Информация о документе

Цена 24000UZS
Размер 412.0KB
Покупки 0
Дата загрузки 11 Май 2025
Расширение doc
Раздел Курсовые работы
Предмет Юриспруденция

Продавец

Bahrom

Дата регистрации 05 Декабрь 2024

150 Продаж

Harakat xavfsizligini boshqarish

Купить
Harakat xavfsizligini boshqarish. Reja: 1. Harakat xavfsizligiga tahsir etuvchi asosiy faktorlar 2. Harakat xavfsizligi turlari. 3. Avtomobil harakat xavfsizligining ekspluatatsion xususiyatlarga bog’liqligi. 4. Ekspluatatsiyada uchraydigan faktorlarning avtomobil harakat xavfsizligiga tahsiri . Harakat xavfsizligiga tahsir etuvchi asosiy faktorlar Avtomobilg’ konstro’qtsiyasining yaxshilanishi, uning o’rta va maksimal tezliklarining oshishi, yo’l harakatidagi intensivlik hamda avtomobillar sonining oshishi harakat xavfsizligiga katta ehtibor berishpi talab qiladi. Harakat xavfsizligiga rioya kilmaslik yo’l-transport xodisalariga sabab bo’ladi. yo’l-transport xodisalariga quyidagilar kiradi: transport vositalariping bir-biri bilan to’qnashishi; agdarilishi; tusiklar va yo’lovchilar bilan to’qnashishi. Transport vositalarining to’qnashishi deb, bir avtomobilning harakatdagi yoki vaqtincha tuxtagan boshqa transport bilan to’qnashishiga aytiladi. Transport vositalarining agdarilishi deb, transportning uz turgunligini yo’qotib yoxud ikkita avtomobilning to’qnashishi natijasida agdarilishiga aytiladi. Transport vositalarining tusiklar bilan to’qnashishi deb, transportning kuzgalmas jism (kuprik ustuni, simyogoch, daraxt va x.k.) yoki tuxtab turgan avtomobilg’ bilan to’qnashishiga aytiladi. Transportning yo’lovchilar bilan to’qnashishi deb, transportning yo’lovchini urib ketishi yoki yo’lovchining harakatdagi mashinaga urilishiga aytiladi. Yuqoridagi yo’l-transport xodisalarining sodir bulish sabablari quyidagi gruppalarga bo’linadi: a) xaydovchilar tomonidan harakat koidalarining buzilishi; b) xaydovchilar malakasinnig pastligi; v) transport vositasining texnikavby buzo’qligi; yukning noto’g’ri joylashishi va x.k. g) harakatda katnashuvchi boshqa ishtirokchilarnnng (velosipedchilar, yo’lovchilar va x.k.) yo’l koidalarini buzishi; d) yo’l sharoitining yomonligi va harakatyi tashkil etishdagi kamchiliklar. Harakat xavfsizligi turlari. Harakat xavfsizligi deb, avtomobilning xaydovchi ishtirokida yuk va passajirlarni yo’l-transport xodisalarisiz tashishiga aytiladi. Harakat xavfsizligi aktiv va passiv bo’lishi mumkin. Aktiv xavfsizlik—harakatdagi avtomobilg’ avariyasining oldini olish uchun xizmat qiladi. U quyidagi usullar bilan amalga oshiriladi: a) effektiv tormozlanish; b) maksimal tezlik bilan harakatlanish davrida yo’ldan toymaslik; v) avtomobilning burilish davridagi turgunligi; g) ishonchli ogoxlantiruvchi, tovush va yoruglik signallari; d) xaydovchi utirgan joydan yo’lning tula ko’rnishi; e) uzok yo’l yurilganda charchamaslik uchun tadbirlar kurish; Passiv xavfsizlik — sodir bo’lgan avariya natijalarini yumshatish uchun zarur. U avtomobilg’ konstro’qtsiyasini yaxshilovchi tadbirlar yordamida amalga oshiriladi. Ular quyidagilar: xavfsiz rulg’ kolonkasi; kuzovning chikib turuvchi utkir qismlarini kamaytirish; avariya vaqtida xavfsiz deformatsiyalanuvchi benzin baki va x.k. Demak, aktiv xavfsizlik asosan avtomobilning ekspluatatskon xususiyatlariga, passiv xavfsizlik esa avtomobilg’ konstro’qtsiyasiga bog’liq. Yo’l-transport xodisalarini analiz qilish shuni ko’rsatadiki avtomobilni avariyaga olib keluvchi asosiy sabablardan biri tormozlash sistemasining noto’g’ri ishlashidir. Agar tormoz effektiv - ishlamasa tormoz yo’li uzayib ketib avtomobilning tusik yoki odamni urib ketish xavfi ortadi. Agar tormoz barabani va kolochkasi jipslashib qolsa, avtomobilg’ turgunligini yo’qotadi, bu esa uz navbatida avariyaga sabab bo’lishi mumkin, Avtomobil harakat xavfsizligining ekspluatatsion xususiyatlarga bog’liqligi. Harakat xavfsizligi avtomobilning turgunligi, boshqariluvchanligi, kichik maydonda aylana olishi kabi ekspluatatsion xususiyatlariga bog’liq, Mahlumki, boshqariluvchi g’ildiraklar yo’ldagi tasodifiy turtqilar tahsirida, xatto to’g’ri chiziqli harakati davrida ham neytral xolatini yo’qotadi. Boshqariluvchi g’ildiraklari barkaror bulmagan avtomobilg’ turgun harakat qila olmaydi. U uz yo’nalishini o’zgartiraveradi va xaydovchi tuxtovsiz rulg’ chambaragini burishga majbur bo’ladi. Agar g’ildiraklar barkaror bulmasa, xaydovchining ishi qiyinlashadi, avtomobilning yonga surilish xavfi tugiladi, bu esa uz navbatida uning turgunlngini yomonlashtiradi, shinasining va rulg’ mexanizmi detallariniig yeyilishini oshiradi. Boshqariluvchi g’ildiraklarning barkarorligi avtomobilni burish davrida ham zarur. Burilish tugashi bilan g’ildiraklarning boshlangich vaziyatga kaytishi xaydovchi ishini yengillashtiradi va avtomobilning tusik bilan uchrashish extimolligi kamayadi. Boshqariluvchanlikning yaxshi bo’lishi g’ildiraklarning muvozanatlanganligiga ham kup jixatdan bogrlik. Agar avtomobilg’ katta tezlik bilan harakatlanayotgan bo’lsa, g’ildirak lapanglab aylanadi va avtomobilni boshqarish qiyinlashadi. Yo’l-transport xodisalarining 15% ga yakini avtomobilning agdarilishi bilan bog’liq. Rulg’ chambaragini tez burish, kuzovda yukning noto’g’ri joylashishi, g’ildiraklarning sirpanchik joyga tushib kolishi va x. k. avtomobilning agdarilishiga sabab bo’ladi. G’ildirakning yo’l bilan tishlashish kuchining kamayishi avtomobilning yonga surilishiga sabab bo’ladi. Ayniksa, ketingi g’ildiraklarning yonga surilishi xavfli. Bu vaqtda avtomobilni tormozlash yoki tezligini oshirish mumkin emas chunki uning yonga surilishi ortib, agdarilishi mumkin. Ekspluatatsiyada uchraydigan kupgina faktorlar avtomobilg’ harakat xavfsizligiga uning u yoki bu ekspluatatsion xususiyatlari orqali tahsir etadi. Avvalo, xaydovchi transport harakati vaqtida . unga tahsir etuvchi kuchlarni ularning burilish va tormozlash paytida kimmat hamda yo’nalishi o’zgarishini bilish kerak. Agar bu kuchlar xisobga olinmasa va burilish katta tezlik bilan bajarilsa, avtomobilg’ yoniga agdarilishi mumkin. Avtomobilg’ og’irlik markazining baland bo’lishi harakat xavfsizligiga salbiy tahsir ko’rsatadi. Agar yuk avtomobiliga katta o’lchamli yuk ortilsa, avtomobilg’ og’irlik markazining balandligi kattalashadi, bu esa avtomobilni yonga agdarilish xavfini oshiradi. Avtomobilg’ g’ildiraklarining yo’l bilan tishlashish koeffitsienti ham harakat xavfsizligiga tahsir etadi. Tishlashish koeffitsientining qiymati, shina protektorining qanchalik yeyilganligiga bog’liq. Agar protektor ortiqcha yeyilgai bo’lsa (ayniksa, xul yo’lda). Tishlashish koeffitsienti kamayadi va avtomobilg’ yonga sirpanib uning turgunligi yo’qoladi. Avtomobilning turgunmas harakati yo’ldagi transportning harakat xavfsizligini buzadi. Avtomobilg’ tormozlash sistemasining texnikaviy xolati, uning to’g’ri sozlanishi va foydalanilishi harakat xavfsizligini tahminlovchi asosiy faktor xisoblanadi. Yo’lga chiqishdan avval xaydovchi har bir g’ildirakning bir xilda sozlanganligini, tormoz sistemasining aniq ishlashini tekshirishi zarur. G’ildiraklarda tormozlash mexanizmining bir xilda sozlanmaganligi paydo bo’lgan tormozlash kuchlaririning har xilligiga olib keladi. Bunda avtomobilg’ tormozlansa, yonga sirpanib, turgunligini yo’qotadi. Bahzan pnevmatik yeki gidravlik yuritmali tormoz sistemasida shlangning noto’g’ri o’rnatilishi tusatdan uzilishiga sabab bo’ladi. Natijada tormoz ishlamaydi va harakat xavfsizligi buziladi. 3. Boshqariluvchi g’ildiraklarning barkarorligi shkvorenning kundalang va bo’ylama og’ish burchaklariga, g’ildirakning yonaki og’ish burchagiga g’ildiraklarning yakinlashuviga bog’liq. Xaydovchi avtomobilg’ g’ildiraklariiing to’g’ri joylashishini sistematik ravishda sozlash bilan yaxshi xolatda saklashi zarur. Bu esa harakat xavfsizligini tahminlovchi asosiy faktorlardan xisoblanadi. Bundan tashkari avtomobilg’ (ayniksa, yengil avtomobilg’) g’ildiraklarining muvozanatlanganligi uning O‘zbekiston Respublikasining «Yo‘l harakati xavfsizligi» to‘g‘risidagi qonunidan kelib chiqqan ravishda, yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlash sohasidagi davlat boshqaruvi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi, mahalliy davlat hoqimiyati organlari va maxsus vakolatli davlat organlari tomonidan amalga oshiriladi. Yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlash sohasidagi maxsus vakolatli davlat organlariga quyidagilar kiradi: O‘zbekiston avtomobil va daryo transporti agentligi; O‘zbekiston avtomobil yo‘llari qurish va ulardan foydalanish davlat- aktsiyadorlik kontserni; O‘zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligining Davlat harakat xavfsizligi nazorati. 1. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlash sohasidagi vakolatlari: Yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlash davlat dasturlarini tasdiqlash va ularni amalga oshirish ustidan nazorat olib borish; Yo‘l harakati qoidalarini hamda yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlash va yo‘l harakatini tashkil etish masalalariga doir boshqa normativ hujjatlarni tasdiqlash; Vazirliklar va idoralarning yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlash, ekologik xavfsizlik talablariga rioya etish sohasidagi faoliyatini muvofiqlashtirib borish; Transport vositalari va yo‘llarning texnikaviy holatiga, yo‘llar va temir yo‘ldan o‘tish joylari bo‘ylab yo‘l harakati xavfsizligiga doir yagona talablarni belgilash; Transport vositalari haydovchilarini tayyorlashga, shuningdek, aholiga yo‘llarda yurish-turish xavfsizligi qoidalarini o‘rgatishga doir umumiy talablarni belgilash; Transport vositalari haydovchilarini, shunday vositalarning o‘zini, yo‘l harakati qoidalarining buzilishi hollarini, yo‘l-transport hodisalari va boshqa ko‘rsatkichlarni hisobga olishning yagona tizimini tasdiqlash; Qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlarni amalga oshirish. 2. Mahalliy davlat hoqimiyati organlarining yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlash sohasidagi vakolatlari : Yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlash davlat dasturlarini amalga oshirish; Yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlash hududiy dasturlarini tasdiqlash hamda ularni amalga oshirish ustidan nazorat olib borish; Yo‘l harakati xavfsizligi tibbiy jihatdan ta’minlanishini, shuningdek, yo‘l- transport hodisalari sodir bo‘lganda jabrlanganlarga tibbiy yordam ko‘rsatilishini tashkil etish; Yo‘l-transport hodisalari oqibatida jarohatlanishlarning oldini olish, aholiga yo‘llarda yurish-turish xavfsizligi qoidalarini o‘rgatish, yo‘l harakati xavfsizligini targ‘ib etish hamda ekologik xavfsizlik talablariga rioya etish chora-tadbirlarini ko‘rish; Shaharlardagi, shaharchalar va qishloq aholi punktlaridagi ko‘chalarning, yo‘laklarning, shuningdek, shahar elektr transporti yo‘llarining qurilishi va soz holatda saqlanishini ta’minlash; Qonuniy hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlarni amalga oshirish. 3. O‘zbekiston avtomobil va daryo transporti agentligining yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlash sohasidagi vakolatlari: Yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlash davlat dasturlarini ishlab chiqish va amalga oshirishda ishtirok etish; Avtomobilda yuk tashish xavfsizligini ta’minlash masalalari yuzasidan normativ hujjatlarni ishlab chiqish; Transport vositalari va transportda ko‘rsatiladigan xizmatlar sertifikatlashtirilishini amalga oshirish; Yo‘l harakati xavfsizligi to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga avtomobil transportida rioya etilishi ustidan nazorat olib borish; Qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlarni amalga oshirish. 4. O‘zbekiston avtomobil yo‘llari qurish va ulardan foydalanish davlat- aktsiyadorlik kontsernining yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlash sohasidagi vakolatlari: O‘z tasarrufidagi avtomobil yo‘llaridan transport vositalarining xavfsiz qatnovi uchun bu yo‘llarning soz holatda saqlanishini ta’minlash; Yo‘l harakati qatnashchilarini yo‘l qoplamasining holati, gidrometeorologiyaga oid va boshqa sharoitlar to‘g‘risida zarur axborot bilan ta’minlash; Avtomobil yo‘llarida yo‘l harakatini boshqarish vositalari, tezkor aloqa tizimi qurilishi va jihozlanishini amalga oshiradi hamda ularning saqlanishini ta’minlash; Avtomobil yo‘llarining qatnov uchun xatarli joylarini aniqlash va bu joylarda yo‘l harakatini tashkil etishni takomillashtirish chora-tadbirlarini ko‘rish; Og‘ir vaznli, yirik o‘lchamli, xavfli va maxsus yuklarni tashuvchi transport vositalarining qatnov yo‘nalishlarini belgilashda ishtirok etish, shuningdek, yo‘l xizmati ko‘rsatish ob’ektlari joylashuviga rozilik berish; Qonuniy hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlarni amalga oshirish. 5. O‘zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi Davlat harakat xavfsizligi nazorati yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlash sohasidagi vakolatlari: Yo‘l harakati xavfsizligi standartlari, qoidalari va normalarini ishlab chiqish; Yo‘l harakati qatnashchilarining ushbu qonunga, yo‘l harakati qoidalariga hamda boshqa qonun hujjatlarining yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlashga oid qismiga rioya etishi ustidan nazorat olib borish; Jamoat transportining, shuningdek og‘ir vaznli, yirik o‘lchamli, xavfli va maxsus yuklarni tashuvchi transport vositalarining qatnov yo‘nalishlarini belgilashda ishtiroq etish; Yo‘llarni, temir yo‘l kesishuvi joylarini, avtomobil yonilg‘isi quyish tarmoqlarini, transport vositalarining konstruktsiyalarini qurish, rekonstruktsiya qilish loyihalariga rozilik berish; Foydalanishdagi transport vositalarining texnik holati ustidan nazorat olib borish, transport vositalarining texnik ko‘rigini o‘tkazish; Yo‘llar va temir yo‘ldan o‘tish joylarining saqlanishi, ularning yo‘l harakatini boshqarish vositalari bilan jihozlanishi ustidan nazorat olib borish; Yo‘l harakati xavfsizligi standartlari, qoidalari va normalariga muvofiq bo‘lmagan yo‘llar va temir yo‘l kesishuvi joylaridan foydalanishni ta’qiqlash; Transport vositalari, yo‘l harakati qoidalarining buzilishi hollari va yo‘l- transport hodisalari hisobini va ro‘yxatini yuritish; Transport vositalarini boshqarish huquqiga doir guvohnomalar berish; Qonuniy hujjatlarga muvofiq uning vakolat doirasiga berilgan ma’muriy huquqbuzarliklar to‘g‘risidagi ishlarni ko‘rish; Qonuniy hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlarni amalga oshirish. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR. 1. «Yo‘l harakati qoidalari». Toshkent – 2001 y. 2. «Yo‘l belgilari va yo‘l chiziqlari». Toshkent – 2001 y. 3. Q.X.Azizov. «Yo‘llarda xavfsiz harakatlanish asoslari». Toshkent – 2005 y. 4. N.F.Muhitdinov, G.K.Nurmuhamedov, R.N.Dimetov «Yo‘l harakati qoidalariga sharhlar». Toshkent - 2005 y.

Harakat xavfsizligini boshqarish.

eja:

  1. Harakat xavfsizligiga tahsir etuvchi asosiy faktorlar 
  2. Harakat xavfsizligi turlari. 
  3. Avtomobil harakat xavfsizligining ekspluatatsion xususiyatlarga bog’liqligi. 
  4. Ekspluatatsiyada uchraydigan faktorlarning avtomobil harakat xavfsizligiga tahsiri. 

Harakat xavfsizligiga tahsir etuvchi asosiy faktorlar

Avtomobilg’ konstro’qtsiyasining yaxshilanishi, uning o’rta va maksimal tezliklarining oshishi, yo’l harakatidagi intensivlik hamda avtomobillar sonining oshishi harakat xavfsizligiga katta ehtibor berishpi talab qiladi.                             

Harakat xavfsizligiga rioya kilmaslik yo’l-transport xodisalariga sabab bo’ladi. 

yo’l-transport xodisalariga quyidagilar kiradi: transport vositalariping bir-biri bilan to’qnashishi; agdarilishi; tusiklar va yo’lovchilar bilan to’qnashishi. 

Transport vositalarining to’qnashishi deb, bir avtomobilning harakatdagi yoki vaqtincha tuxtagan boshqa transport bilan to’qnashishiga aytiladi. 

Transport vositalarining agdarilishi deb, transportning uz turgunligini yo’qotib yoxud ikkita avtomobilning to’qnashishi natijasida agdarilishiga aytiladi. 

Transport vositalarining tusiklar bilan to’qnashishi deb, transportning kuzgalmas jism (kuprik ustuni, simyogoch, daraxt va x.k.) yoki tuxtab turgan avtomobilg’ bilan to’qnashishiga aytiladi. 

Transportning yo’lovchilar bilan to’qnashishi deb, transportning yo’lovchini urib ketishi yoki yo’lovchining harakatdagi mashinaga urilishiga aytiladi. 

 

Yuqoridagi yo’l-transport xodisalarining sodir bulish sabablari quyidagi gruppalarga bo’linadi: 

  1. xaydovchilar tomonidan harakat koidalarining buzilishi; 
  2. xaydovchilar malakasinnig pastligi; 

v) transport vositasining texnikavby buzo’qligi; yukning noto’g’ri joylashishi va x.k.

 g) harakatda katnashuvchi boshqa ishtirokchilarnnng (velosipedchilar, yo’lovchilar 

va x.k.) yo’l koidalarini buzishi; 

d) yo’l sharoitining yomonligi va harakatyi tashkil etishdagi kamchiliklar. 

Harakat xavfsizligi turlari.

 Harakat xavfsizligi deb, avtomobilning xaydovchi ishtirokida yuk va passajirlarni yo’l-transport xodisalarisiz tashishiga aytiladi. Harakat xavfsizligi aktiv va passiv bo’lishi mumkin. Aktiv xavfsizlik—harakatdagi avtomobilg’ avariyasining oldini olish uchun xizmat qiladi. U quyidagi usullar bilan amalga oshiriladi: 

  1. effektiv tormozlanish; 
  2. maksimal tezlik bilan harakatlanish davrida yo’ldan toymaslik; 

v) avtomobilning burilish davridagi turgunligi; 

g) ishonchli ogoxlantiruvchi, tovush va yoruglik signallari; 

  1. xaydovchi utirgan joydan yo’lning tula ko’rnishi; 
  2. uzok yo’l yurilganda charchamaslik uchun tadbirlar kurish; 

Passiv xavfsizlik — sodir bo’lgan avariya natijalarini yumshatish uchun zarur. U avtomobilg’ konstro’qtsiyasini yaxshilovchi tadbirlar yordamida amalga oshiriladi. Ular quyidagilar: xavfsiz rulg’ kolonkasi; kuzovning chikib turuvchi utkir  qismlarini kamaytirish; avariya vaqtida xavfsiz deformatsiyalanuvchi benzin baki va x.k. 

Купить