

1.4.Yangi Namangan tuman soliq inspeksiyasi hisobi va hisoboti yakuniy bosqichi………………………………………………………………………..12

2. YAKUNIY QISM.. 19

2.1. Yangi Namangan tuman soliq inspeksiyasi takomillashtirish uchun xulosa va takliflar 19

Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati 21

Sotib olish