Информация о документе

Цена 15000UZS
Размер 3.1MB
Покупки 0
Дата загрузки 07 Октябрь 2024
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Информатика и ИТ

Продавец

Bohodir Jalolov

Ichki ishlar boshqarmasi ro'yhatga olish bo'limi ma'lumotlar bazasini yaratish

Купить
MUNDARIJA: Kirish. ............................................................................................................................... 2 Nazariy qism. ................................................................................................................... 5 1.1. MBBT ning nazariy asoslari. ..................................................................... 5 1.2. Predmet soha bo’yicha taxlil qilishni amalga oshirish . .............................. 9 1.3. Microsoft Access dasturi. Jadvallar, formalar, so’rovlar, hisobotlar va makroslar. ........................................................................................................ 11 Amaliy qism. .................................................................................................................. 14 2.1. Ma’lumotlar bazasini loyihalash. ............................................................. 14 2.2. Tablitsalarni bir-biriga bog’lash. .............................................................. 17 2.3. Zapros yaratish. ........................................................................................ 20 2.4. Forma. ...................................................................................................... 23 Hisobot. ........................................................................................................................... 30 Foydalanuvchi uchun yo’riqnoma. .............................................................................. 35 Xulosa. ............................................................................................................................ 39 Foydalanilgan adabiyotlar. ........................................................................................... 39 1 “Biz tezkor texnikaviy taraqqiyot, shiddat bilan rivojlanayotgan va muntazam yangilanayotgan zamonaviy yuqori texnologiyalar, axborot – kompyuter tizimlari orasida yashayotganimizni unutmasligimiz kerak” Islom Karimov Kirish. Ma’lumki, insoniyat axborotlashtirish sohasida haqiqiy inqilobiy o‘zgarishlar davrini boshidan kechirmoqda. Buning natijasida esa umumjahon axborotlashgan hamjamiyati shakllanmoqda. Shu sababli ham axborotkommunikatsiya sohasini jadal suratlar bilan rivojlantirish O‘zbekiston iqtisodiyotida amalga oshirilayotgan tarkibiy o‘zgarishlar hamda iqtisodiy islohotlarning bosh yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi. Hozirgi vaqtda olib borilayotgan iqtisodiy, tashkiliy va boshqa o‘zgarishlarni amalga oshirish natijalari mamlakatimizda axborotlashtirish sohasidagi muammolarning hal etilishiga ham bog‘liqdir. Axborotlashtirish sohasidagi asosiy yo‘nalishlar O‘zbekiston Respublikasining bir qator qonunlari, mamlakatimiz prezidentining farmonlari, Vazirlar Mahkamasining qarorlari va boshqa meyoriy- huquqiy hujjatlarda ham o‘z aksini topgan. Davlat tomonidan tartibga solishning muximligi va respublikada axborotlashtirish jarayonini tezlashtirish zaruriyatini hisobga olib, O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 1992-yil 8-dekabrdagi qarori bilan Fan va Texnika bo’yicha Davlat Qo’mitasi (FTDK) qoshida Axborotlashtirish bo’yicha bosh boshqarma tuzildi. Mazkur qarorda belgilab berilgan asosiy vazifa va faoliyat yo’nalishlari doirasida O’zR FTDK tashabbusi bilan axborotlashtirish jarayonini rivojlantirishga yo’naltirilgan bir qator qonunlar qabul qilindi. Axborotlashtirish haqida (1993 yil, may), EHM va ma’lumotlar bazasi uchun dasturlarni huquqiy muxofazalash haqidagi (1994 yil, may) qonunlar shular jumlasidandir. 2 UzR FTDK Axborotlashtirish haqida Qonunning qoidalarini bajara borib, 1994-yil dekabrida Vazirlar Mahkamasi O’zbekiston Respublikasining axborotlashtirish kontseptsiyasini ma’qulladi. O’zbekiston axborot texnologiyalarini tadbiq etish va rivojlantirish uchun talay intellektual imkoniyat va axborot zaxiralariga ega. Fanlar Akademiyasi, oliy va o’rta maxsus o’quv yurtlari, ishlab chiqarish va firmalarda kompyuter texnikasi, aloqa, dasturiy va axborot ta’minoti, axborot tizimlari bo’yicha malakali xodimlar ishlamoqda. Xalq xo’jaligining ushbu yo’nalishida O’zbekiston Respublikasi ham yuqorida belgilab berilgan tamoyillarni amalga oshirar ekan, axborotlashgan jamiyat sari shaxdam qadamlar bilan bormoqda. Buning yorqin dalili sifatida 1997-yil 29-avgustda qabul kilingan «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»ni, O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining ikkinchi chaqiriq V sessiyasida prezident I. Karimov ko’targan masalalar yuzasidan 2001yil 23-mayda Vazirlar Maxkamasining «2001-2005-yillarda kompyuter va axborot texnologiyalarini rivojlantirish, «Internet»ning xalqaro axborot tizimlariga keng kirib borishini ta’minlash dasturini ishlab chiqishni tashkil etish chora-tadbirlari to’g’risida»gi qarorini va 2001-yilning may oyida respublikamizda birinchi martta o’tkazilgan Internet festivalini aytib o’tish mumkin. O‘zbekiston Respublikasi prezidentining 2002-yil 30-maydagi “Kompyuterlashtirishni yanada rivojlantirish va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish to‘g‘risida”gi Farmoni axborotlashtirishning milliy tizimini shakllantirish, iqtisodiyot va jamiyat hayotining barcha sohalarida zamonaviy axborot texnologiyalarini, kompyuter texnikasi va telekommunikatsiya vositalarini ommaviy ravishda joriy etish hamda ulardan foydalanish, fuqarolarning axborotga ortib borayotgan talab-extiyojlarini yanada to‘liqroq qondirish, jahon axborot hamjamiyatiga kirish hamda jahon axborot resurslaridan bahramand bo‘lishni kengaytirish uchun qulay shart-sharoitlarni 3 yaratishga qaratilgan bo‘lib, Farmonda kompyuterlashtirish va axborotkommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirish hamda ularning zamonaviy tizimlarini joriy etish birinchi galdagi eng muhim vazifalar sifatida e’tirof etilgan. Vazirlar Mahkamasining 2014-yil 27-martdagi 73-son Qarori talablariga muvofiq Toshkent axborot texnologiyalari universiteti hamda davlat va xo’jalik boshqaruvi, mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan barcha darajadagi hodimlarning axborot-kommunikatsiya texnologiyalar sohasida malakasini oshirish kurslarini tashkil etildi. Bu ma’lumotlar bazasi yordamida IIV haqida kerakli bo’lgan barcha ma’lumotlar mavjud. 4 Nazariy qism. 1.1. MBBT ning nazariy asoslari. Informatsion tizimlarni yaratish bo’yicha jadal harakatlar ma’lumotlar hajmining t е z suratlar bilan oshib borishi sharoitida 60 yillar boshida maxsus “Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi” (MBBT) deb ataluvchi dasturiy kompl е ksning yaratilishiga olib k е ldi. MBBT asosiy xususiyatlari - bu prots е duralar tarkibi bo’lib, ular faqat ma’lumotlarni kiritish va saqlashda ishlatilmasdan, ularning strukturasini ham tasvirlaydi. Ma’lumotlarni o’zida saqlab va MBBT ostida boshqariladigan fayl, oldin ma’lumotlar banki d е b atalib, k е yinchalik esa “Ma’lumotlar bazasi” deb yuritila boshladi. Ma’lumotlarni boshqarish tizimi, quyidagi xossalarga ega:  fayllar to’plami mantiqiy k е lishuvni quvvatlaydi;  ma’lumotlar ustida ish yuritish tili bilan ta'minlaydi;  har xil to’xtalishlardan k е yin ma’lumotlarni qayta tiklaydi;  MBBT bir n е cha foydaloanuvchilarning parall е l ishlashini ta'minlaydi. Zamonaviy MB texnalogiyasida MBni yaratish, unga xizmat kursatish va foydalanuvchilarni MB bilan ishlashiga imkon yaratish maxsus dasturiy uskunalar yordamida amalga oshiriladi. Bunday dasturiy uskunalar majmuasi ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlari (MBBT ) deb ataladi . Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi (MBBT) - bu dasturiy va apparat vositalarining murakkab majmuasi bo’lib, ular yordamida foydalanuvchi ma’lumotlar bazasini yaratish va shu bazadagi ma’lumotlar ustida ish yuritish mumkin. MBBT-MBni yaratish, uni dolzarb xolatda ushlab turish, kerakli axborotni topishni tashkil etish va boshka xizmat ko’rsatish uchun zarur bo’ladigan dasturiy va til vositalari majmuasidir. 5 MBBT misoli sifatida kuydagilarni keltirish mumkin: -DBASEdasturi; -Microsoft Access; -Microsoft For Pro For DOS; -Microsoft For Pro For WINDOWS; -Paradox for DOS; -Paradox for WINDOWS. MB bilan ishlashga kirishishdan oldin ma’lumotlarni tasvirlash modelini tanlab olish kerak. U quyidagi talablarga javob berishi lozim: -axborotni ko’rgazmali tasvirlash; -axborotni kiritishda soddalash; -axborotni izlash va tanlashda qulaylik; -boshqa omborga kiritilgan ma’lumotdan foydalanish imkoniyatining mavjudligi; -MBning ochiqligini ta’minlash (yangi ma’lumotlar va maydonlar qo’shish, ularni olib tashlash imkoniyatlari va xokazo). MB bitta yoki bir necha modellarga asoslangan bo’lishi mumkin. Xar qanday modelga o’zining xossalari (parametrlari) bilan tavsiflanuvchi ob’ekt sifatida qarash mumkin. SHunday ob’ekt ustida biror amal (ish) bajarsa bo’ladi. MB modellarining uchta asosiy turlari mavjud: Ma'lumki, MBBT dasturiy va til vositalarining to’plamidan iborat bo’lib, ular yordamida MB ni hosil qilish, yuritish, tahrirlash va boshqa vazifalarni bajarish mumkin. Bunday tizim yordamida operatsiya tizimining ma’lumotlarini boshqarish bo’yicha imkoniyatlari kengayadi. MBBT ning vazifalarini uch guruhga ajratish mumkin: 6 - fayllarni boshqarish, ya'ni faylni ochish, nusxa olish, nomini o’zgartirish tuzilishini o’zgartirish, qayta hosil qilish, tiklash, hisobot olish, bekitish va boshqalar; - yozuvlarni boshqarish, ya'ni yozuvlarni o’qish, kiritish, tartiblashtirish, o’chirish va boshqalar; - yozuv maydonlarini boshqarish. Shuni ta’kidlash lozimki, ma’lumotlarni harflar dastasi yordamida kiritish, hisoblash, takroriy jarayonlarini amalga oshirish, ma’lumotlarni ko’rsatuv oynasi yoki bosmaga chiqarish MBBT ning vazifalari qatoriga kirmaydi. Bu vazifalar amaliy dasturlar yordamida bajariladi. Bunday dasturlar MBBTning maxsus dasturlash tillari orqali hosil qilinadi. Yuqorida keltirilgan vazifalar to’plami MBBT da uch turdagi dasturlarning bo’lishini talab qiladi: boshqaruvchi dastur, qayta ishlovchi (translyator) dastur va xizmat ko’rsatuvchi dastur. MBBT ishga tushishi bilan asosiy boshqaruvchi dastur xotirasiga yuklanadi. Boshqa dasturlar tegishli holda ishga tushiriladi. MBBTni turkumlashda mantiqiy tuzilish asos qilib olingan. Shuning uchun ham tarmoqli, pog`onali va relyatsion MBBTlari mavjud. Relyatsion MBBT lari keng tarqalgan bo’lib, ular jumlasiga dBase III Plus, FoxBase, Fox Pro, Clipper, dBase IV, Paradox va boshqalar kiradi. MBBT ikki tartibda: interpretatar va kompilyator tartibda ishlashi mumkin. Interpretator tartibda dasturlarning buyruqlari bosqichma-bosqich, birinketin bajariladi. Unda har bir buyruq nazorat qilinadi, so’ngra mashinina tiliga aylantirib, bajariladi. Tegishli amallar bajarilgandan keyin, ular xotiradan o’chiriladi, tizim qayta ishlash bosqichiga o’tadi va keyingi buyruqni bajarishaga kirishadi.Interpritator tartibida «exe» kengaytirmali fayl hosil qilinmaydi. Bunday faylini hosil qilish uchun kompilyator tartibida foydalaniladi. Kompilyator tartibida buyruqlar bevosita bajarilmaydi, balki ular «exe» faylga yoziladi. exe faylni hosil qilish jarayoni ikki bosqichdan iborat bo’ladi: boshlang`ich dasturni 7 nazorat qilish va uni obj turga aylantirish; matn muharriri yordamida dasturni exe faylga aylantirish. exe faylning bajarilishi uchun MBBT ning mavjud bo’lishi shart emas, Interpretator tartibida ishlaydigan MBBT ga dBase III Plus, FoxBase va Karat kiradi, kompilyator tartibida Clipper, panel tartibida esa Clario ishlaydi. MBBT foydalanuvchi bilan ma’lumotlar bazasi o’rtasidagi aloqani ta'minlovchi dastur sifatida ishtirok etadi. Uning funksiyalari menyu va dasturlar ko’rinishida namoyon bo’ladi. Menyu tartibi MBBTning funksiyalari ekranda tasvirlanadi. Foydalanuvchi kursorni harakatlantirish orqali tegishli funksiyani aniqlashi va bajarishga chaqirishi lozim. Tizim aniqlangan funksiyalarni bajarib bo’lgandan so’ng yana menyu holatiga qaytadi. Dasturiy tartibda tegishli buyruqlar kiritiladi, dasturlar qayta ishlanadi va bajarishga chaqiriladi. Bu holda MBBT interpritator tartibida ishlaydi va foydalanuvchidan dasturlash tillarini bilish talab qilinadi. MBBT da foydalaniladigan dasturlash tillariga umumiy talablar bilan bir qatorda quyidagilar ham qo’yiladi: • tilning to’liq bo’lishi; • vazifalarni bajarish uchun tegishli vositalarning bo’lishi; • aniqlangan ma’lumotlarni to’liq qayta ishlash va boshqalar. Dasturlash tillari bir qator belgilarga ko’ra turkumlarga ajratiladi. • o’zgaruvchanlik; • jarayonlilik; • foydalanilayotgan matematik apparat va boshqalar. Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlari arxitekturasi. Eng avvalo umumlashgan holda formal bo’lmagan tavsifga ega ma’lumotlar bazasi tuziladi. Bu ma’lumotlar bazasini tuzish har bir foydalanuvchilardan so’rovlar natijasida olingan tasavvurlarni birlashtirilib amalga oshiriladi. Bu insonlarga tushinarli bo’lgan ta’biiy til, matematik formulalar, jadvallar, grafiklar va boshqalar yordamida bajarilgan tavsiv ma’lumotlar bazasini loyihalashda ma’lumotlarning infologik modeli deyiladi. 8 MBBT kerakli ma’lumotlarni tashqi eslab qolish qurilmasidan ma’lumotlarning fizik modeli bo’yicha izlaydi. Demak, kerakli ma’lumotlardan foydalanishga ruxsat aniq bir MBBT yordamida bajariladi. Shuning uchun, ma’lumotlar modeli ushbu MBBT ma’lumotlarni tavsivlash tilida tavsivlanishi kerak bo’ladi. Ma’lumotlarning infologik model bo’yicha yaratiladigan bunday tavsivga ma’lumotlarning datalogik modeli deyiladi. Bu uch darajadali arxitektura ma’lumotlarning saqlanishi unga ishlatiladigan dasturdan bog’liqmasligini ta’minlaydi. MBBT tanlash asosan ko’p hollarda ilova toifasiga bog’liq bo’ladi. Ilova toifasi MB murojat qilish usuli bilan aniqlanadi, u esa o’z navbatida rejalashtirilgan so’rovlar bilan aniqlanadi. Quyidagi toifalar farqlanadi: Toifa 1. Barcha yoki ko’p yozuvlar olish. Bu toifa kup hollarda ketma - ket qayta ishlash, katta hisobotlarni generatsiyalash va paketli (guruxli) qayta ishlash kiradi. Toifa 2. Keng yozuvlarni olish, murojaat faqat bitta yozuv amalga oshiriladi. Bu toifaga kuyidagilar kiradi: to’g’ridan- to’g’ri murojaat usuli, ixtiyoriy murojaat usuli, indeksli usul, binar daraxt usuli va boshqalar. Toifa 3. Birorta yozuvlarni olish. 1.2. Predmet soha bo’yicha taxlil qilishni amalga oshirish . MB ni loyihalashtirishda asosan ikkita masala yechiladi: • predmet sohasi ob’ektlarini qanday qilib ma’lumotlar modellarining abstrakt obektlari shaklida ifodalash. Ayrim hollarda bu masalaga ma’lumotlar bazasini mantiqiy loyihalash masalasi deyiladi. • ma’lumotlar bazasiga so’rovlarning bajarilish effektivligini qanday ta’minlash. Bu masalaga ma’lumotlar bazasini fizik loyihalash masalasi deyiladi. 9 Ixtiyoriy turdagi MBni loyihalashtirishning birinchi bosqichdagi predmet sohasini tahlil qilish bo’lib, u axborot tuzilmasini (kontseptual sxemalar) tuzish bilan yakunlanadi. Bu bosqichda foydalanuvchining so’rovlari tahlil qilinadi, axborot ob’ektlari va uning xarakteristikalari tanlanadi, hamda o’tkazilgan tahlil asosida predmet sohasi tuzilmalashtiriladi. Predmet sohasini tahlil qilishni uch bosqichga bo’lish maqsadga muvofiqdir: • kontseptual talablar va axborot ehtiyojlarini tahlil qilish; • axborot ob’ektlari va ular orasidagi aloqalarni aniqlash; • predmet sohasining kontseptual modelini qurish va MBni kontseptual sxemasini loyihalashtirish. Kontseptual talablar va axborot extiyojlarini tahlil qilishda quyidagi masalalarni hal qilish kerak: • foydalanuvchilarning MBga bo’lgan talablarini tahlil qilish; • MBdan o’rin olishi lozim bo’lgan axborotlarga ishlov berish bo’yicha mavjud masalalarini aniqlash; • kelajakda hal qilinishi lozim bo’lgan masalalarni aniqlash; • tahlil natijalarini hujjatlashtirish. Predmet sohasini tahlil qilishning ikkinchi pog’onasi axborot ob’ektlarini tanlash, har bir ob’ekt uchun zarur xossalarini berish, ob’ektlar orasidagi aloqalarni, axborot ob’ektlariga qo’yiladigan cheklashlarni va axborot ob’ektlari orasidagi aloqalarning turlarini aniqlashdan iborat. Axborot ob’ektlarini tanlayotganda quyidagi savollarga javob berishga harakat qilinadi: 1.MBda saqlanishi lozim bo’lgan ma’lumotlarni qanday sinflarga ajratish mumkin? 2.Har bir ma’lumotlar sinfiga qanday nom berish mumkin? 10 3.Har bir ma’lumotlar sinfi uchun qanday eng muhim tavsifnomalarni (foydalanuvchining nuqtai nazaridan) ajratish mumkin? 4.Tanlangan tavsifnomalar to’plamlariga qanday nomlarni berish mumkin? Axborot ob’ektlarini aniqlash - itaratsion jarayon. U axborotlar oqimining tahlili va iste’molchilar bilan suhbat o’tkazish asosida amalga oshiriladi. Axborot ob’ektlarning tavsifnomalari ham xuddi shu usullar bilan aniqlanadi. Keyin axborot ob’ektlari orasidagi aloqalar aniqlanadi. Bu jarayon borishida quyidagi savollarga javob berishga harakat qilinadi: 1.Axborot ob’ektlari orasidagi aloqalar turi qanday? 2.Har bir tur aloqalarga qanday nom berish mumkin? 3.Keyinchalik foydalanish mumkin bo’lgan qanday turdagi aloqalar bo’lishi mumkin? 4.Aloqa turlarining biror bir kombinatsiyasi ma’noga egami? 1.3. Microsoft Access dasturi. Jadvallar, formalar, so’rovlar, hisobotlar va makroslar. Microsoft Office keng tarqalgan ofis ishlarini avtomatlashtiruvchi dasturlar paketidir. Uning tarkibiga kiruvchi Access nomi dasturlar majmuasi xozirda MBBT sifatida keng o’rganilmoqda va qo’llanilmoqda. MBBT ichida Access eng sodda va foydanuvchi uchun qulay bo’lgan, Microsoft Office tarkibiga kiruvchi dasturdir. Microsoft Access MBBT relyatsion modellar asosiga qurilgan bo’lib, unda tuziladigan MB jadvallar ko’rinishida aks etadi. Microsoft Access MBBT o‘z ichiga turli ob’yektlarni yaratish uchun avtonom vositalarga ega: - Grafik konstruksiyalar vositasi ma’lumotlar bazasi ob’ektlarini grafik elementlar yordamida qurish imkoniyatiga ega; 11 - Dialog vosita ma’lumotlar bazasini qayta qurish va tashkillashtirish uchun turli vazifalarni bajaruvchi masterlar yordam beradi; - MBBT ning dasturlash vositasi o’z ichiga SQL, makrokomandalar tili va VBA uchun OMD ni olgan. Ma’lumotlar bazasi mdb-faylida quiydagi ob’yektlarni o‘z ichiga oladi: - jadvallar, so’rovlar, ma’lumotlar sxemasi; - formalar, hisobotlar, makroslar, modullar; Formalar, hisobotlar va betlar ma’lumotlarni yangilash, kurish, kriteriya bo’yicha qidirish va hisobot olish uchun ishlatiladi. Ob’yektlarga murojaatni avtomatlashtirish uchun dastur kodi modul va makroslarga kiritiladi va VBA da kompilyaciyaga beriladi. Har bir ob’ekt va boshqaruv elementi hossalar tuplamiga ega. Access ning “ Создание ” bo’limi oltita qismni tasvirlaydi. Bular « Таблицы »(jadvallar), « Запросы »(So’rovlar), « Формы » (Shakllar), « Отчёты » (Xisobotlar), « Макросы и код » (Makroslar va kod)(1-rasm). 1. « Таблицы » (Jadvallar)-MB ning asosiy ob’ekti. Unda ma’lumotlar saqlanadi. Ma’lum bir narsa haqida ma’lumotlarni saqlash uchun foydalanuvchi tomonidan yaratiladi – yagona information obektda ma’lumotlar modeli predmetli sohasi. Jadval qator va ustunlardan iborat. Har bir ustun bir xarakteristik informatsion obekt predmet sohasi. Bu yerda bir informatsion ob’yekt ekzemplyari haqidagi ma’lumotlar saqlanadi. Access ma’lumotlar bazasi o’ziga 32768 tagacha ob’yekt qabul qilishi mumkin (formalar, otchetlar va hokazo). Bir vaqtni o’zida 2048 tagacha jadval ocha oladi. Jadvallarni quyidagi ma’lumotlar bazasidan import qilsa bo’ladi dBase, FoxPro, Paradox va boshqa programma va elektron jadvallardan. 2. « Запросы » (So’rovlar)-bu ob’ekt ma’lumotlarga ishlov berish, jumladan, ularni saralash, ajratish, birlashtirish, o’zgartirish kabi vazifalarni bajarishga mo’ljallangan. So‘rovlar ko‘rish, taxlil qilish va berilganlarni 12 o‘zgartirish orqali berilgan mezonlarni qondirishga mo‘ljallangan. Access da so‘rovlar parametrlari so‘rov konstruktori oynasida beriladgan QBE – so‘rovlar (Query By Example – namuna bo‘yicha so‘rov) va so‘rovlar tashkil qilishda SQL tilining buyruqlari va funktsiyalari qo‘llaniladigan SQL-so‘rovlar (Structured Query Language – so‘rovlarning strukturali tili) ga bo‘linadi. Access QBE - so‘rovlarni osongina SQL-so‘rovlarga va teskarisiga o‘tkazadi. 3. « Формы » (Shakllar)-bu ob’ekt ma’lumotlarni tartibli ravishda oson kiritish yoki kiritilganlarni ko’rib chiqish imkonini beradi. Shakl tuzilishi bir qancha matnli maydonlar, tugmalardan iborat bo’lishi mumkin. Formalar muloqot interfeysi ilovasining asosiy vositasi. Forma ekranda o’zaro bog’langan jadvallarni ko’rish uchun qulay. Tugmali formalarni boshqarish panelini yaratish uchun ishlatish mumkin. Formalarga rasmlar, diagrammalar, tovush fragmentlari, video qo’yish mumkin. Formalarda xodisalarni qayta ishlash mumkin. 4. « Отчёты » (Xisobotlar)-bu ob’ekt yordamida saralangan ma’lumotlar qulay va ko’rgazmali ravishda qog’ozga chop etiladi. Foydalanuvchi masalasining natijalari, kiritish va chop etishlarni o’z ichiga olgan hujjatlarni formatlaydi. 1-rasm. MS Access menyular qatori(MS Office 2013). 5. « Макросы и код » (Makroslar va kod)-makrobuyruklardan iborat va Microsoft Access dasturining imkoniyatini oshirish maqsadida ichki Visual 13 Basic tilida yozilgan dasturlarni o’z ichiga oluvchi ob’ekt. Murakkab va tez-tez murojat qilinadigan amallarni bitta makrosga guruxlab, unga ajratilgan tugmacha belgilanadi va ana shu amallarni bajarish o’rniga tugmacha bosiladi. Bunda amallar bajarish tezligi oshadi. Amaliy qism. 2.1. Ma’lumotlar bazasini loyihalash. Ma’lumotlar bazasini yaratishdan avval relyatsion ma’lumotlar bazasini loyixalash, xolatini aniqlash ma’lumotlarni mantiqiy tuzilishini va jadvallararo aloqani aniqlash lozim bo’ladi. Quyida ma’lumotlar bazasini loyihalash va yaratish bosqichlari keltirilgan: 1. Ma’lumotlar bazasi tuzilishini yaratish(1-rasm); 2. Jadvallarni tasvirlash; 3. Jadval qatorlarini tasvirlash; 4. Access dasturlash tilida jadvallarni yaratish; 5. Jadvallarni ma’lumotlar bilan to’ldirish. 14 2-rasm. Ichki ishlar vazirligi bazasini predmet soha bo’yicha tahlil qilish. .Amaliy qisimda biz mashinalar degan Tablitsa yaratamiz bunda biz создание bo’limidan Konstruktor tablitsa tugmasini bo’samiz va quyidagi oyna xosil bo’ladi (1-rasm). 1-rasm Bo’sh tablitsa Endi esa yacheykalarga keraki ma’lumotlarni yozamiz (2-rasm). 15 Ichki ishlar vazirligi Hodimlar IIV rahbaryati Kotibyat Bo’limlar CV CV CV C Hisobot 2-rasm. Tablitsa Kostruktor oynasi. Bu oynadan esa sichqonchani o’ng tomonini bosamiz va u yerdan Режим tugmasiga o’tamiz (3-rasm). 3-rasm. Tablitsa Mashina Endi esa kotibyat ma’lumotlarini kiritamiz (4rasm). 16 4-rasm. Kotibyat nomli tablitsa ma’lumotlar to’ldirilgan holati. 2.2. Tablitsalarni bir-biriga bog’lash. Endi talblitsalarni bir biriga bog’lash uchun yuqoridagi ko’rinishda bir nechata tablitsalarni yaratib olamiz. (5-rasm). 5-rasm. Barcha tablitsalar 17 6-Rasm. Bo’limlar. 7-Rasm. Ichki ishlar raxbaryati. 8-Rasm. Kotibyat bo’limi. 18 9-rasm. Xodimlar bo’limi. Endi yaratilgan tablitsalrni bir biriga bog’laymiz. Bo’limlar nomili tablitsani Hodimlar nomli tablitsaga bog’laymiz. Buning uchun Access malumomtlar bazasini menular satridagi bo’limiga kiramiz. So’ng ni tan laymiz. Yangi ishchi maydon hosil bo’ladi. Yaratib olgan hairdo va mashina nomli tablitsalarni ushbu ishchi maydonimizga yuklab olamiz. Ularni id larni bir-biriga quydagi ko’rinishda bog’laymiz. (10rasm): 11-Rasm. Bog’lash jarayoni. Keyin ushbu bog’anayotgan jarayonda shunday sxema xosil bo’ladi (12rasm): 19 12-Rasm. Bog’lanish Tablitsa ko’rinishi 2.3. Zapros yaratish. Endi qidiruv yaratishni ko’rib chiqamiz: Создание bo’limidan Конструктор запросов tanlasak quyidagi oyna hosil bo’ladi. 13-Rasm. 20 IIV raxbaryati tanlanib Добавить tugmasi bosiladi. 14-rasm. IIV rahbarlari bo’yicha so’rov yaratilyapti. Jadvallarni to’ldirib Запрос ni berkitamiz va IIV dan unvoni bo’yicha qidirish deb saqlaymiz. So’ngra yaratilgan zaprosmizni ishga tushiramiz va unvoni bo’yicha izlaymiz. 15-rasm. Natija quyidagicha: 21 16-rasm. Shu tariqa o’zimizga kerakli bo’lgan quydagi so’rovlarni yaratib olamiz. 17-Rasm. Umumiy Zaproslar. 18-Rasm Familyasi bo’yicha qidirish. 22 19-rasm. Natija. 20-rasm. Patpalkovniklar. 2.4. Forma. Endi biz Access dasturida Forma yaratamiz biz создание bo’limidan tugmasini bosamiz va qayidagi oyna xosil o’ladi (21-rasm). 23 22-Rasm Bo’sh forma Unga kostruktor bo’limiga kirib turli hildagi tugamalar joylashtirib o’zmiz uchun qulay ko’rinishga keltiramiz. 23-rasm. Asosiy forma Yuqoridagi oynadagi bo’limlarni quydagidek yaratib olmiz. 24 24-rasm. Bo’limlar haqida 25-rasm.Kotibyat bo’limi. 25 Bu oynadan o’zimizga kerakli bo’lgan bo’limlarni o’ng tomonga o’tqazamiz (26-rasm). 26-rasm. Va далее tugmasini bosaveramiz va quyidagi oynadan o’zimizga yoqqan formani tanlab далее tugmasini bosamiz (27-rasm). 27-rasm. 26 Endigi oynadan Готово Tugmasini bosamiz (28-rasm). 28-rasm. Endi biz bu oynadan o’zimizga yoqqan shakda bezak beramiz (29- rasm). 29-rasm. Kotibyat formasi. 27 30-Rasm. IIV rahbaryat. So’ng o’zimizga kerakli bo’lgan formalarni yuqoridagidek yaratib olamiz. 31-Rasm. Asosiy oynadagi hodimlar bo’limi. 28 32 -Rasm. Qidiruv formasi 33-Rasm Kotibyatdan familyasi bo’yicha natija . Barcha bo’limlarni bir-biriga bog’lash uchun makroslardan foydalaniladi. 29 Hisobot. Endi biz Access dasturida yaratgan IIV Tablitsa va Formalarimizga Hisobotlar yaratamiz. Hisobot yaratish uchun создание bo’limida М a стер отчот tugmasini bosamiz va u joydan o’zimizga kerakli bo’limni tanlaymiz (35-rasm). 34-Rasm. Bo’limlar unvoni bo’yicha qidiruv. Va buyerda ham o’zimizga kerakli bo’limlarni o’ng tomonga o’tqazamiz va Готова tugmasini bosamiz (35-rasm). 30 35-rasm. Va quyidagi oyna xosil bo’ladi (36-rasm). 36-rasm. Va konstruktor bo’limidan o’zimizga yoqqan bezakni beramiz (37-rasm). 31 37-rasm.Bo’limlar hisoboti. 32 38-Rasm. IIV raxbaryat hisoboti. 33 39-Rasm. Kotibyat hisoboti. 40-Rasm. Hodimlar hisoboti. 34 Foydalanuvchi uchun yo’riqnoma. O’zbekiston Respublikasi IIV ma’lumotlar bazasi asosiy forma oynasi quydagicha bo’ladi; 41-rasm. Asosiy oyna. 42-rasm. Bo’limlar formasi. 35 43-rasm. Hisobot formasi. 44-rasm. Kotibyat. 36 45-rasm.Qidiruv formasi. 46-rasm. Hodimlar formasi 37 47-rasm. Hisobot Tayyorlangan bu ma’lumotlar bazasini shu yo’riqnomadan foydalanib bemalol ishlash mumkin bo’ladi. Bu ma’lumotlar bazasi bilan ishlovchi asosiy oynalar hisoblanadi. Qolgan formalar esa so’rovlar tashkil qiladi. 38 Xulosa. Men bu kurs ishini tayyorlash davomida o’zimga berilgan O’zbekiston Respublikasi IIV Ma’lumotlar bazasini Microsoft ofic dasturini Access bo’limidan foydalandim. Men bu kurs ishimni tayyorlash davomida Access dasturida tablitsa yaratishni, Tablitsalarni bir-biri bilan bog’lashni, Tablitsalarga yangi ma’lumot qo’shishni va o’chirishni o’rgandim. Men bu kurs ishini tayyorlash davomida Tablitsalarga zaproslar yaratishni, Familyasi orqali izlashni, Ismi orqali izlashni, Tug’ilgan yili orqali izlashni, Faqat ayol talabalarni izlasni, aniqroq aytadigan bo’lsak Like buyrug’idan foydalanishni, Between buyrug’idan foydalanishni o’rgandim. Men bu kurs ishini tayyorlash davomida Master forma yordamida Tablitsalarga va Zaproslarga foma yaratishni o’rgadim bunda biz formalrga bezaklar berishimizfonga rasm qo’yishimiz mumkin ekan, ya’na biz formada konstruktor bo’limidan batton tugmachasini olib unga harhil buyuruqlarni kiritib qo’yishimiz mumkin masalan: Jadvaldagi birinchi qatorga qaytish, Jadvaldagi oxirgi qatorga o’tish, bitta oldigi qatorga o’tish, bitta orqa qatorga qaytish, yangi jadval qo’shish, yangi jadvalni saqlab qolish, birorta qatorni o’chirish, shu oynani yopish va yana yangi batton tashlab unga yangi forma chaqirishni ham o’rgandim biz yangi forma chaqirish uchun cobriyat oynasida makrosni ochib undan otkrit forma tugmasini chaqirib undan kerakli formani chaqirb qo’yamiz va oynani berkitib chiqib ketamiz. Men bu kurs ishini tayyorlash davomida Master otchot yardamida tablitsalarim va zaproslarimga otchotlar yaratdim va ularga qo’shimcha tugmalar qoshishni o’rgandim masalan: Export tugmasi, oynani yopish tugmasi va Chop etish tugmalarini qo’yishni o’rgandim va har hil bezaklar berishni ham o’rgandim va bu otchotlarni Asosiy oynamga yani Asosiy formamga bog’lashni o’rgandim va o’zimga kerakli bilimlarga ega bo’ldim. Foydalanilgan adabiyotlar. 39 1. Karimov I.A. “O‘zbekiston XXI asrga intilmoqda”. – T., "O‘zbekiston", 1999. 2. Karimov I.A. “Bizning bosh maqsadimiz – jamiyatni demokratlashtirish va yangilash, mamlakatni modernizatsiya va isloh etishdir”. – T.,”Xalq so‘zi”, 2005-yil 29-yanvar. 3. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Kompyuterlashtirishni yanada rivojlantirish va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish to‘g‘risida”gi Farmoni (№PF-3080 30.05.2002 y.). 4. O‘zbekiston Respublikasining “Axborotlashtirish to‘g‘risida”gi Qonuni. (№563-11. № 560-II 11.12.2003 y.). 5. “Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlar” fani bo’yicha elektron o’quv qo’llanma, TATU FF. 6. Ayupov R.X., Ismoilov S.I., Azlarov A.X., “MS Access 2002 - ma’lumotlar majmuasini boshqarish tizimi”(o’quv qo’llanma) Toshkent.: Toshkent Moliya instituti, 2004. 7. Cавельев С. и др. Базы данных. 1997 . 8. MSDN - http://msdn.microsoft.com www.citforum.ru/database 9. Дейт К. Введение в системы баз данных 8-изд. "Вильямс" ·1328 стр, 2005 г. 10. http://www.ziyonet.uz sayti 40

Ichki ishlar boshqarmasi ro'yhatga olish bo'limi ma'lumotlar bazasini yaratish

Купить