Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	9000UZS
Размер	61.9KB
Покупки	2
Дата загрузки	08 Июнь 2024
Расширение	docx
Категория	История

Fransiyada General shtatlarning tashkil topishi

Lyudovik IX davrida Fransiyani idora qiluvchi markaziy boshqarma tashkil
topdi, u qirollik kengashi deb atalardi. U doimiy ishlaydigan qirollik
tekshiruvchilar (amaldorligini) joriy etdi, bu revizorlar joylarga borib, qirol
amaldorlarini tekshirib, yо‘l qо‘yilgan kamchiliklar tо‘g‘risida Kengashga axborot
berib turardilar.
U sud islohoti natijasida yangi tartiblar joriy qildi;
1) Feodal sudi hukmi ustidan qirol sudiga arz qilishi mumkin.
2) Odam о‘ldirganlik, talonchilik, birovning mulkiga о‘t qо‘yish, soxta pul
ishlab chiqarish bilan bog‘liq jazolar qirol sudida kо‘rib chiqiladigan bо‘ldi.
3) Feodallar о‘rtasidagi о‘zaro urushlar ta’qiqlandi. “Qirolning qirq kuni” deb
atalgan tartib joriy qilindi. Unga kо‘ra, bir-biri bilan janjallashgan feodallarning
zaif tomoni 40 kun ichida qirolga arz qilib, qanday sabablar bilan nizo kelib
chiqqanligi, nizoni adolatli yо‘l bilan hal qilishni sо‘rab, yordam sо‘rashi mumkin
edi.Bu paytda kuchli tomon urush ochishga haqqi yо‘q edi.
Lyudovik IX ning nevarasi Filipp IV Chiroyli (1285—1314) Kapetinglar
dinastiyasining uchinchi yirik vakili edi. Filipp IV ning inglizlar bilan olib borgan
kurashi Langedokni (Tuluza grafligi), 1308-1309 yillari Akvitaniyaning bir
qismini, 1285 yili Ispaniya bilan chegaradosh bо‘lgan Navarra qirolligini va
Fransiyaning janubi-sharqidagi Lion viloyatini qirollik domeniga qо‘shib oldi.
1307 yili mamlakat markazidagi Lionni qо‘shib olinishi Fransiyani
markazlashtirishdagi muhim qadam bо‘ldi. Filipp IV qirollik davrining boshidan
to oxirigacha о‘sha zamondagi Shimoli-g‘arbiy Yevropaning sanoat о‘lkasi
hisoblangan Flandriyani egallashga harakat qildi.
Kurtra yonidagi jangda Gent va Bryugge hunarmandlari bilan Flandriya
dehqonlari 1302 yilda fransuz ritsarlarini qattiq mag‘lubiyatga uchratdilar. Biroq,
bu muvaffaqiyatsizliklarga qaramay, qirol qо‘shinlari 1305 yilda Lilla yonidagi
6

tartibsizliklar munosabati bilan yana uchrashdi; ammo, ularning bayonlari ularning
yuksak vatanparvarlik tuyg‘ularidan guvohlik bersa-da, uchta orden o‘rtasidagi
kelishmovchiliklar ularni zaiflashtirdi. Ular o‘z ishlarini yakunlashdan oldin tarqab
ketishdi va 1789 yilgacha boshqa chaqirilmadilar. General shtatlar o‘z faoliyati
uchun bir yoki uchta palatani tashkil qiladimi, degan savolga kelsak,
konstitutsiyaviy nuqtai nazardan hech qachon hal qilinmagan. Podshohdan talab
qilgan narsa - bu podshohning uchta mulkining roziligi, qarori; Ularning qarorlari
umumiy yoki alohida ifodalanganmi, aslida u uchun unchalik ahamiyatli emas edi.
1484 yilgi General Estatesda uchta buyruq uchun umumiy saylovlar o‘tkazildi va
deputatlar ham o‘zlarining umumiy qarorlariga kelishdi. Ammo 1560 yildan keyin
qoida har bir buyruqni alohida-alohida muhokama qilish edi; 1789 yil 23 iyundagi
qirollik deklaratsiyasida (Fransuz inqilobi boshlanishida) hatto ular uchta alohida
palatani tashkil qilganligi ko‘rsatilgan. Ammo Nekkerning 1789 yil chaqiruvi
to‘g‘risida qaror qabul qilingan konseil du roi hisobotida aytilishicha, (23 iyundagi
deklaratsiya kabi) umumiy manfaatlarga ega bo‘lgan masalalar bo‘yicha uchta
orden deputatlari birgalikda muhokama qilishlari mumkin. alohida ovoz berish
yo‘li bilan buni yoqlab qaror qildi va agar podshoh rozi bo‘lsa.
General shtatlarning o‘ziga xos kuchi tan olingan, ammo uni tez-tez ishlatib
bo‘lmaydigan turdagi edi. Bu, asosan, tashkil etuvchi kuch edi. Fransiya ning
qadimiy ommaviy huquqida "shohlikning asosiy qonunlari" (lois fondamentales du
royaume) deb ataladigan bir qancha qoidalar mavjud bo‘lsa-da, ularning aksariyati
sof odat bo‘lgan. Ulardan asosiysi tojning vorisligini belgilovchi qoidalar va
tojning domenini begonalashtirishni taqiqlovchi qoidalar edi. Podshoh, garchi
uning qudrati eng yuqori bo‘lsa ham, ularni bekor qila olmadi, o‘zgartira olmadi
yoki buzolmadi. Ammo u buni General shtatlar roziligi bilan qilishi mumkinligi
tan olingan. Mulk ma'lum bir holatda qirolga asosiy qonundan voz kechishi
mumkin edi; ular hatto qirol bilan kelishgan holda yangi asosiy qonunlar ham
ishlab chiqishlari mumkin edi. 1576 va 1588 yillardagi Blois mulklari bu borada
to‘liq ishonarli pretsedentlarni taklif qiladi. Hugh Capet nasli yo‘q bo‘lib ketgan
22

taqdirda, yangi qirolni saylash general-shtatlarning vazifasi bo‘lishi umume'tirof
etilgan edi.
1614-yilgi General shtatlar bir yarim asrdan ko‘proq vaqt davomida oxirgi
ekanligini isbotladi. Haqiqatan ham Louis XIIIning ko‘pchiligida yangi chaqiriq
bo‘lib o‘tishi e'lon qilindi va hatto saylovlar munosabati bilan xatlar ham
chiqarildi, ammo bu hech qanday natija bermadi. Mutlaq monarxiya asta-sekin
aniq o‘rnatildi va General shtatlar instituti bilan mos kelmaydigan ko‘rinadi. Biroq,
liberal fikrlar, Lui XIV dan keyin frantsuz taxtiga o‘tirilishini hisobga olib,
hukumatning yangi rejasini tayyorlayotgan gertsog de Burgogne atrofidagilar
institutni qayta tiklash haqida o‘ylashdi. Bu Sen-Simon va Fenelonning
loyihalarida aks ettirilgan, ammo ikkinchisi saylanmagan taniqli shaxslar
yig‘ilishidan boshlashni afzal ko‘rar edi. Ammo Sent-Simon regent Orlean
foydasiga baland bo‘lgan bo‘lsa-da, Lui XIVning o‘limi Estatesning chaqiruvini
ko‘rmadi. Fransiya da Qadimgi rejim ostida General shtatlar (frantsuzcha: États
généraux [eta ene o]) yoki Bosh shtatlar fransuz sub yektlarining turli sinflariʒ ʁ ʼ
(yoki mulklari)ning qonun chiqaruvchi va maslahat yig ilishi bo lgan. Unda qirol
ʻ ʻ
tomonidan chaqirilgan va ishdan bo shatiladigan uchta mulkning (ruhoniylar,
ʻ
zodagonlar va oddiy aholi) har biri uchun alohida majlis bo lgan. U o‘ziga xos
ʻ
haqiqiy kuchga ega emas edi, chunki Angliya parlamentidan farqli o‘laroq, qirollik
soliqlari yoki qonunchiligini tasdiqlash talab etilmagan. U, birinchi navbatda, turli
mulklardan petitsiyalarni taqdim etish va moliya siyosati bo‘yicha maslahat berish
orqali qirolning maslahat organi bo‘lib xizmat qilgan. 8
General shtatlarning ishi qo‘mitalar tomonidan muhokama qilishning deyarli
eksklyuziv tizimiga olib keldi. To‘g‘ri, tantanali umumiy yig‘ilishlar bo‘lgan,
ularni qirol raislik qilgani uchun séances royales deb atagan; Lekin bular haqida
hech qanday munozara bo‘lmadi. Birinchidan, qirol yoki uning kantsleri chaqiruv
maqsadini e'lon qildi va ularga toj tomonidan qo‘yilgan talab yoki savollarni aytdi;
8
Llevelin, Jennifer; Tompsontitle, Stiv (2012-11-19). "General mulk". Alfa tarixi: Frantsiya inqilobi. 122-b.
23

II BOB. General shtatlarning tashkil topishi
2.1. General shtatlarning tashkiliy tuzilmasi
Qirollar butun Fransiya bo ylab doimiy to g ridan-to g ri soliq (quyruq)ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
undirib qo yganligi sababli, ular 1500-yildan keyin oddiy vaqtlarda general-
ʻ
mulksiz ham til topisha olishgan. 1515-1547 yillarda hukmronlik qilgan Frensis I
hech qachon general-mulkni chaqirmagan. , keyinchalik ular faqat inqiroz davrida,
masalan, 16-asr oxiridagi Din urushlari paytida uchrashdi. 1614 yilgi Lyudovik
XIIIning ozchilik davrida o‘tkazilgan Estates Generali tananing asosiy zaif
tomonlarini - qarama-qarshi manfaatlar tufayli uchta buyruqning kelisha
olmasligini ochib berdi. Uchinchi mulk, agar zodagonlar o‘zlarining ba'zi
imtiyozlaridan voz kechmasalar, idoralarni sotishni bekor qilishga rozilik
berishdan bosh tortdilar va yig‘ilish hech qanday harakatsiz tugadi. Bundan
tashqari, Uchinchi mulk uning a'zolarining magistratura yoki rasmiy funktsiyalar
(noblesse de robe) orqali dvoryanlikka kirishga moyilligi tufayli buzildi.
General shtatlarning navbatdagi va oxirgi majlisi fransuz inqilobining
boshida (1789) moliyaviy inqiroz, keng tarqalgan ajitatsiya va qirolning
kuchsizlanishi sharoitida bo‘lib o‘tdi. Uchinchi hokimiyat deputatlari har qanday
islohotga urinishda ikkita imtiyozli buyruq tomonidan bekor qilinishidan qo‘rqib,
an'anaviy ijtimoiy tabaqalarga asoslangan vakillik tugashini ko‘rsatuvchi inqilobiy
Milliy Assambleyani (17 iyun) tuzishga olib keldilar.
Shtatlar-General yoki General shtatlar, parhez yoki milliy majlis bo‘lib, unda
bir millatning asosiy mulklari (ko‘chmas mulkka qarang) - odatda ruhoniylar,
zodagonlar va shaharlar (yoki umumiylar) - alohida organlar sifatida ifodalanadi.
Bu nom Niderlandiyada saqlanib qolgan, u erda parlamentning ikki palatasi Bosh
shtatlar sifatida tanilgan; biroq u yerda faqat nom saqlanib qolgan, chunki quyi
palata to g ridan-to g ri saylov orqali butun xalqni, yuqori palata esa demokratik
ʻ ʻ ʻ ʻ
yo l bilan saylanadigan viloyat mulklarini ifodalaydi. Angliya parlamenti singari,
ʻ
Fransiyaning general-shtatlari va boshqa Yevropa assambleyalari ham qirol
19

General shtatlarning bu barcha talablari 1357 yilgi “Buyuk mart ordonansi”
nomi bilan rasmiylashtirilib, dofin 1357-yil 3 martda imzo chekdi va bu hujjat
Angliyadagi “Buyuk Erkinlik xartiyasi”ga о‘xshab, general shtatlar talablaridan
kelib chiqqan qarorlardan iborat edi.
Uchinchi toifaning «о‘zboshimchaligi»dan g‘azablangan saroy feodallari Etyen
Marsel va harakatning boshqa rahbarlariga nisbatan jazo choralari qо‘llashni qattiq
talab qildilar. Dofin о‘zi imzo chekkan mart ordonansini bajarishga rо‘yxush
bermadi. Shundan keyin 1358 yilning 22 fevralida Parijda qо‘zg‘olon kо‘tarildi, bu
qо‘zg‘olonni Marsel tarafdorlari tayyorlagan edi. Parijning 3 mingga yaqin
hunarmandlari qirol maydoniga tо‘planib, saroyiga bostirib kirdilar. Dofinning
ikkita bosh maslahatchisi о‘ldirildi. Marselning о‘zi bosh maslahatchi bо‘lib oldi.
1358 yil bahorida, Parijning shimoliy rayonida dehqonlarning katta
qо‘zg‘oloni tayyorlanar edi, bu qо‘zg‘olon Jakeriya qо‘zg‘oloni degan nom oldi.
Jakeriya qо‘zg‘oloni bо‘lgan davrda dehqonlarning ahvolini quyidagicha
kо‘rish mumkin;
1) XIII asrda Fransiyada qishloq xо‘jalik mahsulotlari kо‘payishi bilan
parallel ravishda dehqonlarni krepostnoylikdan ozod qilish
harakatlari tezlik bilan olib borildi.Ayrim dehqonlar pul berish
evaziga о‘z-о‘zini sotib olish erkinlikka chiqish imkoniyatiga ega
bо‘ldilar.Buning natijasida krepostnoy dehqonlari (servlar)ning ozod
villanlarga (ya’ni haq tо‘lab shaxsiy ozodlikka chiqqan sobiq
servlar-villanlar) deyilgan, о‘tish jarayoni yuz berdi.Juda kо‘p
dehqonlar о‘z xо‘jaliklarini erkin yurita boshladilar.
2) Yuz yillik urush munosabati bilan fransuz dehqonlarining ahvoli
keskin og‘irlashdi. Inglizlar armiyasi Fransiya hududida о‘zini
uyidagidek harakat qilardi. Ayniqsa, urush harakatlarining dehqonlar
yelkasiga tushishi va armiyaning oziq-ovqatlar bilan asosan ular
10

uchun rozilik organi bo lish uchun juda noqulay (va o ta bo ysunmas) ekanligiʻ ʻ ʻ
ayon bo ldi. 1355 yilda Ioann II tomonidan Parijda Angliyaga qarshi urushni
ʻ
davom ettirish uchun mablag‘ yig‘ish uchun General shtatlar chaqirildi. Urushning
bu bosqichi Fransiya Puatye jangida (1356 yil 19 sentyabr) mag‘lubiyatga
uchraganida tugadi va Jon inglizlar tomonidan asirga olinadi. Qirolning to‘lovini
to‘lash uchun mablag‘ to‘plash vazifasi qo‘yilgan General shtatlar islohotlarni
taklif qilish imkoniyatidan foydalandi, ammo bu harakatlar Daupin Charlz
(keyinchalik Charlz V) tomonidan rad etildi. Parijning taniqli savdogarlaridan biri
Etyen Marsel Charlzni General Estatesga bo‘ysunishga majburlash uchun omadsiz
taklifni boshladi. Marselning hiyla-nayranglari 1358-yilda shafqatsizlarcha
bostirilgan dehqonlar qo zg oloni Jakkari bilan yakun topdi.Marsel o sha yilning
ʻ ʻ ʻ
iyul oyida o ldirilgan. Toj to‘liq nazoratni tiklaganda, absolyutizm ko‘tarildi.
ʻ
Mulklarda qolgan ozgina kuch mahalliy darajada qo‘llanilgan, chunki viloyat
majlislarida qatnashish va boshqarish osonroq edi, shuningdek, mintaqaviy
odatlarga rioya qilish yaxshiroq edi 6
. Lyudovik XI 1468-yilda Turda General
shtatlar faqat bir marta chaqirdi. Uning vafotidan so‘ng 1484-yilda Turda General-
Estates yig‘ildi. Bu muhim yig‘ilish bo‘lib, 250 dan ortiq kishini o‘z ichiga olgan
va birinchi marta qishloqlar vakillari ham bor edi. . Biroq, bu juda oz narsaga
erishdi va toj 1486 yilda mulklarni qayta yig‘ish haqidagi va'dasini bajara olmadi.
Lyudovik XII o‘zining 17 yillik hukmronligi davrida bor-yo‘g‘i bir marta general-
mulkni chaqirdi. General shtatlar o‘zining asosiy xususiyatlariga ega bo‘ldi, deyish
mumkin, ammo u institut bo‘lmagan va hech qachon bo‘lmaydi.
6
Robin, Larsen va Levin. Uyg'onish davridagi ayollar entsiklopediyasi: Italiya, Frantsiya va Angliya. 42-b.
18

qolgan Bonifatsiy bu tahqirlarni kо‘tara olmay kо‘p о‘tmasdan vafot etadi. Filipp
IV ning tazyiqi bilan, 1305 yili Bordr arxiyepiskopi Kliment V papa likka
saylanadi. Kliment V Rimda istiqomat qilishdan xavfsirab, о‘z rezidensiyasini
Fransiyaga kо‘chirdi. Dastlab u Lionda, keyin Avinyon shahriga kо‘chib keldi, va
u yerda papalar deyarli 70 yil davomida (1309—1378) istiqomat qilishdi 3
.
Qirolning papa bilan qilgan mojarosi munosabati bilan birinchi marta
chaqirilgan General shtatlar, keyin Filipp IV davrida 1308 va 1313—1314 yillarda
yig‘ildi, bunda tanga-pullarni zarb etish va uning tarkibidagi nodir metallning
miqdorini aniqlash masalalari muhokama qilindi.
Doimo moliyaviy qiyinchiliklarni boshidan kechirgan Fi lipp IV, har safar
yangi soliqlar yig‘ishga rozilik berishni shtatlarga taklif etardi. 1308-1309 yillarda
qirol qizi Izabellaning nikoh tо‘yiga ketadigan xarajatlarni qoplash uchun ayrim
grafliklar va gersogliklardan ed deb atalgan soliq yig‘ishga ruxsat berish uchun
muzokaralar olib boradi.
1337 yildan 1453 yilgacha goh tо‘xtab, goh davom etgan Yuz yillik urush ikki
qо‘shni feodal davlatning tо‘qnashuvi bо‘lib, ularning har biri bu vaqtga kelib
siyosiy jihatdan markazlab, va katta moddiy mablag‘larni qо‘lga kiritgan edi.
Flandriyadan inglizlar bu yerda kо‘p daromadlar olardilar. Flandriya
masalasida Angliya bilan Fransiya о‘rtasida nizo chiqdi.
3
Andryu Latham (2019 yil aprel). "O'rta asr geopolitikasi: Papa Boniface VIII va Frantsiya qiroli Filipp IV
o'rtasidagi ziddiyat". 89-b.
8

jangda flandriyaliklarga zarba berganlaridan sо‘ng, Flandriyaning bir qismi qirol
domeniga qо‘shib olindi.
Flandriya urushi vaqtida xarajatlarning g‘oyatda kо‘payib ketganligi,
shuningdek, qirol saroyida ortiqcha isrofgarchilikka yо‘l qо‘yilganligi tufayli XIV
asr boshlarida Fi lipp IV ning moliyaviy ishlari tamomila izdan chiqdi. Qirol har
qanday yо‘llar bilan daromadlarini kо‘paytirmoqchi bо‘ldi. U shaharlardan pul
qarz olib, odatda uni qaytarmasdi, talonchilik maqsadida yahudiylarni
mamlakatdan haydab yuborib, nohaq soliqlar olib bо‘lgandan sо‘ng, yana ularni
mamlakatga kirgizardi, u tanga-chaqani buzib, buning oqibatida fransuz savdosini
izdan chiqarib yubordi, qirollikka qarashli yer-mulklardagi dehqonlarni katta haq
tо‘lash evaziga ozodlikka chiqishga majbur qilardilar.
Papa ruhoniylarning qirolga biror-bir soliq tо‘lashni va graf Flandriyskiy Filipp
IV ustidan papaga shikoyat qilganligi uchun papa Filipp IV ga Flandriyaga qarshi
urushni tо‘xtatishni talab qildi. Papaning aralashuviga javoban, Filipp IV 1302
yilda uch toifa: ruhoniylar, dvoryanlar va shaharliklar (har bir shahardan 2 tadan)
vakillari ishtirokida General shtatlarni chaqiradi ( General shtatlar degan nom
– “yalpi toifalar” –( Etats Generaux ) deb nomlanishi keyinchalik 1484 yildan
boshlab qо‘llana boshlangan ) va ularga qirol bilap papa о‘rtasidagi janjalni
muhokama qilishni taklif etdi. General shtatlar papaning Fransiyaning ichki
ishlariga aralashuvini qoraladi.
Jamoatchilik kо‘magiga tayangan Filipp IV, papalikka qar shi zо‘ravonlik
tadbirlarini qо‘llashga о‘tdi.
Papaning Fransiyaga yuborgan legati (vakili), qirol buyrug‘i bilan qamoqqa
olindi. Filipp IV papani lavozimidan chetlatish harakatini boshlab, о‘z agentlari
Nogareni va Plezianlarni Rimga yuboradi. Ular pulni ayamasdan papaning
Italiyadagi siyosiy raqiblarini о‘z tomoniga og‘dirib, 1303 yil sentabrda
Bonifatsiyning Anani shahridagi qarorgohiga bostirib kirib, uni uy qamog‘iga
oladi. Papaning tarafdorlari bir necha kundan sо‘ng uni qutqaradi. Lekin keksayib
7

tomonidan ta’minlanishi dehqonlar ommasining iqtisodiy ahvolini
og‘irlashtirdi.
3) Ayniqsa urushlar о‘rtasidagi tanaffuslar vaqtida fransuz
dehqonlarining ahvoli yanada og‘irlashdi.Chunki, ham fransuzlarga,
ham inglizlarga yollangan askarlar tinchlik shartnomasi tuzilgan
vaqtda ishsiz qolardi va bu davrda ular aholini talash bilan kun
kechirar edi.
4) Dehqonlarning dvoryanlarga nisbatan g‘azabi kundan-kun kuchayib
borar edi.
1358 yil may oyining oxirlarida Bove okrugida qо‘zg‘olon boshlanib, u keyin
Sena, Marna va Uaza daryolari havzasidagi rayonlarga yoyildi. Il de Frans,
Pikardiya va Shampan dehqonlari qо‘zg‘aldilar.
Qirol Ioann Londondagi asirlikda vafot etgandan keyin uning merosxо‘ri dofin
Karl Karl V nomi bilan (1364-1380) yillarda boshqardi.U hokimiyat tepasiga
kelgandan sо‘ng, avvalo inglizlar bilan sulh tuzdi. 1360-yilgi Bretan sulhiga
binoan Fransiyaning shimoli-g‘arbidagi kо‘p hududlar inglizlarga berildi, fransiya
urushni davom ettirishga ojiz bо‘lganligidan shunday qilishga majbur edi.
Karl V shtatlarni chaqirishga barham berdi. Uning harbiy islohotlari natijasida
qirollikning yirik harbiy otryadlari tuzildi, 120 ta kemadan iborat harbiy flot
qurildi, fransuz qо‘shinida tо‘plar paydo bо‘ldi.
Harbiy islohot natijalari urushning borishida darhol namoyon bо‘ldi.1369-yilda
urush harakatlari boshlanib boshlanib ketganidan sо‘ng, bu harakatlar inglizlar
uchun muvaffaqiyatsiz bо‘lib chiqdi. Karl V ning iste’dodli bosh qо‘mondoni
Dyugeklen, tez-tez va tо‘satdan harakat qilib, inglizlarni birin-ketin Nor mandiya,
Puatye va Giyendan surib chiqardi. Dyugeklen qasrlarni qamal qilishda
artilleriyadan foydalandi. U 200 dan ziyodroq qal’alarni dushmandai tozaladi. 1380
yil da inglizlar qо‘lida jami bо‘lib bir nechta sohil bо‘yi shaharlari qolgan edi.
Urush asta-sekin sо‘na bordi. Karl V va Dyugeklen vafotidan keyin, 1396 yilda 28
yilga chо‘zilgan yarashish ahdi tuzildi.
11

XULOSA
Fransiya da Bosh shtatlarning tashkil etilishi frantsuz tarixida muhim siyosiy
va ijtimoiy o‘zgarishlar uchun katalizator bo‘lib xizmat qilgan muhim lahza bo‘ldi.
1789 yildagi Bosh shtatlar xalq oldida turgan dahshatli moliyaviy inqirozni
bartaraf etish uchun dastlab yig‘ilgan bo‘lib, tez sur'atlar bilan o‘z maqsadidan
tashqariga chiqdi va norozilik va islohotlarga intilishlarni keng ifodalash uchun
platformaga aylandi.
Bosh shtatlarning muhokamalari va natijalari keyingi inqilobiy o‘zgarishlar
uchun asos yaratdi. An'anaviy mulk tizimining o‘sha davrning dolzarb
muammolarini samarali hal eta olmasligi eski tuzum ichidagi tengsizlik va
samarasizlikni ta'kidladi. Uchinchi hokimiyatning o‘zini Milliy Majlis deb e'lon
qilishdagi qat'iy harakati xalq suverenitetini dadil ta'kidlab, o‘rnatilgan tartibni
tubdan shubha ostiga qo‘ydi va mutlaq monarxiya tugashini ko‘rsatdi.
Qolaversa, Bosh shtatlar atrofidagi voqealar jamoaviy harakatning kuchini
va ma'rifatparvarlik g‘oyalari ta'sirining kuchayib borayotganini ko‘rsatdi. Bu
davrda bildirilgan tenglik, vakillik va adolat talablari kengroq aholi orasida chuqur
aks-sado berib, oxir-oqibat millatni qayta shakllantiradigan inqilobiy ruhni
kuchaytirdi.
Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, Bosh shtatlarning tashkil etilishi va ish
yuritishi Fransiya inqilobini yoqishda muhim rol o‘ynadi. Ular tuzilmaviy
islohotlarni zudlik bilan o‘tkazish zarurligini ta’kidlab, mazlum va marginallarning
ovozini kuchaytirishdi. Shunday qilib, Bosh shtatlarning merosi zamonaviy
Fransiya Respublikasini belgilaydigan erkinlik, tenglik va birodarlik tamoyillari
uchun doimiy izlanishning dalilidir. Bosh shtatlarning o‘zgartiruvchi ta'siri
Fransiya dan tashqarida ham tarqalib, inklyuziv boshqaruvning ahamiyati va
demokratik g‘oyalarning mustahkamligi haqida doimiy saboqlar beradi.
30

2.2. General shtatlar va qirol orasidagi munosabatlar
General shtatlar qonuniy ravishda faqat qirolga tegishli bo‘lgan qonun
chiqaruvchi hokimiyatda hech qanday ulushga ega emas edi. Blois mulklari 1576
yilda qiroldan uchta buyruqning har biri tomonidan bir xil shartlarda ovoz berilgan
har qanday taklifni qonunga aylantirishni talab qildi; ammo Genrix III bu talabni
qondirmadi, bu esa unga veto huquqini ham qoldirmagan bo‘lardi. Amalda esa,
General shtatlar qonunchilikka katta hissa qo‘shgan. Ularda o‘tirganlar har doim
qirolga shikoyat, iltimos va iltimosnomalar berish huquqiga ega edilar; Bu, albatta,
ularning yagona tashabbusi edi 9
. Ularga, odatda, farmon orqali javob berilgan va
biz asosan shular orqali mulklar faoliyati bilan tanishamiz. Eng so‘nggi shaklda va
1484 yildan boshlab, bu yangi va maxsus tartib bilan amalga oshirildi. Estates
butunlay saylangan assambleyaga aylandi va saylovlarda (agar bir nechta bo‘lsa,
saylovning har bir bosqichida) saylovchilar deputatlardan taqdim etishlarini
so‘ragan cahier de doléances (shikoyat bayonnomasi) tuzdilar. Bu hatto saylovning
eng muhim xususiyati bo‘lib ko‘rindi. Har bir garovdagi har bir tartibning
deputatlari o‘zlari bilan birlamchi yoki ikkinchi darajali saylovchilar tomonidan
tuzilgan bayonotlar kombinatsiyasi bo‘yicha uchinchi mansabga kelgan cahier des
doléancesni ham olib kelishgan. Mulklar yig‘ilishida garovlarning ko‘hnalari har
bir hokimlik uchun kassirga, bular esa podshohga taqdim etilgan va u o‘z
kengashida javob beradigan umumiy yoki umumiy bayonotga kiritilgan. 1484
yilda bo‘lgani kabi, uchta buyruq umumiy muhokama qilinganida, faqat bitta
general general bor edi; ular alohida-alohida muhokama qilganda, uchta, har bir
buyurtma uchun bittadan bor edi. Kahir generalni tuzish sessiyaning asosiy ishi (le
grand œuvre) sifatida ko‘rib chiqildi.
Shu orqali, General shtatlar ko‘plab ordonnatsiyalar uchun materiallarni
taqdim etdi, garchi qirol har doim ham kahirlarda mavjud bo‘lgan takliflarni qabul
qilmagan va ko‘pincha ularni ordonnatsiya qilishda o‘zgartirgan. Bular
9
Philippe Hamon (2009), Les Renaissances 1453-1559, Parij: Belin, 152-b.
26

qirol Filipp IV tomonidan Rim papasi Boniface VIII bilan ziddiyatni hal qilish
uchun chaqirilgan edi. 1302 yilgi majlisni chaqiruvchi xatlar Jorj Piko tomonidan
o‘zining "Inédits pour servir à l'histoire de France" to‘plamida nashr etilgan. Filipp
hukmronligi davrida General shtatlar keyinchalik subsidiyalar berish orqali unga
yordam berish uchun bir necha bor yig‘ilgan. Vaqt o‘tishi bilan subsidiyalar ularni
chaqirish uchun eng ko‘p sabab bo‘ldi. General mulklarning tarkibi va vakolatlari
bir xil bo‘lib qoldi: ular har doim birinchi mulk (ruhoniylar), ikkinchi mulk
(zodagonlar) va uchinchi mulk (umumiylar: boshqa barcha) vakillarini o‘z ichiga
olgan va monarxlar har doim ularni subsidiyalar berishga chaqirgan. yoki tojga
maslahat berish, yordam va maslahat berish. Biroq, ularning tarkibi, shuningdek,
samarali kuchlari turli vaqtlarda juda xilma-xil edi.
General shtatlar faqat cheklangan tanlangan elementga ega edi. General
mulkni tashkil etgan oddiy lordlar va cherkov lordlari (episkoplar va boshqa oliy
ruhoniylar) tengdoshlari tomonidan saylanmagan, balki qirol tomonidan bevosita
saylangan va chaqirilgan. Ruhoniylar tartibida esa, ba'zi cherkov organlari,
masalan. Abbeylar va soborlarning boblari ham majlisga chaqirildi. Bu organlar
axloqiy jihatdan emas, balki jismoniy shaxslar bo‘lib, shaxsan paydo
bo‘lolmaganligi sababli, ularning vakili monastir rohiblari yoki bobning qonunlari
tomonidan tanlanishi kerak edi.
Saylov orqali faqat uchinchi hokimiyat vakillari saylandi. Dastlab, barcha
oddiy aholi mulklarda vakillik izlashga chaqirilmagan. Faqat Bonnes-vills yoki
imtiyozli shaharlar chaqirilgan. Ular ko‘pincha shaharning munitsipal mansabdor
shaxslari bo‘lgan saylangan prokurorlar tomonidan taqdim etilgan, ammo buning
uchun deputatlar ham saylangan. Mamlakat tumanlari, plat pays, vakili emas edi.
Hatto Bonnes-Villesda ham franchayzing juda tor edi.
29

Lyudovik XI Lotaringiya feodallarini va Shveysariya ittifoqi kantonlarini
gersog Burgundskiyga qarshi gij-gijladi. 1477 yili Nansi yonidagi jangda Karl
Jasur mag‘lubiyatga uchradi va о‘ldirildi. Karl Jasurga qarashli Flandriyani va
Niderlandiyadagi boshqa mulklarni uning Avstriya-Germaniya shahzodasi
Maksimilian Gabsburgga erga tekkan qizi Mariya Burgundskaya о‘ziga meros
qilib oldi.
Lyudovik XI Burgundiya masalasini hal qilib, isyonchi feodallarning bemalol
adabini berdi. Ular birin-ketin qamoqqa olinib, qiynoqqa va azobga solindi, bir
qismi qatl qilindi. Shular orasida Armanyaklar xonadoni butunlay halok
bо‘ldi.Shuning uchun ham Lyudovik XI ni sira yoqtirmas va undan qо‘rqar edilar.
Uni har qanday diplomatik fitnalar yо‘li bilan nozik о‘rgimchak uyasi yasab, shu
uyaga raqibini aldab ilintiruvchi makkor о‘rgimchakka о‘xshatardilar.
Lyudovik XI ning о‘g‘li Karl VIII (1483—1498) mustaqilligini hamon saqlab
qolgan sо‘nggi Bretan gersogligini qо‘shib oldi (1491 y).
Karl VIII 1491 yili Bretan gersogining qizi Annaga uylanishi bilan, Fransiya
qirolligining markazlashishi yakun topadi. XV asr oxirida Fransiyada mutloq
monarxiyaga asos solinadi. XVI asr boshlariga kelib Fransiya Yevropadagi eng
katta va eng markazlashgan qirolliklardan biriga aylandi. Fransiya tarixida
aytilishicha, har bir masala majlisning har bir palatasi tomonidan alohida ko‘rib
chiqilgan. Qaror ko‘pchilik ovoz bilan qabul qilindi. Nihoyat, uch palataning
qo‘shma majlisida ma’qullandi. Va ularning har biri faqat bitta ovozga ega edi.
Bunday sharoitda imtiyozli tabaqalar (dvoryanlar, ruhoniylar) doimo ko‘pchilikni
qo‘lga kiritdilar. Ularning o‘zaro kelishib olishlari hech narsaga arzimaydi.
Fransiya dagi General shtatlar Britaniyadagi parlament kabi doimiy organ emas
edi. Ularni chaqirish chastotasi belgilanmagan. Qirol shtatlarni o‘z xohishiga ko‘ra
yig‘di. General Estatesni chaqirish ko‘pincha turli xil to‘ntarishlar va siyosiy
beqarorlik davrida sodir bo‘lgan. Munozaralar ro‘yxatisavollar va
uchrashuvlarning davomiyligi qirol tomonidan belgilandi. Urush e'lon qilish,
tinchlik o‘rnatish va boshqa muhim mavzular bo‘yicha shtatlarning fikrini bildirish
14

vakolatlarga ega bo‘lgan ishtirokchilar orasidan islohotchilar saylandi: qirol
amaldorlari faoliyatini nazorat qilish, ularni ishdan bo‘shatish va jazolash (o‘lim
jazosigacha). Ammo general shtatlarning moliyani o‘ziga bo‘ysundirishga urinishi
muvaffaqiyatli bo‘lmadi. Parijdagi qo‘zg‘olon va dehqonlar qo‘zg‘oloni
bostirilganidan so‘ng, toj islohotga oid barcha talablarni rad etdi.
Mamlakatning ayrim hududlarida (Flandriya, Provans) XIII asr oxirida.
mahalliy sinf assambleyalari shakllana boshlaydi. Avvaliga ularni kengashlar,
parlamentlar yoki oddiygina uchta mulk vakillari deb atashgan. Biroq 15-asrda
“davlatlar” atamasi ularda mustahkam o rin oldi. Bu vaqtga kelib ular deyarliʻ
barcha viloyatlarda mavjud edi. XVI asrda esa “davlatlar” atamasiga “viloyat”
so‘zi qo‘shila boshlandi. Yig‘ilishlarga dehqonlar tabaqasi kiritilmadi. Mahalliy
feodal zodagonlar tomonidan haddan tashqari ta'sirlangan ayrim mintaqaviy
davlatlarga qirollar qarshilik ko‘rsatishlari odatiy hol emas edi. Masalan,
Languedoc, Normandiya va boshqalarda General-shtatlar yirik feodallarning
vakolatlari qirolning o z kuchidan unchalik kam bo lmagan sharoitda yaratilgan.
ʻ ʻ
Yig‘ilish mahalliy hukmdorlarga qulay muvozanat edi. O‘sha paytda ularning o‘z
qo‘shinlari bo‘lgan, o‘z tangalari zarb qilingan va tojga ozgina bog‘liq edi. Biroq,
qirol hokimiyati vaqt o‘tishi bilan kuchayib bordi. Frantsuz monarxlari asta-sekin
markazlashgan vertikalni qurib, o‘z ta'sirini kuchaytirdilar. XV asrda qirollik
kuriyasi negizida qonunchilar, shuningdek, ma'naviy va dunyoviy zodagonlarning
24 ta eng oliy vakillaridan iborat Buyuk Kengash tuzildi. U har oy yig‘iladi, ammo
qarorlar maslahat xarakteriga ega edi. Xuddi shu asrda general-leytenant lavozimi
paydo bo‘ldi. Ular qirol tomonidan viloyatlar yoki bailjalar guruhlarini boshqarish
uchun oliy zodagonlar vakillari orasidan tayinlangan. Markazlashtirish shaharlarga
ham ta'sir qildi. Qirollar fuqarolarni turli huquqlarda cheklash, ilgari chiqarilgan
nizomlarni o‘zgartirish imkoniyatiga ega bo‘ldilar.
Toj ham sud tizimini birlashtirdi. Bu ruhoniylarning ta'sirini kamaytirishga
imkon berdi. Doimiy soliq undirish huquqi qirol hokimiyatini yanada
16

mustahkamladi. Karl VII aniq qo‘mondonlik zanjiri va markazlashtirilgan
rahbarlik bilan muntazam armiya tashkil qildi. Bu esa o rta asrlardagi Fransiyaningʻ
yirik feodallarga kamroq qaram bo lib qolishiga olib keldi.
ʻ
Barcha hududlarda doimiy garnizonlar va harbiy tuzilmalar paydo bo ldi.
ʻ
Ular mahalliy feodallarning har qanday itoatsizligi va nutqlarini to‘xtatishlari kerak
edi. Parij parlamentining davlat ishlariga ta'siri sezilarli darajada oshdi. Toj,
shuningdek, nomdorlar kengashini tuzdi, unda faqat mulkning eng yuqori vakillari
(dehqonlardan tashqari) o‘tirdilar. Uning roziligi bilan yangi soliqlar joriy etilishi
mumkin edi. Qirol hokimiyatining kuchayishi natijasida Fransiya dagi general
shtatlar asta-sekin o‘z ahamiyatini yo‘qotdi.
General shtatlar, Fransiya da inqilobdan oldingi monarxiya, uchta "mulk"
yoki podshohlik buyruqlarining vakillik yig‘ilishi: ruhoniylar (birinchi hokimiyat)
va zodagonlar (ikkinchi mulk) - imtiyozli ozchiliklar - va uchinchi. Aholining ko‘p
qismini ifodalagan mulk.
General shtatlarning kelib chiqishi maslahat va yordam an'analarida va 13-
asrda korporativ vakillikning rivojlanishida topilgan. Uch mulk vakillarining
birinchi milliy assambleyasi 1302 yil 10 aprelda Parijdagi Notr-Damda Filipp IV
(yarmarka) va Papa Bonifas VIII o‘rtasidagi ziddiyatni muhokama qilish uchun
yig‘ildi. Assambleya qirol tarafida qattiq turib oldi va yig‘ilishdan so‘ng
umummilliy jamoatchilik fikri o‘rganildi. 1308 yilda uchta mulk Templarlarni
bostirish masalasini ko‘rib chiqish uchun Turda yig‘ildi va ular keyingi yillarda,
xususan, 1316 yilda Lui X vafotidan keyin, qirol vorisligi va moliyaviy masalalar
kun tartibida hukmronlik qilganda, bir necha marta chaqirildi. 1320 yilda Pontoise
va Puitiersda to‘planib, ikkala holatda ham Filipp V ga qirollik g‘aznasini qo‘llab-
quvvatlash uchun subsidiya berishni rad etishdi.
Yuz yillik urush La-Mansh bo yining har ikki tomonida vakillik institutlarini
ʻ
birinchi o ringa olib chiqdi, biroq o sha vaqtga kelib mulklar frantsuz monarxiyasi
ʻ ʻ
17

KIRISH
Mavzuning dolzarblgi. Fransiyadagi General shtatlar (fransuzcha: États
Généraux) — mamlakat mulkiy vakilligining 1302-1789-yillardagi eng yuqori
maslahat muassasasi. General shtatlar oldin qirollik kengashining kengaytirilgan
yig ilishlari (shahar rahbarlari ishtirokida), shuningdek, provinsiya shtatlariga asosʻ
solgan provinsiyaviy tabaqa yig ilishlari ko rinishida bo lgan. Birinchi General
ʻ ʻ ʻ
shtatlar 1302-yilda Filipp IV va Papa Bonifatsiy VIII o rtasidagi mojaro paytida
ʻ
chaqirilgan. General shtatlar qirol hukumati tashabbusi bilan muhim paytlarda
hukumatga yordam berish uchun chaqiriladigan vakillik organi edi. Ularning
asosiy vazifasi soliqlarga ovoz berish edi. Har bir tabaqa — birinchi, ikkinchi,
uchinchi tabaqa — General shtatlarda boshqalardan alohida o tirgan va bitta
ʻ
ovozga ega bo lgan (vakillar sonidan qat i nazar). Uchinchi tabaqani shahar
ʻ ʼ
aholisining elitasi ifodalagan.
Mavzuning o‘rganilish darajasi. Ushbu mavzuda rus olimlaridan Robin
Larsen, ingliz olimlaridan esa Edgar Kisar, Endryu Latham, Llevelin Jennifer,
Philip Hamon kabi tadqiqotchilar izlanish olib borishgan.
Kurs ishining amaliy ahamiyati. Kurs ishi davomida ilgari surilgan
g‘oyalardan, uning samaradorligini ta’minlovchi yondashuv va kurs ishining
natijalaridan pedagogik fanlardan ma’ruzalarni tayyorlash, o‘quv qo‘llanmalar
yaratish, shuningdek, uslubiy tavsiyalar yaratish, ish tajribalarini ommalashtirishda
samarali foydalanishga xizmat qiladi.
3

1.2. General shtatlarning tashkil topishiga zamin yaratgan omillar.
Filipp IV 1328 yilda vafot etadi. Ingliz qiroli Eduard III Filipp IV ning qizidan
nabirasi sifatida Fransiya taxtiga о‘z da’vosini e’lon qilishi urush chiqishiga
bahona bо‘ldi. Fransiyada esa Xlodvig davridan qolgan yer-mulkni tojni erkak
merosxо‘rga qoldirish mumkinligi haqidagi qonunni rо‘kach qilishib, “Sali
haqiqati” ga asoslanib, Eduard III ning talabini rad etishadi.
Urushning bosh sababi esa shimoliy Flandriya uchun talashish edi. Urush 1337
yili inglizlarning shimoldagi qator muvaffaqiyatlari bilan boshlanadi. Ular 1340
yili Fransiya sohillaridagi Sleys dengiz jangida g‘olib chiqadilar. Dengizda
qozonilgan bu g‘alaba ingliz flotini dengizda hukmron qilib qо‘ydi.
Inglizlar bilan fransuzlar о‘rtasidagi quruqlikdagi jang Pikardiyadagi Kresi
yonidagi 1346 yil gi jang edi, bu jangda fransuz qо‘shinlari talafot kо‘rib, Eduard
III boshchiligidagi ingliz qо‘shinlari tо‘la g‘alabaga erishdilar, bu jang о‘rta
asrlardagi eng mashhur janglardan biri edi. Fransuzlarning yengilishining asosiy
sababi, fransuz ritsarlarining umumiy safda turib jang qilishga qobiliyatsizligi edi.
Ingliz qо‘shinlari orasida ajoyib о‘q-yoy otuvchilarning borligi ularning qо‘lini
balandga olib keldi. Bu g‘alabalardan sо‘ng inglizlar 1347 yili Angliyadan jun
keltiriladigan muhim port bо‘lgan Kaleni egallashadi 4
.
Janubi-g‘arbda inglizlar Gnen va Gaskonni egallab, noiblikka Eduard III ning
“qora shahzoda” nomini olgan, ritsarlik jasoratligi bilan dong qozongan о‘g‘li
Eduard tayinlangan. Qora rangli sovut kiygan shahzoda Bordoda joylashib,
Fransiyaning markaziy viloyatlariga talonchilik bosqinlari uyushtirgan. Navbatdagi
bosqindan qaytayotganda 1356-yili uning qо‘shini Puatye yaqinida son jihatdan
ustun fransuzlarga duch keladi.
Bu jangda fransuz feodallari, ritsarlari asir qilib olindi. Bu jangda umumiy
yо‘qotishlar 5-6 ming kishini tashkil qilib, ularning yarmini ritsarlar tashkil qilgan.
4
Andryu Latham (2019 yil aprel). "O'rta asr geopolitikasi: Papa Boniface VIII va Frantsiya qiroli Filipp IV
o'rtasidagi ziddiyat". 12-b.
9

MUNDARIJA
KIRISH
ASOSIY QISM
I BOB. Fransiyada boshqaruv tizimi
1.1. Fransiyada shu davrdagi siyosiy sharoit.
1.2. General shtatlarning tashkil topishiga zamin yaratgan omillar.
II BOB. General shtatlarning tashkil topishi
2.1. General shtatlarning tashkiliy tuzilmasi
2.2. General shtatlar va qirol orasidagi munosabatlar
XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
2

I BOB. Fransiyada boshqaruv tizimi
1.1. Fransiyada shu davrdagi siyosiy sharoit.
Verden sulhiga kо‘ra, 843-yilda franklar davlati uch qismga bо‘linib ketdi.
G‘arbiy “ Fransiya ” , О‘rta “ Fransiya ” va Sharqiy “ Fransiya ” ga bо‘lindi.
Keyinchalik ulardan faqatgina g‘arbiy qismi о‘zining eski “ Fransiya ” nomini
saqlab qoldi.Uning hududi Shel d a daryosi sohillaridan to Rona daryosi
sohillarigacha bо‘lgan.Bu yerda to 987-yilgacha Karl Buyukning avlodlari
hukmronlik qildilar, keyinchalik ularning hokimiyati yer egalari tomonidan
zaiflashtirilib yuborildi. Mana shu yer egalari orasidan yangi fransuz sulola si
Kapetinglar sulola si kelib chiqib, ular 987-1328 yillarda Fransiyani idora qildilar 1
.
Yangi sulola hokimiyatga kelgan dastlabki yillarda ancha zaif edi.Chunki kapetni
saylashga rozilik bergan fransuz feodallari о‘zlari uchun turli xil imtiyozlar talab
qilar edilar.
XI, XII va XIII asrlarning ikkinchi yarmida Fransiyada ishlab chiqaruvchi
kuchlar tez rivojlangandi. Dehqonchilik ancha о‘sdi. Bog‘dorchilik, polizchilik,
uzumchilik sohasida yutuqlarga erishildi.
Q i rol domeni hudud i Fransiyadagi ikkita daryo ya’ni Sena bilan Luara
daryosining о‘rta oqimi bо‘ylaridagi yerlarni о‘z ichiga olgan edi. Qirol domenini
xalqa qilib о‘rab olingan yirik feodal knyazliklar tashkil qilar edi, ya’ni; shimolda-
Flandriya grafligi, Normandiya gersogligi, Bretan gersogligi; g‘arbda-Anji grafligi
va Akvitaniya gersogligi; janubda-Overn grafligi, Tuluza grafligi; sharqda -
Shampan grafligi va Burgundiya gersogligi bor edi.
Qirol hokimiyatining kuchayishi Lyudovik VI Semiz (1108—1137) davrida
katta ishlar qilindi. U о‘ttiz yillik hukmronlik davrini о‘z domenidagi baronlarga
qarshi kurash bilan о‘tkazib, ularni о‘ziga bо‘ysundirdi.Masalan, u talonchilik qilib
yurgan ritsarlardan biri Tomas de Marlni juda qattiq jazolab, uning qasrini vayron
1
Kiser, Edgar; Aprel Linton (2002 yil dekabr). "Tarixning ilgaklari: erta zamonaviy Frantsiyada davlatchilik va
qo'zg'olon 67 (6): 889–910-b.
4

kengashidan yoki kuriya regisidan kelib chiqqan. Ispaniya qirolliklarining
Korteslari, Muqaddas Rim Imperiyasining parhezlari va Bogemiya, Vengriya,
Polsha va Skandinaviya mamlakatlaridagi parhezlar qirollik kengashlari sifatida
paydo bo‘lgan va ularning barchasi turli darajada qirollikning asosiy mulklarini
ifodalagan. Ular odatda oldingi german yig‘ilishlaridan o‘sgan deb aytishadi.
Ularning kelib chiqishi qanday bo‘lishidan qat'iy nazar, ular turli mamlakatlarda va
16-asrga kelib butunlay boshqacha yo‘nalishlarda rivojlangan. Angliya parlamenti,
Fransiya general shtatlari va Niderlandiyaning Birlashgan provinsiyalari general
shtatlari o‘rtasida o‘xshashlik juda kam yoki umuman yo‘q edi. Estates
Generalining samarali vakolatlari ham vaqt o‘tishi bilan o‘zgarib turardi. 14-asrda
ular juda ko‘p edi. Qirol nazariy jihatdan umumiy soliq undira olmadi. Hatto tojga
tegishli bo‘lgan viloyatlarda ham, u faqat aholi ustidan yuqori adolatni saqlab
qolgan joylarda undirishi mumkin edi, lekin yuqori adolatga ega bo‘lgan
lordlarning fuqarolaridan emas. Imtiyozli shaharlar odatda o‘zlariga soliq solish
huquqiga ega edilar. Umumiy soliqlarni yig‘ish uchun qirol oddiy va cherkov
lordlari va shaharlarning roziligini talab qildi. Bu, ushbu subsidiyalarni faqat
vaqtincha va juda qisqa muddatlarga bergan General shtatlar ruxsatiga muhtoj edi 7
.
Natijada, ular tez-tez chaqirilardi va ularning toj ustidan hokimiyati sezilarli bo‘ldi.
Butun toj hududida undiriladigan ba zi qirollik soliqlari doimiy bo lib,ʼ ʻ
mulklar ovozidan mustaqil bo lib qoldi. Bu natija ko‘p sabablardan kelib chiqdi,
ʻ
xususan, toj "feodal yordami"ning tabiatini o‘zgartirishga va o‘zgartirishga harakat
qildi, bunda xo‘jayin feodal yordamini talab qilishi mumkin bo‘lgan hollarda o‘z
vakolatlari asosida umumiy soliq undirdi. uning vassallaridan. Masalan, toj shu
tariqa yigirma yil davomida Fransiya qiroli Ioann II ning to‘lovini to‘lash uchun
zarur bo‘lgan soliqlarni ko‘tardi, garchi bu davrda assambleya bir necha marta
yig‘ilgan bo‘lsa-da, General shtatlar ovozisiz. Odat bu tendentsiyani cheklab
qo‘ydi. 15-asrning ikkinchi yarmida asosiy soliqlar, dumlar, yordamchilar va
gabellar toj manfaati uchun doimiy bo‘lib qoldi. Ba'zi hollarda, 1437- yilda
7
Llevelin, Jennifer; Tompsontitle, Stiv (2012-11-19). "General mulk". Alfa tarixi: Frantsiya inqilobi. 78-b.
20

uchun umumiy shtatlar chaqirildi. Podshoh ba'zan maslahatlashar, turli qonun
loyihalari bo‘yicha majlisning pozitsiyasini bilib oldi. Biroq, Bosh shtatlarning
qarorlari majburiy emas va maslahat xarakteriga ega edi. Uchrashuvlarni
chaqirishning eng keng tarqalgan sababi tojning pulga shoshilinch ehtiyoji edi.
Frantsuz qirollari ko‘pincha mulklarga moliyaviy yordam so‘rab murojaat qilishdi.
Yig‘ilishlarda o‘sha paytda faqat bir yilga joriy qilingan navbatdagi soliqlar
muhokama qilindi. Faqat 1439 yilda qirol Charlz VII doimiy to‘lov - qirollik
talislarini undirish huquqini oldi. Biroq, agar gap qo‘shimcha soliqlar haqida ketsa,
yana General shtatlarni yig‘ish kerak edi. Shtat generallari tez-tez qirollarga
shikoyat, norozilik va iltimoslar bilan murojaat qilishardi. Ularda turli takliflar
berish, qirol amaldorlari va ma’muriyatning harakatlarini tanqid qilish odat tusiga
kirgan. Ammo general shtatlarning so‘rovlari va qirol so‘ragan moliyalashtirish
bo‘yicha ularning ovoz berish natijalari o‘rtasida to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘liqlik
bo‘lganligi sababli, ikkinchisi ko‘pincha ularga rozi bo‘lgan.Umumiy assambleya
qirol hokimiyatining odatiy quroli emas edi, garchi bu uning mamlakatdagi
mavqeini mustahkamlashga va o‘zini mustahkamlashga yordam bergan bo‘lsa-da.
Ko‘pincha davlatlarunga kerakli qarorlarni qabul qilishni istamay, tojga qarshi
chiqdi. Sinf yig‘ilishi xarakter ko‘rsatganida, monarxlar uzoq vaqt davomida o‘z
chaqiruvlarini to‘xtatdilar. Masalan, 1468-1560 yillar uchun. shtatlar faqat bir
marta, 1484 yilda yig‘ilgan. Roy alti deyarli har doim Bosh shtatlardan to g riʻ ʻ
qaror qabul qilishga intilgan. Ammo bu majlis har doim shohlarga so‘zsiz
bo‘ysungan degani emas. Qirollik va shtatlar o‘rtasidagi eng jiddiy ziddiyat 1357
yilga to‘g‘ri keladi. Bu Parijdagi shahar qo‘zg‘oloni paytida, qirol Iogann inglizlar
asirida bo‘lganida sodir bo‘ldi.
General shtatlarning ishida asosan shaharliklar vakillari qatnashgan. Ular
“Buyuk mart farmoni” deb nomlangan islohotlar dasturini ishlab chiqdilar.
Hokimiyatga ajratilgan mablag‘evaziga ular soliq yig‘ish va mablag‘larning
sarflanishini podshohning ruxsatisiz bu masalalarni yiliga uch marta muhokama
qilishi kerak bo‘lgan majlis nazorat qilib borishini talab qildilar. Favqulodda
15

yordamchilar masalasida bo‘lgani kabi, General shtatlarning rasmiy roziligi bor
edi. Yuz yillik urushning tanqidiy davrlari katta qurbonliklar evaziga bo‘lsa-da,
General Estatesga yordam berdi. Qirol Ioann II hukmronligi davrida, 1355-yildan
1358 -yilgacha General shtatlar nafaqat ovoz berishni, balki o‘zlarining
komissarlari orqali soliqlarni boshqarish va yurisdiktsiyani ham nazorat qilgan.
Charlz VII hukmronligining birinchi yarmida ular deyarli har yili chaqirilib, toj
uchun subsidiyalar uchun ovoz berishgan. Ammo kurash tugagach, ular
hamyonning kuchidan voz kechdilar.
1484 yildagi mulklarda, Lyudovik XI vafotidan so‘ng, Orlean gertsogi
Charlz VIII ozchilik davrida regentlikni olishga harakat qildi. Estates Charlzning
singlisi Enn de Boju tomoniga chiqdi va rad etdi.
Uch orden deputatlari soliqqa tortishni vaqti-vaqti bilan sanksiya qilish
huquqini qayta tiklash umidida o‘z sa'y-harakatlarini birlashtirdilar. Ular dumni
faqat ikki yil davomida ovoz berishdi, shu bilan birga uni Charlz VII
hukmronligining oxirida erishilgan miqdorga kamaytirishdi. Ular tojdan ikki yil
tugashidan oldin ularni yana chaqirishlarini talab qilishdi va va'da qilishdi. Ammo
bu va'da bajarilmadi va 1560 yilga qadar General shtatlar boshqa chaqirilmadi.[8]
Bu 76 yillik muvaqqat davrda ketma-ket qirollar turli vositalar yordamida
markazlashgan davlat rolini kengaytirdilar. 16-asrning o‘rtalarida davlat
amaldorlari (mansabdor shaxslar) o‘zlarining to‘rtinchi tartibini shakllantirish
variantini o‘rgandilar, ammo ularning urinishlari hech qanday natija bermadi,
asosan ularning ko‘pchiligi uchun zodagon bo‘lish jozibadorligi tufayli. General
shtatlar 16-asrning ikkinchi yarmida pul tanqisligi, janjallar va din urushlari tufayli
qayta tiklandi. 1560 yilda Orleanda, 1561 yilda Pontua va 1576 va 1588 yillarda
Bloisda mulklar bo‘lar edi. 1588 yilgilar Genri III tomonidan davlat to‘ntarishi
bilan yakunlandi va Liga chaqirgan shtatlar o‘tirdi. 1593 yilda Parijda va uning
asosiy maqsadi katolik qirolini saylash bo‘lgan muvaffaqiyatga erisha olmadi.
General shtatlar 1614 yilda Parijda Genrix IV vafotidan keyin yuzaga kelgan
21

islohotchilarning talabiga ko‘ra, eng xilma-xil mavzularni ko‘rib chiquvchi
ordonnances de reforme (islohot qarorlari) edi. Biroq, ular ko‘pincha yaxshi
kuzatilmagan. Bu turning oxirgisi 1629 yilgi buyuk ordonnatsiya (Michau kodeksi)
bo‘lib, 1614 yilgi ko‘rsatmalarga muvofiq va ularga ergashgan taniqli shaxslarning
turli yig‘ilishlari kuzatuvlari asosida tuzilgan.
General shtatlarning o‘ziga xos kuchi tan olingan, ammo uni tez-tez ishlatib
bo‘lmaydigan turdagi edi. Bu, asosan, tashkil etuvchi kuch edi. Fransiya ning
qadimiy ommaviy huquqida "shohlikning asosiy qonunlari" (lois fondamentales du
royaume) deb ataladigan bir qancha qoidalar mavjud bo‘lsa-da, ularning aksariyati
sof odat bo‘lgan. Ulardan asosiysi tojning vorisligini belgilovchi qoidalar va
tojning domenini begonalashtirishni taqiqlovchi qoidalar edi. Podshoh, garchi
uning qudrati eng yuqori bo‘lsa ham, ularni bekor qila olmadi, o‘zgartira olmadi
yoki buzolmadi. Ammo u buni General shtatlar roziligi bilan qilishi mumkinligi
tan olingan. Mulk ma'lum bir holatda qirolga asosiy qonundan voz kechishi
mumkin edi; ular hatto qirol bilan kelishgan holda yangi asosiy qonunlar ham
ishlab chiqishlari mumkin edi. 1576 va 1588 yillardagi Blois mulklari bu borada
to‘liq ishonarli pretsedentlarni taklif qiladi. Hugh Capet nasli yo‘q bo‘lib ketgan
taqdirda, yangi qirolni saylash general-shtatlarning vazifasi bo‘lishi umume'tirof
etilgan edi.
1614-yilgi General shtatlar bir yarim asrdan ko‘proq vaqt davomida oxirgi
ekanligini isbotladi. Haqiqatan ham Louis XIIIning ko‘pchiligida yangi chaqiriq
bo‘lib o‘tishi e'lon qilindi va hatto saylovlar munosabati bilan xatlar ham
chiqarildi, ammo bu hech qanday natija bermadi. Mutlaq monarxiya asta-sekin
aniq o‘rnatildi va General shtatlar instituti bilan mos kelmaydigan ko‘rinadi. Biroq,
liberal fikrlar, Lui XIV dan keyin frantsuz taxtiga o‘tirilishini hisobga olib,
hukumatning yangi rejasini tayyorlayotgan gertsog de Burgogne atrofidagilar
institutni qayta tiklash haqida o‘ylashdi. Bu Sen-Simon va Fenelonning
loyihalarida aks ettirilgan, ammo ikkinchisi saylanmagan taniqli shaxslar
27

berilmasligini bilishmaydi. , va soliq to‘lovchilar vakillarining roziligi so‘ralishi
kerak.
25

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Kiser, Edgar; Aprel Linton (2002 yil dekabr). "Tarixning ilgaklari: erta
zamonaviy Frantsiyada davlatchilik va qo‘zg‘olon 67 (6): 889–910.
2. Endryu Latham (2019 yil aprel). "O‘rta asr geopolitikasi: Papa Boniface
VIII va Frantsiya qiroli Filipp IV o‘rtasidagi ziddiyat". Medievalists.net.
3. Robin, Larsen va Levin. Uyg‘onish davridagi ayollar entsiklopediyasi:
Italiya, Frantsiya va Angliya. 42.
4. Llevelin, Jennifer; Tompsontitle, Stiv (2012-11-19). "General mulk". Alfa
tarixi: Frantsiya inqilobi. 2021-04-26.
5. Philippe Hamon (2009), Les Renaissances 1453-1559, Parij: Belin, p. 152
INTERNET SAYTLARI
1. www.britannica.com
2. www . worldhistory . com
3. www . history . org
4. www . ukarchive . com
5. www . wikipedia . com
6. www.googlescholar.com
31

ilib, о‘zini turmaga tashlatdi. Bundan tashqari senyorlar Montleri, Pyunzalarning
qasrlarini qirol domeniga qо‘shib olindi.
Lyudovik VI ning vorisi Lyudovik VII (1137—1180) ancha keng siyosat
yurgizdi U ikkin chi salib yurishida ham ishtirok etgan edi. U о‘z domenini
kengaytirib, Burj va Sans shaharlarini qо‘shib oladi.
Lyudovik VII davrida qirol sulolaviy nikoh yо‘li bilan janubi-g‘arbdagi juda
katta gersoglikni — Akvitaniyani qо‘lga kiritdi. Ammo, tez orada qirol Eleonora
Akvitanskaya bilan turmushi buziladi. A n ji grafi Genrix II ning qо‘lida Men va
Normandiya ham bor edi 2
. Lyudovik VII ning q о‘ yib yuborgan xotiniga Genrix II
uylanadi va u 1154-yilda Angliya qiroli deb e’lon qilinadi, shundan sо‘ng Fransiya
hududidagi Anju, Men, Normandiya va Akvitaniyalar Angliya qiroli tarkibiga
о‘tadilar, Genrix II Plantagenet Kapetinglarning xavfli raqibiga aylanadi. Fransuz
mulkiga ega bо‘lgan Plantagenetlar Fransiya qirolning vassallari hisoblanar edi.
XII asrning II-yarmidan boshlab Kapetinglarning shimoliy Fransiya hududlari
uchun plantagenetlarga qarshi kurashi kuchaydi.
Bu kurash ayniqsa, Lyudovik VII ning о‘g‘li Filipp II Avgust (1180—1223)
davrida о‘zining yuqori nuqtasiga chiqdi. Filipp II о‘z hukmronligi davrining
boshlaridayoq shimoldagi Pikardiya va Verm a nduani qi rol lik domeniga qо‘shib
oldi. U Fransiyaning asosiy raqibi ingliz qiroliga qarshi kurashni boshlaydi. XIII
asr boshlarida Filipp II mulklarining kо‘pchiligini; Normandiya, Anju, Men,
Turen, Puatuning bir qismini 1204-1214 yillarda Plantagenetlardan tortib oldi.
Filipp II davrida qirol domeniga kо‘plab yerlar qо‘shib olinishi munosabati
bilan muhim ma’muriy islohot о‘tkazildi. Qirollikka qarashli yerlar balyaj deb
ataluvchi okruglarga bо‘linib, ularga qirollik gubernatorlari-balyalar boshliq qilib
qо‘yildi. Balyalar vakolatiga sud, soliqlar yig‘ish, lashkarlar tо‘plash edi.Ular vaqt-
vaqti bilan qirolga yozma hisobot berib turardilar. Filipp II davrida jami bо‘lib
20ta balyaj tashkil qilingan edi.
2
Kiser, Edgar; Aprel Linton (2002 yil dekabr). "Tarixning ilgaklari: erta zamonaviy Frantsiyada davlatchilik va
qo'zg'olon 67 (6): 889–910-b.
5

yig‘ilishidan boshlashni afzal ko‘rar edi. Ammo Sent-Simon regent Orlean
foydasiga baland bo‘lgan bo‘lsa-da, Lui XIVning o‘limi Estatesning chaqiruvini
ko‘rmadi. Fransiya da Qadimgi rejim ostida General shtatlar (frantsuzcha: États
généraux yoki Bosh shtatlar fransuz sub yektlarining turli sinflari (yokiʼ
mulklari)ning qonun chiqaruvchi va maslahat yig ilishi bo lgan. Unda qirol
ʻ ʻ
tomonidan chaqirilgan va ishdan bo shatiladigan uchta mulkning (ruhoniylar,
ʻ
zodagonlar va oddiy aholi) har biri uchun alohida majlis bo lgan
ʻ 10
. U o‘ziga xos
haqiqiy kuchga ega emas edi, chunki Angliya parlamentidan farqli o‘laroq, qirollik
soliqlari yoki qonunchiligini tasdiqlash talab etilmagan. U, birinchi navbatda, turli
mulklardan petitsiyalarni taqdim etish va moliya siyosati bo‘yicha maslahat berish
orqali qirolning maslahat organi bo‘lib xizmat qilgan.
General shtatlar birinchi marta 1302 va 1303 yillarda qirol Filipp IV ning
papalik bilan ziddiyatiga bog‘liq holda uchrashgan. Ular vaqti-vaqti bilan 1614
yilgacha va faqat bir marta, 1789 yilda uchrashishdi, ammo Fransiya inqilobidan
keyin ham butunlay ajralishmadi. General shtatlar apellyatsiya sudlari sifatida
boshlangan, ammo keyinchalik qonun chiqaruvchi rolni talab qilish uchun
qonunlarni nashr etish to‘g‘risida qaror qabul qilish uchun o‘z vakolatlaridan
foydalangan parlementlardan (eng kuchlisi Parij parlamenti edi) ajralib turardi.
General shtatlar Gollandiyaning General Shtatlari, Angliya Parlamenti,
Shotlandiya Parlamenti Estates, Polsha-Litva Seymi, Portugaliya Korteslari kabi
odatda Estates deb nomlanuvchi boshqa Evropa siyosatidagi institutlar bilan
o‘xshashliklarga ega edi. yoki Ispaniya, Muqaddas Rim imperiyasining
Imperatorlik parhezi (Reyxstag), “Yerlar”ning dietalari (nem. Landtage), Vengriya
Parlamenti Publicum va Shvetsiya Riksdag mulklari. Biroq, ushbu institutlarning
ba'zilaridan farqli o‘laroq, Fransiya ning General shtatlar faqat qirol tomonidan
tartibsiz vaqt oralig‘ida chaqirilgan va hech qachon doimiy qonun chiqaruvchi
organga aylanmagan. Estates Generalining birinchi milliy yig‘ilishi 1302 yilda
10
Philippe Hamon (2009), Les Renaissances 1453-1559, Parij: Belin, 152-b.
28

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA
INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI
IJTIMOIY-IQTISODIY FANLAR
FAKULTETI
JAHON TARIXI FANIDAN
KURS ISHI
Mavzu: Fransiyada General shtatlarning paydo
bo‘lishi
Bajardi: Rajapboyeva Dilnoza
Ilmiy rahbar: Karimov Yashin
2024-yil
1

kichkina Burj shahri bir necha yilgacha Karl VII ning poytaxti b о ‘lib qoldi.
Karl VII ni “ Burjning qiroli ” deb masxara qilardilar.
О‘z manfaatlarini kо‘zlagan Burgundiya, Bretan gersogliklari inglizlar
tomoniga о‘tib ketgan bir paytda, oddiy xalq kо‘tarilib bosqinchilarga qarshi
partizanlik urushi boshlanadi.
Xudda mana shunday Fransiya uchun hayot-mamot davrida tarix sahnasiga
Janna d Ark chiqadi. Janna d Ark 1412 yili Shampan va Lotaringiya chegarasidagi
Domremi qishlog‘ida Jon Dorn degan dehqon oilasida tug‘ilgan.
1429-yilning yanvarь oyida Janna amakisi Dyuran Laksar bilan uydan qochib
chiqib, inglizlarga qarshi kurashayotgan fransuz armiyasiga kelib qо‘shiladilar. Bu
yerda Janna uni taxt vorisi Karl huzuriga kuzatib qoyishlarini sо‘raydi va faqatgina
u Fransiyani ozod qilib, qirolga toj kiydira olishini aytadi 5
.
1429 yilning martida Karl VII ning qasrlaridan birida uni qirol qabul qiladi. U
ritsarlik qurol-aslahasini taqib, otda qо‘shinni aylanib chiqib, Orlean yonida urush
harakatlarini boshlashga da’vat etadi. Janna fransuz qо‘shini ichida intizomni
kо‘tarishga chaqirdi va dushman bilan kurashda о‘zi katta pahlavonlik kо‘rsatdi.
Orlean 1429 yilning 5 mayida ozod qilindi va Jannani «Orlean qizi» deb atashdi.
Janna Karlga Reyms shahrida toj kiyish marosimini о‘tkazishga maslahat
berdi. Karl VII ning toj kiyish marosimi muvaffaqiyatli о‘tdi. Sо‘ngra, Janna urush
harakatlarini tezlatish va Parij tomonga yurish qilishni qattiq turib qirolga taklif
etdi. Ritsarlarcha kiyingan Jannaning harbiy bо‘linmasi Orleanga yо‘l oladi.
Yepiskop Kashon boshchiligidagi sud Jannani afsungarlikda ayblaydi. Karl
VII Jannani о‘limdan qutqazishni xayoliga ham keltirmaydi. Tribunal tomonidan
dahriylikda ayblangan Janna d Ark 1431 yilning 30 mayida Ruan shahri markaziy
maydonida gulxanda yoqib yuboriladi. Inglizlar Jannani inkvizitsiya yordamida
о‘ldirishdi, lekin uning g‘oyasini yо‘q qila olmadilar. Janna yoqilgan joyda
о‘rnatilgan oq but bugunga qadar ham mavjud.
5
Robin, Larsen va Levin. Uyg'onish davridagi ayollar entsiklopediyasi: Italiya, Frantsiya va Angliya. 42-b.
13

XIV asrning oxiri — XV asrning boshlari Fransiyada yangi siyosiy inqiroz
zamoni bо‘ldi. Karl V ning о‘g‘li Karl VI (1380—1422) 12 yoshida qirol bо‘ldi.
90-yillarning boshlarida u ruhiy kasallikka chalinib qoladi va saroy ayonlari
qо‘lida qurolga aylanadi. Mamlakatni zodagonlarning ikki guruhi navbat bilan
boshqargan.
Ulardan birini qirolning amakisi, Burgundiya gersogi boshqarsa, ikkinchisiga
Karlning ukasi-Orlean gersogi va graf Armanyak yetakchilik qilganlar.
Butun Fransiya bir-biriga raqib guruhlarga bо‘linib ketdi. Burgundiya gersogi
partiyasiga qarshi 1411yildan boshlab, Orleanskiyning qaynotasi graf Armanyak
boshchiligida kurash boradi. Har ikkala tо‘da navbati bilan hokimiyat tepasiga
chiqib olib, davlat mablag‘larini talon-taroj qildi, qirollikka qarashli mulklarni
bosib oldi, shaharlarni taladi.
Burgundlar va armanyaklar kurashi avj olgan bir paytda ingliz qiroli Genrix V
30 ming kishilik qо‘shin bilan Fransiyaning shimoliga kelib tushadi. Fransuzlarda
100 ming kishilik qо‘shin bor edi-yu, lekin ularning harbiy mahorati g‘oyat past
edi. 1415 yil kuzida Azenkurga yaqinidagi jangda, fransuzlar qattiq mag‘lubiyatga
uchradilar.
Gersog Orleanskiy inglizlarga asir tushadi. Inglizlar Parijga yaqinlashib borib,
gersog Burgundskiy k о ‘magida qirol Karl VI hukumatini juda tahqirli sulh
shartlarini qabul qilishga majbur etdilar. 1420 yilgi Trua shartnomasiga k о ‘ra,
Angliya bilan Fransiya umumiy qirol q о ‘l ostida bitta qirollikka birlashdilar. Karl
VI ning qizi malika Yekaterinaga uylangan Genrix V har ikkala mamlakatning
qiroli b о ‘lishi kerak edi.
1422 yil avgust oyining oxirida Genrix V 36 yoshida t о ‘satdan vafot etadi, shu
yilping oktabrida keksa qirol Karl VI vafot etadi. Ingliz-fransuz qirolligi tarafdori
b о ‘lgan Burgundiya t о ‘dasi Genrix V ning 10 oylik о ‘g‘li Genrix VI ni Angliya va
Fransiyaning qiroli deb e’lon qildi. Armanyaklariing «milliy» fransuz t о ‘dasi dofin
Karlni Karl VII nomi bilan qirol deb e’lon qildi. Luara daryosining janubida
12

boshqa qirollik majlislarida har bir buyruq o‘z javoblarini yoki kuzatishlarini shu
maqsadda saylangan notiqning og‘zi bilan e'lon qildi. Ammo deyarli barcha
foydali ishlar bo‘limlarda amalga oshirildi, ular orasida har bir buyruqning
o‘rinbosarlari bo‘lingan. 1484 yildagi mulklarda ular o‘sha paytda mavjud bo‘lgan
olti generalitga mos keladigan oltita millat yoki bo‘limga bo‘lingan. Keyinchalik
bir xil hokimiyatga mansub deputatlar maslahat va ovoz berish uchun guruh yoki
byuro tuzdilar. Biroq, ayrim masalalar to‘liq yig‘ilishda muhokama qilindi va qaror
qabul qilindi; ba'zan, shuningdek, mulklar har bir buyurtma uchun teng miqdorda
komissarlarni tayinladilar. Ammo qadimgi Estates General-da hech qachon shaxsiy
ovoz berish bo‘lmagan. Uchta buyruqning har biri uchun vakili bo‘lgan birlik
garov yoki sénéchausse bo‘lib, har bir garov bitta ovozga ega bo‘lib, bu ovoz
qanday tarzda berilishini garov deputatlarining ko‘pchiligi hal qiladi.
Ovoz berish hukumatlar tomonidan amalga oshirilgan, har bir hukumat bir
ovozga ega edi, ammo hukumatni tashkil etuvchi ko‘pchilik garovlar uni qanday
berish kerakligini hal qilishgan.
General shtatlar ular maslahat berganida, nazariy jihatdan faqat maslahatchi
fakultetga ega edi. Ular subsidiyalar berish huquqiga ega edilar, bu ularning
chaqirilishining asosiy va oddiy sababi edi. Ammo doimiy soliq o‘rnatilgach, bu
qirolning roziligi bo‘lgan edi. esa mulklar yangi soliqqa tortishni o‘rnatish uchun
ularning roziligi zarurligini yana bir bor da'vo qilishdi va umuman olganda, faktlar
o‘sha paytda bu fikrni qo‘llab-quvvatlaganga o‘xshaydi. Biroq, 17-asrda bu
tamoyil qirolning o‘z hokimiyatiga soliq to‘lashi mumkinligi e'tirof etildi. Shunday
qilib, 17-asrning 2-yarmida, esa jon boshiga to g ridan-to g ri soliqlar va dixièmeʻ ʻ ʻ ʻ
yoki vingtième hamda ko plab bilvosita soliqlar o rnatildi. Ularni yaratuvchi
ʻ ʻ
qonun uchun cours des assistentlar va parlamentlar tomonidan ro‘yxatga olinishi
kifoya edi. Faqat 1787 yilda Parij parlamenti yangi soliqlarni, yer solig‘i va shtamp
yig‘imlarini (subvention territoriale va impôt du tembre) ro‘yxatdan o‘tkaza
olmasligini e'lon qildi, chunki ular mamlakat tomonidan taqdim etilishi yoki
24

Fransiyada General shtatlarning tashkil topishi mavzusida tayyor kurs ishi

Купить