Войти Регистрация

Docx

  • Рефераты
  • Дипломные работы
  • Прочее
    • Презентации
    • Рефераты
    • Курсовые работы
    • Дипломные работы
    • Диссертациии
    • Образовательные программы
    • Инфографика
    • Книги
    • Тесты

Информация о документе

Цена 9000UZS
Размер 306.5KB
Покупки 2
Дата загрузки 15 Май 2023
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Химия

Продавец

Bohodir Jalolov

Fenol

Купить
Mundarija:
Kirish
I. BOB. Adabiyotlar shaxri……………..…………… ……………………
1.1. Fenol yordamida tozalash texnologiyasi………………………….
1.2. Neft moylarini tozalashda ishlatiladigan erituvchilar…………….
II.BOB.TAJRIBA QISMI………………………………………
2.1.  Neft moylarini fenol yordamida tozalashning texnologik sxemasi..
2.2. Neft konlaridan va gazokondensatni qazib olishning asoslari……………….
III   bob.   OLINGAN   NATIJALARNING   UMUMLASHTIRILGAN
MUHOKAMASI …………………………………………………………………
3.1.   Gazokondensatni   kompleks   tayyorlash   orqali   suvsizlantirish   va
tuzsizlantirish
3.2.Neftni   qayta   ishlash   olinadigan
maxsulotlari......................................................
Xulosa.......................................................... ............................................................
Foydalanilgan
adabiyotlar.....................................................................................
1 Kirish
Dolzaribligi:   Hozirgi   vaqtda   energiyaning   asosiy   manbalaridan   biri
neft   va   gaz   hisoblanadi.   Ulardan   asosan   turli   suyuq   yoqilg’ilar–benzin,
kerosen,   dizel   va   qozonxona   (mazut)   yoqilg’isi   olish   uchun   foydalaniladi.
Shuningdek, neftdan maxsus va surkov moylari  ham  ishlab chiqariladi. Qayta
ishlash   jarayonlari   orqali   olingan   mahsulotlar   plastmassalar,   sintetik   kauchuk
va smola, sunìy tola va yuvish vositalari, dori–darmonlar va shu kabi bir qator
xalq   xo’jaligi   uchun   zarur   mahsulotlar   ishlab   chiqarishda   xom   ashyo   sifatida
foydalaniladi bularni olish biroz murakkab jarayonlarni qamrab oladi.
Maqsadi:   Mahsulot ishlab chiqarishni ko’paytirish, sifatli birikmalarni
ajratib   olish,   neft   va   tabiiy   gaz   tarkibi   bilan   tanishish.   Neft   va   taiiy   Gaz
maxsulotlarni qayta ishlash jarayonini o’rganish ancha murakkab bo’lgani uni
sodaroq holda tushintirish maqsadida yozildi.
O’zbekiston mustaqillikka erishgunga qadar neft va gazni qayta ishlash
zavodlari   Oltiariq   (1906   y.),   Farg’ona   (1958   y.)   va   Muborak   (1971   y.)   gazni
qayta   ishlash   zavodlari   qatoriga   1997-   yil   22-   avgustda   ishga   tushirilgan
Buxoro neft va gazkondensatini qayta ishlashga mo’ljallangan zavod va 2001-
yilda   Sho’rtan   gaz   kimyo   majmuasi   qo’shildi.   Umuman   O’zbekistondagi   neft
va gazni qayta ishlash sohasini vujudga kelishiga nazar solsak, XIX–asr oxirida
Farg’ona   vodiysida   ochilgan   dastlabki   konlar   asosida   1904-1906   yillarda
O’zbekistonda birinchi Oltiariq neftni qayta ishlash zavodi ishga tushirilishidan
boshlangan. Oltiariq neftni qayta ishlash zavodi  asosan neftni birlamchi  qayta
ishlashga mo’ljallangan. 
Farg’ona   neftni   qayta   ishlash   zavodida   neftni   birlamchi   va   ikkilamchi
qayta ishlash jarayonlari olib boriladi. Uning hozirgi vaqtdagi ishlab chiqarish
quvvati   yiliga   5,5   mln.   tonna   neft   va   kondensatini   qayta   ishlashga
mo’ljallangan.   Zavodda   shuningdek,   yiliga   500   ming   tonna   moy   ishlab
chiqarish   quvatiga   ega   qurilmalari   mavjud.   1996-yil   Farg’ona   neftni   qayta
ishlash   zavodi   chet   el   ilg’or   texnologiyalari   (Yaponiya)   asosida   qayta
rekonstruksiya qilindi. 
2 Hozirda zavodda neft mahsulotlarini 50 dan ortiq xili ishlab chiqariladi. 
Adabiyotlar shaxri
1.1. Fenol yordamida tozalash texnologiyasi
Neft moylarni ishlab chiqarishda asosiy jarayonlaridan biri tanlab (selektiv)
tozalash   jarayonidir.   Bu   jarayonlar   orqali   moylarni   ishlatishning   muhim
xususiyatlari,   ya`ni   oksidlanishga   barqarorligi   va   issiqlik   –   qovushqoqlik
xususiyatlarini yahshilash imkoniyati mavjud. Jarayon neft moy xom ashyosidan
maxsus tanlangan erituvchilar yordamida oltingugurt va azot birikmalari, qisqa
yon   zanjirli   ko’p   siklli   aromatik   va   naften   –   aromatik   uglevodorodlarni,
to’yinmagan   uglevodorodlar   va   smolali   moddalardan   tozalashga   asoslangan.
Sanoat miqyosida tanlangan (selektiv) erituvchilar sifatida fenol, Fenol va bug’li
erituvchi aralashmalardan keng foydalaniladi. 
Selektiv   tozalashni   barcha   qurilmalari   texnologik   tizimda   quyidagi   asosiy
jarayonlar   kiradi.   Bunda   uzluksiz   ishlovchi   jihozlarda   xom   ashyo
komponentlarni   ekstraksiya   orqali   ikki   faza   hosil   qilish,   rafinatli   va   ekstraktli
erituvchidan   haydash   yo’li   orqali   erituvchini   uzluksiz   qayta   tiklash   hamda
erituvchini suvsizlantirish o’tkaziladi. 
Moylarni tanlab eritadigan erituvchilar yordamida tozalash. 
Moy   fraksiyalari   uglevodorodlarning   har-xil   sinflari   va   geterosiklik
birikmalarining   aralashmalaridan   iboratdir.   Uglevodorodlarni   fizik   xossalari
ularni ma`lum sinflarga mansub ekanligiga va molekulyar massalariga boqliqdir.
Geterosiklik   uglevodorodlarni   fizik   xossalari   boshqalardan   farqi   bo`lib,   ular
qarxil haroratlarda har-xil tezlikda organik erituvchilarda tanlanib eriydilar. 
Tanlab yoki selektiv erituvchilar deb, shunday suyuq moddalarga aytiladiki,
ma`lum   haroratda   neft   mahsulotlari   aralashmasidan   faqat   keraksiz,   tozalanishi
kerak   bo`lgan   komponentlarni   ajratib   oladigan,   bu   jarayonda   boshqa
uglevodorodlarni   eritmasdan   va   ularda   erimasdan   qoladigan   moddaga   aytiladi.
Tozalash maqsadlari uchun shunday erituvchilar tanlab olinadiki, ular birbiridan
keskin farqlanadigan erkin haroratda har-xil moddalarni eritadigan bo`lsin. 
3 Ba`zan   erituvchilar   uglevodorodlarni   yaxshi   eritadi   va   keraksiz
komponentlar   eritmalardan   cho`ktirilib,   osongnna   ajratiladi.   Shu   tamoilga
asosan   smola-asfal'tenli   birikmalar   (deasfal'tizatsiya)   va   qattiq   uglevodorodlar
(deparafinlash) ajratib olinadi 1
. 
Boshqa   jarayonlarda   esa,   buni   teskarisi   bo`lib,   erituvchilar   kerakli
komponentlarni   eritmasdan,   keraksiz   komponentlarni   eritib   yuboradi.   Bu   usul
moylarni   fenol   va   Fenol   bilan   selektiv   tozalashda   qo`llaniladi.   Tozalangan
mahsulot   va   keraksiz   komponentlarning   kontsentrati   har   xil   jarayonda   o`zini
nomiga   ega.   Masalan:   deasfal'tizatsiya   jarayonida   tozalab   olingan   moy
deasfal'tizat   deyiladi,   smolali-asfal'ten   moddali   kontsentrat   esa   smola-asfal'ten
moddalari deyiladi. 
1.2. Neft moylarini tozalashda ishlatiladigan erituvchilar
Deparafinlash   jarayonida   olinadigan   maxsus-deparafinlangan   moy,
(depmaslo,   deparafinat),   qattiq   uglevodorodlarni   esa   gach   yoki   petrolatum
deyiladi.   Fenol   yoki   Fenol   bilan   tozalanganda   toza   moy-rafinad   va
smolaasfal'tenli   va   polosiklik   aromatik   uglevodorodlar   aralashmasi   -   ekstrakt
deyiladi. 
Erituvchilarni   selektiv   ideal   emas,   ya`ni   erituvchi   fazalardan   birini   to`liq
eritadi   va   ikkinchisini   qismandir.   Masalan:   fenol   polisiklik   aromatik
uglevodorodlarini yaxshi eritadi, lekin shu bilan birga moyni uglevodorodlarini
qam qisman eritshi mumkin. 
Distilyat moy fraksiyalari, odatda, deasfal'tizatsiya qilinmaydi. Distillyat va
qoldiq   moylarni   umumiy   texnologik   sxemasi   shu   bilan   farq   qiladi.   Moy
(fraksiyalari   tozalanganidan   so`ng   moylarning   rangi   o`zgaradi,   ular   ancha
rangsizlanadi.   Smola   va   polisiklik   aromatik   uglevodorodlardan   tozalash
natijasida   moylarni   kokslanishi   va   yopishqoqlik   indeksi   ortadi.   Smola   va
to`yinmagan   uglevodorodlardan   tozalash   moyni   termik   barqarorligini
(stabilligini)   oshiradi.   Kislota   xususiyatiga   ega   bo`lgan   uglevodorodlardan
1   Håvard Devold. Oil and gas production handbook. An introduction to oil and gas production, transport, 
refining and petrochemical industry Edition 3.0 Oslo, August 2013.  Р .154 
4 tozalash   esa   korroziya   aktivligini   pasaytiradi   va   qattiq   uglevodorodlardan
tozalash qotish haroratinini pasaytiradi. 
Moylarni   tovar   qolatiga   keltirib   tayyorlash   kompaundlash   qurilmasida   olib
boriladi.   yengil,   o`rta   va   og’ir   distillyat   qamda   qoldiq   komponent   bo`lsa
moylarni xoxlagan navini (sortini) tayyorlash mumkin. 
Moylarni   tozalash   jarayonida   tanlovchi   (selektiv)   erituvchilardan
foydalaniladi. Tanlovchi yoki selektiv erituvchilar suyuq modda bo`lib ma`lum
haroratda aralashmadan faqat ma`lum komponentlarni (boshqalarini eritmasdan
va   ularda   o`zi   erimasdan)   ajratib   beradi.   Ba`zan   erituvchilar   uglevodorodlarni
yaxshi   eritadilar   va   keraksiz   komponent   cho`kmaga   tushadi,   yengili   ajratib
olinadi.   Deasfal'tizatsiya   va   deparafinizatsiya   ana   shunga   asoslangan.
Erituvchilarga (fenol, Fenol, N-metilpirrolidon dixlor etan, suyultirilgan propan,
karbamidlar)   suv,   benzol   va   toluol   qo`shib,   ularning   selektivligini   va
erituvchanlik qobiliyatini o`zgartirish yoki nazorat qilish mumkin bo`ladi. 
Suv,   benzol   va   toluollarni   qo`shib   aralashtirish   erituvchilarni   selektivligini
o`zgartirib yuboradi. Suv qo`shilganda selektivlik oshib, umumiy erituvchanlik
pasayadi.   Benzol   va   toluol   qo`shilganda   esa   erituvchilarning   selektivligi
pasayadi va umumiy erituvchanlik ortadi 2
. 
Erituvchilar quyidagilarga javob berishi kerak: 
1. Erituvchi   katta   harorat   oraliqida   yaqqol   ko`rinib   turuvchi   tanlab   eritish
xossasiga ega bo`lishi kerak. 
2. Erituvchi tozalanayotgan mahsulotda erimasligi kerak. 
3. Erituvchini   va   boshlanqich   xom-ashyoni   zichligidagi   farqi   katta   bo`lishi
kerak chunki, bunda faza tez ajraladi. 
4. Erituvchi   xom   ashyoga   nisbatan   kimyoviy   barqaror,   inert,   zaharsiz,
portlovchi emas va qurilmani korroziyaga uchratmasligi kerak. 
5. Erituvchi   yengil   va   to`la   regeneratsiyalanadigan   bo`lishi   kerak.   Buning
uchun qaynash harorati moyning qaynash haroratidan past bo`lishi kerak. 
2   Håvard Devold. Oil and gas production handbook. An introduction to oil and gas production, transport, 
refining and petrochemical industry Edition 3.0 Oslo, August 2013.  Р .154 
5 6 II.BOB.TAJRIBA QISMI
2.1.  Neft moylarini fenol yordamida tozalashning texnologik sxemasi
Fenolni   tanlovchanligi   past   xisoblansada   lekin   umumiy   erituvchanlik
qobiliyati yuqoridir. Selektivlikni pastligi natijasida ekstrakt tarkibida moyning
qimmatbaqo komponentlarni ham erib qolishi mumkin, deasfal'tizatga esa smola
va   asfal'tenlar   o`tib   ketadi.   Birinchi   qodisada   moyning   %   miqdordagi   chiqishi
kamaysa, ikkinchisida esa deasfal'tizatni sifati pasayadi. 
Erituvchilarning   tasnifi.   Qutbli   erituvchilarning   tabiati,   uning   tarkibi   va
molekulalar strukturasi tozalash jarayonining unumdorligiga ta`sir qiladi. 
Erituvchining   tabiati,   uning   bir   tomondan   xom   ashyoning   aromatika
uglevodorodlariga   nisbatan,   ikkinchi   tomondan   parafin   uglevodorod-lariga
nisbatan tanlab eritish xossalarini baqolashda to`liq o`zini namoyon etadi. 
Erituvchining   uglevodorodlarga   nisbatan   tanlash   va   eritish   xossalarini
o`rganish uchun Gamet tengligidan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Erituvchi
molekulasiga   geteroatomlarni   va   Gammet   -   Taft   konstantasining   yuqori
ko`rsatkichli   atom   guruhini   (O
2 ,   N,   CO
2 ,   F,   CN
4 )   kiritish,   erituvchini
donorakseptor xossali uglevodorodlarga nisbatan tanlab eritish xossasini  yuqori
qiladi.   Alifatik   birikmalar   siklik   va   geterosiklik   analoglariga   o`tishi,
erituvchining   aromatika   va   to`yinmagan   uglevodorodlarga   nisbatan   tanlab
eritish xossasini sezilarli darajada yaxshilaydi. 
Mineral   moylar   ishlab   chiqarish   sanoatida   keng   ko`lamda   amaliy   jiqatdan
fenol, Fenol va N-metilpirrolidon erituvchilaridan foydalaniladi. 
  Fenol   erituvchisi.   Ma`lumki,   fenol   oltingugurt   birikmalari   va   smolani,
qisman   sul'fidlarni   yaxshi   eritadi.   Shuning   uchun   erituvchilar   orasida   fenol
moylarni tanlab eritishda unumli erituvchi qisoblanadi. Aynan uning xossalarini
inobatga olgan qolda neftni qayta ishlash zavodlarining
moybloklari loyiqalangan. 
Fenol formulasining strukturasi:  C
6 H
5 OH,
 
7  
Jadval.  Fenolning fizik-kimyoviy xossalarining ko’rsatkichlari 
1 Zichlik, 20 o
C da, kg/m 3
1071
2 Molekulyar og’irlik 94,11
3 Sindirish ko`rsatkichi, 41  o
C 1,5425
4 Kritik harorat,  o
S 419
5 Kritik bosim,  MPa 6,05
6 Issiqlik siqimi, 45  o
C da,  kDj/(kg*grad) 2,11
7 qovushqoqlik 45  o
C da   kinematik,  mm 2
/s   dinamik,   Pa*s
3,8
4,0
8 harorat,   o
C
chaqnashi 79
buqlarning qavoda alangalanishi 430
atmosfera bosimida qaynashi 181
erishi +41
9 Fenolning suvda eruvchanlik %, harorati  o
S
20 8,2
40 9,6
10 Suvning fenolda eruvchanligi %, harorati  o
C
40 33,2
11 Buqlanish entalpiyasi,  kDj/mol' 45
12 Suv bilan azeotrop aralashmaning qaynash harorati
atmosfera bosimida,   o
S 99,6
13 Suv bilan azeotrop aralashmadagi fenolning tarkibi % 9,2
14 Dipol' momenti 1,7
15 Dipol' momenti 5
  Berilganlardan ko`rinib turibdiki, fenolning zichligi  deyarli  katta  emas, bu
esa rafinatli va ekstraktli eritmalarni to`qnashtirgandafazaldar ajralish sharoitiga
8 sal'biy   ta`sir   qiladi.   Haydash   haroratining   yuqori   bo`lishi   quvurli   o’choqlarda
yoqilqining   ko`p   sarf   bo`lishiga   va   qurilmalarda   isitish   xarajatlarining
ko`payishiga   olib   keladi.   Fenolning   boshqa   kamchiliklari:   kristallanish
haroratining   balandligi,   bunda   ekstraktor   kolonnasida   ishchi   harorat   diapazoni
qisqaradi;   yuqori   qovushqoqligi,   bunda   kolonnada   oraliq   oqimlarni
to`qnashtirganda   fazalar   muvozanatini   hosil   bo`lish   tezligi   pasayib,   modda
almashinish   jarayoni   yomonlashadi;   yuqori   zaharliligi;   kolonna   tipidagi
qurilmalarda emultsiyalanishga moyilligi baland. 
2.2. Neft konlaridan va gazokondensatni qazib olishning asoslari
Fenol bilan tozalaganda uning tanlash xossasini ko`tarish uchun qo`shimcha
ravishda etil yoki metil spirtini ikkinchi erituvchi sifatida qo`shish mumkin. 
Fenol-etanol   erituvchisi   bilan  ekstraktsiyalaganda   rafinat   chiqishi   4-5  %  ga
quruq fenol bilan tozalaganga nisbatan ko`payadi. 
Fenolning ajratish xossasini ko`tarish uchun unga qo`shimcha yengil benzin
fraksiyasi,   spirtlar,   sirt   aktiv   moddalar   qo`shiladi.   Anna   shu   barcha   qo`shilgan
qo`shimchalar fenolning tanlash xossasini ko`taradi. 
Fenol   erituvchisi.   Fenol   bilan   tozalashning   afzalligi:   rafinat
distillyatlarining   ko`p   chiqishi   bilan   va   xom-ashyoning   kuchli
dearomatizatsiyalanishi bilan baqolanadi. 
Fenol   -   yoqimli   non   qidini   eslatadigan   rangsiz   suyuqlikdir.   U   tarkibida
pentozan   saqlagan   chiqindilarni   gidrolizlash   va   kislota   qo`shib   qaynatish   yo`li
bilan olinadi. 
Kimyoviy   tabiati   bo`yicha   Fenol aromatik
al'degidlarga   o`xshab   ketadi;   uning
formulasining strukturasi: C
4 H
3 OCHO,  
                                           
Past   haroratda   Fenolda   (30-40 o
C)   qattiq   parafinlar   va   asfal'tenlar   erimaydi,
oltingugurt   birikmalari   va   smolalar   sekin   va   narafin-naften   uglevodorodlari
judayam sekin eriydi. 
9 400 o
C   dan   yuqori   haroratda   qaynaydigan   yuqorimolekulyar   aromatik
uglevodorodlar,   60-80 o
C   da   yaxshi   eriydi.   Eritish   xossalarini   yaxshilash   uchun
benzol,   atseton,   spirtlar,   xloroform   va   boshqa   yuqorimolekulyar   organik
birikmalar qo`shiladi. 
Fenol   uglerodning   turli   guruhlarini   tanlashi   xom   ashyoning   tarkibiga,
ekstraktsiyaning   harorat   rejimiga,   erituvchining   xom-ashyo   bilan   nisbatiga
boqliq bo`ladi. 
Tozalash   sharoitiga   qarab   rafinat   va   ekstraktning   uglevodorod   tarkibi
o`zgarib,   Fenol   bilan   tozalaganda   taqsimlanish   koeffitsienti   fenol   bilan
tozalaganga   nisbatan   ancha   yuqoridir.   Erituvchining   keng   qo`llanilishiga
qaramay   furfuro   bir   qancha   kamchiliklarga   ham   ega.   U   kam   zaharli   bo`lsada,
yuqori   harorat   va   qavo   kislorodi   ta`sirida   oksidlanib,   o`zining   dastlabki
xossalarini yo`qotadi. 
 
Jadval.  Fenolning fizik-kimyoviy xossalarining ko’rsatkichlari 
1 Zichlik, 20  o
C da, kg/m3 1160
2 Molekulyar oq’irlik 96,03
3 Sindirish ko`rsatkichi, 41  o
C 1,5261
4 Kritik harorat,  o
C 396
5 Kritik bosim,  MPa 5,43
6 Issiqlik siq’imi, 45  o
C da,  kDj/(kg*grad) 1,59
7 qovushqoqlik 45  o
C da
kinematik,  mm 2
/s 0,907
dinamik,   Pa*s 1,02
8 Harorat,  o
C
chaqnashi 59
atmosfera bosimida qaynashi 162
erishi -39
9 Suvda eruvchanligi %, harorati  20  o
C
10 Fenol suvda 5,9
suv Fenolda 4,5
10 Buqlanish entalpiyasi,  kDj/mol' 44
11 Suv bilan azeotrop aralashmaning qaynash harorati
atmosfera bosimida,   o
C 97,5
12 Azeotrop aralashmadagi Fenolning tarkibi % 35
13 Dipol' momenti 3,57
                       
N-metilpirrolidon   erituvchisi.   N-metilpirrolidon   -   qiyin   uchuvchan
erituvchi   bo`lib,   ijobiy   ekologik   va   toksikologik   xarakterga   ega.   Qulay
erituvchanligi  va  yuqori  tanlash  xossasiga  ega bo`lgani  uchun  u neft  va kimyo
sanoatida keng ko`lamda ishlatilmoqda. 
N-metilpirrolidonning   yuqori   qutbligini   molekula
strukturasining assimmetrikligi izoqlaydi: 
 
 
 
Jadval.  N-metilpirrolidonning fizik-kimyoviy xossalarining ko’rsatkichlari 
1 Zichlik, 25  o
C da, kg/m3 1028
2 Molekulyar oq’irlik 99,13
3 Kritik harorat,  o
C 451
4 Kritik bosim,  MPa 4,78
5 Harorat,   o
C
yonish nuqtasi 245
atmosfera bosimida qaynashi 204,3
erishi -23,6
6 Buqlanish entalpiyasi, 20  o
C da,  kDj/mol' 550
7 Kritik hajmi, m3 / kmol' 0,316
8 Sirt tarangligi, 25  o
C da, N/m 0,041
11 9 Portlash chegarasi, hajmiy ulushda, %
pasti 1,3
yuqorisi 9,5
10 Dipol' momenti 1,7
N-metilpirrolidon   kuchli   qutbli   erituvchi   qisoblanadi.   U   -   rangsiz,
qarakatchan   suyuqlik   bo`lib,   kuchsiz   amino   sifatli   hidi   bor.   N-metilpirrolidon
cheksiz   proporsiyada   suv   va   ko`pincha   organik   erituvchilar   bilan   aralashishi
mumkin 3
. 
N-metilpirrolidon  suv  bilan azeotrop  aralashma   hosil   qilmaydi   va  qoniqarli
termik   barqaror   hisoblanadi.   Moylar   ishlab   chiqarishda   yarim   tayyor
mahsulotlarni   tozalashda   N-metilpirrolidon   aromatik   uglevodorodlarni   va
geterobirikmalarni,   jumladan   organik   oltingugurtlarni   tanlab   eritadi.   Parafin
uglevodorodlarini   eritishda   inert   bo`lgani   uchun   u   Fenolga   va   ayniqsa   fenolga
raqobatbardosh hisoblanadi. 
Moylarni   tanlovchi   erituvchilar   bilan   tozalash   jarayoni   uchun   quyidagi
omillar muximdir: 
1. Jarayonning harorati. 
2. Moy fraksiyasini erituvchida erituvchanligining kritik harorati 
3. Xom ashyo va erituvchilarning nisbati. 
4. Erituvchini xom ashyo bilan o`zaro ta`sir usuli. 
5. Bosim   ostida   suyultirilgan   gazlarni   erituvchi   sifatida   ishlatilganda
(propan, oltingugurtli uglevodorod gazi) o`z ta`sirini ko`rsatadi. 
Erituvchini moy eritmasidan va kerak bo`lmagan komponentlar eritmasidan
regeneratsiyalash bir necha bosqichda amalga oshiriladi: 
- Erituvchi yuqori haroratda yoki atmosfera bosimida qaydab ajratiladi. 
- Suv buqi bilan qaydab olinadi. 
- Vakuum ostida qaydab ajratiladi. 
3   Håvard Devold. Oil and gas production handbook. An introduction to oil and gas production, transport, 
refining and petrochemical industry Edition 3.0 Oslo, August 2013.  Р .154 
12 Tozalangan mahsulotda erituvchining qoldiq miqdori 0,005-0,02 % dan ortiq
bo`lmasligi kerak. 
III bob.   OLINGAN NATIJALARNING UMUMLASHTIRILGAN
MUHOKAMASI
3.1. Gazokondensatni kompleks tayyorlash orqali  suvsizlantirish va
tuzsizlantirish
Moylarning qimmatbaqo uglevodorodlari  gach yoki  ekstraktga o`tib ketishi
mumkin.  Bu asosan, erituvchining yetarli darajada selektiv bo`lmaganligi sabali
yuz   beradi.   Buning   natijasida   qimmatbaqo   va   keraksiz   komponentlar   oraliqida
turgan   uglevodorodlar   yo`qotiladi.   Bu   komponentlar   ichki   rafinat   deyiladi.   Bu
komponentlarning yo`qotilishi asosiy mahsulot chiqishini pasaytiradi. 
Eng ko’p tarqalgan tozalash mujassamlashtirilgan (ikki oqimli) qurilmalarda
fenol va Fenol yordamida o’tkaziladi. Bunday qurilmalarning ahamiyatli tomoni
shundaki,   ularda   bir   vaqtning   o’zida   distillyatli   va   qoldiq   xom   ashyoni   qayta
ishlash imkonyati mavjud. 
Rafinat   chiqishini   oshirish   va   ekstrakt   bilan   birgalikda   chiquvchi   kerakli
komponentlar   yo’qolishini   kamaytirish   uchun,   shuningdek,   turli   tarkib   va
xususiyatdagi   ikki   rafinatlarni   olish   maqsadida   ikki   bosqichli   fenolli   tozalash
qo’llaniladi. Bunday holatda qurilma ikki ekstrakcion kolonna bilan jihozlanadi.
Xom   ashyoni   birinchi   kiritishda   tozalash   uchun   talab   etiladigan   fenolni
tahminan yarim  miqdorida beriladi. Bu kolonna yuqorisidan “og’irlashtirilgan”
rafinat   eritmasi   chiqariladi.   Bu   “og’irlashtirilgan”   rafinat   ikkinchi   bosqich
tozalash   uchun   ikkinchi   ekstrakcion   kolonnaga   yuboriladi   va   bu   kolonnaga
qolgan   qism   fenol   kiritiladi.   Ikkinchi   kolonna   yuqorisidan   yakuniy   rafinatli
eritma erituvchini qayta tiklash jihoziga kiritiladi. Tozalashdagi I va II bosqich
ekstrakli eritmalarni fenolli qayta tiklash tizimiga yuboriladi 4
. 
4   Håvard Devold. Oil and gas production handbook. An introduction to oil and gas production, transport, 
refining and petrochemical industry Edition 3.0 Oslo, August 2013.  Р .154 
13 Kam   qovushqoqli   past   haroratda   qotuvchi   moylarni   olish   uchun   yengil
distillyatlarni   tozalash   nisbatan   past   temperatura   (35   –   40 0
C)   larda   amalga
oshiriladi.   Qurilma   texnologik   sxemasiga   sovitish   tizimi   kiritilgan.   Sovutish
tizimi ekstrakciya kolonnasi pastki qismidan resirkulyatsiyalanuvchi xom ashyo
va   ekstrakli   eritma   uchun   sovutkichlarda   foydalaniladigan   suvni   3   –   8 0
C   ga
sovitib   berishga   mo’ljallangan.   Bundan   qurilmalar   erituvchini   qayta   tiklash
kolonnalari siqib ketishini oldini olish uchun ko’p sondagi tarelkalar o’rnatiladi. 
Xom   ashyodagi   smolali   moddalar   miqdori   yuqori   hollarda   qurilmaga
qo’shimcha   xom   ashyoni   deasfal’tlash   bitumi   eritmasidan   erituvchini   qayta
tiklash tizimlari kiritiladi. 
3.2.Neftni qayta ishlab olinadigan maxsulotlari
Selektiv   tozalash   qurilmalarni   ishlatish   vaqtida   katta   e`tibor   jarayonni
avtomatik   boshqarishga   qaratiladi.   Qurilmadagi   oqimlar   sifatini   analizatorlar
yoritib turadi: xom ashyo uchun – zichlik va qovushqoqlik o’lchagichlari, rafinat
uchun – refraktometr, kolorimetr, erituvchi miqdor analizatori; ekstrakt uchun –
zichlik   va   qovushqoqlik   o’lchagichlari,   erituvchi   miqdor   analizatori;   oqova
suvlari uchun – erituvchi miqdor analizatori. Xom ashyodan rafinat chiqishi 64
– 85 % (massa)  ni tashkil  etadi, yuqori  indeksli  moylarni  qayta ishlashda  40 –
60% (massa).  
  Moyli   xom   ashyolarni   tozalashda   qo’llaniladigan   ekstraksion   kolonnalar
tavsifini   quyida   ko’rib   chiqamiz.   Tozalash   jarayonidan   asosiy   maqsad-fenol
erituvchisi  yordamida xom ashyo tarkibidan keraksiz komponentlarni chiqarish
yo’li bilan rafinat olishdir. Rafinatni chiqishi boshlang’ich xom ashyo sifatiga va
tozalash   darajasiga   bog’liq.   Xom   ashyo   sifatida   moy   distillyatlari   yoki
deasfal’tizatdan   foydalaniladi.   Rafinat   olish   qatorida   jarayonda   ekstrakt   hosil
bo’ladi. 
Qurilmaning   asosiy   bloklariga   quyidagilar   kiradi:   fenol-suv   azeotropik
bug’li   aralashmadan   fenol   xom   ashyosini   absorbsiyalash,   ekstraksiyalash,
rafinatli   eritma   tarkibidan   fenolni   regenerasiyalash   va   ekstraktli   eritma
14 tarkibidan   fenolni   regeneratsiyalash.   Qurilma   texnologik   sxemasi   quyidagi
ko’rinishda keltirilgan (22-rasm). 
Distillyatli   yoki   qoldiq   xom   ashyo   1-nasos   yordamida   2-issiqlik
almashtirgich  beriladi   va  u  tahminan  90 0
C  gacha   qizdirilib,  3-bug’li  qizdirgich
orqali o’tib, 5-absorberni yuqori tarelkasidan beriladi. Xom ashyoni absorberga
kirishdagi   temperaturasi   110-115 0
C   ga   teng.   Absorberning   pastki   qismidagi
suyuqlik   sathiga   ko’ra   xom   ashyoni   uzatish   boshqarilib   turiladi,   buning   uchun
qizdirish liniyasida klapan o’rnatilgan. 
Absorberning   pastki   tarelkasi   ostidan   azeotropik   aralashma   bug’lari
kiritiladi.   Xom   ashyo   oqimi   ko’tarilayotgan   bug’lar   bilan   to’qnashib,   undan
fenol   absorbsiyalanadi(yutiladi).   Suv   bug’lari   absorberdan   chiqishi   bilan
4kondensator-sovitkichga   tushadi   va   hosil   bo’lgan   kondensat   suv   bug’i   ishlab
chiqarish tizimiga yuboriladi. 
15 1622-rasm. M
oy xomashyosini fenolli tozalash qurilmasi texnologik sxemasi:
 	
1	
, 6, 9, 11, 13, 18, 22, 19, 31, 33, 37 
– nasoslar; 2, 17, 23, 24 - issiqlik almashtirgichlar; 3, 12 – qizdirgichlar; 4 – kondensator-sovitkich; 5 – absorber; 	
, 8, 26 	
7	
– sovitgichlar; 10 – ekstraksion kolonna; 14, 15, 28, 34 
– yig’gichlar; 16, 30 – quvurli pechlar; 19, 35 –havoli sovitish jihozlari; 20 –rafinatni 	
uchirish kolonnasi;   21- rafinatni bug’latuvchi kolonna; 25 
– qaynatgich;27 – quritish kolonnasi; 32 – ekstraktni uchirish kolonnasi;  36 
– ekstraktni 	
bug’latuvchi kolonna; 38 – tomchqaytargich.  Xom   ashyo   unda   absorbsiyalangan   fenol   bilan   birgalikda   absorber   pastki
qismidan 6-nasos yordamida yig’ilib, 7-sovitkich orqali 10-ekstraksion kolonna 
o’rta   qismidan   beriladi.   Kolonnalar   nasadkali   yoki   tarelkali   tipda   bo’lishi
mumkin.   Kolonna   yuqorisidagi   temperatura   erituvchining   kritik
temperaturasidan   tahminan   8-12 0
C   past   holda   ushlanadi,   odatda   qoldiq   xom
ashyo uchun 115 0
C dan oshmagan holda va kam qovushqoqli xom ashyo uchun
50 0
C.  
Kolonnalar   yuqorisi   va   pasti   orasidagi   hosil   qilinadigan   temperatura
gradienti   10-30 0
C   ni   tashkil   etadi.   Moy   distillyatlarini   tozalashda   fenolning
karrasi   xom   ashyoga   nisbatan   1,2-2   oralig’ida,   deasfal’tizatni   tozalashda   esa
2,54 bo’ladi. 
Tarkibi 0,005% (mass.) dan ko`p bo`lmagan fenol saqlagan rafinat 22nasos
yordamida   17-issiqlik   almashtirgich   orqali   va   oxirgi   sovitgichdan   so`ng
rezevuarga jo`natiladi.
10-kolonnadan   chiqariladigan   ekstraktli   eritma   11-nasos   yordamida   24-
issiqlik almashtirgich (bunda 25-qaynatgichdan chiqayotgan qaynoq fenol bilan
qizdiriladi)  va 23-issiqlik almashtirgich orqali  27-quritish kolonnasiga  beriladi.
Bu   kolonnaga   ekstraktli   eritmani   kiritilishdagi   temperaturasi   150-160 0
S   teng.
Yarim berk tarelkalar yordamida ikki qismga bo`lingan 27-kolonna yuqori qismi
12 ta tarelka bilan jiqozlangan va pasti - kub qismidir. Ekstraktli eritma va unga
birlashtiriladigan fenol-suvli kondensat 27-kolonnada suvsizlantiriladi. 
Bu   kolonna   yuqorisidan   azeotrop   aralashma   buqlari   (taxminan   91%   mass.
suv,   qolgani   fenol)   chiqariladi,   pastki   qismidan   esa-fenolni   asosiy   massasi   va
ekstraktdan   tarkib   topgan   suvsiz   eritma   chiqariladi.   Kolonna   yuqorisidan
chiqarilayotgan   azeotrop   aralashma   buqlarini   bir   qismi   5-absorberga,   qolgan
miqdori esa 19-qavoli sovitgichga yuboriladi. Bu erda hosil bo`lgan suv-fenolli
kondensat   15-yiqgichga   tushadi.   27-kolonnaning   yarim   berk   tarelkasida
yiqiluvchi   ekstraktli   eritma   25-qaynatgichga   o`tadi.   U   bu   erda   32-kolonnadan
chiqayotgan   kondensattsiyalanuvchi   fenol   buqlari   bilan   qizdiriladi.
Suvsizlantirilgan   ekstraktli   eritma   27-quritish   kolonnasi   pastki   qismidan   29-
17 nasos yordamida olinib, 30-zmeevikli pechda 250-260 0
S gacha qizdirilgan qolda
32-buqlatish kolonnasiga beriladi. Eritmaning bir qismi 32-kolonna pastki qismi
va   30-pech   oraliqida   retsirkulyattsiyalanadi.   31-nasos   yordamida   30-zmeevikli
pech   orqali   amalga   oshiriladigan   eritma   sirkulyatsiyasi   ekstraksion   kolonna
pastidagi   temperaturani   taxminan   330 0
S   gacha   oshiradi.   Bu   orqali   kolonna
qoldiq   mahsulotidagi   fenolni   miqdorini   kamaytirishga   erishiladi.   32-kolonna
0,20,3MPa ortiqcha bosimda ishlaydi. Kolonna yuqorisidagi temperatura ishchi
bosimda   fenolni   qaynash   temperaturasiga   teng.   U   230-240 0
S   chegarasida
o`zgarib turadi. 32-kolonnaning yuqori tarelkasidan to`yintirish (sovuq quyilish)
sifatida  fenol   beriladi.   Tarkibida   2-5%   (mass.)   fenol   saqlagan   ekstraktli   eritma
32-kolonna pastki qismidan o`z oqimi bilan 36-buqlatuvchi kolonnaga o`tadi va
u erda suv buqi bilan shamollatiladi.32-kolonnadan chiquvchi fenol buqlari 25-
qaynatgich   uchun   issiqlik   tashuvchi   hisoblanadi.   Qayta   tiklangan   fenol   24-
issiqlik   almashtirgich   va   26-   sovitgich   orqali   28-   quruq   fenolli   yiqgichga
tushadi.   36-kolonnadan   chiquvchi   fenol   va   suv   buqlari   35-jiqozda
kondensattsiyalanadi   va   ekstraktli   eritma   bilan   birgalikdagi   kondensat
aralashmasi   27-quritish   kolonnasiga   beriladi.   36kolonnadan   ekstrakt   37-nasos
yordamida   2-issiqlik   almashtirgich   orqali   hamda   oxirgi   sovitkichdan   so`ng
rezervuarga chiqariladi. 
Tuymazin   neftidan   yuqori   indeksli   moy   olish   uchun   fenolli   tozalashdagi
ko`rsatkichlari quyidagi jadvalga keltirilgan: 
jadval 
Ko’rsatkichlar Tozalanadigan xom ashyo
Kam
qovushqoqli
distillyat O’rta
qovushqoqli
distillyat Qovush-
qoqli
distillyat Deasfal
tizat
Xom ashyo tavsifi
Zichlik 20 0
S dagi, kg/m 3
885 912 924 911
Qovushqoqlik 100 0
Sda, mm 2
/c 8,9 5,9 9,2 20,6
18 Konradson bo’yicha koksliligi,
% (mass.) -------- -------- --- - ---
0,9
Oltingugurt miqdori, %(mass.) 1,7 1,6 1,8 1,5
Jarayon parametrlari
Fenolni xom ashyoga nisbatan
sarfi, %(mass.) 350 200 400 550
Kolonnadagi temperatura, 0
S
Yuqorisida Pastida 45
32 60
40 65
45 88
68
Rafinat tavsifi
Zichlik 20 0
S dagi, kg/m 3
838 855 867 876
Qovushqoqlik 100 0
Sda, mm 2
/c 7,7 4,9 6,8 15,4
Konradson bo’yicha koksliligi,
% (mass.) ------ ------- ------
0,2
Oltingugurt miqdori, %(mass.) 0,3 0,4 0,4 ------
Qovushqoqlik indeksi (tayyor
moy) 104 103 97 95
Rafinat chqishi, % (mass.) 51 55 65 50
19 Xulosa
O’zbekiston   Respublikasi   XXI   asrga   neftni   qayta   ishlashga   yuqori
texnologiyalarni   joriy   qilib,   rivojlanishning   ekstensiv   yo’lidan   intensiv
yo’ligao’tdi. 
1. Neft qayta ishlashga yangi texnalogiyalar kiritilish oqibatida rangsiz neft
mahsulotlarini   ishlab   chiqarish   miqdori,   qayta   ishlanayotgan   xom   ashyo
xajmi   kamaytirilgan   holda   salab   qolindi.   Xuddi   shunday   ijobiy   natijani
gazni qayta ishlash sohasida ham kuzatish mumkin.
2. Neft   va   Gazni   qazib   chiqarish   ko’mir   va   torfga   nisbatan   osonroq   ,   shu
bilan birga ularni iste’mochilarga etkazib berish bilan bog’liq ishlar ham
ancha qulay va arzonligi bilan ahamiyatli.
3. Neftning   fizik-kimyoviy   xossalari   boshqa   jarayonlar   ta’sirida   ham
o’zgarishi  mumkin.Xulosa  qiladigan  bo’lsak  neftning turliligi   ikkilamchi
o’zgarishi   bilan   uzviy   bog’liq   bo’lib,   neftning   qayta   tuzilishida
oksidlanish jarayoni asosiy ahamiyatga egadir.
4. Neft   va   tabbiy   gazlar   tarkibidan   olinadigan   xom-ashyolar   va   ularning
xossalari bilan, xalq xujaligidagi ahamiyati bilan tanishildi
5. Neft   va   Gaz   uglevodorodlari,ularni   turli   usullar   yordamida   xosil   qilish,
Parafin uglevodorodlarni olefinlar yordamida katalitik alkillash o’rganilib
tahlil qilindi.
20 Foydalaniladigan adabiyotlar
1. Karimov   I.A.   “2012   yil   vatanimiz   taraqqiyotini   yangi   bosqichga
ko’taradigan yil bo’ladi” Toshkent “O’zbekiston” 2012.
2. Суняев   С.И   “Производство,облагора   живание   и   применение
нефтяного кокса. М: Химия 1985, 296стр .
3. G ’ aybullayev . S . A   ” Neft   va   Gazni   qayta   ishlash   texnologiyasi “,   Buxoro -
2016 y
4. Abidov . B   ” Neft - Gaz   sintezi   asoslari ” –“ Faylasuflar ”   nashriyotiToshkent -
2013
5. Исматов   Д.   И   “Нефт-газни   қайта   ишлаш   техналогияси”   маьрузалар
матни Тошкент 2009 .
6. Черножуков   Н   .И   “Техналогия   переработки   нефти   и   газа”   ч   3,   М:
Химия 1978,324-стр.
7. www.ziyonet.uz    .
8. www.nur.uz    .
9. www.edu.uz.-Oliy        va o’rta maxsus ta’lim vazirligiportali.
21

Fenol

Купить
  • Похожие документы

  • Turli aralashmalami quyuqlashtirish, bug’latish qurilmasini hisoblash va loyihalash
  • Suyuqlik suyulik va suyuqlik qattiq jism sistemasida ekstraksiyalash
  • Shaxtali konvertor mukammal hisobi bilan tabiiy gaz konversiyasi sexining loyihasi. CCH4=98,2%,N=1320 t/kun NH3.
  • Optik analiz usullari haqida slayd.
  • Atom absorbsion spektroskopiya slayd

Подтвердить покупку

Да Нет

© Copyright 2019-2025. Created by Foreach.Soft

  • Инструкция по снятию с баланса
  • Контакты
  • Инструкция использования сайта
  • Инструкция загрузки документов
  • O'zbekcha