Fitogormonlar fiziologik faol moddalar - Botanika - Slaydlar

Dokument ma'lumotlari

Narxi	9000UZS
Hajmi	1.9MB
Xaridlar	2
Yuklab olingan sana	20 Noyabr 2023
Kengaytma	pptx
Bo'lim	Slaydlar
Fan	Botanika

Fitogormonlar fiziologik faol moddalar

Sotib olish

Fitogormonlar fiziologik faol moddalar

KIRISH
O’simlik garmonlari yoki fitogarmonlar
o’simlik tanasida juda oz miqdorda hosil
bo’ladigan faol moddalar bo’lib fizologik
jarayonlarning boshqarilishida ishtirok etadi.
Bu moddalar yordamida hujayralar,
to’qimalar va organlar o’rtasidagi o’zaro
aloqa amalga oshadi hamda o’simliklar
o’sish jarayoni tartibga solinadi

Keyingi yillarda har xil omillar ta’sirida o’simliklar hayotiy
jarayonlarida bir qancha salbiy oqibatlar kuzatilmoqda. Ularning
normal o’sib rivojlanishi,barglarining erta sarg’ayishi va ko’pgina
fiziologik jarayonlarning buzilishi kuzatilmoqda.Bu muommolarni
oldini olish maqsadida o’simliklardagi har xil moddalar va
Fitogarmonlar ahamiyatini o’rganish bugungi kunning dolzarb
masalalaridan biridir.
Kurs ishida maqsad qilinib fitogarmonlarning organizm to’qimalari
va organlarida taqsimlanishi ,fiziologik jarayonlarga ta’sir ko’rsatishi
biokimyoviy jarayonlarda ishtirok etishi nazarda tutilgan va vazifa
qilib fitogarmonlar va ularning biologik xususiyatiga oid qadimgi va
hozirgi davrda izlanishlar olib borgan olimlarning ilmiy maqola va
adabiyotlarini izlab topib o’rganish.

Auksinlar.

1920-yilda o'simlikla rn ing tropizmi
omili sifatida topilgan. 1930-yilda
F.Kegl tomonidan toza holda
ajratilib, uning kimyoviy tarkibi -
indolil 3-sirka kislota (ISK) ekanligi
aniqlangan.

Auksinlarning asosiy sintezlanadigan
joyi poyaning apikal meriste- masi
va yosh barglari bo'lib, u yerdan
boshqa organlarga tashiladi.

Hujayralar tomonidan auksinning yutilish
mexanizmi ikki fazadan iborat:

1. Tez qaytariluvchi reaksiya, diffuziya mexanizmiga yaqin mexanizm asosida
hujayra va uni o'rab turgan muhit orasida auksin miqdori bo'yicha muvozanat paydo
bo'lganda sodir bo'ladi. Bu muvozanatga erishish nafaqat hujayradagi va eritmadagi
ISK miqdorining farqiga, shuningdek, eritma va sitoplazmaning pH iga ham bog'liqdir.
ISKning hujayraga tushishida spetsifik o'tkazuvchilar ham qatnashishi mumkin, pH
neytralga yaqin bo'lganda ularning roli yanada yuqori bo'ladi. Bu fazaning davomiyligi
25 - 30 min.

2. Metabolitik to'planish. Bu vaqtda auksin ko'pincha hujayralarning turli
komponentlari bilan glyukoza efiri yoki indolil 3- atsetilasparagin kislota hosil qilib
bog'lanadi. Birikkan auksin hujayralar boshqarilishida qatnashmaydi va gormonning
zaxira shaklini namoyon qiladi.

Gibberellinlar

1926-yilda aniqlangan bo'lib,
1938-yilda Yaponiya- da
patogen zamburug' Gibberella
fujjcuroining produtsenti
sifatida ajratib olingan. 1955-
yilda uning kimyoviy
strukturasi va qator o'simliklar
hujayralarida ishtirok etishi
aniqlangan. Gibberellinlarni
o'rganish ishlari hozirgi kunda
ham jadal davom etmoqda.
Hozirda bu moddalarning 100
ga yaqin vakillari ma'lum
bo'lib, ulardan 45 tasi o'simlik-
lardan ajratilgan. Зеленение
листьев
абсцизовая
кислотацитокинины
Рост стебля
гиббереллины
абсцизовая
кислота Опадение листьев,
созревание плодов
этилен
ауксины
Рост и развитие
корней
ауксины
абсцизовая
кислота


Gibberellinlar biosinteziga to'sqinlik
qiluvchi qator birikmalar ham aniqlangan.
Bu moddalarning deyarli hammasi
retardant ta'sirga ega, ya'ni o'sishni
to'xtatuvchi moddalardir. Gibberellinlarning
biosintezini muayyan fermentlar faoliyatiga
ta'sir etish orqali to'xtatish mumkin.

Gibberellinlar transporti qarama-qarshi
tomonga yo'nalgan emas. Ular akropetal
va bazipetal ravishda ksilema va floema
naylari bo'ylab suvli eritmalar oqimiga
qo'shilib ketadi. Gibberellinlar
1-rasm. Gibberellin.

Sitokininlar

- 1955-yilda hujayralar bo'linishini
stimullovchi omil sifatida topilgan. Birinchi
tabiiy sitokinin zeatin deb atalgan, bu
moddalar makkajo'xorining pishib yetilmagan
donlaridan ajratib olingan. Hozirgi kunda 12
ta sitokinin aniqlangan bo'lib, ularning
kimyoviy tuzilishi zeatinning tuzilishiga yaqin.
Difenilmochevina va ularning qator
mahsulotlarini ham yuqori sitokininlik faolligi
aniqlangan.


O'simliklarda sitokininlarning turg'unligi
unchalik yuqori emas, zeatinning yarim
parchalanish vaqti o'simlikning turiga
qarab 6-20 soatni tashkil etadi. Yosh
to'qimalarda uning parchalanish tezligi
qari to'qimalarga nisbatan kam, ildizda
esa bu jarayon yanada sekinroq ketadi.
Sitokininlarning destruksiyasi saxaroza
(riboza, glyukoza) va alanin
aminokislotasi bilan kon'yugatsiyasidan
so'ng boshlanadi. Sitokininlar
2-rasm. Sitokininlarning gomologlari

Etilen moddasi.

1901-yilda Sankt-Peterburg
universiteti labora- toriyasida
tajriba uchun no'xat o'simligi
o'stirilganda, urug'dan qing'ir-
qiyshiq, uchki qismi pastga qarab
qarmoq shaklida egilgan kalta
o'simtalar o'sgan. Issiqxonalarda
va ochiq yerlarda o'sayotgan
o'simliklar esa o'suvchan, to'ppa-
to'g'ri bo'lib o'sgan.


Havosi tozalangan sharoitda issiqxonadagi
o'simliklar normal ravishda rivojlana boshlagan.
Aynan qaysi moddalar ta'sir etishini o'rganish
maqsadida Nelyubov yorug'lik gazining turli
komponentlarini navbatma-navbat berib,
etilenning ta'sirida:

1) o'simtalar bo'yiga va eniga o'sishida
sekinlashishi;

2) qayta to'g'rilanmaydigan poya uchining
pastga egilishi;

3) o'simtalar o'sish yo'nalishidagi o'zgarish
kabi fiziologik reaksiyalarini aniqladi va buni
o'simtalarning etilenga uch karrajavobi deb
atadi. Etilen moddasi. êèíåòèí
N
N N
H
N
N H R R = O
H
CH3
OH
H CH3
CH3
çåàòèí
èçîïåíòåíèë -
àä åíèí
êèíåòèí
N
N N
H
N
N H R R = O
H
CH3
OH
H CH3
CH3
çåàòèí
èçîïåíòåíèë -
àä åíèí

Fitogormonlar . Bu o’ta fiziologik aktiv modda. O’simlikning o’sishi, hujayraning
bo’linishi, jinsiy jarayonlarni tezlashtiruvchi gormon. Ana shunday gormonlardan o’sish
gormoni - auksin hosil qiluvchi to’qima hujayralari uchun zarur bo’lgan organik moddalar
va kislorodning oqimini tezlashtiradi hamda embrional hujayraning bo’linishini
kuchaytiradi. Fitogarmon gibberelin gibberella degan zamburug’dan ajratib olingan. U
esa yem-xashak, texnika o’simliklari (tamaki, kanop) hosildorligini oshirish sohasida
o’tkazilayotgan tajribalarda ishlatilmoqda. Giubberellindan sabzavot o’simliklari,
pomidor, bodring, baqlajon va uzum mevalarining hosildorligini oshirish sohasida ham
foydalanilmoqda. U meva o’simliklarni gul va mevalarining to’kilishidan saqlaydi. Meva
hamda manzarali o’simliklarning ildiz otishini tezlatish maqsadlarida ham gibberellin
ishlatilmoqda. Sabzi, lavlagi, karam kabi ikki yillik o’simliklarni gibberellin bilan qayta
ishlansa, ular birinchi yiliyoq urug’ hosil qiladi.
Xulosa


Xulosa qilib shuni aytish kerakki
o’simliklarning o’sishi va rivojlanishining
bosh omili bu garmonlardir.
Fitogarmonlar haqida ta’limot XX asrning
30- yillarida N.G Xolodniy B.B Vent
tomonidan yaratilgan. Oxirgi xulosa
shuki o’simlik organizmida regulyatsani
boshqaruvchi maxsus organ yoki organlar
sistemasi mavjud emas. Shu boisdan
o’simliklar organizmida regulyatsiyani
fitogarmonlar amalga oshiradi.
3- rasm fitogarmonlarning analogalari

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
1. Xo’jayev J. X. “O’simliklar fiziologiyasi”
Toshkent “Mehnat” 2004
2. Xamroyev A.Sh. Xasanov B. A. Sulaymonov B.
“ Fan va texnologiya” Toshkent 2012
3. Beknazarov B. O. “O’simliklar fiziologiyasi”
nToshkent 2009
Internet saytlari
w.w.w. Google. uz.
w.w.w. Slayd. uz.
w.w.w. Referat. Uz.

Fitogormonlar fiziologik faol moddalar

Sotib olish