Halima Xudoyberdiyeva lirikasida ayol qalbinibg nozik talqini - Литература - Курсовые работы

Информация о документе

Цена	30000UZS
Размер	50.2KB
Покупки	0
Дата загрузки	04 Июнь 2025
Расширение	docx
Раздел	Курсовые работы
Предмет	Литература

Продавец

Azizbek Oripov

Дата регистрации 20 Декабрь 2024

2 Продаж

Halima Xudoyberdiyeva lirikasida ayol qalbinibg nozik talqini

Купить

O‘ ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA
INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
Toshkent a maliy fanlar universtiteti
“O‘zbek tili va adabiyoti” yo‘nalishi
_____________guruh talabasi _____________ ning
“O‘zbek adabiyoti” fanidan
“ Halima Xudoyberdiyeva lirikasida ayol qalbinibg nozik
talqini” mavzusidagi
KURS ISHI
Himoyaga tavsiya etaman Ilmiy rahbar:___________
Kafedra mudiri:_________ Raxmonova M
B.R.Tojiboyev
2025 ___”___ 2025 ___”___ʻʻ ʻʻ
TOSHKENT-2025
1

Mundarija:
Kirish……………………………………………………………………3
I-BOB Halima Xudoyberdiyevaning o‘zbek adabiyotidagi o‘rni va ijodiy
yo‘li …………………………………………………………………………………7
1.1. Shoiraning lirikasi va unda ayol kechinmalari aks etishining o‘ziga xosligi .. .10
1.2 Ayol qalbining nozik talqini va uning badiiy qiymati ……………………..…14
II-BOB Halima Xudoyberdiyeva she’riyatida ayol obrazi . …………………...19
2.1 Ayolning qalb kechinmalarini yoritishdagi shoiraning uslubi … …………….21
2.2. Shoiraning she’riyati orqali ayol ichki dunyosini tasvirlash usullari ………...23
Xulosa.....................................................................................................29
Foydalanilgan adabiyotlar ………………………………………………….32
2

Kirish
Mavzuning dolzarbligi . Adabiyot inson ruhiyatining eng nozik qirralarini
ifoda etuvchi vosita sifatida hayot haqiqatlarini teran anglash, insoniy tuyg‘ularni
chuqur his etish va ularni badiiy tasvir orqali gavdalantirish imkoniyatini beradi.
Xususan, o‘zbek she’riyatida ayol qalbi, uning kechinmalari, ichki iztiroblari va
orzulari alohida mavzu sifatida e’tiborga olinib, turli shoir va adiblar tomonidan
yoritib kelingan. Bu borada Halima Xudoyberdiyevaning ijodi o‘zining o‘ziga xos
samimiyligi, nozik badiiyati va ta’sirchan ohanglari bilan alohida ajralib turadi.
Shoiraning lirikasi ayol ruhiyatining eng ichki kechinmalarini o‘zida aks ettirib,
insoniy tuyg‘ularni jonli va ta’sirchan shaklda gavdalantiradi. Halima
Xudoyberdiyeva o‘z ijodi davomida ayol qalbining eng chuqur va nozik
tomonlarini she’riyat orqali ifodalashga harakat qilgan. Uning she’rlarida ayol
nafaqat muhabbat timsoli sifatida, balki jamiyatning faol a’zosi, mehribon ona,
sadoqatli yor, fidoyi farzand va murakkab hayot sinovlarini boshidan
kechirayotgan inson sifatida gavdalanadi. Shoiraning lirikasida ayol qalbining
sezgirligi, uning mehr-muhabbati, baxt va armonlari, sabr-matonati hamda ichki
olami hayratomuz badiiy mahorat bilan tasvirlanadi. U she’rlarida ayollik
hissiyotining eng nozik va dardli jihatlarini yorqin va samimiy so‘zlar bilan
ifodalaydi. Ayniqsa, Halima Xudoyberdiyevaning asarlarida ayollarning hayotdagi
o‘rni, ularning ijtimoiy va oilaviy muammolari, sevgi va sadoqatga bo‘lgan
ishonchi chuqur badiiy tahlil etiladi.
Shoiraning lirikasida ayol obrazining turli qirralari ochib berilgan bo‘lib, u
ba’zan sevgi va mehrga tashna yor, ba’zan esa hayot sinovlariga bardoshli ona yoki
jamiyatdagi teng huquqli inson sifatida gavdalanadi. Uning she’rlari hayotiy
realizm va yuksak lirizm uyg‘unligi asosida yaratilgan bo‘lib, o‘quvchini chuqur
o‘yga toldiradi, insoniy tuyg‘ularni jo‘sh urdiradi. 1
Ayol qalbining nozik talqiniga
urg‘u berilgan ushbu lirik asarlar nafaqat shoiraning ichki dunyosini, balki o‘zbek
ayolining hayotiy kechinmalarini ham o‘zida mujassam etgan. Mazkur kurs ishida
Halima Xudoyberdiyevaning lirik asarlarida ayol qalbining nozik talqini qanday
1
Xudoyberdiyeva, H. (1980). Shoira asarlari – Toshkent: Yoshlar nashriyoti. 37-bet
3

ifoda etilgani tahlil qilinadi. Shoiraning badiiy tasvir usullari, poetik yondashuvi,
ayol obrazini yaratishdagi o‘ziga xos uslubi hamda uning she’riyatida ayol
ruhiyatining qanday tasvirlangani atroflicha o‘rganiladi. Bu jarayonda shoira
she’riyatidagi muhabbat, mehr, fidoyilik, iztirob, hayot sinovlariga chidamlilik
kabi mavzular yoritilib, uning lirik qahramonlari orqali ayollik tuyg‘ularining
badiiy talqini o‘rganiladi. Shu bilan birga, Halima Xudoyberdiyevaning o‘zbek
adabiyotidagi o‘rni va uning she’riy merosi bugungi kunda qanday ahamiyat kasb
etishi ham tahlil qilinadi.
Kurs ishining maqsadi . Halima Xudoyberdiyevaning lirik asarlarida ayol
qalbining nozik talqini qanday badiiy ifodalanganini tahlil qilishga qaratilgan.
Ishning asosiy maqsadi – shoiraning poetik uslubini, ayol kechinmalarini
tasvirlashdagi mahoratini va badiiy tasvir vositalaridan foydalanish xususiyatlarini
o‘rganishdir. 2
Ushbu tadqiqot doirasida quyidagi maqsadlarga erishish ko‘zda
tutiladi:
 Halima Xudoyberdiyeva lirikasida ayol qalbining murakkab ichki olami
qanday aks ettirilganini tahlil qilish;
 Shoiraning lirik qahramoni timsolida ayol obrazining turli qirralarini ochib
berish (ona, yor, farzand, kelin, jamiyatning faol a’zosi sifatida);
 Ayol kechinmalarini ifodalashda qo‘llanilgan badiiy tasvir vositalari
(metafora, epitet, ramziy obrazlar, lirik monolog va boshqalar)ni o‘rganish;
 Shoiraning sevgi, baxt, iztirob, sabr-matonat, orzu-umid va hayotiy
tajribalarga munosabatini ifodalovchi she’rlarini tahlil qilish;
 Halima Xudoyberdiyevaning lirikasida an’anaviy va zamonaviy ayol
qiyofasi qanday aks etganini o‘rganish va bu obrazlarning o‘zbek
adabiyotidagi ahamiyatini ochib berish.
Tadqiqot natijasida shoira lirikasining ayol qalbining nafis va nozik jihatlarini
tasvirlashdagi o‘ziga xosligi aniqlanib, uning o‘zbek adabiyotidagi badiiy merosini
baholashga xizmat qilishi ko‘zda tutiladi.
2
Alisher, A. (2015). O'zbek adabiyotining yangi bosqichlari – Toshkent: Adabiyot va san'at nashriyoti. 54-bet
4

Kurs ishining predmeti . Halima Xudoyberdiyevaning lirikasi va unda ayol
qalbining nozik talqinini badiiy jihatdan ifodalash xususiyatlaridir. Tadqiqot
doirasida shoiraning she’riy asarlari, ulardagi ayol kechinmalari, lirik qahramon
obrazlari, poetik uslub va badiiy tasvir vositalari tahlil qilinadi. Ushbu tadqiqot
asosan quyidagi jihatlarni qamrab oladi:
 Halima Xudoyberdiyevaning she’riy merosi va unda ayol obrazining
gavdalanishi;
 Shoiraning lirikasida ayollik his-tuyg‘ularining nozik va nafis talqini;
 Ayol kechinmalarini tasvirlashda qo‘llanilgan badiiy vositalar va poetik
tasvir usullari;
 Shoiraning she’riyatida muhabbat, iztirob, baxt, sabr-matonat va insoniy
qadriyatlarning aks etishi;
 Halima Xudoyberdiyevaning o‘zbek adabiyotidagi o‘rni va ayol lirikasiga
qo‘shgan hissasi.
Shunday qilib, kurs ishining predmeti shoiraning lirikasida ayol ruhiyati va ichki
dunyosining ifodalanish uslublarini o‘rganishga qaratilgan.
Kurs ishining obyekti . Halima Xudoyberdiyevaning lirik asarlari va ularda
ayol qalbining nozik talqini bilan bog‘liq badiiy tasvirlar tizimidir. Tadqiqot
jarayonida shoiraning turli mavzulardagi she’rlari tahlil qilinib, ularda ayolning
ichki kechinmalari, tuyg‘ulari va hayotiy tajribalari qanday aks ettirilgani
o‘rganiladi. Kurs ishining obyekti quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
 Halima Xudoyberdiyevaning lirik she’rlari va ularning badiiy xususiyatlari;
 Shoiraning ijodida ayol obrazi va uning turli qiyofalarini ifodalash usullari;
 Ayol kechinmalarini tasvirlashda qo‘llanilgan poetik vositalar va uslublar;
 Shoiraning asarlarida muhabbat, mehr, iztirob, baxt va sabr-matonat singari
mavzularning badiiy talqini;
 Halima Xudoyberdiyevaning lirikasining o‘zbek adabiyotidagi o‘rni va
ta’siri.
Kurs ishining metodologik asosi . Mazkur kurs ishining metodologik
asosini adabiy-tahliliy, qiyosiy, struktur-semantik, biografik hamda psixologik
5

usullar tashkil etadi. Ushbu tadqiqot metodlari Halima Xudoyberdiyevaning lirik
asarlarida ayol qalbining nozik talqinini ilmiy asosda o‘rganish va tahlil qilish
imkonini beradi. Kurs ishida quyidagi metodlar qo‘llanildi:
 Adabiy-tahliliy metod – Halima Xudoyberdiyevaning she’rlari badiiy
jihatdan tahlil qilinib, ulardagi asosiy mavzular, g‘oyaviy yo‘nalish va
poetik tasvir vositalari aniqlanadi.
 Qiyosiy metod – Shoiraning ijodiy uslubi boshqa o‘zbek shoiralarining
(Zulfiya, G‘azal Xonim, Orzigul Ergasheva va boshqalar) lirikasi bilan
qiyoslanib, ayol qalbining tasvirlanishidagi o‘ziga xosliklar ajratib
ko‘rsatiladi.
 Struktur-semantik metod – Shoiraning she’riy asarlari tarkibiy tuzilish
jihatidan o‘rganilib, ularning mazmun va shakl uyg‘unligi, badiiy tasvir
vositalari va ularning semantik yuklamasi tahlil qilinadi.
 Biografik metod – Shoiraning hayoti va ijodiy yo‘li, uning hayotiy tajribalari
she’rlariga qanday ta’sir ko‘rsatgani o‘rganiladi. Halima
Xudoyberdiyevaning shaxsiy kechinmalari va dunyoqarashi uning
she’riyatida qanchalik aks etgani aniqlanadi.
 Psixologik metod – Shoiraning lirik qahramonlari tasvirida aks etgan ichki
kechinmalar, ruhiy holatlar va ularning poetik ifodasi tahlil qilinadi. Ayol
qalbining nozik jihatlarini yoritishda shoiraning qanday badiiy-uslubiy
yo‘llardan foydalangani aniqlanadi.
Ushbu metodlar asosida kurs ishida Halima Xudoyberdiyevaning lirikasi chuqur
tahlil qilinib, undagi ayol qalbining badiiy talqini aniq dalillar asosida ochib
beriladi.
Kurs ishining tuzilishi: Kirish, asosiy qism (2 bob, 4 bo‘lim), xulosa va
foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat.
I-BOB: Halima Xudoyberdiyevaning o‘zbek adabiyotidagi o‘rni va ijodiy yo‘li
Halima Xudoyberdiyeva – o‘zbek ayol she’riyatining yorqin
namoyandalaridan biri, o‘z ijodi bilan adabiyotimizda alohida o‘rin tutgan
shoiradir. Uning asarlari nafaqat o‘zbek she’riyatining rivojiga, balki ayol
6

obrazining badiiy tasviriga katta hissa qo‘shgan. Shoira o‘zining lirikasida ayol
qalbining eng nozik va murakkab kechinmalarini, uning ruhiy holatini, sevgi, baxt,
iztirob va orzularini badiiy ravishda tasvirlab, o‘ziga xos she’riy uslub yaratgan.
Halima Xudoyberdiyeva 19 47 -yilda Sirdaryo shahrida tug‘ilgan. Uning
yoshligidan adabiyotga bo‘lgan qiziqishi katta bo‘lgan va bu qiziqish uning she’r
yozishga bo‘lgan iste’dodini rivojlantirdi. Shoira o‘z ijodini yoshligida boshlagan
bo‘lsa-da, asarlarining keng ommaga tanilishi 19 6 0-yillarda boshlandi. 3
Halima
Xudoyberdiyeva o‘zining shaxsiy hayotini va ichki dunyosini she’rlariga
ko‘rsatgan tasvirlari bilan ajralib turadi. Uning she’rlari ko‘pincha tabiiyligi,
samimiyligi va teran hissiyotlari bilan e’tibor qozongan. Halima Xudoyberdiyeva
o‘z ijodida ayolning hayotini, uning jamiyatdagi o‘rnini, muhabbat va fidoyilikni
yuksak badiiylik bilan tasvirlagan. Shoira asarlarida ayol obrazining turli qiyofalari
– ona, kelin, yor, farzand, jamiyatning faol a’zosi sifatida hamda ichki iztiroblari,
baxt va armonlari tilga olingan. Shoira she’rlari, asosan, o‘zbek ayolining ruhiy
holatini, uning ichki dunyosini ochib beradi. Halima Xudoyberdiyeva o‘zbek ayol
she’riyatiga o‘zining o‘ziga xos va nozik uslubini olib kirdi. Uning asarlari o‘zbek
adabiyotining rivojida muhim rol o‘ynadi va ayol obrazini tasvirlashda yangi
badiiy usullarni o‘rnatdi. Shoiraning she’riy merosi nafaqat o‘zbek adabiyotida,
balki o‘rta Osiyo va Sharq adabiyotlarida ham katta ahamiyatga ega. Uning asarlari
milliy adabiyotimizda ayol va uning ruhiy holatlarini tasvirlashda eng yuqori
badiiy me’yorlarni qo‘ygan.
Shoiraning she’rlari asosan o‘zbek ayolining ichki dunyosini ochish, uning
sevgi, baxt, dard va orzularini teran ifodalashga qaratilgan. Shoira o‘zining lirik
qahramonlari orqali o‘zbek ayolining real hayoti va uning ichki kechinmalarini
3
To‘laganov, T. (2012). Halima Xudoyberdiyeva: ijodiy yo‘li va badiiy uslubi – Samarqand: SamDU nashriyoti. 49-
bet
7

Купить