Grafik muharrirda sohani belgilash uskunalari qo'llash mavzusini o'qitishda innavatsion texnologiyalardan foydalanish - Informatika va AT - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	12000UZS
Hajmi	822.3KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	14 Dekabr 2024
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Informatika va AT

Sotuvchi

Bahrom

Ro'yxatga olish sanasi 05 Dekabr 2024

144 Sotish

Grafik muharrirda sohani belgilash uskunalari qo'llash mavzusini o'qitishda innavatsion texnologiyalardan foydalanish

Sotib olish

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR
VAZIRLIGI
__UNIVERSITETI
Ro’yxatga olindi №__________ Ro’yxatga olindi №__________
“_____” ____________20 y. “_____” ____________20 y.
“___________________________ “ KAFEDRASI
“_____________________________ “ FANIDAN
KURS ISHI
Mavzu:________________
Bajardi:_________________________________
Tekshirdi:_______________________________
______________ - 20___
1

Mavzu: Grafik muharrirda sohani belgilash uskunalari qo'llash mavzusini
o'qitishda innavatsion texnologiyalardan foydalanish
Mundarija
Kirish ............................................................................................................................................................ 2
I BOB.Grafik muharrirda sohani belgilash uskunalari qo'llash mavzusini o'qitishning nazariy asoslari ........ 4
1.1. O’quvchilarda keng tarqalgan grafik muharrirlar va ularning xususiyatlari haqida tushunchalar hosil
qilish ............................................................................................................................................................ 4
1.2.O'qitishda qo'llaniladigan innovatsion texnologiyalar ........................................................................... 7
II BOB Grafik muharrirda sohani belgilash uskunalari qo'llash mavzusini o'qitish metodikasi ................... 14
2.1.Adobe Photoshop grafik muharrirda sohani belgilash va ajratib olish usullarini o’qitishda innovatsion
usullardan foydalanish ............................................................................................................................... 14
2.2.Grafik muharrirda sohani belgilash uskunalari qo'llash mavzusini o’rgatishda o‘yinli texnologiyalardan
foydalanish ................................................................................................................................................ 22
Xulosa ........................................................................................................................................................ 29
Foydalanilgan adabiyotlar. ......................................................................................................................... 30
Internet saytlar .......................................................................................................................................... 31
Kirish
Mavzuning dorzabligi: Axborot texnologiyalar jamiyat axborot resurslaridan
oqilona foydalanishning eng muhim usullaridan biri bo‘lib, hozirgi kunda u bir
nechta bosqichlarni bosib o‘tdi. Bu bosqichlarning almashinuvi ilmiy texnikaviy
taraqqiyotning rivojlanishi, ma'lumotlarni qaytaishlashning yangi texnik vositalari
paydo bo‘lishi bilan belgilanadi. Insonning bilimdarajasi ham ma'lum davr ichida
shaxs tomonidan o‘zlashtirilgan axborotlarning ko‘p yoki ozligi bilan belgilanadi.
2

Shuning uchun ham yangi axborot texnologiyalardan unumli foydalanish bugungi
kunning talabiga aylanmoqda. Jumladan, ta'lim tizimida sezilarli o‘zgarishlar ro‘y
bermoqda ya'ni, ta'lim tizimida bugungi kunda Masofadan o‘qitish uslubi
qo‘llanilmoqda. Masofadan o‘qitish uslubi bu sirtqi ishning yangi bir usulidir.
Masofadan o‘qitish bu mustaqil ish demakdir. Mustaqil ish har bir
insonning mustaqil fikrlash, holatini baholash, xulosa va bashorat qilish
qobilyatlarini rivojlantiradi. Bugungi kunda insoniyatni huquqiy ongini o‘stirishda,
qonun ustivorligini oshirishda, qonunlarni amaliyotda qo‘llanishi, har bir fuqaro
o‘zini - huquqini bila olishida, qonunchilikni ya'ni qonun, qaror va farmonlarni
xalqimizga, oddiy fuqarolarimizga keng yoritib berishda masofadan o‘qitishning
yangi texnologiyalaridan foydalanish uchun qulay sharoit yaratmoqda. Yurtimizda
qabul qilinayotgan va hayotga tatbiq etilayotgan har bir qonunlarni xalqimiz
ongiga singdirib borishda, tinglovchilarga ta'lim berishda masofadan o‘qitish,
videokonferensiyalardan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Tan olish kerakki,
hozirgi vaqtda yoshlarning kitob o‘qishga bo‘lgan qiziqishi tobora
susaymoqda. Yoshlarni hozirda kompyuter va u bilan bog‘liq bo‘lgan masalalar
ko‘proq o‘ziga jalb etmoqda. Shu borada o‘qitish, ta'lim berish ayni qo‘l keladigan
yo‘nalishdir. Bunda o‘qituvchi kutubxonalardan o‘ziga kerakli bo‘lgan ma'lumotni
izlab qimmatli vaqtini ketgazmaydi. Kompyuter orqali u o‘ziga kerakli ma'lumotni
osongina topib o‘rganishi mumkin. Bu borada ta'kidlab o‘tish lozimki, Internetda
ishlash masalasi yetarli bo‘lishi darkor. Kompyuter va Internet tarmog‘ida ishlash
malakasi yuqori bo‘lgan har bir tinglovchi ham, u yerda yozilgan yoki chizilgan
ma'lumotni to‘laligicha tushunishi oson emas. Bu borada Internet tarmog‘ida
yaratilyotgan elektron usuldagi sahifa yoki o‘quv dasturlari ommabop bo‘lishi,
ya'ni hammaga birdek tushunarli bo‘lmog‘I maqsadga muvofiqdir. Kompyuter
grafikasi tushunchasi hozirgi keng qamrovli sohalarni o`zida birlashtirgan bo`lib,
bunda oddiy grafik chizishdan toki real borliqdagi turli tasvirlarni hosil qilish,
ularga ko`rinish berish, dastur vositasi yordamida tasvirga doir yangi loyihalarni
yaratishga mo`ljallangan. Bu esa multimedia muhitida ishlash imkoniyatini
yaratadi. Kompyuter grafikasi jamiyatning barcha sohalarida keng qo`llaniladigan
dastur ta’minoti bo`lib, u mavjud va yangi yaratilayotgan dasturlarga asoslanadi.
3

Kompyuter grafikasi jarayonlarni uch o`lchovli fazoda qanday kechishini aniq
tasvirlash imkoniyatini yaratdi. Shu boisdan hozirda mavjud amaliy dastur
paketlari orqali ko`rilayotgan masalaning asosiy qiymatlarini kiritgan holda uning
natijasini grafik shaklda olishimiz mumkin.
Kurs ishining maqsad va vazifalari: Grafik muharrirda sohani belgilash
uskunalari qo'llash mavzusini o'qitish metodikasi haqidagi malumotlarni
umumlashtirish va qisqacha tavsiflash.
Kurs ishi ob’yekti va predmeti: Keng tarqalgan grafik muharrirlar va ularning
xususiyatlari.Adobe Photoshop grafik muharrirda sohani belgilash va ajratib olish
usullari o’qitish metodikasi
Kurs ishning tadqiqot uslubi va uslubiyoti: Ilmiy ommabop manbalardan
to’plangan ma’lumotlar tahlil qilib,xulosa va takliflar qilish.
Kurs ishi tuzilishi: Bajarilgan kurs ishi kirish qismi, ikkita bob va qilingan
xulosalardan iborat. Ishda o’rganilishi e’tiborga olingan ma’lumotlar tushunarli
ravishda ifodalash uchun chizma jadvallar va rasmlar berildi.Ishga qo’yilgan
maqsadga erishishi uchun to’plangan adabiyotlar manbalarning nomlari va
elektron manzillari keltirildi.
I BOB.Grafik muharrirda sohani belgilash uskunalari qo'llash mavzusini
o'qitish ning nazariy asoslari
1.1. O’quvchilarda keng tarqalgan grafik muharrirlar va ularning
xususiyatlari haqida tushunchalar hosil qilish
Grafika bilan ishlovchi dasturlaming turli-tumanligini ko‘rganda yosh
dizayner o'zini yo‘qotib qo‘yishi mumkin. Kerakli masalalami yechish uchun ideal
mos keluvchi, hamda maksimal qulay va sizga foydali ishni ta’minlovchi dastur
qanday qilib tanlanadi? Biz bilamizki, dastumi to:g‘ri tanlash dizayneming oldida
4

turgan masala atrofida aniqlanadi: chop etish uchun tasvir tayyorlash kerakmi yoki
biz shriftlami chizamizmi, yoki web-,sahifa yaratmoqchimizmi yoki hammasini
birgalikda qilmoqchimizmi, qolgani endi o‘zimizning xohishimiz bo‘yicha bo'ladi.
Microsoft Paint- Minimum imkoniyatga ega sodda grafik muharrir bo‘lib,
Windows operatsion tizimi bilan o‘matiladi, jiddiy masalalarni yechishda
qo‘llanilmasa ham har holda eslab o‘tishimizga loyiqdir. Unda web-sahifa uchun
rasm tayyorlanadi va GIF ga o‘tkazilganda ajoyib rasm hosil bo'ladi. Shuning
uchun sodda grafik muharrirlardan o‘z o‘rnida foydalanish kerak.
Microsoft Photo Editor - bu muharrir asosan fotografiyalar bilan ishlash
uchun moijallangan. Ko‘pincha Microsoft Office paketi bilan joylashtiriladi,
shuning uchun ham keng tarqalgan.
Microsoft Image Composer - Microsoft firmasining grafikani qayta
ishlovchi bir muncha rivojlangan dasturlaridan biri. Ishlab chiqaruvchilar fikriga
ko‘ra Internet uchun grafika tayyorlashda Adobe Photoshop muharririga
raqobatdosh deb hisoblanadi. Microsoft mahsulotining asosiy xususiyati shundaki,
uning interfeysi sodda va qulay. Bu muharrir diskda kam joy egallaydi va juda tez
o‘rnatiladi. Lekin, poligrafiyada foydalanadigan tasvirlar uchun asqotmaydi.
Microsoft Gif Animator- animatsiya grafika muharriri va web-sahifa yaratish
uchun mo‘ljallangan dastur Microsoft Front Page bilan birgalikda qo‘yiladi. Bu
dasturlaming o‘ziga xos jihati, agar oldin web-saytning sahifalarida soatlab
o‘tirilgan bo‘lsa, hozir esa ular sanoqli daqiqalarda qilinadi.
Adobe Photoshop - eng mashhur va rastr grafikada eng zamonaviy
professional muharrirdir. Uning sohasi - bu skaner qilingan fotosuratlarning tayyor
tasvirlarini qayta ishlashdir. So‘nggi versiyalarida Web-grafika bilan ishlovchi
komponentlar qo‘shilgan. LI Adobe firmasining boshqa dasturlari bilan birgalikda
eng talabchan so‘rovlarni qoniqtira oladigan dizaynerlik dasturlarining
integrallasngan paketini tashkil qila oladi.
Macromedia, Adobe Flash - vektor animatsion grafikaning muharriri.
Internetga joylashtiriladigan kichik o’lchamli animatsion filmlami tayyorlash
imkonini beradi.
5

CorelDRAW - professional grafik muharrirlari ichida e’tirof etilgan yetakchidir.
Agar siz vektor muharrirlari bilan jiddiy shug‘ullanmoqchi bo’lsangiz
CorelDRAWni tanlashni tavsiya etamiz. Mutaxassislik mavqeingizni ko‘taradi.
Muharrir rastr va vetor grafikani yaratish va qayta ishlash, Web-dizayn, verstka,
rangni taqsimlash, yangi shriftlami ishlab chiqish, shtrix-kodlarni kiritish
masalalarini a’lo darajada bajaradi. Poligrafiya uchun eng yaxshi dastur
hisoblanadi. Qo'shimcha dasturlar, u bilan birga tarqatiladigan, animatsion vektor
grafikasi bilan ishlashni ta’minlaydi. Bu muharrir ko'p sahifali hujjatlami qo’llab
quvvatlaydi. Ammo, yuqori quvvatlilik natijasi kompyuterning resurslariga
talabchanlik hisoblanadi.
Shunday qilib, hozirgi vaqtda eng yaxshi grafik muharrirlar tarkibiga quyidagilarni
kiritish mumkin:
• Vektor grafikaning muharriri - CorelDRAW.
• Animatsion vektor grafikaning muharriri - Macromedia, Adobe Flash.
• Web-sahifa muharriri - Microsoft FrontPage.
• Rastr grafika muharriri - Adobe Photoshop.
Yuqorida sanab o‘tilganlarning har biri kompyuter grafikasining biror bir sohasida
yetakchi o‘rinlami egallaydi. Lekin, bu firmalarning har biri raqobatchilar bilan
kurashish quroli sifatida grafik muharrirlarni ham chiqardi. Bu yerda tarafdorlar
qandaydir mahsulotning oldingilaridan ham foydalanishlari hisobga olingan.
Barcha firmalar rastr, vektor, animatsion grafika dizaynerlik muharrirlarining va
web-sahifalarni ishlab chiquvchi vositalarining to’liq jamlanmasini taklif qilishi
mumkin. Microsoft interfeysning qulaylik darajasi bo‘yicha yetakchi hisoblanadi.
Shuni ishonch bilan aytish mumkinki, web-sayt yaratish uchun FrontPage dasturi
eng yaxshi vosita hisoblanadi. Uning soddaligi, qulayligi, kirishimliligi, ofis
ilovalari bilan moslashuvchanligi shu bilan qatiylashmoqdaki, ayni vaqtda
Microsoft Internet Explorer eng keng tarqalgan brauzer mavqeini egallab
bormoqda.
CorelDRAW muharririning interfeysi barcha uchun sodda va tushunarli bo‘lib,
ingliz tilida yo‘l yo‘riqlar va to iiq ma’lumot tizimi berib o‘tilgan. CorelDRAW
muharririning murakkabligi uning imkoniyatlari ko‘pligidandir.
6

Adobe firmasi oddiy deb nomlash mumkin bo'lmagan muharrirlami ishlab
chiqaradi, ingliz tilida yo‘l-yo‘riqlar va tushunarli ma’lumotnoma berib o‘tilgan.
Adobe Flash animatsion grafikasi muharriri raqobatchilaridan kuchliroqdir. Uning
murakkabligi imkoniyatlari ko'pligidan kelib chiqqan.
Grafi k muharrirlarda ishlashning umumiy t amoy illari.
Ixtiyoriy grafik muharrirda ishlash odatda quyidagi ketmaketlikda
bajariladi:
1. Yangi faylni yaratish yoki mavjudini ochish.
2. Obyekt yoki sohani ajratish. Bu ajratilgan soha uchun ma’lum bir
vositalarni yoki effektlarni qo’llash uchun qilinadi.
3. Effektni tashkil qilish yoki grafik panelda uni belgilovchi sichqoncha
yordamida vosita aktivlash va shu vosita bilan ishlash.
4. Tasvir oynasining bo‘sh joyida sichqoncha yordamida obyektdan
belgilashni olib tashlash.
5. Faylni saqlash.
Ba’zida grafik muharrirlar, ayniqsa, CorelDRAW uzoq «o‘ylaydi»,
bunday holatda sabr qilish va uning ishini to'xtatishga urinmaslik,
ayniqsa, agar sizga hech narsa bilan band emasdek va diskka hech
narsa yozmayotgandek tuyulsa ham kompyutemi qaytadan ishga
tushirish kerak emas.
1.2.O'qitishda qo'llaniladigan innovatsion texnologiyalar
7

Innovatsiya (inglizcha innovation) - yangilik kiritish, yangilikdir. A.I.
Prigojin innovatsiya deganda muayyan ijtimoiy birlikka - tashkilot, aholi, jamiyat,
guruhga yangi, nisbatan turg’un unsurlami kiritib boruvchi maqsadga muvofiq
o'zgarishlarni tushunadi. Bu innovator faoliyatidir. Innovatsion texnologiyalar
pedagogik jarayon hamda o’qituvchi va talaba faoliyatiga yangilik, o'zgarishlar
kiritish bo'lib, uni amalga oshirishda asosan interfaol metodlardan to’liq
foydalaniladi.
Interfaol metodlar - bu jamoa bo'lib fikrlash deb yuritiladi, ya'ni pedagogik
ta'sir etish usullari bo'lib ta'lim mazmunining tarkibiy qismi hisoblanadi. Bu
metodlarning o'ziga xosligi shundaki, ular faqat pedagog talabalarning birgalikda
faoliyat ko'rsatishi orqali amalga oshiriladi.Bunday pedagogik hamkorlik jarayoni
o'ziga xos xususiyatlarga ega bo'lib, ularga quyidagilar kiradi:
 Talabaning dars davomida befarqi bo'lmasligiga, mustaqil fikrlash, ijod etish
va izlanishga majbur etish;
 Talabalarni o’quv jarayonida bilimga bo'lgan qiziqishlarini doimiy ravishda
bo'lishini ta'minlash;
 Talaba talabaning bilimga bo'lgan qiziqishini mustaqil ravishda har bir
masalaga ijodiy yondashgan holda kuchaytirishi;

Pedagog va talabaning hamisha hamkorlikdagi faoliyatini tashkil etilishi.
Hozirgi davr ta'lim taraqqiyoti yangi yo'nalish - innovatsion pedagogikani
maydonga olib chiqdi. «Innovatsion pedagogika» termini va unga xos bo'lgan
tadqiqotlar g’arbiy evropa va AQSHda 60-yillarda paydo bo'ldi. Innovatsion
faoliyat F.N. Gonobolin, S.M. Godnin, V.I.Zagvyazinskiy, V.A.Kan-Kalik, N
V.Kuzmina, V.A. Slastenin, A.I.Shcherbakov ishlarida tadqiq etilgan. Bu
tadqiqotlarda innovatsion faoliyat amaliyoti va ilg’or pedagogik tajribalarni keng
yoyish nuqtai nazardan yoritilgan, X.Bamet, Dj. Basset, D. Gamilton, N.Gross, R.
Karlson, M. Maylz, A.Xeyvlok, D.Chen, R.Edem ishlarida innovatsion
jarayonlarni boshqarish, ta'limdagi o'zgarishlarni tashkil etish, innovatsiyaning
«hayoti va faoliyati» uchun zarur bo'lgan shart-sharoitlar masalalari tahlil
qilingan.Keng ma'noda qaraganda ta'lim tizimidagi har qanday o'zgarish - bu
8

pedagogik innovatsiyadir. Pedagogik innovatika pedagogik yangiliklarni
baholash, uni pedagogik jamoa tomonidan o'zlashtirilishiga erishish, nig’oyat
pedagogik yangiliklarni amaliyotda qo’llash haqidagi ta'limot sifatida qaraladi.
Pedagogik neologiya - yangilik haqidagi ta'limot bo'lib, bunda pedagogika
sohasidagi har qanday yangiliklar o'rganiladi va umumlashtiriladi.Pedagogik
aksiologiya - isbot talab qilmaydigan ta'limot manosini ifodalab, bunda pedagogik
yangiliklar ichidan eng samaralilari tanlab olinadi.Pedagogik praksologiya -
amaliyotda qo’llash haqidagi ta'limot bo'lib, bunda tanlab olingan pedagogik
yangiliklar amaliyotda qo’llaniladi.Yangilik kiritishning sotsial-psixologik aspekti
amerikalik innovatik E.Rodjers tomonidan ishlab chiqilgan. U yangilik kiritish
jarayoni qatnashchilarining toifa(tip)lari tasnifini, uning yangilikka bo'lgan
munosabatini, uni idrok qilishga shayligini tadqiq etadi.Oliy maktab
o’qituvchisining innovatsion faoliyati, oliy maktab pedagogikasining bosh
muammolaridan biridir.Shu jihatdan ushbu mavzyda oliy maktab o’qituvchisi
innovatsion faoliyatining shakllanish konsepsiyasi, innovatsiyaning ijtimoiy-
madaniy va hayot-faoliyati aspektlari haqida bahs yuritiladi.
Innovatsionlik pedagogik jarayonni ifodalab, nafaqat uning didaktik qurilmasiga,
balki o’qituvchining ijtimoiy mohiyatli natijalari va ruhiy qiyofasiga ham
taalluqlidir.Innovatsionlik ochiqlikni, boshqalar fikrining tan olinishini bildiradi.
O’qituvchining innovatsion faoliyati turli xildagi qarashlarning to'qnashuvi va
o'zaro boyitilishi dinamikasida amalga oshishini ko'zda tutadi.O’qituvchining
innovatsion faoliyatini samarali amalga oshirish bir qator shart-sharoitlarga
bog’liq. Unga o’qituvchining tayinli muloqoti, aks fikrlarga nisbatan beg’araz
munosabat, turli holatlarda ratsional vaziyatning tan olinishini uqtirishga tayyorligi
kiradi. Buning natijasida o’qituvchi o'z bilim va ilmiy faoliyatini ta'minlaydigan
keng hamrovli mavzu (motiv)ga ega bo'ladi.O’qituvchi faoliyatida o'z-o'zini
faollashtirish, o'z ijodkorligi, o'z-o'zini bilishi va yaratuvchiligi kabi mavzu
(motiv)lar muhim ahamiyat kasb etadi. Bu esa o’qituvchi shaxsining kreativligini
shakllantirish imkoniyatini beradi.Yangilik kiritishning muhim sharti muloqotning
yangi vaziyatini tug’dirishdir.Muloqotning yangi vaziyati - bu o’qituvchining o'z
mustaqillik mavqeini, dunyoga, pedagogik fanga, o'ziga bo'lgan yangi munosabatni
9

yarata olish qobiliyatidir. O’qituvchi o'z nuqtai nazarlariga o'ralashib qolmaydi, u
pedagogik tajribalarning boy shakllari orqali ochilib, mukammallashib boradi.
Bunday vaziyatlarda o’qituvchining fikrlash usullari, aqliy madaniyati
o'zgarib boradi, hissiy tuyg’ulari rivojlanadi.Keyingi sharti - bu o’qituvchining
madaniyat va muloqotga shayligi.O’qituvchining innovatsion faoliyati voqelikni
o'zgartirishga, uning muammolari va usularini echishni aniqlashga qaratilgandir.
O’qituvchi va talaba o'rtasidagi muloqot namunasining o'zgarishi, innovatsion
faoliyat shartlaridan biridir.Yangi munosabatlar, an'analarda bo'lganidek, qistovlar,
hukmga bo'ysunish kabi unsurlardan holi bo'lishi lozim. Ular tenglarning
hamkorligi, o'zaro boshqarilishi, o'zaro yordam shaklida qurilgan bo'lishi darkor.
Ular munosabatlaridagi eng muhim xususiyat bu o’qituvchi va talabaning ijoddagi
hamkorligidir.
Innovatsion faoliyat quyidagi asosiy funksiyalar bilan izohlanadi:
 kasbiy faoliyatning ongli tahlili;
 me yorlarga nisbatan tanqidiy yondashuv;
 kasbiy yangiliklarga nisbatan shaylik;
 dunyoga ijodiy yaratuvchilik munosabatida bo'lish;
 (o'z imkoniyatlarini ro'yobga chiqarish, o'z turmush tarzi va intilishlarini
kasbiy faoliyatda mujassam qilish).
Demak, o’qituvchi yangi pedagogik texnologiyalar, nazariyalar,
konseptsiyalarning muallifi, ishlab chiqaruvchisi, tadqiqotchisi, foydalanuvchisi va
targ’ibotchisi sifatida namoyon bo'ladi.
Hozirgi jamiyat, madaniyat va ta'lim taraqqiyoti sharoitida o’qituvchi innovatsiya
faoliyatiga bo'lgan zaruriyat quyidagilar bilan o'lchanadi:
 ijtimoiy-iqtisodiy yangilanish ta'lim tizimi, metodologiya va o’quv jarayoni
texnologiyasining tubdan yangilashni talab qiladi.
 bunday sharoitda o’qituvchining innovatsiya faoliyati pedagogik yangiliklarni
yaratish, o'zlashtirish va foydalanishdan iborat bo'ladi;
 mazmunini insonparvarlashtirish, doimo o’qitishning yangi tashkiliy
shakllarini, texnologiyalarini qidirishni taqozo qiladi;
10

 pedagogik yangilikni o'zlashtirish va uni tatbiq etishga nisbatan o’qituvchining
munosabati xarakteri o'zgarishi.
O’qituvchining innovatsion faoliyati tahlili yangilik kiritishning
samaradorligini belgilovchi muayyan me'yorlardan foydalanishni talab qiladi.
Bunday me'yorlarga - yangilik, maqbullik (optimalnost), yuqori natijalilik,
ommaviy tajribalarda innovatsiyani ijodiy qo’llash imkoniyatlari kiradiYangilik
pedagogik yangilik me'yori sifatida o'zida taklif qilinadigan yangini, yangilik
darajasi mohiyatini aks ettiradi. Pedagog olimlar yangilikning qo'llanish
mashqurligi darajasi va sohasiga ko'ra farqlanadigan mutlaq, chegaralangan
mutlaq, shartli, subektiv darajalarini farqlaydilar.Maqbullik me'yori o’qituvchi va
talabaning natijaga erishish uchun sarflangan kuch va vositalarini
bildiradi.Natijalilik o’qituvchi faoliyatidagi muayyan muhim ijobiy natijalarni
bildiradi.Pedagogik yangilik o'z mohiyatiga ko'ra ommaviy tajribalar mulki bo'lib
qolishi lozim. Pedagogika yangilikni dastlab ayrim o’qituvchilarning faoliyatiga
olib kiradi. Keyingi bosqichda - sinalgandan va ob’ektiv baho olgandan so'ng
pedagogik yangilik ommaviy tatbiq etishga tavsiya etiladi.V.A.Slastenin o'tkazgan
tadqiqotlar o’qituvchining innovatsion faoliyatga kasbiy tayyorgarligini aniqlash
imkoniyatlarini beradi.
Ular quyidagi tavsiflardan iborat:
 mo'ljallangan yangilikni yalpi va uning alohida bosqichlari muvaffaqiyatini
bashorat qilish;
 kelgusida qayta ishlash maqsadida yangilikning o'zidagi va uni tatbiq
qilishdagi kamchiliklami aniqlash;
 yangilikni boshqa innovatsiyalar bilan qiyoslash, ulardan samaradorlarini
tanlab olish, ularning eng ahamiyatli va pishiqlik darajasini aniqlash;
 yangilikni tatbiq etishning muvaffaqiyatlilik darajasini tekshirish;
 yangilikni tatbiq etadigan tashkilotning innovatsiya qobiliyatiga baho
berish.
O’qituvchining innovatsion faoliyati o'z ichiga yangilikni tahlil qilish va
unga baho berish, kelgusidagi harakatlarning maqsadi va konseptsiyasini
shakllantirish, ushbu rejani amalga oshirish va tahrir qilish, samaradorlikka baho
11

berish kabilarni qamrab oladi.Innovatsion faoliyatning samaradorligi pedagog
shaxsiyati bilan belgilanadi.
V.A.Slastenin tadqiqotlarida o’qituvchining innovatsion faoliyatga bo'lgan
qobiliyatlarining asosiy xislatlari belgilab berilgan. Unga quyidagi xislatlar
taalluqli:
 shaxsning ijodiy-motivasion yo'nalganligi. Bu - qiziquvchanlik, ijodiy qiziqish;
ijodiy yutuqlarga intilish; peshqadamlikka intilish; o'z kamolotiga intilish va
boshqalar;
 kreativlik. Bu — hayolot (fantastlik), faraz; qoliplardan holi bo'lish, tavakkal
qilish, tanqidiy flkrlash, baho bera olish qobiliyati, o'zicha mushohada yuritish,
refleksiya;
 kasbiy faoliyatni baholash. Bu - ijodiy faoliyat metodologiyasini egallash
qobiliyati; pedagogik tadqiqot metodlarini egallash qobiliyati; mualliflik
konseptsiyasi faoliyat texnologiyasini yaratish qobiliyati, ziddiyatni ijodiy
 bartaraf qilish qobiliyati; ijodiy faoliyatda hamkorlik va o'zaro yordam berish
qobiliyati va boshqalar;
 o’qituvchining individual qobiliyati.
 Bu - ijodiy faoliyat surati; shaxsning ijodiy faoliyatdagi ish qobiliyati;
qatiyatlilik, o'ziga ishonch; ma'suliyatlilik, halollik, haqiqatgo'ylik, o'zini tuta
bilish va boshqalar.
Innovatsion faoliyat tadqiqotlari o’qituvchining innovatsion faoliyatga
hozirligi me'yorlarini belgilashga imkon berdi (V.A. Slastenin):
 innovatsion foliyatga bo'lgan zaruriyatni anglash;
 ijodiy faoliyatga jalb qilinishiga shaylik;
 shaxsiy maqsadlarni innovatsion faoliyat bilan moslashtirish;
 ijodiy muvaffaqiyatsizliklarni engishga shaylik;
 innovatsion faoliyatni ijro etish uchun texnologik shaylik darajasi;
 innovatsion faoliyatning kasbiy mustaqillikka ta 'siri;
 kasbiy reflektsiyaga bo'lgan qobiliyat.
12

Oliy maktabdagi innovatsiya jarayonlari xarakteri kiritilgan
yangiliklarxususiyatlari, o’qituvchilarning kasbiy imkoniyatlari, yangilik kiritish
tashabbuskorlari va ishtirokchilarining innovatsion faoliyatlari xususiyatlari bilan
belgilanadi.Innovatsion faoliyatda eng muhim masalalardan biri o’qituvchi
shaxsidir.
O’qituvchi-novator sermahsul ijodiy shaxs bo'lishi, kreativlikni, keng
hamrovli qiziqish va mashhullikni, sevuvchi ichki dunyosi boy, pedagogik
yangiliklarga o'ch bo'lishi lozim.
O’qituvchini innovatsion faoliyatga tayyorlash ikki yo'nalishda amalga
oshirilishi lozim:
 yangilikni idrok qilishga innovatsion shaylikni shakllantirish;
 yangicha harakat qila olishga o'rgatish.
Innovatsion faoliyatni tashkil etishda talabalarning o’quv-bilish faoliyati va uni
boshqarish alohida ahamiyatga ega.Innovatsiya jarayonlari, ularning funksiyalari,
rivojlanish qonuniyatlari, mexanizmlari va uni amalga oshirish texnologiyalari,
boshqarish tamoyillarining pedagogik asoslarini o'rganish oliy maktab o’quv
jarayonini zamonaviy pedagogika hamda psixologiya fanlari yutuqlari asosida
jahon standartlari darajasida tashkil etish imkonini beradi.
13

II BOB Grafik muharrirda sohani belgilash uskunalari qo'llash mavzusini
o'qitish metodikasi
2.1.Adobe Photoshop grafik muharrirda sohani belgilash va ajratib olish
usullarini o’qitishda innovatsion usullardan foydalanish
Adobe Photoshop dasturi – grafik obyektlarni qayta ishlash, o`zgartirish,
saqlash uchun qo`llanuvchi ko`p sonli dasturlardan biridir. Adobe Photoshop
palitra bilan ishlash, skanerlash, import va eksport qilish, sohani belgilash,
konturlar, rasm chizish, rang tanlash, qatlamlar, niqoblar, filtr, tasvir o`lchami,
tasvir ruxsat etilganligi, tasvirni almashtirish, tasvirni chop etish va boshqa ko`plab
imkoniyatlarga ega.
Photoshop dasturi – grafik muharriri bo`lib, rastr (nuqtali) tasvirlar bilan ishlashga
mo`ljallangan (rastr formatli grafik fayllar, fotografiya, tasvirlar va
hokazo)PhotoShop dasturining interfeysi quyidagi qismlardan iborat:
 sarlavha satri va asosiy menyu;
 parametrlar satri;
 uskunalar satri;
 palitralar sohasi;
 ishchi soha;
 holat satri.
14

PhotoShop dasturining umumiy interfeysi.
Asosiy menyuning quyidagi bo`limlari mavjud:
 Файл (Fayl) - tasvirlar saqlanadigan fayllar ustida amallar;
 Редактирование (Tahrirlash) - tasvirlarni tahrirlash amallari;
 Изображение (Tasvir) - tasvirning umumiy parametrlarini o`zgartirish;
 Слои (Qatlam) - tasvir qatlamlari bilan ishlash;
 Шрифты (Shrift) - shriftlar bilan ishlash;
 Выделение (Ajratma) - tasvir bo`lagini ajratish va ajratmalar bilan ishlash;
 Фильтр (Filtr) - tasvirni butunlay yoki qisman o`zgartirish uchun xizmat
qiladigan maxsus effektlarni qo`llash uchun ishlatiladi;
 3D (Uch o`lchamli) – uch o`lchamli obyektlar bilan ishlash;
 Просмотр (Ko`rish) - ilovaning tashqi ko`rinishi va undagi boshqarish
obyektlarini ko`rsatish uchun xizmat qiladi;
 Окно (Oyna) - ilova oynalarini, birinchi navbatda, ilova palitralarini
boshqarish uchun xizmat qiladi;
 Справка (Ma’lumot) - turli yordamlarni chaqirish uchun ishlatiladi.
Uskunalar satrida foydalanuvchi tomonidan tasvirlar bilan ishlashda kerak
bo`ladigan uskunalar joy olgan. Uskunalar soni ko`p bo`lganligi sababli bitta
tugma ostida odatda bir nechta uskunalar joylangan bo`ladi. Bu uskunalarga
klaviaturada bir xil harf mos qo`yilgan. Bu harfni ketma-ket bir necha marta bosib,
kerakli uskunani tanlab olish mumkin. Uskunalarga lotin alifbosining bosh harflari
mos qo`yilgan va ularni chaqirish uchun klaviatura tugmasi Shift tugmasi bilan
15

birgalikda bosiladi. Bu esa klaviatura tugmasi tasodifan bosilib ketishi va uskuna
ishga tushishining oldini oladi. Parametrlar satrida tanlangan uskunaning joriy
parametrlari ko`rsatiladi. Zarurat bo`lganda bu yerda uskunaning parametrlarini
o`zgartirish mumkin.
Palitralar sohasi PhotoShopning qo`shimcha imkoniyatlaridan foydalanishda
juda qo`l keladi. Zarur bo`lganda u yerga palitra chaqiriladi. Kerakmas paytda
palitralar olib qo`yiladi va tasvir bilan ishlash uchun ko`proq joy ochiladi.
Palitralar ham uskunalar kabi bir nechtasi birlashtirilgan. Ulardan birini tanlash
uchun palitra oynasining mos jildi ochiladi.
Sohani belgilash va ajratib olish usullari
Word matn protsessorida matn bo`lagini ajratib olishni esga olaylik. Matn
harf va boshqa belgilarning ketma-ketligi bo`lgani sababli, uning bo`lagini ajratish
uchun bo`lakning birinchi va oxirgi belgilarini tanlash yetarli edi. Vektorli tasvirda
ham uning bir qismini ajratib olish unchalik qiyin emas. Vektorli tasvirda,
masalan, Wordda yaratilgan chizmada, bir nechtagina obyekt bo`lganligi sababli
ulardan keraklilarini ketma-ket tanlab chiqish mumkin. Rastrli tasvirda uning
bo`lagini ajratib olish u qadar oson ish emas. Unda bir necha milliongacha
piksellar bor va ularni birma-bir tanlab chiqishning iloji yo`q. Shu sababli rastrli
tasvirlarda ularning bir bo`lagini ajratib olish uchun bu bo`lak (soha) ning
chegaralarini ajratib olish kerak bo`ladi. Bu amal ancha qiyin bo`lib, uni bajarish
anchagina mahorat talab qiladi. Bu amalni osonlashtirish uchun PhotoShopda bir
qator uskunalar ishlab chiqilgan. Shuningdek, asosiy menyuning oltinchi bo`limi
( Выделение - Ajratish) da tasvir bo`lagini ajratish uchun ishlatiladigan buyruqlar
yig`ilgan.
Tasvirni to`liq ajratib olish. Uni ofis ilovalaridagi kabi Ctrl+A (All - barchasi
so`zidan olingan) qo`shtugma yordamida chaqirish mumkin. Bu amalni yana
asosiy menyuning Выделение (Ajratish) bo`limining birinchi bandi Bce
(Barchasi) ni tanlash bilan ham amalga oshirish mumkin. Tasvirning ajratilgan
16

qismi chegarasida harakatlanadigan uzuq chiziq paydo bo`ladi. Ajratishni bekor
qilish uchun Ctrl+D (Delete - olib tashlash) qo`shtugmasidan foydalanish yoki
asosiy menyuning Выделение (Ajratish) bo`limining ikkinchi bandidagi
Отменитьвыделение (Ajratishni bekor qilish) buyrug`ini tanlash mumkin.
Ajratish uskunalari uskunalar satrida birinchi bo`lib joylashgan. Uning ustida
sichqonchaning o`ng tugmasini bossak, bu tugmaga mos kelgan to`rtta uskuna
ro`yxati ekranga chiqadi. Ular quyidagi uskunalardir:
To`g`ri to`rtburchakli soha uskunasi - to`g`ri to`rtburchak ko`rinishidagi
sohani ajratish uchun ishlatiladi.
Ellipssimon soha - ellips ko`rinishidagi sohani ajratadi.
Gorizontal qator - piksellarning gorizontal satrini ajratish uchun xizmat qiladi.
Vertikal qator - piksellarning vertikal qatorini ajratish uchun ishlatiladi.
Ajratish uskunalari.
17

Biror-bir sohani ajratib olish uchun sichqonchaning chap tugmasini bosib,
ajratiladigan sohaning bir burchagidan ikkinchi burchagiga o`tish va tugmani
qo`yib
yuborish kerak bo`ladi. Soha ajratilgach, yana bir marta yangi soha ajratilsa, eski
ajratilgan soha bekor qilinadi va o`rnida yangi ajratilgan soha paydo bo`ladi.
Rasmni kerakli qismini belgilab olinib, Shift tugmasi bosib turib yana yangi soha
belgilansa, eski soha bilan yangi soha birlashtiriladi va hosil bo`lgan soha
ajratiladi.
Rasmni kerakli qismini belgilab olinib, yangi soha ajratishda Alt tugmasi bosib
turilsa, yangi ajratilgan soha eskisidan ayirib tashlanadi.
Rasmni kerakli qismini belgilab olinib, yangi sohani ajratishda Alt va Shift
tugmalarining ikkalasi ham bosib turilsa, yangi soha bilan eski sohaning
kesishmasi ajratib olinadi.
Yuqoridagi belgilashlarni uskunalar satridan Shift, Alt va Shift+Alt tugmalarini
tanlab ham bajarish mumkin.
Bu to`rtta holat yuqoridagi to`rtta suratda aks etgan. Ajratish uskunalaridan
birortasi tanlanganda parametrlar satrida bu uskunalarning parametrlari paydo
bo`ladi. Parametrlar satrining ko`rinishi quyidagi rasmda ko`rsatilgan:
Rasmi ajratish uskunalar satri.
Undagi ikkinchi, uchinchi, to`rtinchi va beshinchi tugmalar mos ravishda
hech qaysi tugmani bosmasdan, Shift, Alt va Shift+Alt tugmalarini bosib turib
sohani ajratishga to`g`ri keladi. Ya’ni klaviaturadagi tugmalarni bosib turish
o`rniga parametrlar satridagi tugmani bir marta bosib qo`yish mumkin. Oval
ko`rinishidagi sohalarni ajratish ham shu kabi amalga oshiriladi. Shuningdek,
to`rtta ajratish uskunalaridan bitta murakkab sohani ajratishda ham foydalanish
mumkin. Ajratilgan sohalardan namunalar quyidagi rasmlarda keltirilgan:
18

Birlashtirish yoki ajrtish oynasi.
PhotoShopda yana bir nechta ajratish uskunalari bo`lib, ular JIacco (Arqon),
Прямолинейноелассо (To`g`ri chiziqli arqon), Магнитноелассо (Magnitli arqon)
deb ataladi:
Rasmni qirqib olishni tanlash usuli.
Магнитноелассо (Magnitli arqon) – bu arqon magnit kabi obyektning chegarasiga
yopishib qoladi va obyektni ajratib olish osonlashadi.
Ularning hammasi uskunalar satrida bitta Лассо (Arqon) tugmasi ostida
yashirilgan. Ularni bu tugma ustida sichqonchaning o`ng tugmasini bosib, paydo
bo`lgan menyudan tanlash yoki ularga mos qo`yilgan klaviaturaning L harfini bir
yoki bir necha marta bosish bilan tanlash mumkin. Arqon uskunasi tanlanganda
sichqonchaning chap tugmasini bosib turib, sichqoncha yurgiziladi.
Sichqonchaning ekrandagi izi arqon kabi uning orqasida qoladi. Chap tugmani
qo`yib yuborish bilan arqonning ikkita uchi birlashtiriladi. Hosil bo`lgan yopiq
chiziq o`rab turgan soha ajralib qoladi. Mashq sifatida quyidagi rasmdagi o`ngdan
uchinchi daraxtni ajratib olamiz va Ctrl+C qo`shtugmasi bilan nusxalab, Ctrl+V
qo`shtugmasi bilan rasmga qo`shamiz. Uni surib kerakli joyga o`tkazamiz. Undagi
avtomashinani ajratib olamiz. Undan nusxa olamiz va 5 marta rasmga joylaymiz.
Har safar joylangan nusxani kerakli joyga o`tkazishni unutmang. Aks holda bu
nusxani yana ajratib olishga to`g`ri keladi.
19

Binoning ko ’ rinishi
To ` g ` ri chiziqli lasso yordamida chegaralari to ` g ` ri chiziq kesmalari bo ` lgan
obyektlarni , masalan , binolarni , televizorlarni yoki ularning ekranlarini ajratib
olish qulay . Mashq sifatida quyidagi rasmdagi noutbuk ekranini ajratib olaylik.
Buning uchun to`g`ri chiziqli JIacco (arqon) uskunasini tanlaymiz. Sichqonchani
ekranning bir burchagiga olib kelib, chap tugmasini bosamiz, so`ng sichqonchani
navbatdagi burchakka olib kelib yana bir marta bosamiz, so`ng uchinchi
burchakda, keyin to`rtinchi burchakda bosib, oxiri birinchi burchak ustida ikki
marta bosamiz. Natijada kompyuter ekranini ajratib olamiz:
Kompyuter ko`rinishi.
Ajratib olingan sohani olib tashlash uchun klaviaturadagi Delete (o`chirish)
tugmasini bosamiz. Ekranda muloqot oynasi paydo bo`ladi. Unda Использовать
(Ishlatmoq) maydonchasida Белый (Oq rang) ni tanlaymiz va OK tugmasini
bosamiz. Natijada kompyuter ekrani oq rangga bo`yalib qoladi.
Tasvir bo`lagini ajratib olishning boshqa usullari
Arqon tugmasidagi uchinchi uskuna Магнитноелассо (Magnitli arqon) dan
chegarasida fondan keskin ajralib turgan obyektlami ajratib olishda foydalaniladi.
Nomidan ham ko`rinib turibdiki, bu arqon magnit kabi obyektning chegarasiga
20

yopishib qoladi va obyektni ajratib olish osonlashadi. Chegarani belgilashni
boshlash uchun uning biror nuqtasida sichqonchaning chap tugmasi bir marta
bosiladi. Sichqonchani chegara bo`ylab surganimiz sari chegarada yangi tugun
nuqtalar paydo bo`la boshlaydi. Yangi tugun nuqta noto`g`ri tushib qolsa, uni
klaviaturadagi Backspace (Bitta belgi orqaga) tugmasini bosib, olib tashlaymiz.
Chegara aniq bo`lmagan joylarda navbatdagi tugun nuqtalami sichqonchaning
chap tugmasini bosish bilan majburan qo`yib chiqish ham mumkin.
Berilgan rasmni ajratib olish.
Ajratishni tugatish uchun sichqonchani ajratish boshlangan nuqtaga olib
kelish yoki bu nuqta atrofida sichqonchaning chap tugmasini ikki marta bosish
yetarli.
Mashq sifatida kuchukchani fondan magnitli arqon yordamida ajratib olaylik.
Yuqoridagi rasmlarda tugun nuqtalarning joylashishi va tasvirning ajratish
tugallandan keyingi holati ko`rsatilgan.
PhotoShopda tasvir bo`lagini ajratib olishning yana bir usuli
Вольшебнаяпалочка (Sehrli tayoqcha) dan foydalanish. Bu tayoqchani olib,
tasvirning biron-bir nuqtasiga tekkizsak, bu nuqtaning atrofidagi rangi tanlangan
nuqta rangiga yaqin bo`lgan barcha piksellarni ajratib oladi. Bu uskuna yordamida
tasvirning fonini ajratib olish qulay. Sehrli tayoqchani tanlash uchun klaviaturada
W tugmasini bosish ham mumkin.
Быстрое выделение (Tezkor ajratish) – uskunasi ham shunga o`xshash
tarzda ishlaydi. Lekin unda soha qadamma-qadam tanlab boriladi va sichqonchani
chap tugmasini bosib turib sudrash bilan kattaroq sohani qo`shib olish mumkin.
Bunda fonning keyingi nuqtasini tanlashda Shift tugmasi bosib turilsa, ajratib
21

olingan bo`lak oldingisi bilan birlashtiriladi. Agar rasm fonini emas, rasmning
o`zini ajratib olish kerak bo`lsa, asosiy menyuning Выделение (Select, Ajratish)
bo`limidagi Инверсия (Inverse,Teskarisi) buyrug`i yoki Ctrl+Shift+I qo`shtugmasi
bosiladi. Bajarish uchun Быстроевыделение (Tezkor ajratish) – bandi orqali
rasmning kerakli qismiga sichqonchani chap tugmasini bosib turib yuritib belgilab
olamiz. So`ng Ctrl+Shift+I tugmasini bosamiz. Fonni olib tashlash uchun
Ctrl+Delete tugmasini tanlaymiz. Natijada rasm qoladi, foni olib tashlanadi
2.2.Grafik muharrirda sohani belgilash uskunalari qo'llash mavzusini
o’rgatishda o‘yinli texnologiyalardan foydalanish
Ta’limning bugungi vazifasi o‘quvchilarni kun sayin ortib borayotgan
axborot — ta’lim muhiti sharoitida mustaqil faoliyat ko‘rsata olish, turli sohalarda
zamonaviy axborot texnologiyalarini samarali qo‘llash va axborot oqimidan
oqilona foydalanishga o‘rgatishdan iborat.
Shu maqsadda, o‘quvchilarga uzluksiz ravishda mustaqil ishlash
imkoniyati va sharoitini yaratib berish hamda ijodiy fikrlash va mustaqil qarorlar
qabul qilishga o‘rgatish zarur. Bu masalaning yechimi tabiiyki, mazkur
jarayonning asosiy tashkilotchisi — pedagoglarni tayyorlash sifatiga bog‘liq. Har
bir jamiyatning kelajagi uning ajralmas qismi va hayotiy zarurati bo‘lgan ta’lim
tizimining qay darajada rivojlanganligi bilan belgilanadi. Bugungi kunda mustaqil
taraqqiyot yo‘lidan ildam borayotgan mamlakatimizning uzluksiz ta’lim tizimini
isloh qilish va takomillashtirish, yangi sifat bosqichiga ko‘tarish, unga ilg‘or
pedagogik va axborot texnologiyalarini joriy qilish hamda ta’lim samaradorligini
oshirish davlat siyosati darajasiga ko‘tarilgan. Mamlakatimizda olib borilayotgan
ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar ta’lim tizimida ham o‘ziga xos o‘zgarishlarni kiritish
va yangiliklarni joriy etish zaruratini belgilab bermoqda.
22

Hozirgi kunda barcha sohalarga jadal joriy etilib borayotgan zamonaviy
axborot texnologiyalariga oid bilimlarni egallashga qaratilgan «Informatika» fani
samarali o‘qitilyaptimi? O‘quvchilar kasbiy faoliyati sohalari uchun zarur bo‘lgan
axborot texnologiyalari bilan ishlashning dastlabki ko‘nikmalariga ega bo‘lib
borayaptilarmi? Bugungi kunda barcha o‘qituvchilar dars mashg‘ulotini to‘g‘ri
loyihalay oladimi? Dars mashg‘ulotining samaradorligi qanday omillarga bog‘liq?
Bu kabi savollarga hozircha ijobiy javob bera olmasligimiz, achinarli holdir. Bu
past sifat ko‘rsatkichidir. O‘quvchi bugungi kunda ta’lim sohasini egallar ekan,
kelgusi ta’lim bosqichini davom ettirishi uchun zamonaviy dasturiy, texnik va
kommunikativ vositalardan samarali foydalana olish salohiyatiga ega bo‘lishi,
xususan: zamonaviy taraqqiy etgan jamiyatda axborot va axborot
texnologiyalarining o‘rnini bilishi; axborotni boshqarish vositasi sifatida
axborotlarni olish, yig‘ish, qayta ishlash ko‘nikmalariga ega bo‘lishi; global
kompyuter tarmoqlarida ishlash va ular orqali foydali axborotlar olish va ulardan
ijodiy fikrlashni o‘stirishda foydalanish usullarini egallashi talab etiladi.
Jamiyatning axborotlashuvi ta’lim tizimida uzluksiz innovatsiyalarni talab
etadi. Bugun har qanday uslub darhol eskirishi va yangi metodlar bilan boyitilishi
mumkin. Dars mashg‘ulotida kerakli natijalarga erishish qaysi omillarga bog‘liq?
Dunyoning turli mamlakatlarida ko‘plab tadqiqotchilar tomonidan ta’limda
innovatsiyalarni qo‘llash bo‘yicha izlanishlar olib borilgan. Ularda «innovatsiya»,
«interfaol usullar», «innovatsion texnologiyalar» to‘g‘risida yaxshi axborotlar
to‘plangan, biroq axborot texnologiyalarini ta’lim muassasalarida o‘rgatish
samaradorligini orttirish bo‘yicha aniq tavsiyalar yetarli emas. Shuning uchun
asosiy maqsad yuqori darajada o‘zlashtirish natijalariga erishishni ta’minlovchi
innovatsion texnologiyalardan foydalanishning samarali usullarini ishlab chiqish,
xususan, zamon talab etayotgan axborot texnologiyalari bo‘yicha pedagogik
innovatsiyalardan foydalanish masalalarini tadqiq etishdan iboratdir. Ta’lim
jarayoniga innovatsiyalarni qo‘llash bugungi kunda quyidagi vazifalarni amalga
oshirishni talab etadi:
 o‘quv fanining aniq maqsadini aniqlash;
 fanning hajmi va mazmunini aniqlash;
23

 zarur bo‘lgan ta’lim texnologiyalarini ishlab chiqish va tavsiya etish;
 fanning moddiy va texnik ta’minotini yaratish;
 ta’lim oluvchilarning xususiyatlarini o‘rganish;
 o‘qituvchining tayyorgarligi va dars mashg‘ulotini loyihalash.
Yuqoridagi vazifalar ichida eng muhimi, bu o‘quv jarayonini tashkil etish uchun
eng maqbul bo‘lgan ta’lim texnologiyalarini ishlab chiqishdir. Bu muammolarni u
yoki bu aniq bir usulni tavsiya etish bilan, ayniqsa, pedagog reproduktiv ta’lim
usullarinigina qo‘llashni maqsad qilgan bo‘lsa, hal etib bo‘lmaydi. Maqsadga
erishishning eng to‘g‘ri yo‘li, bu dars mashg‘ulotini loyihalashda integrallashgan
ta’lim texnologiyalarini ishlab chiqish va ulardan darsning turli bosqichlarida
samarali foydalanish imkoniyatlarini izlashdir.
Informatika fanini o‘qitishda shaxsga yo‘naltirilgan ta’limning quyidagi
metodlarini qo‘llash maqsadga muvofiqdir :
 o‘yinli texnologiyalar;
 muammoli o‘qitish;
 dasturlashtirilgan o‘qitish;
 kompyuterlashtirilgan o‘qitish;
 modulli o‘qitish.
Bu texnologiyalar o‘quv mavzusi maqsadidan va mavzuning mazmunidan
kelib chiqib, darsning turli bosqichlarida turlicha qo‘llanishi mumkin. Maktab
o‘quvchilarining yosh xususiyatlarini hisobga olib, fanni o‘qitishda g‘oyat samarali
bo‘lgan qator o‘yinli texnologiyalar ishlab chiqilgan. Mutaxassislarning fikricha,
insonning asosiy faoliyat turi uch ko‘rinish: mehnat faoliyati, o‘yin faoliyati, o‘quv
faoliyatida shakllanadi. Ularning barchasi o‘zaro bog‘liq holda sodir bo‘ladi.
Ta’kidlashlaricha, bolalarning maktabdagi o‘quv materiallari asosidagi aqliy
harakatlarini shakllanish qonuniyatlari o‘yin faoliyatlarida tarkib topadi. Biroq
o‘yinli ta’limni o‘quvchilar bilan ishlashdagi asosiy ta’lim shakli deyish to‘g‘ri
emas. U o‘quvchida bilish qobiliyatini shakllantirmaydi, biroq ularning bilish
faolligini oshiradi, xolos. O‘quvchini aqliy rivojlantirishga yordam beruvchi
quyidagi guruhdagi o‘yinlarni ajratish mumkin.
24

1-guruh. Buyumlar va predmetlarga bog‘liq bo‘lgan predmetli o‘yinlar.
Bunda o‘quvchi o‘yinchoq-predmet orqali moddiy olamni, ularning xususiyatini
anglashi mumkin.
2-guruh. Intellektual faoliyatni shakllantiruvchi sujetli — rolli ijodiy o‘yinlar.
Masalan, «Baxtli tasodif», «Nima? Qayerda? Qachon?» va boshqalar. Bunday
o‘yinlar nafaqat ko‘ngil ochuvchi vosita, balki ulkan evristik va ishontiruvchi
energiya manbaidir.
3-guruh. O‘quvchining aqliy qobiliyatini rivojlantiruvchi tayyor qoidalarga
asoslangan didaktik o‘yinlar. Qoidalarga ko‘ra, u o‘quvchidan anglashni,
taqqoslashni, qismlarga ajratishni, umumlashtirishni, muhimi bilishni talab etadi.
4-guruh. Kattalarning kasbiy faoliyatlarini ifodalovchi texnik-konstruktorlik
o‘yinlari. Ular o‘quvchida o‘z ishini rivojlantirish, zaruriy materialni yig‘ish, o‘zini
va o‘zgalar faoliyatini tanqidiy baholash imkoniyatlarini hosil qiladi. Mehnat
faolligi bilish faolligiga undaydi.
5-guruh. Psixik muhitda sodir bo‘luvchi intellektual o‘yinlar. O‘quvchilarning
tayyorgarlik darajalarini ko‘rsatuvchi taqqoslash imkonini beruvchi, musobaqa
asosida o‘tkaziladigan o‘yinlar. Ular o‘zini shakllantirishga va demak, aqliy
faollikka undaydi. Yuqorida tavsiflangan o‘yinlarni o‘quv jarayonida qo‘llash
natijasida o‘quvchilarni o‘quv bilim faoliyatlarini keng boshqarish imkoniyatlari
hosil bo‘ladi.
Tajribalardan kelib chiqib, quyida Informatika fanini o‘qitishda samarali
qo‘llash mumkin bo‘lgan quyidagi o‘yinli texnologiyalardan namunalar keltirib
o‘tamiz:
Breyn-ring. Bu o‘yin 2-guruhga kirib, unda har birida 5–6 nafardan o‘quvchi
qatnashgan jamoalar soni 2 tadan 5 tagacha bo‘lishi mumkin. Boshlovchi har bir
guruhga qisqa javobli savollar beradi. Agar ishtirokchilardan biri birinchi bo‘lib
to‘g‘ri javob bersa, qolgan barcha savollar faqat shu ishtirokchiga beriladi va har
bir to‘g‘ri javob uchun olingan ball to‘planib boradi. Agar to‘plangan balni vaqtida
o‘z jamoasi hisobiga tushirib turmasa va o‘yinni to‘xtatmay, o‘yin davomida
noto‘g‘ri javob berib qo‘ysa, o‘sha ishtirokchi to‘playotgan barcha ballar kuyib
ketadi. Demak, qatnashuvchi o‘zi istagan paytda o‘yinni to‘xtatishi va to‘plagan
25

balini jamoa hisobiga tushirishi kerak. Qolgan savollarga endi boshqa
ishtirokchilar javob berishi lozim va ular ham o‘z jamoalari hisobiga ball to‘plash
imkoniga ega bo‘ladilar. Har bir to‘g‘ri javob uchun 1 ball.
Zanjir o‘yini. Guruh 4ga bo‘linib, har bir guruhdan 1 o‘quvchi doska oldiga
chiqariladi. 1 o‘quvchi fanga tegishli atamani aytadi. Keyingi o‘quvchi oldingi
o‘quvchi aytganini va o‘zinikini qo‘shib aytadi. Undan keyingisi oldingi 2
o‘quvchi aytgan atamalarga yana o‘zi yangisini qo‘shib aytadi. O‘yin shu tariqa
davom etadi, adashgan o‘quvchi o‘yindan chiqadi, eng oxiri o‘yindan chiqib
ketmay qolgan o‘quvchi rag‘batlantiriladi. O‘yin xotirani mustahkamlashga juda
qo‘l keladi.
Karrali sonlar. O‘yinda ishtirok etuvchi guruh talabalaridan tuzilgan jamoa
o‘yinga shay turadi. Navbati bilan sonlar tartibi keltiriladi. Lekin to‘rtga karrali
sonning navbati etganda, shu sonning o‘rnida talaba, albatta kompyuterning
bironta buyrug‘ini yoki yordamchi klavishning vazifasini aytishi shart. Qoidani
buzgan har bir o‘quvchi o‘yinni tark etadi. Ma’lum vaqt davomida o‘yinni faol
davom ettirgan ishtirokchi g‘olib sanaladi. O‘yin xotirani charxlashda juda
samarali hisoblanadi.
Do‘stlar davrasida. O‘yin 3-guruhga tegishli bo‘lib, talabalarning bir necha
nafari kompyuterning turli xil qurilmalari yoki operatsion tizimning turli xil
buyruqlari vazifasini bajaradilar. Ular o‘zlarining do‘stlari ishtirok etgan davrani
topib olishlari kerak. Buning uchun kompyuterning tashqi va asosiy qurilmalari
yoki ichki va tashqi buyruqlar bir-birini topib olishi kerak. Do‘stlar qo‘l ushlashib
davra quradilar va o‘zlarini tavsiflab beradilar. Bu o‘yin bilimlarni
mustahkamlaydi va talabalarda bir-birlariga bo‘lgan yordam hissini shakllantiradi.
Kim chaqqon? Guruh ikkiga bo‘linib, har bir guruhdan bittadan o‘quvchi
doska oldiga chiqariladi. Bir o‘quvchi fanga tegishli atamani o‘zining maydoniga
yozadi. Keyingi o‘quvchi oldingi o‘quvchi yozmagan qo‘shimcha atamani
ishlatadi. O‘yin shu tariqa davom etadi, adashgan o‘quvchi o‘yindan chiqadi.
Kimning maydonida eng ko‘p to‘g‘ri, mantiqiy bog‘langan tushunchalar paydo
bo‘lsa, shu jamoa g‘olib sanaladi. O‘yin xotirani mustahkamlashda va takrorlashda
qo‘llaniladi.
26

Men kimman? Bu kompyuterning qurilmalarini tavsiflashda eng yaxshi
usuldir. Bir o‘quvchi o‘zining «Kimligini topolmayapti?» Unga boshqa
o‘quvchilar yordamga keladi. «Men qanday qurilmaman?», «Men qayerda
ishlatilaman?», «Eng yaxshi qobiliyatim qachon namoyon bo‘ladi?», «Qaysi
qurilmalar men bilan hamohang ishlaydi?» va hokazo. Qanchalik ko‘p savol
berilib, sharhlar so‘ralsa, shunchalik o‘quvchi bali kamayadi. Kim topqirroq
bo‘lsa, tezroq jumboqni yechishi kerak bo‘ladi. Nafaqat qurilmalarda keyinchalik
dasturiy ta’minotlar, menyu bo‘limlarining vazifalarini tavsiflashda ham o‘yindan
muvaffaqiyatli foydalanish mumkin. O‘yin o‘quvchida obyektlarning
xususiyatlarini anglashda, xotirani rivojlantirishda, bilimlarni mustahkamlashda
muhim ahamiyat kasb etadi.
Dasturchi va buyurtmachi. Dasturlash bo‘yicha o‘tiladigan dars
mashg‘ulotlarida «Dasturchi va buyurtmachi» roli o‘yinini qo‘llashni tavsiya
qilamiz. Unda buyurtmachi dasturchilar kompaniyasiga kelib, buyurtma
qilinadigan dasturga bo‘lgan talablarni tavsiflaydi. «Menga muzqaymoqni reklama
qiluvchi stend kerak», «Menga zamonaviy uyning loyihasi kerak». Mazkur
topshiriq bo‘yicha kompaniya, ya’ni guruh a’zolari jamoalarga bo‘linib, vazifalarni
taqsimlab oladilar. Uni talab darajasida bajaradilar. Ekspertlar guruhi topshiriqni
bajarilish sifatini va kompaniya ishini baholashlari mumkin. O‘yin 4-guruhga
mansub bo‘lib, o‘quvchida ijodiy fikrlash va o‘z qobiliyatlarini amaliy ishda sinab
ko‘rish imkonini beradi.
Yuqoridagi barcha mulohazalarni umumlashtirib, o‘yinli texnologiyalarni qo‘llash
natijasida quyidagi mulohazalarni tavsiya etamiz:
 1.O‘yin turli yoshdagi bolalar faoliyatini rivojlantirishning mustaqil shakli
hisoblanadi.
 2.O‘yinlar ijodiy tafakkurni rivojlantirish, o‘z-o‘zini anglash faolligini
oshirishdagi eng erkin shakldir.
 3.O‘yin rivojlantiruvchi amaliyot, sababi: bolalar o‘ynaganlari uchun
rivojlanadilar, rivojlanish uchun o‘ynaydilar.
 4.O‘yin o‘z-o‘zini anglashda, o‘z-o‘zini boshqarishda aql va ijodda
erkinlikdir.
27

 5.O‘yinda o‘quvchilar nazariy bilimlarini amaliyotga qo‘llash imkoniga ega
bo‘ladilar, hodisalar va fanning mavjud xususiyatlarini tushuntirish uchun
savollarni aniq ifodalay boshlaydilar.
 6.O‘yinda o‘quvchilar o‘z fikrini bayon eta va himoya qila oladilar.
 7.O‘yin bolalarning asosiy muloqot maydoni bo‘lib, unda o‘zaro shaxsiy
muammolar hal etiladi. Insonlar orasidagi o‘zaro munosabatlar shakllanadi
I mitatsion o'yinlar.
Bunday o'yinlardan maqsad qaysidir tashkilot, muassasa va uning qismlari faoliyati
andoza qilinadi. Voqealar, kishilarning biror faoliyati (ish bitirish majlislari, rejani
muhokama qilish, suhbatlar o'tkazish va b;), faoliyat holati va shartlari andoza qilib
olinishi ham mumkin.Stsenariyda bunday o'yin tuzilmasi to'la yozib chiqiladi va
imitasiya qilinadigan ob’ektlar va jarayonlar belgilanadi.
Operatsion (vo q eiy) o'yinlar . Bunday o'yinlarda aniq o'ziga xos voqea-hodisaning
bajarilishi mashq qilinadi. Operatsion o'yinlar ish jarayoniga xos modellashtiriladi.
Rol ijro etish o'yinlari . Unda konkret shaxsning hulqi, hatti-harakati, o'z vazifalari
va majburiyatlarini bajarilish taktikasi mashq qilinadi.
Tadbirkorlik teatri. Bunda qandaydir vaziyat va undagi kishining xulqi o'ynaladi.
Bu o'yinning asosiy vazifasi turli holatlarda mo'ljalni to’g’ri baholay olishni
o'rgatish, o'zining xulqiga to’g’ri baho berish, boshqa kishilarning
imkoniyatlarini baholay olish va ular bilan muloqot o'rnata olishga o'rgatishdir.
Psixodrama va sosiodrama . Bu ham o'ziga xos «teatr», lekin ijtimoiy psixologik
maqsadni ko'zlaydi: Uning asosiy maqsadi jamoada vaziyatni his qila olish, boshqa
kishining holatini o'zgartirish va unga baho berish, u bilan samarali muloqotga
kirisha olishni shakllantirish hisoblanadi.
28

Xulosa
Innovatsion texnologiyalar joriy etish tajribasini o’rganish va unga
maqsadli yondashish, o’quv jarayonini insonparvarlashtirish, bunda talabani sust
ob’ektdan faol sub’ektga aylantirish, bilish faoliyatining aniq maqsadlarga
yo’nalganligini hamda o’quv jarayonini ishlab chiqarish jarayoni kabi
takrorlanuvchanligini ta’minlashda muhim ahamiyatga ega bo’ladi.
Mening fikrimcha ta’limda ko’plab innovatsion usullar samarali bo’lib,
ayniqsa ta’limda aniq maqsad qo’yish yoki fanlararo bog’lash, aniq maqsadga
erishish ko’p foydali xisoblanadi. «Maqsadli yondashuv» uslubi ta’limda
o’quvchi, talabalarni ijodiy fikrlashga, fanning mazmun mohiyati va maqsadini
o’rgatadi. U nafaqat o’quv-bilim faoliyatini tizimlashtiradi, jadallashtiradi, balki
ta’lim oluvchilarning umumiy madaniyatini yuksaltirishga ham xizmat qiladi,
predmetlararo bog’lanish tufayli maqsadlar turli darajada namoyon bo’ladi:
masalan informatika va axborot texnologiyalari fanining maqsad va darajalari
kuydagilardan iborat:
29

 Informatika va axborot texnologiyalariga bog’liq bir necha fanlarni
birlashtirib, maxsus kurslar yaratish;
 Informatika va axborot texnologiyalar o’quv fanlarining turli bo’laklarini
ma’lum bir blokka birlashtirish;
 Bir mavzuni ikki yoki bir necha predmetlar asosida o’rganish;
 Bilimlarni umumlashtirish asosida axborot texnologiyalar bo’yicha
yaratilgan kurslarni o’rganish.
Informatika fanlar ichida eng yoshi hisoblanadi. Uni yanada rivojlantirish,
kompyuter dasturlari bilan tanishish, o‘sib kelayotgan yosh avlodni elektron-
hisoblash mashinalari bilan tanishtirish, ularni o‘rgatishni yangi bosqichlarini
ishlab chiqish mamlakatimizning dolzarb va asosiy mavzusiga aylangan. Maktab,
kollej, litsey, institut, universitetlarni talabga javob beradigan kompyuterlar bilan
ta‘minlash, ularga eng zamonaviy kompyuterlarni va ular bilan ishlashni o‘rgatish,
O‘zbekistonni har jabhada jahonga ko‘rsatish asosiy vazifadir.
Foydalanilgan adabiyotlar.
1. «Oliy ta lim tizimini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari» to g risida O zbekistonʼ ʼ ʼ ʼ
Respublikasi Prezidentining qarori, 24 aprel 2017 yil, Toshkent.
2. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 29-noyabrdagi PF-5264
son“O‘zbekiston Republikasi Innovatsion rivojlanish vazirligini tashkil etish
to‘g’risida”gi Farmoni.
3. “A х borot t ех nologiyalari sohasida kadrlar tayyorlash tizimini takomillashtirish
to‘g’risida”. “Qishloq hayoti ” gazеtasi. 03.06.05 y.
Asosiy adabiyotlar
4. Farberman. B.L . “Ilg’or pedagogik dasturiy vositalar”. T: 2011 y.
5. Kasbiy ta`lim uslubiyoti. O‘quv qo‘llanma. N.K.Muradova, R.R.Majidov,
O‘.T.Xayitmatov, B.A.Maxmudova. Toshkent – 2007.
6. Begimkulov U.Sh., Djuraev R.X., Isyanov R.G.,Sharipov Sh.S., Adashboev Sh.M.,
Soy M.N. Pedagogik ta'limni axborotlashtirish: nazariya va amaliyot,Toshkent: -
2011.
30

7. To‘raxonov F.B., Xamidov V.C. "Simulyatorlardan foydalanilgan holda fizik
jarayonlarni modellashtirish". Ta'lim muassalarida elektron axborotta'lim muhitini
shakllantirishning dolzarb masalalari.O‘zMU. - Toshkent: 2011.
8. Xamidov V.S. Fizikani masofali o‘qitishda virtual laboratoriyasidan foydalanish.
Yosh olimlar va iqtidorli o‘quvchilarining ilmiy ishlari to‘plami.
9. (Fizika, mexanika-matematika, kompyuter texnologiyalari), Toshkent: 2005.204 b.
10. Dehkanov Sh. Simulatorlar: o‘quv yurtlarida qo‘llash perspektivalari.
11. Zokirova F.M. va boshqalar. Elektron o‘quv – metodik majmualar va ta`lim
resurslarini yaratish metodikasi. Metodik qo‘llanma. – T.:OO‘MTB, 2010,64-b.
12. Begimqulov U.Sh. Zamonaviy axborot texnologiyalari muhitida pedagogik
ta’limni tashkil etish. Pedagogik ta’lim jur, № 1, 2004 – 25-25 betlar. ‖
Internet saytlar
http://www.ziyonet.uz
http://www.wikipedia.org
http://www.tuit.uz
http://www.ziyonet.uz
31

Andijon davlat universiteti
Axborot texnologiyalari va kompyuter injinering fakulteti
Informatika va axborot texnologiyalari yo’nalishi
5- kurs 506-gurux talabasi Aqiljonova Xayitxonning
“ Grafik muxarrirda sohani belgilash uskunalarni qollash mavzuni o’qitishda
inavatsion texnalogiyalaridan foydalanish “
mavzusini
Informatika o‘qitish texnologiyalari va loyihalashtirish fanidan
kurs ishiga
T А Q R I Z
Mustaqilik yillarining dastlabki kunlaridan boshlab mamlakatimizda
axborotlashgan jamiyat qurish borasida keng isloxotlar olib borilayotgan davrda
yoshlarning axborot madaniyatini shakllantirish ta’lim tizimining muhim
vazifalaridan biridir. Barchamizga ma’lumki, XXI asr- Globallashuv davri, texnika
asri deyiladi. Bugungi kunda fan va texnika jadal suratda rivojlanib bormoqda bu
esa d asturlash tillarini yuqori saviyada o’rganish, yangi imkoniyatlari bilan
tanishish va amaliyotda qo’llay olish uning imkoniyatlaridan to’laqonli foydalanish
bugungi kunda korxona xodimlari, o’qituvchi va talabalar, shu soha bilan
shug’illanuvchi mutaxassislar, dasturchilar oldida turgan eng muhim va asosiy
vazifalardan biridir. O’zbеkiston Rеspublikasi Prеzidеnti tomonidan axborot
texnologiyalari sohasida ta’lim tizimini yanada takomillashtirish, ilmiy
tadqiqotlarni rivojlantirish va ularni it-industriya bilan integratsiya qilish chora-
tadbirlari to’g’risida O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 6-
oktabrdagi PQ-4851-son qarori va shu bo’yicha qilinadigon chora tadbirlar tashkil
etish zarurligi ta’kidlangan.
Rеspublikamizda kompyutеr va axborot tеxnologiyalari,
tеlеkommunikatsiya ularni dunyo standartlariga yetkazish va shu asosda
axborotlashgan jamiyat sari jadal intilish maqsadida kеng ko‘lamli chora-tadbirlar
amalga oshirilmoqda.
O`quvchilarning «Informatika» fani mazmunini mustaqil o`zlashtirishlarida va
o`quv jarayoni sifatining oshishida nazorat topshiriqlarining o`z o`rni bor.
O’qituvchi tomonidan ishlab chiqilgan dasturlar va dasturlashga oid
savollaridan dars mashg`ulotlarida foydalanish natijasida o`quvchilar bevosita
Python dasturi bilan ishlashga o`rgatilib borilsa ularning bilim darajasi oshadi,
dastur bilan ishlay olish malkalari yanada ortadi. Buyuk faylasuf olim Konfutsiy
aytganidek,Eshitganimni unutaman, Ko`rsam eslay olaman, Mustaqil bajarsam,
tushunib etaman.
Umumаn оlgаndа ushbu kurs ishi rеfеrаtiv xаrаktеrgа egа bo’lib, kurs
ishigа qo’yilgаn bаrchа tаlаblаrgа jаvоb bеrаdi dеb hisоblаymаn.
Aqiljonova Xayitxonning o’z ishini mustаqil rаvishdа bаjаrgаnligi, informatika
o’qitish va loyihalash fanidan ,qidiruv tizimlari va internet ma’lumotlaridam keng
foydalanganligini hisobga olib, ushbu kurs ishini ijobiy bahoga himoya qilishiga
ishonch bildiraman.
Taqriz yozuvchi: Shomirzayev B..
32

O’zbekiston Respublikasi Oliy va O’rta maxsus ta’lim Vazirligi
Andijon davlat universiteti
Axborot texnologiyalari va kompyuter injinering fakulteti
5111000 - Kasbiy ta’lim
5330200 – informatika va axborot texnologiyalari yo’nalishi
5- kurs 506-gurux talabasi Aqiljonova Xayitxon ning
“Grafik muxarrirda sohani belgilash uskunalarni qollash mavzuni o’qitishda
inavatsion texnalogiyalaridan foydalanish “ mavzusidagi kurs ishiga
RAHBAR XULOSASI
Bugun mamlakatimizda axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini davlat
boshqaruvi, iqtisodiyot tarmoqlari, ijtimoiy soha va kundalik hayotga izchil joriy
etish bo’yicha keng ko’lamli ishlar amalga oshirilmoqda .
Shu sababdan hozirgi kunda d asturlash tillarini yuqori saviyada o’rganish,
yangi imkoniyatlari bilan tanishish va amaliyotda qo’llay olish uning
imkoniyatlaridan to’laqonli foydalanish bugungi kunda korxona xodimlari,
o’qituvchi va talabalar, shu soha bilan shug’illanuvchi mutaxassislar, dasturchilar
oldida turgan eng muhim va asosiy vazifalardan biridir. Shu ma’noda informatika
o’qitish metodikasi “ Informatika fani xaqidagi mavsini oqitish metodikasi ”
mavzusini o’rgatish informatika va axborot texnologiyalari oldida turgan
muammolaridan biridir.Ushbu fikrlardan ma’lum bo’ladiki, tanlangan kurs ish
“ Grafik muxarrirda sohani belgilash uskunalarni qollash mavzuni o’qitishda
inavatsion texnalogiyalaridan foydalanish ” tushunchasi juda kerakli mavzu
hisoblanib. Ta’lim yo’nalishi sohasidagi masalalarni yechishda, tajriba natijalarini
qayta ishlashda, hozirgi kundagi insonlarni o’yga solib turgan muammolarni hal
etishda, turli sohalarda meditsina, biznes, qurilish va boshqa bir qancha sohalarda
insonlarni qo’l mehnatini va ko’p vaqtini olib kelayotgan ishlarni tez va oson eng
asosiysi mukamal hal etishda dasturlashdan foydalanish hozirgi davr talabi
hisoblanadi. Aqiljonova Xayitxonning kurs ishi mavzusini mustaqil ravishda
bajarganligi,internet ma’lumotlaridan keng foydalanganligini hisobga olib, ushbu
kurs ishini ijobiy bahoga himoya qilishiga ishonch bildiraman.
Ish rahbari: Xolmirzayeva G.
33

Grafik muharrirda sohani belgilash uskunalari qo'llash mavzusini o'qitishda innavatsion texnologiyalardan foydalanish

Kirish. 2

I BOB.Grafik muharrirda sohani belgilash uskunalari qo'llash mavzusini o'qitishning nazariy asoslari 4

1.1.O’quvchilarda keng tarqalgan grafik muharrirlar va ularning xususiyatlari haqida tushunchalar hosil qilish. 4

1.2.O'qitishda qo'llaniladigan innovatsion texnologiyalar 7

II BOB Grafik muharrirda sohani belgilash uskunalari qo'llash mavzusini o'qitish metodikasi 13

2.1.Adobe Photoshop grafik muharrirda sohani belgilash va ajratib olish usullarini o’qitishda innovatsion usullardan foydalanish. 13

2.2.Grafik muharrirda sohani belgilash uskunalari qo'llash mavzusini o’rgatishda o‘yinli texnologiyalardan foydalanish. 22

Foydalanilgan adabiyotlar. 30

Internet saytlar 30

Sotib olish